VRIENDENMAGAZINE JAN- MRT 2022 # 01
Redactioneel
Inhoudsopgave
Afgelopen maanden is er door de mede werkers van het Museon-Omniversum hard gewerkt aan One Planet NOW! op de begane grond van het museumgebouw. Een eerste stap in het gezamenlijk optrekken nu de fusie ook juridisch een feit is. Doordat de mede werkers erg druk waren met alle nieuwe ontwikkelingen, was er helaas geen tijd om de lezingen voor de Vrienden in het najaar te houden. We gaan ervan uit dat dit in 2022 weer opgepakt gaat worden.
03
Van twee naar één
04
Kom gauw naar One Planet NOW!
08
Nieuw in de Dome: Serengeti
10
National Geographic Solar Portraits
14
Niet neutraal, maar activerend!
15
Gedigitaliseerde biodiversiteit
De gratis filmdagen die jaarlijks voor de Vrienden worden georganiseerd hebben in 2021 nog net plaats kunnen vinden voor de laatste lockdown! We hopen dat jullie genoten hebben van de prachtige films. We hadden ons verheugd op het etentje met de winkelvrijwilligers. Helaas moest het ook dit jaar op het laatste moment worden afge blazen. Nu is de hoop maar weer gevestigd op 2022! Het zou fijn zijn om elkaar weer met de hele groep te ontmoeten en dan ook eindelijk feestelijk afscheid te kunnen nemen van oud-voorzitter Dick van der Krogt
16
Klimaat digitaal
17
Korte berichten
18
Kunstenaarsblik op het klimaat
20
First Lego League
23
Agenda Museon-Omniversum
We hopen dat jullie zo gauw het kan weer een bezoek afleggen aan het Museon-Omniversum en hen blijven steunen. Blijf gezond. Vriendelijke groeten namens het bestuur, Roos van Dijk Voorzitter
Van twee naar één
Bezoek je een dezer dagen het museum, dan is de kans groot dat je er gezichten ziet die je kent van Omniversum. In het grootbeeldfilm theater word je wellicht begroet door mensen die je eerder in het Museon hebt gezien. Op 1 januari zijn museum en filmtheater gefuseerd tot Museon-Omniversum. Voor de bezoeker biedt dit een belangrijk voordeel. Met één kaartje kun je nu zowel naar de tentoonstel lingen als naar de film. Dat geldt ook voor de houders van een Museumkaart: nu het groot beeldfilmtheater onderdeel is van het museum, is die ook daar geldig. Reserveer voortaan dus meer tijd voor een bezoek! Dat geldt trouwens alleen tot en met de filmvoorstelling van 17.00 uur. Daarna gaat het museumgedeelte dicht en is de Museumkaart niet meer geldig. Je kunt ’s avonds natuurlijk wel naar de film!
komen, bijvoorbeeld in de bewegwijzering in de gebouwen en in de nieuwe website. De naam Museon-Omniversum zul je straks niet zo vaak meer horen. We gaan vooral One Planet gebruiken. De grootbeeldfilms draaien in de One Planet Dome. De vaste tentoon stelling op de eerste verdieping waarvoor we de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties als leidraad hebben genomen, noemen we voortaan One Planet Expo. Op de begane grond van het museum is komende jaren One Planet NOW! te zien, een vernieuwende mix van tentoonstelling en podium voor uiteenlopende activiteiten rondom duurzame ontwikkeling. En de nieuwe website is te bezoeken op oneplanet.nl. One Planet wordt kortom het grote merk van Museon-Omniversum.
Bij een nieuwe organisatie hoort ook een nieuwe huisstijl. Het beeld op de omslag van dit Vriendenmagazine is één van de uitingen daarvan, met rood als belangrijkste kleur. Deze nieuwe huisstijl zul je steeds vaker tegen
Hub Kockelkorn
oneplanet.nl (vanaf 15 maart)
Kom gauw naar One Planet NOW!
04 05
In One Planet NOW! komt ook een aquaponics-installatie
One Planet NOW! is bijna af! Een team van gedreven medewerkers werkt keihard om deze unieke totaalbeleving neer te zetten. De begane grond inclusief de foyer is omge toverd tot One Planet NOW! Een compleet nieuw museaal landschap in festivalvorm met een dynamische invulling. Het bestaat uit vijf verschillende gebieden met alle daagse thema’s. Op deze bruisende plek maak je kennis met de slimste oplossingen voor een duurzame wereld. Laat je verrassen en ontdek ook hoe je zelf het verschil kunt maken. We geven je praktische handvatten om samen met ons aan de slag te gaan. De toekomst is begonnen en jij kunt bijdragen aan een betere wereld! One Planet NOW! is één van de drie kernonder delen van One Planet, hét landelijk impact center voor een duurzame toekomst. MuseonOmniversum richt zich met One Planet op de aarde, mens en duurzame ontwikkeling en is
ambitieus. We hebben maar één aarde en daarop moeten we zuinig zijn. Vanuit de fascinatie en liefde voor onze mooie planeet zetten we alles in. Onze programmering, onze kennis en ons netwerk. Met als doel zoveel mogelijk mensen inspireren en enthousias meren met ons mee te doen. Uitgangspunt hierbij zijn de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen die de Verenigde Naties vóór 2030 willen bereiken. Met One Planet zet Museon-Omniversum duurzame ontwikkeling permanent op de agenda. Totaalbeleving voor hart, hoofd en handen One Planet bestaat uit de combinatie van ‘inspireren, leren en doen’. Zo zie je in ons grootbeeldfilmtheater One Planet Dome hoe prachtig onze planeet is. Beleef de intensiteit van één van de adembenemende BBC Earth natuurfilms op een scherm zo groot als een half voetbalveld. In de One Planet Expo leer je aan de hand van een strippenkaart met vragen
One Planet NOW! in opbouw (Foto: Ebbert Olierook)
alles over de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Beantwoord vragen als ‘Durf jij insecten te eten?’, ‘Zou je naast een windturbine willen wonen?’ en ‘Zou jij precies willen weten wie jouw telefoon heeft gemaakt?’. Aan het eind ontdek je welk type mens je bent. Ben jij een mensenhelper, een (natuur)beschermer of een optimist? Je kunt het niet goed of fout doen, maar het zet je wel aan het denken. In One Planet NOW! tonen ontwerpers, onder zoekers en ondernemers hun creatieve initiatieven. Hoopgevende innovaties waar de wereld eerlijker, vrolijker en leefbaarder van wordt. Tijdens je bezoek aan de expositie en de creatieve workshops ontdek je op welke manieren je zelf iets kunt doen. One Planet wil bewustzijn creëren zodat je vanuit een ander perspectief over duurzaamheid gaat nadenken. Wat kun je verwachten bij One Planet NOW!? One Planet NOW! dient als een decor, een
ontmoetingsplek voor iedereen die onze aarde een warm hart toedraagt. One Planet NOW! bestaat uit vijf verschillende gebieden met thema’s waar we dagelijks mee te maken heb ben. Denk aan Mode & Kleding, Eten & Drinken, Bouwen & Wonen, Sport & Bewegen en Mens & Natuur. Het Clubhuis is het kloppende hart van het festival en ook meteen het startpunt. Vanuit hier ga je door naar één van de vele activiteiten. Onze publieksbegeleiders vertellen je wat er precies te doen is en helpen je graag op weg. Bezoek de activiteit op jouw interesse gebied. Onderzoek bijvoorbeeld op de catwalk waar jouw T-shirt van gemaakt is. Is dat van petflessen, eucalyptus of koffiedrab? Of bekijk een modeshow van tweedehands kleding. Doe mee aan een kookworkshop met groenten die de supermarkt niet halen. Of ervaar bij From Pee to Tea dat je van urine een vers kopje muntthee kunt zetten! Bouw een huis met blokken van paddenstoelen en ervaar de positieve invloed van de natuur als
06 07
Ammoniet Placenticeras meeki (Böhm, 1898). 70 tot 65 miljoen jaar oud
je het ‘blote-voeten-pad’ bewandelt. En er is nog veel meer te beleven. Met lezingen, debatten en interviews spelen we in op de actualiteit. Een mooi voorbeeld hiervan is de Wereld Oceanen Dag van de Verenigde Naties. Alles is met elkaar verbonden Het bijzondere van One Planet NOW! is dat je er ook topstukken uit onze collectie tegen komt. Met de hoofdthema’s in gedachten gingen onze conservatoren op zoek naar aantrekkelijke objecten. Stukken waarvan we iets kunnen leren. Uit de natuur, maar ook uit het verleden en van andere culturen. Bij het Beweegplein kun je bijzondere opgezette dieren verwachten. Allemaal kampioenen op hun eigen gebied. Verwonder je bij Mens & Natuur over de fascinerende vormen uit de natuur zoals bij fossielen, koralen, dennen appels en schelpen. Ze hebben prachtige rustgevende patronen volgens wiskundige principes die op natuurlijke wijze tot stand
komen. Dit inspireert mensen die deze patronen weer gebruiken in de architectuur, techniek en kunst. Denk bijvoorbeeld ook aan grote bloemmodellen en de afhankelijkheid van de bestuiving van bijen. Bij Mode & kleding vind je een bijzondere regencape van plantenvezels uit de Filippijnen en een jas van hondenhaar. Maar ook een zonnepaneel uit het allereerste Nederlandse zonnepark uit de jaren tachtig is te zien bij Bouwen & Wonen. Het toont de enorme ontwikkeling die zonne-energie de afgelopen decennia heeft doorgemaakt. Dit alles geeft inzicht in het vernuft van de mens en de natuur. Alles is met elkaar verbonden en iedereen beïnvloedt elkaar en de aarde, want wij zijn één. Samenwerken met gelijkgestemde partners Samen met publiek, scholen, overheid en bedrijfsleven gaan we aan de slag om een duurzamere toekomst te realiseren. Dat kan op oneindig veel manieren. Voor One Planet
One Planet NOW! in opbouw (Foto: Ebbert Olierook)
NOW! werken we samen met gelijkgestemde externe partners. Het merkactivatiebureau Playground, expert op het gebied van duur zame festivals, is hierbij een belangrijke partij. De productie gebeurt deels in huis door eigen mensen die ook inhoudelijk betrokken zijn en deels in samenwerking met ROC-Mondriaan. Voor het Beweegplein en Mens & Natuur is er sprake van cocreatie met verschillende specialisten. Daarnaast zijn er samenwerkings verbanden met ASN Bank Voor De Wereld van Morgen, IVN Natuureducatie, het Planbureau voor de Leefomgeving, TNO en Het Groene Brein, een collectief van Nederlandse hoog leraren. Bovendien zijn er sponsors die bijdragen in de vorm van materialen. En natuurlijk gaan we door met het samenstellen van dagvullende programma’s voor onderwijsinstellingen. Naast het primair en voortgezet onderwijs richt One Planet zich ook op studenten op elk niveau. Voor hen staat een College Tour met bekende sprekers
op het programma. Deze zal diverse beroeps opleidingen en universiteiten aandoen. Bedrijven kunnen hun voordeel doen met de netwerkfunctie en het kennisplatform van One Planet als SDG House. Het netwerk van SDG Houses erkent het toenemende belang van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN en bouwt hierop voort. Een duurzame toekomst, dat ben jij! Nieuwsgierig? Kom dan snel bij ons langs. Het dynamische en interactieve karakter van One Planet biedt alle ingrediënten voor een actief, leuk en inspirerend dagje uit. Voor jong én oud. Zodat je aan het einde van de dag met een tevreden gevoel naar huis gaat. Met bakken vol kennis en inspiratie. Om zelf aan de slag te gaan en onze mooie, maar kwetsbare planeet te beschermen. Help jij ons mee? Wij ont vangen je graag! Leyla Pelsman
Nieuw in de Dome: Serengeti
08 09
Serengeti is een nieuwe film en we hebben dan ook de Europese én wereldpremière in huis! Michael Dalton-Smith begon in 2018 met zijn nieuwe Afrika-film. Na jaren van voorbereiding maakte COVID-19 het project nog even onzeker, maar het is de Canadese regisseur gelukt een prachtige film te maken, een film speciaal voor de grootbeeldfilmtheaters.
van de dieren langzaam verdwijnt, kunnen wij ze dan redden en beschermen? De film is een onvergetelijke safaritocht langs olifanten, leeuwen, luipaarden maar ook langs allerlei soorten vogels en insecten en maakt je onderdeel van de trektocht die miljoenen gnoes jaarlijks maken. Zo krijgen wij meer begrip voor de relatie tussen al het leven op de Serengeti.
Het leven op de Serengeti is uniek. De meest iconische dieren van Afrika hebben hier hun thuisbasis. Het is de plek waar een van de grootste natuurspektakels ter wereld plaats vindt: de jaarlijkse migratie van de gnoes. De natuur heeft er op ingenieuze wijze voor gezorgd dat alles dat hier leeft, van de kleinste insecten tot de grootste zoogdieren, een duidelijke rol heeft. Samen zorgen ze voor een balans in het ecosysteem. Dit schitterende natuurgebied is ontstaan door een serie van gebeurtenissen die in de film aan de orde komen. Maar ook de Serengeti heeft te maken met veranderingen. Als de leefomgeving
Dalton-Smith aan het woord Waarom heb je deze film gemaakt? ‘Ik ben in mijn filmcarrière op heel veel plekken geweest, maar de Serengeti heeft me altijd het meest geboeid. Het is een plek waar ik me altijd fijn voel en tot rust kom. Ik ben er heel vaak geweest en door de mensen die ik er heb ontmoet, heb ik er veel ontdekt en ben ik vaak op plekken geweest waar andere mensen niet komen. De Serengeti is enorm, heel divers en verbazingwekkend. Van de uitbarstende vulkaan, de eerste mensachtigen tot een van de grootste migraties op aarde, het heeft alles. Ik wilde deze film maken om mensen de
Serengeti te laten zien zoals ik die ken, een plek die zo biodivers is dat hij de ware schittering van de natuur laat zien.’ Wanneer ben je begonnen met filmen en hoe lang duurde het hele proces om deze film te maken? ‘Ik ben zeker drie jaar lang met de film bezig geweest.’ Veel filmmakers hebben hun projecten moeten uitstellen als gevolg van Covid-19 en de maat regelen, zoals beperkt reizen en beperkte contacten. Heb jij nog last ondervonden van de pandemie? ‘COVID was eigenlijk een zegen voor ons. Door COVID was er geen toerisme meer in Tanzania, dus een groot deel van 2020 hadden we de Serengeti voor onszelf. We zijn weken onderweg geweest zonder ook maar één enkele auto te zien. En daarom konden we alle weidse opnamen, de vergezichten, filmen zonder voertuigen in het shot. Ook waren de beroemde rivierovergangen helemaal voor
onszelf. Zonder COVID zou het een enorme uitdaging zijn geweest om de reikwijdte van de migratie vast te leggen zonder voertuigen erin. Dit was de kans om de Serengeti te ervaren zoals het honderd jaar geleden was.’ Wat is je favoriete scène in de film? ‘Dat is een nachtscène met twee leeuwen. Ons doel die dag was om de gnoes te filmen tegen het licht van de opkomende volle maan. Vanuit het niets kwamen twee prachtige mannetjesleeuwen. We konden ze volgen met behulp van een enorme gyrostabilisator die we aan de auto hadden bevestigd. Ze kwamen net op het perfecte moment omhoog om de volle maan achter zich te krijgen.’ Serengeti is vanaf 20 april exclusief, Nederlands gesproken, in Museon-Omniversum te zien. De Engelse versie kan via een headset beluisterd worden. Alexandra van der Zee
National Geographic Solar Portraits
10 11
Dala Township, Myanmar (Foto: Rubén Salgado Escuder)
Museon-Omniversum heeft de Europese primeur: vanaf eind maart toont de in Spanje geboren fotograaf Rubén Salgado Escuder zijn Solar Portraits in de National Geographic Photo Gallery in het museum gebouw. In ruim vijftig foto’s laat hij zien hoe zonne-energie het leven van mensen heeft veranderd. Op de eerste verdieping van het museum draait het om de zeventien Duurzame Ontwikkelings doelen van de Verenigde Naties. Het eerste doel luidt: ‘Geen armoede’. In het bijbehorende tentoonstellingsonderdeel laten we zien hoe zonne-energie kan bijdragen aan armoede bestrijding. De National Geographic Photo Gallery ligt hier vlakbij en daar zoomen we komende maanden verder op het onderwerp in. Volgens cijfers van het Internationaal Energieagentschap hadden in 2019 wereldwijd 770 miljoen mensen geen aansluiting op het elektriciteitsnet. Ruim 95 procent daarvan
woont in Afrika ten zuiden van de Sahara en in ontwikkelingslanden in Azië. Bij het invallen van de duisternis komt voor hen het leven grotendeels tot stilstand, omdat kaarsen de enige lichtbron zijn. En die zijn nog duur en gevaarlijk ook. Voor de bewoners van plekken op aarde zonder aansluiting op het stroomnet kan zonneenergie een enorm verschil maken. Hoe? Dat laat Rubén Salgado Escuder zien in zijn serie Solar Portraits, waarmee hij in 2014 is begonnen. Het idee van de serie ontstond in Myanmar, waar hij toen woonde. Dat land telt circa 68.000 dorpen, waarvan er maar zo’n drieduizend op het elektriciteitsnet zijn aan gesloten. Inmiddels heeft hij voor zijn project de hele wereld rondgereisd en op 28 verschil lende plekken in negen landen en op vijf continenten gefotografeerd, van Myanmar en India tot Oeganda en van Spanje en Portugal tot de Verenigde Staten en Mexico.
Manyanma, Oeganda (Foto: Rubén Salgado Escuder)
In zijn ‘zonneportretten’ zit een duidelijke rode draad. Overal waar hij kwam, werd er al enige tijd gebruik gemaakt van zonne-energie en hadden de mensen een duidelijk beeld van de impact hiervan op hun leven. Steeds stelde hij dezelfde vraag: hoe heeft zonne-energie jullie leven veranderd? Het antwoord legde hij vervolgens vast in geënsceneerde foto’s. Ze zijn stuk voor stuk na het vallen van de avond gemaakt met zonnelampen als enige lichtbron. Zonnepanelen, stroomdraden en ledpeertjes op onverwachte plaatsen zijn terugkerende elementen. Zo zien we op een van de foto’s drie schoolkinderen uit Myanmar met hun schoolschriftjes. De fotograaf heeft hen achter twee houten tafels gezet met daarop een zonnepaneel dat als een soort krijtbord lijkt te fungeren. De boodschap: dankzij zonneenergie is er meer tijd voor huiswerk en neemt het opleidingsniveau toe. Op een andere foto zien we een Oegandese boerin in een met zonnelampen verlicht kippenhok. Kippen eten
niet wanneer het donker is. Voorheen kregen de beesten daarom maar één keer per dag te eten. Nu kan dat twee keer. Het resultaat: ze groeien sneller, worden vetter en leggen betere eieren. Kortom, een hoger inkomen voor de familie. In Mexico heeft Rubén Salgado Escuder een echtpaar gefotografeerd, zittend op hun bed terwijl ze elkaar in de ogen kijken. Het is zijn uitbeelding van hun antwoord op de vraag hoe zonne-energie hún leven heeft veranderd: ‘Voor het eerst zijn we in staat om elkaar op onze intiemste momenten in de ogen te kijken.’ Zo laat de fotograaf zien dat de introductie van zonne-energie in alle opzichten vooruitgang betekent, van economie en onderwijs tot cultuur, vrije tijd en persoonlijk leven. Hij doet dat niet als fotojournalist maar als kunstenaar in haast magisch-realistische beelden. Hub Kockelkorn
12 13
San Luis Acatlán, Mexico (Foto: Rubén Salgado Escuder)
Niet neutraal, maar activerend! Op 31 december passeerde bij de notaris de akte voor de fusie van Museon en Omniversum. Het is bijzonder om te ervaren hoeveel juridische, fiscale en financiële voor bereiding er samenkomt in zo’n akte, maar daarmee was de nieuwe stichting een feit. Museon-Omniversum wil de bezoeker mee nemen in het grote verhaal over de uitdagingen waar de wereld voor staat. Niet alleen laten zien welke bedreigingen er zijn, maar ook om te laten zien dat er oplossingen en alter natieven zijn. Hoop is een van de pijlers van One Planet, de integrale programmering waarmee we gaan werken. Wij proberen de bezoekers de uitdagingen met een positieve blik te laten zien. Inspireren – leren – doen met de films in de One Planet Dome, de vaste One Planet Expo op de eerste verdieping en One Planet NOW!, de nieuwe tentoonstelling op de begane grond. Duurzame wereld hoog op de agenda Veel musea, filmtheaters en science centra in binnen- en buitenland pakken het thema duurzaamheid op. Je kunt er natuurlijk ook niet omheen als instelling met wetenschaps educatie en -communicatie in het vaandel. Ik was op een bijeenkomst van Ecsite (ons Europese netwerk) waar duurzaamheid hét thema was, we hadden zelfs contact met de Klimaattop in Glasgow. Maar uiteindelijk zie ik bij veel collega’s toch nog een neutrale positie: ze tonen het wetenschappelijke proces en de schoonheid van de planeet, het publiek moet zelf maar oordelen.
14 15
Wij spreken ons uit! Wij willen als Museon Omniversum niet meer neutraal zijn: wij agenderen, activeren en spreken ons uit! Daar gaan we dus verder in dan veel collega’s. Wij willen dat bezoekers zich bewuster zijn van de kwetsbaarheid van onze aarde en hun handelingsbereidheid bevorderen, zodat ze zich meer dan gemiddeld inspannen om de aarde in al haar schoonheid te behouden. Hiervoor zetten wij ons programma, onze collectie, onze mensen en ons netwerk volledig in. Bij ons komen kennis en mooie initiatieven van partners samen. Kunnen denken en doen elkaar versterken en kunnen we vooral een leuke en leerzame plek zijn waar mensen elkaar vinden. Gevoed door kennis en gevuld met geweten. Zodat we relevant zijn en impact maken. We hebben onze partners en onze vrienden hard nodig bij deze nieuwe opgave. Doe jij mee? Peter de Haan Directeur Museon-Omniversum
Gedigitaliseerde biodiversiteit Uitgestorven: Amerikaanse trekduif. Collectie Museon-Omniversum
Een groeiend deel van de natuurhistorische collectie van Museon-Omniversum is toe gankelijk via het internationale biodiversi teitsplatform GBIF. Op deze manier maken we dit deel van onze collectie relevant voor wetenschappelijk onderzoek op het gebied van biodiversiteit. Van de meer dan driehonderdduizend voor werpen in de collectie van Museon-Omniversum bestaat een aanzienlijk deel uit dieren, planten en fossielen. Ze zijn in meer dan een eeuw verzameld: van waterwants tot potvis en van kolibrie-ei tot allosaurus. Een groot deel van de soorten in deze collectie zal het depot zelden verlaten, maar dat betekent niet dat ze eigenlijk niet zo relevant zijn. Voor onder zoekers wereldwijd kunnen ze, samen met de soorten die elders worden verzameld, een belangrijke bron voor onderzoek zijn. Dan moeten zij onze collectie natuurlijk wel weten te vinden en kunnen zien over welke soorten wij beschikken. Dit is de belangrijkste reden voor Museon-Omniversum om de biologische collectie online te zetten, niet alleen via de eigen website maar ook via het internationale biodiversiteitsplatform GBIF.
Alle biodiversiteitsdata op één plek GBIF staat voor Global Biodiversity Information Facility. Het is een internationaal netwerk dat biodiversiteitsdata vanuit de hele wereld bijeenbrengt en openbaar toegankelijk maakt, of die nu zijn verzameld door onderzoeks instellingen, natuurbeschermingsorganisaties, musea of particuliere natuurvorsers. Door alle informatie op één plek aan te bieden, bevordert GBIF het onderzoek naar biodiversiteit. Onderzoekers kunnen zich een groot deel van de zoektocht naar bronnen besparen en hoeven zelfs geen honderden verschillende websites meer af te struinen. Via gbif.org beschikken ze in één keer over een grote hoeveelheid relevante, goed georganiseerde en in hoge mate gestandaardiseerde informatie. Daar wordt hun werk nog beter van! Hub Kockelkorn
Bezoek museon-omniversum op gbif.org
Klimaat digitaal
16 17
Valkenburg a/d Geul, juli 2021
Naast lessen in Museon-Omniversum zelf en lessen op scholen in de buurt biedt Museon-Omniversum binnenkort ook digitale lessen aan. Deze lessen kunnen scholen zelf in de klas uitvoeren. Zo’n les kan een heel project zijn, maar kan ook bestaan uit een filmpje aan het begin of einde van een lesuur. Het eerste digitale lesmateriaal staat volledig in het teken van het klimaat. Het Nederlandse curriculum loopt nog erg achter op het onderwerp klimaatverandering. Toch is het belangrijk dat leerlingen leren over de oorzaken en gevolgen ervan. We werken op het ogenblik aan een set lessen over het klimaat voor het VMBO. Deze zijn volledig digitaal. De lessen komen als klikbare tegels op de website te staan. Iedere klimaattegel is dan één opdracht. Met deze lessen kunnen we scholen uit het hele land te bereiken.
Het idee van deze tegels is ‘mix’ en ‘match’. De docent kiest zelf welke tegel de klas doet op welk moment. Heeft een docent maar vijf minuten? Dan kunnen leerlingen zelf achter de computer een filmpje kijken en vragen beantwoorden. Wil de leerkracht wat meer klassikaal verdiepen? Dan vertelt een andere tegel hoe de docent zelf een klimaatdebat kan organiseren. We hopen natuurlijk ook dat de klassen naar ons toe komen voor een film in de Dome of een les in de Klimaatstudio: ook dit aanbod wordt zichtbaar in de digitale les. Zelf doen Naast serieuze schoolopdrachten kunnen leerlingen ook genoeg zelf doen. Ze kunnen hun eigen klimaatvlog maken, waarbij ze vertellen wat ze al doen voor het klimaat. Of ze leren actief de hitte in de stad te bestrijden met planten in de tuin of op het balkon. Larissa Colle
Korte berichten Laatste nummer Voor je ligt het laatste nummer van het Vriendenmagazine in deze vorm. We gaan het anders doen. Niet meer elk kwartaal een blad van 24 pagina’s in dit kleine formaat, maar één keer per jaar een groot blad met mooie foto’s en boeiende achtergrondverhalen bij onze films, tentoonstellingen en activiteiten en over onze collectie. Een blad voor Vrienden en relaties van Museon-Omniversum, dat wellicht ook in de museumwinkel te koop zal zijn. Komende tijd sleutelen we aan de nieuwe redactionele formule en de vormgeving van het nieuwe blad. Voor informatie van meer praktische aard vanuit de Vereniging van Vrienden komt er een digitale nieuwsbrief. Vrienden zonder e-mail ontvangen deze nieuwsbrief vooralsnog natuurlijk op papier! Jaarvergadering Vrienden 23 april wordt de jaarvergadering 2022 van de Vrienden gehouden. Als het kan in levenden lijve! We zullen jullie dan meer vertellen over de fusie tussen het Museon en Omniversum en de positie van de Vrienden hierbij. Het zal gevolgen hebben voor de entreeprijzen en de minimum vriendenbijdrage vanaf 2023. Dit zal ter besluitvorming aan jullie worden voor gelegd. De stukken zijn vanaf begin april te downloaden via de website oneplanet.nl. Word Vriend! Juist in deze tijd is de steun van Vrienden erg belangrijk. Maak je vrienden daarom Vriend en help daarmee Museon-Omniversum. De Vrienden stellen zich ten doel om MuseonOmniversum in woord te ondersteunen bij het realiseren van hun doelstellingen. Met de jaarlijkse bijdragen van de Vrienden, donaties en de opbrengsten van de Museonwinkel, die door vrijwillige Vrienden gedreven wordt, helpen de Vrienden Museon-Omniversum zich te kunnen blijven vernieuwen.
Eén ticket voor Museon-Omniversum Er is vanaf januari één toegangskaart voor de hele beleving, dus museumbezoek en een filmvoorstelling samen. Het is overdag niet meer mogelijk om tickets alleen voor het museum of alleen voor een film te kopen. Kijk op de website voor de actuele toegangsprijzen. Museumkaart en Vriendenpas zijn geldig! In de One Planet Dome draait elk uur een andere film. Kom je voor een speciale film? Dan raden we aan om online alvast een plekje te reserveren (voor € 1,00 p.p. extra). Als je geen reservering hebt, kun je ook ter plekke nog een stoel reserveren of je kijkt gewoon bij welke film nog plek is. En als je twee films wilt zien? Dat kan. In de toegangsprijs zit standaard één film. Voor de tweede film betaal je € 7,50 extra. Het filmtheater is ook ‘s avonds open. Dan betaal je € 12,50 voor een film. Museumkaart en Vriendenpas zijn niet geldig voor de avondvoorstellingen. De Dag Vandaag De dag beginnen met een onderwerp uit het nieuws. Tienduizenden basisschoolleerlingen hebben daar een gewoonte van gemaakt. Samen met hun klas openen zij de schooldag met een onderwerp dat wordt aangeboden via de Dag van Vandaag. Aan deze educatieve website wordt nu een nieuwe rubriek toe gevoegd: De Dag Vandaag Museum. MuseonOmniversum draagt hieraan bij met verhalen over bijzondere stukken uit de collectie. Een mooie manier om deze voorwerpen te verbinden met onze actuele, mondiale thematiek.
dedagvandaag.nl
Kunstenaarsblik op het klimaat
18 19
Fotografe Louisiana van Onna, in 2019 afgestudeerd aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, duikt in het depot van Museon-Omniversum voor een bijzonder fotoproject, dat moet uitmonden in een tentoonstelling ergens in de stad. In dit artikel vertelt zij over haar project. ‘Mijn projecten gaan over het verbeelden van de wonderen van de wereld. Ik begin altijd met veel onderzoek en feiten en stel de vraag: kunnen we een greep doen naar het verleden om zo meer waardering te creëren voor onze toekomst? Als fotograaf en pseudoweten schapper stap ik in de schoenen van de negentiende-eeuwse ontdekkingsreiziger en natuurvorser Alexander von Humboldt. Von Humboldt zag dat alles in onze wereld met elkaar verbonden is: plantensoorten, geografie en klimaat. Op die manier kijk ik naar de museumcollectie. Ik probeer objecten uit het depot van Museon-Omniversum opnieuw te belichten. In mijn onderzoek ben ik heel strikt, maar in het visuele resultaat laat ik de nodige speelsheid toe en creëer beelden die je verwarren en verwonderen.’ Tien vensters ‘In het project met Museon-Omniversum, Tien vensters op het klimaat, portretteer ik zeldzame dieren, meteorologische instrumenten en andere voorwerpen op een magische manier. Ik noem het vensters omdat ik de kijkers het gevoel wil geven dat zij vanuit verschillende perspectieven en doorkijkjes mee worden genomen in verhalen over ons klimaat. Elk venster is een verhaal rond een bepaald voorwerp uit de collectie en maakt je door middel van verwondering bewust van een van de belangrijkste onderwerpen van deze tijd: klimaatverandering.’
Magische stillevens ‘De kijker wordt aan de hand genomen om aan de hand van spannende beelden in verschillende verhalen te duiken. Ieder beeld heeft weer een ander onderwerp binnen het thema klimaatverandering. In fotografische zin betekent dit dat ik speel met beeld en dus niet enkel de voorwerpen documenteer. Ik creëer stillevens waarvoor ik fotoprints als achtergrond en allerlei hulpmiddelen gebruik om een verhaal uit te beelden. Hiermee onderscheid ik mij van andere fotografen die deze collectie zouden fotograferen. Niet alleen het voorwerp uit de collectie is in beeld, maar het is onderdeel van een collage. Zo hoop ik een jonger publiek te bereiken en te interesseren voor oude collecties en de schatten uit het museumdepot. Uiteindelijk wil ik een serie magische stillevens creëren waarin ook het menselijk handelen terugkomt.’
Drie vensters ‘Ik ben tot nog toe met verschillende vensters bezig geweest, zoals de Inuit, fossiele brand stoffen en koraal. Het gebruik van fossiele brandstoffen is een van de belangrijkste oorzaken van klimaatverandering. De fossiele varens uit het Carboon in de collectie van Museon-Omniversum neem ik als symbool hiervoor. Ze zijn gevonden in steenkolenlagen in Zuid-Limburg. In de fotostudio van het museum combineer ik die met foto’s die ik heb gemaakt in Limburg. Door de fossielen in een natuurlijke context te plaatsen breng ik deze tot leven.’
‘Klimaatverandering leidt onder andere tot een stijging van de temperatuur van het zeewater, waar de koraalriffen onder te leiden hebben. Het smelten van de poolkappen is een ander gevolg. Omdat Museon-Omniversum een belangrijke collectie uit Oost-Groenland heeft, neem ik de Inuit als voorbeeld van de gevolgen hiervan.’ Voor haar project ontvangt Louisiana een bijdrage uit de Makersregeling van de gemeente Den Haag, bestemd voor jonge makers in samenwerking met een culturele instelling in de stad. Hub Kockelkorn
Bekijk de website van Louisiana van Onna.
First Lego League
20 21
Team Hopperloops
First Lego League (FLL) is een internationaal evenement dat door middel van robot wedstrijden kinderen wil interesseren voor technologie. Museon-Omniversum is betrokken bij de organisatie van deze techniekwedstrijd. Het Haags Montessori Lyceum (HML) is al jaren een van de deel nemers. Leerling Isabel Donners vertelt. First Lego League is een wedstrijd waar elk jaar kinderen van groep zeven tot en met de derde klas van het voortgezet onderwijs over de hele wereld aan meedoen. De wedstrijd bestaat uit drie delen: een robot, teamwork en een project bij het jaarlijkse thema. Dit jaar is het thema Cargo Connect. Het is vaak supergezellig en ik raad scholen en leerlingen zeker aan om mee te doen. Jaarthema Cargo Cargo is een verzamelnaam voor al het vracht verkeer. Dus schepen met containers en vrachtvliegtuigen maar bijvoorbeeld ook
bestelbusjes met pakketjes. Een groot deel van deze vervoermiddelen is vervuilend voor het milieu. De bedoeling bij het project is dat we hier oplossingen voor zoeken met behulp van techniek. Hopperloops Ons team heet Hopperloops. Sommigen van ons hebben al vaker meegedaan, voor anderen is dit het eerste jaar. Ons team bestaat uit brugklassers, een tweedeklasser en derde klassers. Elke week op dinsdagmiddag komen we bij elkaar voor een teamvergadering. We doen dan vaak ook nog een samenwerkings opdracht voor de ‘Core Values’. Dat is ook een heel belangrijk onderdeel waarnaar bij de wedstrijden wordt gekeken. Het gaat hierbij vooral om hoe er wordt samengewerkt. Daar oefenen we op door veel te overleggen en oefeningen te doen zoals: een toren bouwen van wasknijpers of een slinger van mensen uit de knoop halen zonder elkaars handen los te laten – zonder te praten!
Team Scaricas
Natuurlijk gaat het niet altijd even goed, maar daarom is het belangrijk dat we goed leren luisteren en dat we onszelf verbeteren in de samenwerking. Daarnaast leren we ook nog veel andere dingen bij de robot en het project. Bij het project leer je probleemoplossend te denken en ben je creatief bezig. Bij de robot leer je programmeren en technisch bouwen. Project Hoppersloops Voor het project hebben we eerst veel gebrain stormd over het probleem waarmee we aan de slag wilden. Dat werd uiteindelijk de te grote drukte op de wegen, rivieren, vliegvelden en in de havens, terwijl een nieuwe technologie zoals de hyperloop niet goed aansluit op onze manier van vervoeren van goederen nu, zoals containers. We kwamen op het idee om ‘hoppersloops’ of ‘hoppers’ te maken. Dit zijn buizen die in een zeecontainer en in hyper loops kunnen. Hierdoor kunnen de goederen in zeecontainers op een milieubewuste manier snel door naar hun volgende stop, Dit lost het
probleem van overlast op de wegen en rivieren op en is ook beter te organiseren. Robot Joe En dan hebben we natuurlijk ook nog de robot. De robot moeten we zelf maken van lego. Met die robot moeten we op een baan die alle deelnemers hebben gekregen zoveel mogelijk missies doen. Voor die missies krijgen we punten. De bedoeling is dan natuurlijk om zoveel mogelijk punten te halen. De baan past ook in het thema Cargo Connect. Tenslotte wordt er ook nog gekeken naar hoe je robot in elkaar zit en hoe hij eruitziet. Onze robot is nog niet helemaal klaar maar we hebben hem wel al een naam gegeven: Joe, of ook wel Jimmy Joe. Ook al is het vinden van oplos singen soms best lastig, bouwen met lego is leuk en coderen is leuk! Isabel Donners
Robotwedstrijd: 9 en 10 april
Agenda Museon-Omniversum
22 23
Tentoonstellingen National Geographic - Spectacle Onvergetelijke foto’s van onze bijzondere planeet. t/m 6 maart National Geographic - Solar Portraits Fotograaf Rubén Salgado Escuder laat zien hoe zonne-energie het leven van mensen heeft veranderd. vanaf eind maart De Groene Camera 2021 Natuurfotografie uit Nederland en België. t/m 24 april One Planet NOW! Help jij ook mee om de wereld eerlijker, gezonder, vrolijker en veiliger te maken? Het kan! vanaf eind februari
Films Dino’s van de Zuidpool 250 miljoen jaar geleden zag Antarctica er heel anders uit. De Zuidpool was bedekt met bossen en moerassen en in de winter was het er maar liefst zes maanden donker. Hoe kan het dat een groene, prehistorische wereld een bevroren woestijn werd? Wat ligt er verborgen onder de gletsjers van de Zuidpool? Antarctica Ga mee met BBC Earth’s Antarctica op avontuur naar het onbekende. Antarctica, de koudste, droogste en winderigste plek op aarde, omringd door de ruwste oceanen. Toch leven er talrijke bijzondere en wonder lijke wezens. En wat hier gebeurt, heeft invloed op ons allemaal.
Oceans, our blue planet Kom oog in oog met dolfijnen en zee-otters, ingenieuze lipvissen en intelligente octo pussen en yeti-krabben die de show stelen in deze prachtige natuurdocumentaire. Turtle adventure Volg de reis van het groene zeeschildpadje Bunji door de onderwaterwereld van het Great Barrier Reef in Australië. Wild Canada Ontdek de wonderschone natuur, unieke beren en andere bewoners van het Canadese natuurpark Great Bear Rainforest. National Parks adventure National Parks Adventure neemt je mee van de gebaande paden op een avontuur door de indrukwekkende landschappen van Amerika.
Special: Romeo & Julia (ballet van het Royal Opera House) Shakespeares beroemde tragedie, die harten van mensen over de hele wereld blijft raken. Een onbetwiste balletklassieker. 14 februari
Lezingen
Colofon
15 februari God op aarde: keizer Domitianus door archeologe Diana de Wild
Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Christine Gündisch, Hub Kockelkorn, Simone Marchetti en Didi van Trijp; Ontwerp: Wout de Vringer; Druk: Mail Succes; ISSN: 2214-1634
22 februari Afscheid van Jan Mayen, de Groenlandse walvis en Spitsbergen door fotograaf Martin Kroon 1 maart Geen lezing i.v.m. de voorjaarsvakantie 8 maart Reislustige vrouwen door auteur Frieda van Essen 15 maart Op Royal Enfield motoren door de Indiase Himalaya door wereldreiziger Kees Terlouw 22 maart Shetland, een magneet voor vogels door natuurfotograaf Sijmen Hendriks 29 maart The Fifties, tijd van wederopbouw, kunst, mode en design door kunsthistorica Annemarie Boorsma Check www.museon.nl voor het complete lezingenprogramma. De familie-activiteiten starten binnenkort weer. Kijk op www.museon.nl/nl/alleactiviteiten-voor-kids voor een overzicht.
Kijk hier voor actuele informatie over de familieactiviteiten.
Museon-Omniversum Stadhouderslaan 37 2517 HV Den Haag 070-3381338
Website www.museon.nl www.omniversum.nl (vanaf 15 maart: www.oneplanet.nl)
