Magazine van de Vrienden van Museon en Omniversum, 2021 #1

VRIENDENMAGAZINE JAN- MRT 2021 # 01

Natuurfotograaf van het jaar

Wilde ganzen in het vizier

Redactioneel

Inhoudsopgave

Beste Vrienden,

03

Fotograaf van het jaar

Net voordat de musea voor de tweede maal dichtgingen, bezocht ik in het Museon de tentoonstelling MUSIC! Van Beethoven tot Beyoncé. Een prachtige interactieve en dyna­ mische tentoonstelling die de betekenis van muziek op velerlei gebied laat zien en ervaren.

Wat kan muziek doen met je emoties, hoe kan muziek verbinding brengen, verandering in gang zetten en hoe communiceren we met muziek? Ik realiseerde me weer eens hoe fijn muziek is!

Er was een leuke sfeer met veel enthousiaste kinderen die van alles konden uitproberen en ontdekken.

05

De weg naar digitale projectie

08

Events, ook tijdens corona

Helaas kon mijn geplande bezoek aan een art­housefilm in Omniversum twee dagen later niet doorgaan door de verplichte sluiting.

Sinds de nieuwe digitale projector, waaraan we als Vrienden een financiële bijdrage leverden, is er Omniversum Cinema met arthousefilms en documentaires.

Als dit magazine bij jullie op de mat valt, hoop ik dat iedereen weer gebruik kan maken van het brede en gevarieerde aanbod van Omniversum en het Museon.

In 2020 kon de jaarvergadering vanwege corona niet doorgaan. Komend jaar hopen we jullie te verwelkomen op de Jaarvergadering op 10 april. We hopen dat jullie ook in 2021 de Vrienden blijven steunen en zien jullie graag op 10 april.

Roos van Dijk Voorzitter Vrienden

09 Impact 10 Bezoekersrecensie MUSIC! 12

National Geographic gaat verhuizen

13

Beleef de collectie in 3D

14

Oplossingen voor de toekomst

16

Bijdragen aan leefbaarheid

18

Verrassende oplossingen

19

Aan de slag met muziek

20

Agenda Museon

22

Filmoverzicht Omniversum

23

Berichten van het bestuur

Fotograaf van het jaar Rotganzen boven een boerderij (Foto: Jeffrey van Houten)

De 24-jarige ecoloog, natuurfotograaf en -filmer Jeffrey van Houten mag zich een jaar lang Natuurfotograaf van het Jaar noemen.

Hij dankt deze titel aan zijn inzending van een serie foto’s over wilde ganzen voor de natuurfotografiewedstrijd de Groene Camera. Zijn foto’s zijn samen met die van andere fotografen in het Museon te zien in een tentoonstelling met de beste natuurfoto’s uit Nederland en België van het afgelopen jaar.

Een zwerm opvliegende kolganzen, opgeschrikt door een paar wandelaars. Een vlucht van duizenden rotganzen boven een boerderij.

Een door ganzen kaalgevreten stuk land, van bovenaf gefotografeerd. Een groep ganzen achter een provisorische omheining, gevangen om te worden geringd en van een zender voorzien; hiermee willen onderzoekers beter inzicht in hun gedrag krijgen. Een jager die zijn buks richt op een paartje grauwe ganzen.

Een mensenhand die een ei uit een nest haalt om er een gaatje in te prikken, zodat er straks

geen kuiken uit zal kruipen. Een dode gans op een snijplank in de keuken van een restaurant.

Met zijn foto’s vertelt Jeffrey van Houten het verhaal van de ganzen, die massaal in Nederland overwinteren. Ze zorgen voor visueel indrukwekkende taferelen, maar ver­ oorzaken tegelijkertijd veel overlast, met name voor de boeren. De vogels vreten akkers en weilanden kaal, vertrappen het gras en ver­ vuilen het met hun poep. Zonder te oordelen brengt de fotograaf ook de oplossingen in beeld. Het inrichten van terreinen waar de ganzen geen kwaad kunnen. De vogels foppen door ze op onvruchtbaar gemaakte eieren te laten broeden. De vogels afschieten, een lot dat jaarlijks zo’n 70.000 ganzen treft. Een klein deel daarvan komt in restaurant of supermarkt terecht, maar vooralsnog is ganzenvlees onbe­kend en daardoor onbemind. De foto­ graaf registreert, maar laat het oordeel aan de kijker.

Hub Kockelkorn

04 05

Eieren lek prikken tegen ganzenplaag (Foto: Jeffrey van Houten)

Gans voor consumptie (Foto: Jeffrey van Houten)

De weg naar digitale projectie De langverwachte pakketten

Al jarenlang wisten we dat digitale projectie ook voor Omniversum de toekomst is. In 2016 begon dit project serieuze vormen aan te nemen. De filmrollen waren al aan het verdwijnen en over een jaar of tien zijn ze mogelijk helemaal niet meer beschik­ baar. We stelden onszelf de vraag hoe we als bedrijf ook in de toekomst relevant kunnen blijven en of een investering in digitale projectie lonend is. Na een aantal sessies om hierover na te denken, kwamen we tot de conclusie dat Omniversum met zijn reuzekoepel ook de komende tien jaar een nuttige maatschappelijke bijdrage kan leveren.

Op zoek naar een digitale projector Met het nemen van deze beslissing begon de zoektocht naar een digitale projector die goed genoeg is om de kwaliteit van de film die we gewend zijn te evenaren of zelfs te overtreffen.

Gesprekken met technici, andere theaters en leveranciers van digitale projectoren leverden uiteindelijk drie producenten op. We hebben daarna deze drie systemen naast elkaar gelegd op basis van een aantal criteria: hoe is de kwaliteit van de projectie, wat zijn de kosten, hoe ingewikkeld en duur is het onderhoud, hoe betrouwbaar is de projector, hoe is de service geregeld, wat zijn de mogelijkheden naast het vertonen van films, hoe lang moeten we dicht voor de installatie? Stuk voor stuk criteria die voor ons van belang waren.

Oude bekende De laatste en tevens spannendste stap in de onderhandelingen met de leveranciers was de financiering. Zouden we een partij weten te vinden die net zo veel gelooft in deze projector als wijzelf? We waren dan ook heel blij toen we hoorden dat de Vrienden onze aanvraag voor een gift en een lening wilden honereren.

06 07

Takelwerk

Dit gaf vervolgens ook de bank extra vertrouwen, want voor haar was het belangrijk dat niet alleen wij, maar ook een derde partij er voldoende in geloofde om zich financieel hieraan te verbinden.

Uiteindelijk hebben we in maart 2020, vlak na de eerste lockdown, een contract getekend voor het systeem van de Amerikaanse fabrikant Evans & Sutherland. Dit bedrijf is geen onbe­ kende van Omniversum, want in de eerste jaren van ons bestaan hadden we een digitale sterrenprojector van dezelfde producent waarmee we planetariumshows gaven.

De installatie Eind juni arriveerde het systeem in ons theater: een grote vrachtwagen met een projectie­ systeem van ruim 1600 kilo: vijf projectoren van bijna tweehonderd kilo per stuk en een computer van ongeveer 450 kilo. De drie

weken durende installatie kon beginnen. Het theater was in de maanden hiervoor al gereed­ gemaakt met nieuwe elektra, aanpassingen in de betonconstructie onder de koepel voor de drie projectoren, nieuwe verlichting in de zaal en niet te vergeten vervanging van onze gehele, 35 jaar oude geluidsinstallatie inclusief bekabeling door een van de beste geluid­ systemen ter wereld van het Nederlandse bedrijf Alcons. Na drie weken bikkelen was het op 30 juni na middernacht eindelijk zover: de projector kon gaan draaien. Precies op tijd voor de eerste digitale voor­stellingen op 1 juli.

Duurzaam voordeel De koepelprojector bestaat uit vijf digitale 4K laserprojectoren die elk op een deel van de koepel projecteren. Een reuzecomputer stuurt alle projectoren aan en zorgt ervoor dat deze vijf projecties er uit zien als één. Alle projectoren samen maken een beeld op onze

De projectoren zijn geplaatst

koepel met in totaal 25 miljoen pixels.

Met deze digitalisering hebben we ook een hoop extra ruimte gekregen. Er hoeven geen enorme, honderd kilo zware films meer opgeslagen te worden. De films staan nu keurig gesorteerd op een computer.

Behalve extra ruimte levert het nieuwe projectiesysteem ook duurzame winst op.

Door het gebruik van digitale bestanden in plaats van analoge film besparen we een hoop plastic en chemicaliën. Ook heeft het nieuwe projectiesysteem geen energie­ verslindende airco meer nodig voor de koeling.

Een bonus dus voor het milieu. Kortom, we doen niet alleen onszelf en onze bezoeker een plezier, maar de overgang naar digitale projectie heeft indirect een voordeel voor iedereen.

Veelzijdig theater Niet alleen kunnen we nu op een superieure manier onze grootbeeldfilms laten zien, ook hebben we met deze projectoren de beschik­ king over ’s werelds grootste planetarium­ software en een database met wetenschap­ pelijke data waardoor we op onze koepel bijvoorbeeld de CO2-uitstoot in de wereld kunnen laten zien of hoe onze aarde in de loop van de jaren is opgewarmd. In feite vormen onze projectoren een reuzebeeld­scherm waarmee we ieder beeld op de koepel kunnen ‘toveren’.

Met dit projectiesysteem zijn we dan ook een ongelofelijk veelzijdig theater geworden waarmee we nog jarenlang nieuwe mogelijk­ heden zullen ontdekken. Iets waar we ons erg op verheugen.

Berend Reijnhoudt

Events, ook tijdens corona

08 09

Opening in coronastijl (beeld uit de livestream)

Achter de schermen is het Museon al sinds vorig jaar bezig om de zaalverhuur naar een hoger plan te tillen, met als hoofddoel: professionalisering van de evenementen­ organisatie, meer zakelijke bezoekers in huis en meer inkomsten uit zaalverhuur voor het museum.

We begonnen intern net alles georganiseerd te krijgen en werden naar buiten toe steeds beter zichtbaar, toen het coronavirus kwam.

Meteen waren er aanpassingen nodig.

Evenementen organiseren, zoals we tot nu toe gewend waren, ging niet meer: maatregelen om anderhalve meter afstand te bewaren, minder mensen dan voorheen in een zaal, een ander soort catering, nieuwe technieken met live streaming, desinfectiezuilen, noem het maar op. En daarbij de onzekerheid rondom het plannen van evenementen in de toekomst: kan het dan op de manier zoals we het zouden willen of moeten we nog steeds rekening houden met de maatregelen?

Creatieve oplossingen In deze onzekere situatie ontstaan ook mooie alternatieven en ideeën, die soms zelfs een verbetering zijn ten opzichte van de manier waarop we het voorheen deden: via live streaming kunnen we bijvoorbeeld mensen op afstand laten meekijken en meedoen die zelf niet bij een evenement aanwezig kunnen zijn. Ook interne evenementen moesten een andere vorm krijgen, zoals de opening van de tentoonstelling MUSIC! Van Beethoven tot Beyoncé. Zo’n twintig mensen in de Levi Lassenzaal op anderhalve meter afstand van elkaar en 150 mensen die het programma via live streaming op afstand volgden.

We moeten nog even volhouden voordat we weer in groteren getale zakelijke bezoekers kunnen ontvangen, daar kijken we naar uit.

Ondertussen blijven we experimenteren met andere manieren om evenementen in het Museon mogelijk te maken.

Juliëtte Suurland en Willemijn van Ommen

Impact

Ik schrijf deze column op de dag dat het kabinet gaat meedelen dat de musea weer open kunnen. Goed nieuws natuurlijk, want een gesloten museum is letterlijk zielloos.

Heerlijk dus dat we onze gezinnen en scholen weer kunnen ontvangen en dat we bijvoor­ beeld ook de dinsdagmiddag­lezingen weer kunnen starten, zij het met een beperkte capaciteit. Vandaag lanceren we ook met een tiental partners in Nederland het SDG House Network, een samenwerking van zeer verschil­lende organisaties om de duurzame ontwikke­lings­doelen van de VN uit te dragen.

Wij zijn daarin de enige publieks­instelling.

Deze twee zaken – de coronacrisis en de gevolgen daarvan en het nieuwe netwerk – komen samen in mijn overtuiging dat Museon en Omniversum op de goede inhoudelijke koers liggen. Het motto van de VN, ‘Shaping our future together’, is de kern van ons verhaal.

Met onze tentoonstellingen, films, lessen en activiteiten laten we zien dat er wel degelijk antwoorden zijn op de grote, mondiale vraag­

stukken, waarvan de urgentie door de corona­ crisis alleen maar is vergroot.

We worden echt een ander museum en groot­ beeldfilmtheater, leuk én leerzaam, met een bijzondere beleving en vernieuwende formats die het bezoek verrijken en vooral… onze impact vergroten. De tentoonstelling MUSIC! is daarom voorlopig de laatste in een reeks inter­ nationale coproducties over uiteenlopende onderwerpen. Vanaf september is de gehele begane grond bestemd voor het ExpoFestival waarin ons publiek letterlijk kan meewerken aan oplossingen voor een betere wereld.

Deze nieuwe tentoonstelling sluit beter aan bij One Planet over de zeventien duurzame ontwikkelings­doelen op de eerste verdieping.

We maken de tentoonstelling samen met partners: uitvinders, wetenschappers, kunstenaars, maar ook bedrijven, startups en ngo’s. Het ‘together’ uit het VN-motto en dus ook van het netwerk van SDG Houses.

Peter de Haan Directeur Museon

Bezoekersrecensie MUSIC!

10 11

Wat vinden bezoekers van de films in Omniversum en de tentoonstellingen in het Museon? Esther Chang bezocht samen met haar dochter Rosalie en een vriendinnetje de tentoonstelling MUSIC! – Van Beethoven tot Beyoncé. Haar recensie werd eerder gepubliceerd op het lifestyleblog Mama­ Scrapelle waar zij gastblogger is.

MamaScrapelle gaat over uitjes, speelgoed, opvoeding en school en heeft ouders met kinderen tot twaalf jaar en professionals die met kinderen in deze leeftijd werken als doelgroep.

Stimuleer je hersenen Ik ga zelf even kijken in een ruimte waarin mijn aandacht wordt getrokken door het wisselende licht en geluid. Hier wordt uitgelegd dat muziek je hersenen kan stimuleren door golven te maken op het tempo van de muziek. Ik moet ontspannen gaan zitten en mijn hand op een aluminium ronding leggen. Nu kleurt de ruimte rood en past het geluid zich aan. Als ik mijn hand verplaats, verkleurt de ruimte opnieuw en hoor ik een geluid. Licht en geluid samen wekken een bepaalde sfeer in de ruimte op.

Het is vakantie en dan gaan wij er vaak op uit.

Een bezoek aan een museum is dan vaak een verzoek van onze dochter Rosalie. Deze keer gingen we naar het Museon, waar we vaker zijn geweest. Dit keer ging onze interesse uit naar tentoonstelling MUSIC!. Goed om te weten is dat je door de coronamaatregelen vooraf een tijdslot moet reserveren. Met ons mondkapje mee gaan we op weg naar Den Haag.

Muziek en meer Als de meiden zijn uitgezongen, lopen we langs ruimtes waarin instrumenten te zien zijn, waar uitgelegd wordt wat de invloed van muziek is op de hersenen en wanneer muziek is ontstaan. De interactieve ruimtes zijn natuurlijk aantrekkelijk. We bekijken een stuk uit een Harry Potter-film en merken dat door de muziek te veranderen, je heel anders naar de film kijkt en dat de film zelfs grappig wordt in plaatst van spannend.

Carpool-karaoke We komen op de gereserveerde tijd het Museon binnen. Direct horen we muziek en komen er diverse geluiden op ons af. We bergen onze jassen op en gaan richting de tentoonstelling. Bij een groot scherm krijgen we een korte uitleg over de inhoud van de tentoonstelling. Om een echte MUSIC!ervaring te krijgen is een soort speurtocht gemaakt, die bestaat uit allerlei ‘challenges’ die je in de tentoonstelling kunt doen. Rosalie heeft een vriendin meegenomen en samen springen ze gelijk in de Smart waarin je een echte Carpool-karaoke beleeft. Geweldig, twee van die giechelende meiden van tien en elf jaar in een Smart waarin je keihard mee kunt zingen op een door jou gekozen nummer.

Green room We komen bij een green room, waar je een echte videoclip kunt opnemen. De dames lopen de ruimte in en zoeken wat attributen uit die ze bij hun clip kunnen gebruiken. Er worden een achtergrond en een muziekje uit­ gezocht en de clip kan worden opgenomen.

Het wordt hilarisch en na een mailtje naar jezelf beleef je deze ervaring thuis opnieuw.

We doen een spel met digitale drums, maken met loops van geluiden een leuk muziekje, bezoeken een stille disco en luisteren vanaf diverse plaatsen in een orkest een muziekstuk van Beethoven.

Fototentoonstelling Alsof we nog niet genoeg hebben gedaan bij MUSIC!, kunnen er ook nog instrumenten worden gemaakt van allerlei afval. Geweldig!

Ik loop zelf nog even naar de presentatie van National Geographic. Mijn oog valt op de foto’s die ik pas in het boek Human Nature heb gezien. In deze fototentoonstelling staat plastic centraal. Wat heeft plastic voor invloed heeft op ons en de natuur? Deze fototentoonstelling wisselt regelmatig en is altijd de moeite waard om even doorheen te lopen.

Voor jong en oud Het Museon sluit bijna en wij gaan terug naar huis. Wat was dit weer een superleuk bezoek!

De tentoonstelling MUSIC! is echt heel leuk om te bezoeken en te beleven. Door de inter­ actieve benadering is deze tentoonstelling geschikt voor jong en oud. Muziek maken en luisteren, dansen en zingen, dat kan iedereen bij MUSIC! beleven. Zo wordt een museum­ bezoek ineens heel anders. Wij hebben een hele leuke middag beleefd. Ben je net zo enthousiast geraakt over MUSIC! als wij? Je kunt de tentoonstelling nog tot 12 september bezoeken.

Esther Chan

National Geographic gaat verhuizen

12 13

National Geographic op de huidige locatie (Foto: Ebbert Olierook)

Als je het Museon binnenkomt, loop je zo de tentoonstelling binnen met de prachtige, verrassende foto’s van National Geographic.

De expositie biedt horizon verruimende thema’s en beelden. Talloze bezoekers komen keer op keer kijken naar onze nieuwe foto-exposities.

Achter die fototentoonstelling ligt, enigszins verstopt, een ruimte waar bezoekers kunnen kennismaken en experimenteren met aller­ hande digitale spelletjes. Misschien was jij er ook wel eens. Dit App Lab wordt binnenkort vervangen door een Discover Lab, een plek waar gezinnen en schoolklassen allerlei natuurkundige experimenten kunnen doen.

Met isolatiemateriaal en thermocamera, licht en lenzen, elektronische schakelingen en golven is straks spelenderwijs te ontdekken dat techniek ons helpen kan bij duurzamer leven. We hopen een kiem te leggen voor interesse in de technologie, die ons verder moet gaan brengen bij het vinden van oplossingen voor duurzaamheidsvraagstukken.

In alle rust De inrichting van dit nieuwe lab is, samen met de geluidshinder die fotogenieters ervaren van onze grote, tijdelijke tentoonstelling, de aanleiding voor een verhuizing van de foto­ tentoonstelling. De fototentoonstelling zal voortaan in alle rust boven te zien zijn, direct als je bij de entree de trap neemt. Daar wordt de muur tussen twee zalen doorgebroken, waardoor we een mooie, grote ruimte creëren voor al het prachtigs van National Geographic dat ons nog te wachten staat. We kijken uit naar de eerstvolgende tentoonstelling die we daar zullen plaatsen. Een beetje spannend is het wel: welke aanpassingen moeten we maken om de foto’s tot hun recht te laten komen? Zijn de foto’s net zo mooi neer te zetten als in de ruimten beneden? Is er voldoende ruimte voor activiteiten? Begin mei hopen we je op de nieuwe plek te verwelkomen om in alle rust te genieten van onze volgende expositie. Het thema blijft nog even een verrassing.

Judith Aartsen

Beleef de collectie in 3D Dankzij ontwikkelingen op mobiele plat­ forms, games, 3D-omgevingen en 3D-­ printen zijn we steeds meer gewend geraakt aan weergaven in 3D. Ook voor een groot deel van ons cultureel en natuur­historisch erfgoed heeft deze 3D-techno­logie een meerwaarde. Je bent niet meer afhankelijk van de hoek die de fotograaf heeft gekozen, maar bepaalt zelf vanuit welke hoek je het voorwerp bekijkt. Door voorwerpen in 3D te scannen breng je ze tot leven.

Artec Space Spider Begin 2020 ontving het Museon van het thema­fonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland subsidie voor de aanschaf van een 3D-scanner. Ons oog was gevallen op de Artec Space Spider, een scanner speciaal ontwikkeld voor middelgrote objecten met veel detail, dus heel geschikt voor een groot deel van onze objecten.

Afgelopen mei, tijdens de corona-lockdown, werd de scanner geleverd. Het museum was dicht, de medewerkers werkten thuis.

Afgesproken werd de scanner te bezorgen bij ondergetekende thuis. Ik kreeg een onlinetraining en leefde me in eerste instantie uit op mijn huisraad om het scannen onder de knie te krijgen. Dat bleek minder eenvoudig dan het lijkt. Bepaalde structuren, materialen of vormen kunnen een scan in eerste instantie danig laten mislukken. Maar oefening baart kunst.

Levensechte griezel Het eerste museumvoorwerp dat werd gescand was een boosaardige tupilak van de Inuit uit Oost-Groenland. Dit zeer tot de verbeelding sprekende voorwerp kan nu op de website van alle kanten bekeken worden.

Via de website zullen steeds meer voorwerpen in 3D beschikbaar komen. Daarnaast zullen de scans ingezet worden in tentoonstellingen, zowel online als in het museum, en voor educatieve doeleinden. Tenslotte bieden de scans ook de mogelijk­heid om in de toekomst replica’s van objecten te maken. Hiermee kunnen kwetsbare collectiestukken toch tastbaar gemaakt worden, bijvoorbeeld voor mensen met een visuele beperking.

Corine Bliek

Scan de QR-code om de tupilak te bekijken.

Oplossingen voor de toekomst

14 15

Artist impression van het Expo Festival (Beeld: Playground)

Wegdromen in een trui gemaakt van dennen­­naalden? Ontdekken hoe je met drones bedreigde haaien kunt redden? Een muurtje bouwen met stenen gemaakt van gerecycled plastic? Het zou zomaar kunnen gebeuren dat je dit vanaf oktober 2021 daad­werkelijk kunt doen! Vanaf dat moment programmeren we op de gehele begane grond het ExpoFestival: een doorlopend festivalavontuur waar bezoekers samen met ontwerpers, onderzoekers en onder­nemers op zoek gaan naar oplossingen voor de toekomst.

Leefbare aarde Het Museon inspireert nieuwe generaties om zich in te zetten voor een leefbare aarde voor iedereen. Met onze permanente expositie One Planet tonen we de belangrijkste mondiale uitdagingen van deze tijd. We zijn het eerste museum ter wereld dat alle

zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties centraal stelt. Met het ExpoFestival gaan we nog een stap verder.

Het wordt een bruisende plek waar bezoekers kunnen experimenteren, leren en bouwen.

Met een afwisselende festivalprogrammering willen we mensen betrekken bij allerlei positieve veranderingen in de wereld.

Museaal festivallandschap Tijdens het ExpoFestival transformeren we de gehele begane grond van het Museon in één museaal festivallandschap. Net als bij een echt festival zijn er verschillende zones. Deze zones zijn gekoppeld aan thema’s die zowel voor bezoekers als andere wereldbewoners van belang zijn. Denk aan mode en kleding, eten en drinken, bouwen en wonen. En waar een festivaldirecteur artiesten zoekt en boekt, speuren wij per zone naar inspirerende initiatieven en innovaties, ver weg en dichtbij

Textiel van dennennaalden (Foto: Forest Wool /Ronald Smits)

huis. Een schoen gemaakt van kauwgom, magneetzweeftreinen of bouwen met bamboe? Op basis van deze en andere inspirerende voorbeelden ontwikkelen we samen met Omniversum spraakmakende publieksprogramma’s: van toffe doe-activiteit tot spectaculaire filmvertoning, van ontwerp­ workshop tot netwerkborrel.

Hoopgevende initiatieven, baanbrekende innovaties Waarom dit ExpoFestival? Simpelweg omdat het past bij wie wij zijn. Omdat het past bij wat we als museum in de eenentwintigste eeuw willen betekenen voor families, scholen en professionals. Op basis van onze festivalpijlers ‘nieuwsgierigheid’, ‘samen’ en ‘creativiteit’ willen we mensen hoop geven. Op het ExpoFestival is het glas halfvol. Waar de ene persoon afval ziet, worden wij blij van die mensen die er juist grondstoffen in zien. We

Het ExpoFestival wordt een plek waar bezoekers kunnen experimenten, leren en bouwen zoeken en presenteren de creatieve geesten, de omdenkers, en de mensen die op kleine schaal van groot belang zijn voor anderen.

We focussen niet op problemen en doem­ scenario’s, maar betrekken bezoekers actief bij hoopgevende initiatieven en baanbrekende innovaties die de wereld eerlijker, vrolijker en leefbaarder maken. Krijg jij ook al zin in het ExpoFestival?!

Diederik Veerman

Bijdragen aan leefbaarheid

16 17

Roos (links) en Melanie (rechts)

Sinds afgelopen voorjaar telt het bestuur van de Vereniging van Vrienden twee nieuwe leden. Roos van Dijk is voorzitter en Melanie Hermus secretaris. Een dubbelinterview via e-mail.

Roos: ‘Toen ik hoorde dat er een vacature binnen het bestuur was, was mijn interesse meteen gewekt. Ik heb een leidinggevende functie in de jeugdzorg gehad en vind het fijn om op verschillende manieren maatschappe­ lijk betrokken te zijn. Het Museon en Omniversum vind ik relevante en interessante organisaties. Het leek me leuk en zinvol me in te zetten voor twee belangrijke organisaties bij mij in de buurt. Wie wil niet een steentje bijdragen aan hun doelstellingen: jong en oud laten kennismaken met het menselijk leven en de planeten, de schoonheid hiervan en het belang van een duurzame samenleving voor onszelf en voor de generatie na ons?’

Melanie: ‘Net met pensioen wilde ik graag vrij­ willigerswerk gaan doen dat bij mij en bij mijn werkervaring past. Ik heb een pedagogische achtergrond en als beleids- en projectmede­ werker bij de rijksoverheid gewerkt. Ik maak me zorgen over de problemen die er wereld­ wijd zijn met de leefbaarheid van de aarde maar heb ook mijn hoop gevestigd op verant­ woorde keuzes door bewoners, beleidsmakers en politici. Organisaties als het Museon en Omniversum kunnen hierbij een rol spelen.

Verder is het altijd leuk om met een groepje mensen op te trekken en om als insider breed op de hoogte te zijn van wat er zoal speelt binnen deze organisaties.’

Wat was jullie eerste kennismaking met het Museon en Omniversum?

Roos: ‘Die dateert al van lang geleden. Toen mijn kinderen een jaar of zes, zeven jaar waren, bezochten we het Museon regelmatig op

zondag. Ik kan me nog goed herinneren dat mijn zoon hier ontdekte dat hij zijn kleuren­ blindheid van mij geërfd heeft. Het bezoek aan Omniversum was voor de kinderen over­ weldigend, zoveel beeld en geluid van alle kanten. Welke film we toen hebben gezien, kan ik me niet meer herinneren.’

Melanie: ‘Sinds 1984 wonen we in het Staten­ kwartier en vanaf die tijd heb ik geregeld met mijn kinderen het Museon en Omniversum be­zocht, vaak ook samen met logés. We vonden het altijd een leuk uitje. Mijn zoon heeft als scholier in de horeca van Omniversum gewerkt. Soms mocht hij zelfs de film aan­ kondigen, wat hij zelf heel stoer vond.’

Wat spreekt jullie het meeste aan in het Museon en Omniversum?

Melanie: ‘Wat me het meest aanspreekt is het informatieve en educatieve karakter van de activiteiten over heel verschillende onderwerpen met betrekking tot onze aarde.

Ik geloof erin dat informatie die op een aan­ schouwelijke en attractieve manier wordt gebracht jongeren kan stimuleren om goed met hun leefomgeving om te gaan.’

Roos is het daarmee eens: ‘De manier waarop bezoekers de thema’s aangeboden krijgen, is belangrijk. Steeds zijn de enthousiaste medewerkers op zoek naar vernieuwing: hoe kunnen we mensen boeien, kan het nog interactiever, hoe bereiken we jong en oud?

De tentoonstelling MUSIC! Van Beethoven tot Beyoncé vind ik een mooi voorbeeld van vernieuwend.’

Zijn er dingen in het Museon en Omniversum die jullie zouden willen veranderen?

Roos: ‘Verandering is de enige constante’ wordt wel gezegd en dat geloof ik ook.

Misschien is ontwikkeling een beter woord.

De samenleving is voortdurend in beweging en wij zijn een onderdeel van die samenleving.

De beoogde fusie tussen het Museon en Omniversum is hier een voorbeeld van. Deze brengt nieuwe mogelijkheden. Zowel binnen het bestuur als met de directeuren van beide instellingen bespreken we hoe we deze gelegenheid kunnen gebruiken om meer vrienden te werven. Zijn er ook andere manieren? Zouden bijvoorbeeld jongeren of gezinnen onze ambassadeur kunnen of willen worden?’

Melanie: ‘Er is wel iets wat ik als bezoeker veranderd zou willen zien: het entreegebied van het Museon. Hier word je nu niet omarmd of echt uitgenodigd om naar binnen te komen. Nou helpt deze tijd van corona­ maatregelen niet, maar toch…’

Wat zijn jullie ambities als bestuurslid?

Roos: ‘Uiteraard is mijn ambitie om zoveel mogelijk leden te behouden en nieuwe leden te werven. Dat blijkt niet gemakkelijk te zijn, wat overigens voor de meeste musea geldt.

Een goede samenwerking met Omniversum en het Museon is daarbij heel belangrijk. We hebben immers dezelfde doelstelling: zoveel mogelijk bezoekers en vrienden om zo het belang van een duurzame wereld op grote schaal uit te dragen.’

Melanie: ‘Mijn ambitie als bestuurslid is in de eerste plaats simpelweg de Vriendenvereniging zodanig te ondersteunen dat deze goed blijft functioneren maar óók dat het aantal Vrienden zal toenemen. Uiteindelijk moet dit ten goede komen van het Museon en Omniversum. Verder vind ik het leuk om mee te denken in het bestuur over onderwerpen die de Vrienden, het Museon en Omniversum betreffen.’

Hub Kockelkorn en Marjan Engels

Verrassende oplossingen

18 19

Damp als grondstof voor plastic? (Foto: Marcel Oosterwijk / CC)

Verspreid over de tentoonstelling One Planet op de eerste verdieping van het Museon staan kleine opstellingen waarin steeds gedurende enkele maanden actuele ontwikkelingen rond­ om de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties worden gepresenteerd. Voor twee nieuwe opstellingen heeft het Museon samengewerkt met het Oostenrijkse Biofaction. Dit onderzoeks- en wetenschaps­ communicatie­bureau, dat actief is op het snij­ vlak van wetenschap, technologie, maat­ schappij en kunst, is partner in verschillende door de Europese Unie gefinancierde onder­ zoeksprojecten. De opstellingen in het Museon geven een inkijkje in de resultaten van deze projecten.

Gezonde tabak Een van de nieuwe opstellingen heeft een op het eerste gezicht verrassend onderwerp: tabak.

Jawel, het genotsmiddel dat de gezond­heid van miljoenen schaadt. Een opmerkelijke keuze? Niet als je bedenkt dat tabak ook een heel andere rol in onze gezond­heidszorg kan spelen. Medicijnen kun je geheel in laboratoria ontwikkelen, maar wat als je bepaalde bestand­ delen ervan door middel van genetische

modificatie in tabaks­planten laat groeien?

Je kunt die dan op grote schaal verbouwen en op die manier de productiekosten van de medicijnen drukken. Een manier misschien om goedkoop een vaccin tegen COVID-19 te produceren?

CO2 als grondstof In de andere opstelling staat CO2 centraal, het koolzuurgas dat onmisbaar is voor planten maar dat als broeikasgas fungeert als er te veel van in de atmosfeer terechtkomt. Een van de grote uitdagingen van deze tijd. In de opstelling komen verschillende manieren om CO2 terug te dringen aan bod. Ondergrondse opslag natuurlijk. Maar wat als we bacteriën in­zetten om er vliegtuigbrandstof van te maken? Of als we beton maken dat tijdens het uithardingsproces CO2 opneemt? We kunnen het koolzuurgas ook gebruiken om colaflessen en vershoudfolie te maken. Nu nog gebruiken we daarvoor de koolstofrijke moleculen uit aard­olie, maar door er de CO2 voor te gebruiken die door fabrieksschoor­stenen wordt uitge­ spuwd, vangen we twee vliegen in een klap.

Hub Kockelkorn

Aan de slag met muziek Muzikant met duimpiano (Foto: Paul Seligman / CC)

Bij de grote tentoonstellingen in het Museon ontwikkelen we altijd allerlei educatieve activiteiten die aansluiten op wat er te zien en te doen is. Zo is er bij iedere tentoonstelling bijvoorbeeld iets te maken tijdens een techniekworkshop.

Ook bij de tentoonstelling MUSIC! - van Beethoven tot Beyoncé is dat het geval.

Samenwerking van jong en oud We hebben geprobeerd een zo afwisselend mogelijk programma te maken, zodat er voor onze bezoekers veel te doen en te beleven valt. Tijdens de activiteiten willen we graag dat ouders, grootouders of begeleiders en kinderen samenwerken en elkaar uitdagen om nieuwe dingen van elkaar te leren. Voordoen, onderzoekend leren, verwonderen, uitleg geven en open vragen stellen zijn hier enkele voorbeelden van. De workshops worden begeleid door ervaren activiteitenbegeleiders,

die de deelnemers enthousiasmeren, onder­ steunen en extra uitleg geven.

Muziekinstrumenten bouwen In de tentoonstelling MUSIC! kun je met hout, spelden en een hamer een duimpiano maken.

In een andere workshop ga je aan de slag met breadboards, ledverlichting, batterijen en schakelaars om een synthesizer te bouwen.

Ook kun je meedoen aan een workshop band­ coaching. Of doe je liever een rapworkshop?

Er is voor ieder wat wils. Met dit afwisselende programma willen we verschillende leerstijlen aanspreken en herhaalbezoek bevorderen.

De activiteiten ontwikkelen we samen met partners als The Inventors, Funny Firm, Ready to Play en het Haags HipHop Centrum.

Kijk op de website van het Museon voor een compleet overzicht van de activiteiten.

Hienke Rijnbeek

Agenda Museon Tentoonstellingen MUSIC! - van Beethoven tot Beyoncé In deze tentoonstelling kun je naar muziek luisteren, muziek maken, muziek voelen en vooral samen beleven. t/m 12 september National Geographic - Planet or Plastic Indrukwekkende fototentoonstelling die de wereldwijde plastic afvalcrisis en mogelijke oplossingen laat zien. t/m maart Getekend. Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting Het leven onder Japanse bezetting aan de hand van bijzondere tekeningen, voorwerpen en verhalen. t/m 28 februari Groene Camera 2020 Expositie met de winnende foto’s van de natuurfotografie wedstrijd De Groene Camera. t/m 6 juni

Activiteiten voor kinderen Maak je eigen muziekinstrument iedere woensdag, zondag & tijdens vakanties dagelijks woensdag van 13.00 - 14.30 uur, zondag en vakanties van 11.30 - 15.30 uur voor kinderen vanaf 4 jaar extra kosten: € 2,50 De instrumenten die gemaakt kunnen worden, wisselen in de loop van de tentoonstelling.

20 21

Techniekworkshop: maak je eigen synthesizer In samenwerking met The Inventors iedere zondag, dagelijks tijdens de school­ vakanties 12.00 - 13.15 uur & 14.00 - 15.15 uur voor uitvinders van 8 tot 12 jaar extra kosten: € 6,50 Inschrijven: op de dag zelf bij de informatie­ balie. Beperkt aantal plaatsen.

Techniekworkshop: muzikale wenskaart maken! zaterdag 2 januari en zondag 3 januari 13.00 - 14.00 uur & 14.30 - 15.30 uur voor kinderen vanaf 8 jaar Replay! Maak je eigen speelgoed zondag 10 januari, 12:00 – 16:00 uur voor kinderen van 8 tot 14 jaar (max. 12 deelnemers tegelijk) extra kosten: € 2,00 Speel je mee in de muziekband?

In samenwerking met Ready2Play 13 januari, 28 februari, 10 maart 14.00 - 15.00 uur, sessies van 15 minuten voor kinderen vanaf 6 jaar Inschrijven: op de dag zelf bij de informatie­ balie. Beperkt aantal plaatsen Zing en Rap je mee?!

In samenwerking met Ready2Play 31 januari 2021, 10 februari & 28 maart 14.00 – 15.00 uur, sessies van 15 minuten voor kinderen vanaf 6 jaar Inschrijven: op de dag zelf bij de informatie­ balie. Beperkt aantal plaatsen

Kijk voor actuele informatie op: www.museon.nl/nl/alle-activiteiten

Muziekworkshops In samenwerking met het Haags Hip Hop Centrum zondag 21 februari workshop hiphoppen dinsdag 23 februari workshop rappen donderdag 25 februari workshop dj’en 12:00 – 13:00 uur, van 13:30 – 14:30 uur en van 15:00 – 16:00 uur voor kinderen vanaf 8 jaar Programma rondom de Lego League Finale zondag 10 januari: Robotica/replay zondag 17 januari: Lego League Finale zondag 24 januari: Lego en muziek zondag 7 februari: Lego en bouwen 11:00 – 17:00 uur voor kinderen van 4 t/m 12 jaar

Presentaties op dinsdagmiddag Als de coronamaatregelen het toelaten programmeren we op dinsdagmiddag nog steeds onze presentaties. Het programma voor het eerste kwartaal is nog niet helemaal rond. Hieronder een paar van de lezingen die jullie kunnen verwachten.

De lezingen zijn gratis voor Vrienden of met een geldig toegangsbewijs voor het Museon.

12 januari Tibet, de veerkracht van een bedreigde cultuur door geoloog en schrijfster Myra de Rooy Voor velen heeft het fascinerende Tibet een magische klank. Myra de Rooy bezocht sinds 1986 tijdens lange soloreizen achtmaal dit immense gebied. Onderweg, lopend in de bergen, liftend met pelgrimstrucks of in gammele bussen maakte zij kennis met het huidige Tibet, dat geworteld is in een rijk verleden. Ze neemt je mee op een boeiende reis langs verschillende aspecten van Tibet.

16 februari De gouden eeuw van de Romeinen in de lage Landen door archeoloog en publicist Tom Buijtendorp Met een speciaal goudstuk kondigde keizer Hadrianus in het jaar 121 een gouden eeuw aan, en vertrok daarop naar de Lage Landen.

Bij Den Haag stichtte hij zijn eerste stad. Hij liet een weg aanleggen en richtte het lanschap opnieuw in. Buijtendorp duikt in cold cases van de archeologie en schetst een verrassend beeld van deze unieke periode.

Herbestudering van archeologische vondsten werpt een ander licht op de welvaart in de Lage landen. Ook doemen vergeten restanten op van onder meer een voorloper van het Hollandse polderlandschap. Naar blijkt was dit meer onze eigen gouden eeuw dan we ooit hadden gedacht.

Maart Het jubileum van de natuurfotograaf: 25 jaar dinsdagmiddaglezingen in het Museon door Philip Friskorn Het was 1996 toen Philip Friskorn zijn eerste lezing gaf in het Museon. Jaar in jaar uit waren zijn natuurlezingen drukbezocht. 2021 is een jubileumjaar: de 25e lezing. Deze lezing heeft als titel: “Dit is mijn leven, van passie tot professie”. In deze lezing zullen er vele mooie hoogtepunten van de voorgaande lezingen te zien zijn. Vanaf zijn jongste jeugd waren er drie passies: luchtvaart, spoorweghistorie en natuur. Met lezingen, boeken en publicaties probeert Philip natuurbescherming onder de aandacht te brengen. Ook projecten met jongeren om de liefde voor natuur en fotografie bij te brengen zijn succesvol.

Filmoverzicht Omniversum Antarctica Ga mee met BBC Earth’s Antarctica op avontuur naar het onbekende. Antarctica, de koudste, droogste en winderigste plek op aarde, omringd door de ruwste oceanen.

Toch leven er talrijke bijzondere en wonder­ lijke wezens. En wat hier gebeurt, heeft invloed op ons allemaal.

Turtle adventure Volg de reis van groene zeeschildpad Bunji door de onderwaterwereld van het Great Barrier Reef in Australië.

Wild Canada Ontdek de wonderschone natuur, unieke beren en andere bewoners van het Canadese natuurpark Great Bear Rainforest.

Oceans, our blue planet Kom oog in oog met dolfijnen en zeeotters, ingenieuze lipvissen en intelligente octopussen en yetikrabben die de show stelen in deze prachtige natuurdocumentaire.

Onder voorbehoud van wijzigingen.

22 23

Berichten van het bestuur Jaarvergadering 2021 Reserveer zaterdag 10 april a.s. voor de Jaar­ vergadering van de Vrienden van Museon en Omniversum. Vanaf 10.00 uur is de inloop en om 10.30 uur start de bijeenkomst. Gebruike­ lijke onderwerpen daarbij zijn de (financiële) verslagen over 2020 en de begroting over 2021 en 2022. Deze vergadering vindt in principe in het Museon plaats, tenzij de maat­ regelen tegen de verspreiding van het corona­ ­virus ons nopen hiervan af te zien. Indien dat het geval is, overweegt het bestuur een digitale Jaarvergadering. Vrienden ontvangen medio maart voor deze jaarlijkse Vriendendag een uitnodiging.

Steun het Museon en Omniversum en word Vriend Juist in deze tijd is de steun van Vrienden heel erg belangrijk. Maak je vrienden daarom Vriend en help het Museon en Omniversum door deze moeilijke tijd.

De Vrienden stellen zich ten doel om Museon en Omniversum in woord en daad (o.a. financieel) te ondersteunen bij het realiseren van hun doelstellingen. Met de jaarlijkse bijdragen van de Vrienden, donaties en de opbrengsten van de Museonwinkel, die door vrijwillige Vrienden gedreven wordt, helpen de Vrienden het Museon en Omniversum zich te kunnen blijven vernieuwen.

Vriendenkaarten Er zijn vier verschillende Vriendenkaarten: • Volwassenen: € 25,- per jaar • Jeugdkaart (tot 18 jaar): € 17,50 per jaar • Familiekaart (drie kinderen en twee volwassenen): € 50,- per jaar • Vrienden Cadeaukaart: € 25,- eenmalig voor één jaar

Opgave e-mailadres Het is handig om jullie als Vrienden ook per e-mail te kunnen bereiken. Stuur daarom je e-mailadres met je adresgegevens en lidmaatschapsnummer naar het secretariaat: vvv@museon.nl Aanmelding en betaling • In de winkels en bij de kassa’s van Museon en Omniversum liggen aanmeldings­ formulieren. Bij Omniversum kan betaling alleen via een automatische incasso.

Betaling bij het Museon kan ook contant.

• Wil je online lid worden, stuur dan een e-mail naar: vvv@museon.nl met vermelding van naam en volledig adres.

Stort de Vriendenbijdrage die bij jouw gekozen lidmaatschap hoort (€ 17,50, € 25,of € 50,-) op rekening NL45INGB0000611959 ten name van ‘Vereniging van Vrienden van Museon en Omniversum’ onder vermelding van ‘nieuwe Vriend’.

• Een Vrienden Cadeaukaart voor één kalender­jaar is te krijgen in de museum­ winkel. Aldaar tevens informatie over de daaraan verbonden voordelen. Je kunt ook contact opnemen met ons secretariaat.

Verzoek Ben je Vriend van het Museon en Omniversum en heb je ook een Museumjaarkaart? Dan is het financieel gunstig voor het Museon als je bij de ingang je Museumjaarkaart laat zien. Het Museon ontvangt dan per bezoeker circa € 6,-.

Colofon Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Simone de Graaff, Christine Gündisch, Jennifer de Haas, Hub Kockelkorn en Frits van Rhijn E-mail redactie: cgundisch@museon.nl Ontwerp: Wout de Vringer Druk: Mail Succes ISSN: 2214-1634

Museon Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag 070-3381338 www.museon.nl

Omniversum President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag 070 3545454 www.omniversum.nl

Foto uit de tentoonstelling De Groene Camera 2020: Opvliegende kolganzen (Foto: Jeffrey van Houten)