VRIENDENMAGAZINE APR- JUNI 2021 # 02
Spectacle Verbazingwekkende foto’s van onze planeet
Redactioneel
Inhoudsopgave
Beste Vrienden,
03 Spektakel
In het vorige Vriendenmagazine hoopte ik jullie nog als Vrienden op de Jaarvergadering fysiek te kunnen ontmoeten en verwelkomen in het Museon. Gezien de coronamaatregelen hebben we als bestuur echter moeten besluiten om de Jaarvergadering op 10 april a.s. digitaal te houden. In de uitnodiging voor de Jaarvergadering leggen we uit hoe dat in zijn werk gaat. Voor degenen die voor het eerst met het programma Teams gaan vergaderen zal dit wennen zijn. Wij hopen dat het lukt om iedereen die deelneemt aan de vergadering zijn zegje te laten doen.
05
Automatische beeldherkenning
06
Een gezamenlijk avontuur
07
Museon on Tour
08
Herstel en vernieuwing
We moeten creatief zijn en ons aanpassen aan de omstandigheden. Dat geldt ook voor de medewerkers van het Museon en Omniversum. Zij missen het rumoer van het publiek maar blijven actief met de voorbereiding van inspirerende tentoonstellingen. Hierover kunnen jullie al het een en ander lezen in dit Vriendenmagazine. De winkelvrijwilligers kunnen intussen niets anders doen dan wachten. Zodra het kan, staan ze klaar om iedereen weer te verwelkomen in de winkel.
09 Klooiboek 10
Prachtig verleden, droeve toekomst
14
Een museum voor iedereen
15 Minitentoonstelling 16
Ook nieuw in One Planet
18
One Planet Festival: in beweging!
20
Berichten van het bestuur
21
Agenda Museon
22
Filmoverzicht Omniversum
23 Online Ik hoop velen van jullie op 10 april a.s. te ‘zien’ tijdens de digitale jaarvergadering . Roos van Dijk Voorzitter Vrienden
Spektakel Koks in opleiding. Hefei, China (Foto: Fritz Hoffman / National Geographic)
Vanaf eind april kun je in het Museon de fototentoonstelling Spectacle van National Geographic bekijken. De foto’s staan opge steld op een nieuwe locatie op de eerste verdieping. Met de trap of lift naar boven en je loopt er zo tegenaan. We zijn supertrots op onze nieuwe ruimte! Tijdens de gedwongen sluiting door corona is deze volledig onder handen genomen. Een hele muur werd weggebroken, de muren werden aangeheeld en geverfd en de vloer is vervangen. Zo is onze eerste grotere zaal ontstaan. Al zo’n twintig jaar geleden waren er plannen om muren tussen zalen uit te breken, maar tot nog toe was het er niet van gekomen. Nu we het resultaat zien, verwacht ik dat er meer grote zalen zullen ontstaan met de tijd.
In de nieuwe ruimte zijn de foto’s in meer rust te bekijken dan voorheen op de begane grond. En daar was het ons allemaal om te doen, een grote wens van veel bezoekers. Coronaproof Samen met de ontwerpers van Design Wolf hebben we de opstellingen coronaproof geplaatst. Dus wat we komend jaar ook kunnen verwachten: deze tentoonstelling is veilig te bezoeken. Spectacle is een boeiende expositie met opmerkelijke en onvergetelijke foto’s. Ze zijn gecategoriseerd naar de vier thema’s chaos, verrassing, schoonheid en ontzag. Ze belichten momenten van schoonheid of totale chaos of zijn gewoon grappig. Ze tonen bijzondere samenlevings vormen en prachtige gebieden en vangen zo onze planeet in al zijn glorie. Met het tentoon
04 05
Kolibri. Berkely, Verenigde Staten (Foto: Anand Varma / National Geographic)
stellen van deze foto’s wil National Geographic de noodzaak benadrukken dit alles te beschermen. Geheel in lijn met de missie van het Museon. Verwondering Elk beeld vraagt je om beter te kijken en laat je verwonderen over de diverse, complexe en opmerkelijke planeet waarop we met elkaar leven. Heb je eerder zo mooi in beeld gebracht gezien hoe een kameleon zijn prooi vangt, zoals op de omslagfoto? En herken je de waterdruppels nog die de kolibrie op de foto hierboven van zich afschudt?
Elk beeld vraagt je om beter te kijken. Kom naar de tentoonstelling met je familie, ouders of kersverse date. Spectacle biedt fascinerende foto’s en aan gespreks onderwerpen zul je zeker geen gebrek hebben. De anderhalve meter afstand tot andere bezoekers is in deze tentoonstelling goed aan te houden en de ruimte is prima rolstoeltoegankelijk. Judith Aartsen
Automatische beeldherkenning Vooroudermasker. Vili, Democratische Republiek Congo
Misschien heb je er wel een op je telefoon: een app die je meer informatie over je omgeving verschaft. Je richt je mobiel op een toeristische attractie en je krijgt de openingstijden en allerlei wetenswaardig heden te zien. Of je maakt een foto van een plant en je telefoon toont je de naam. Deze toepassingen maken gebruik van automatische beeldherkenning. Aan de hand van voorbeelden hebben ze geleerd voor werpen en soorten te her kennen.
Sinds afgelopen jaar is het Museon partner in een project dat onderzoekt of automatische beeldherkenning ook een rol zou kunnen spelen bij de ontsluiting van museumcollecties. In de depots van natuurhistorische musea liggen namelijk talloze soorten die nog niet zijn gedetermineerd. Tegelijk slinkt het aantal specialisten dat in staat is deze soorten op naam te brengen. Wat nu als je dit werk zoveel mogelijk automatiseert en de schaarse specialistische kennis alleen nog voor de moeilijke gevallen hoeft in te zetten? Zou je op die manier de achterstanden kunnen weg werken? En zou je daarmee ook bezoekers kunnen bedienen die een beroep doen op de deskundigheid van een museum? Met deze probleemstellingen is Naturalis Biodiversity Center samen met drie andere natuur historische musea, Rijksmuseum en Museon een onderzoeksproject gestart.
Maskers herkennen Een opmerkelijk rijtje zo met het Rijksmuseum ertussen? Dat valt mee, want hoe mooi zou het zijn wanneer je als kunsthistoricus een voudig zou kunnen achterhalen wat voor planten en dieren het zijn die op een schilderij, prent of tekeningen voorkomen? En het Museon? Het Museon brengt het herbarium in - geen heel verrassende keuze. Maar het levert ook zijn collectie maskers uit alle delen van de wereld aan. We gaan ze gebruiken om te onderzoeken of we het programma ook kunnen leren om op basis van een foto te herkennen uit welke cultuur of streek een masker komt. Hub Kockelkorn
Een gezamenlijk avontuur
06 07
In aanbouw, ca. 1985 (Foto: Delta-Phot, Haags Gemeentearchief)
Museon en Omniversum gaan fuseren en worden Museon | Omniversum. Samen laten ze met nog meer impact zien hoe mooi de aarde is. En hoe we ons met elkaar kunnen inspannen om dat zo te houden. De essentie van ons bestaan komt goed tot uitdrukking in de zeventien duurzame ontwikkelings doelen van de Verenigde Naties. Die vormen een kompas voor het bereiken van onder meer een leefbaar klimaat, goed onderwijs voor iedereen en een leefbare wereld. Urgentie en optimisme Als mensen goed voor de aarde zorgen, komt het met die aarde wel goed. Het klinkt een voudig, maar is ingewikkeld. Burgers, over heden, bedrijven en instellingen worstelen met wat er op hen afkomt. Er is behoefte aan betrokkenheid. En aan oplossingen. Het zoeken naar ‘hoe nu verder met de aarde’ is een avontuur. Dat mag dan lastig zijn, Museon | Omniversum laat zien hoe mooi dit avontuur ook kan zijn. Dat gebeurt niet alleen met informatie, toegankelijk en toegesneden op het dagelijks leven. Vooral beleving is belangrijk.
Hoofd, hart en handen In Museon | Omniversum komen hoofd, hart en handen in allerlei uitingsvormen bijeen. Iedereen kan er leren, zich amuseren en zichzelf verrijken met een boeiende ervaring. Het is een actuele en elkaar versterkende combinatie van een adembenemend film theater, een museum vol beweging en een nieuw, intrigerend doe-gedeelte: het One Planet Festival. Luim en ernst wisselen elkaar af. Maar het verhaal dat de wereldbevolking de aarde moet redden, en dat ook zal doen, resoneert voortdurend. Onze samenhang is uniek. Met onze films, exposities, workshops en festivals brengen we onze bezoekers in beweging, mentaal en fysiek. Ze stappen de deur weer uit met een gevoel van urgentie: we moeten wat doen, en we kunnen ook wat doen! Om te beginnen erover praten, thuis, op ons werk, op school. Simon van Driel Directeur Omniversum
Museon on Tour
Dit voorjaar schaft het Museon een bakfiets aan: een driewieler met een grote transport kist om op tour te gaan door Den Haag. Tot op heden kwamen scholen altijd bij óns op bezoek, met eigen vervoer, te voet of met de Museonbus. Maar vanaf dit jaar kan het Museon dus met de bakfiets ook naar de scholen toe. Met verschillende leskisten gaan we basis scholen die binnen twintig minuten fietsen van het Museon liggen, bedienen met les op locatie. Dit neemt de praktische organisatie rondom een uitje voor de school weg en maakt het boeken van een museumles laag drempeliger. Ook hopen we op deze manier scholen te bereiken die in het verleden minder snel bij ons op bezoek kwamen. Echte voorwerpen Er wordt op dit moment druk gewerkt aan de inhoud van de leskisten. De onderwerpen worden divers en lopen uiteen van dino’s tot magnetisme. Elke les volgt echter altijd één van twee vaste structuren, met focus op collectie óf op wetenschap en techniek (W&T).
In een ‘collectieles’ gaan objecten uit de gebruikscollectie mee naar school. De voor werpen in deze collectie zijn vervangbaar en minder kwetsbaar. Doordat je de voorwerpen kunt onderzoeken en aanraken, ervaar en beleef je meer. Want wie heeft er wel eens een versteende dinodrol vastgehouden? Zelf onderzoeken In een ‘W&T-les’ ligt de focus op onderwerpen uit het techniekdomein en wordt de metho diek van Onderzoekend en Ontwerpend Leren (OOL) toegepast. Dit houdt in dat je vooral zélf aan de slag gaat en in de les een kort onderzoekje uitvoert om zelf dingen uit te vinden over het onderwerp. Zo bouw je je eigen stroomkring of onderzoek je wat je allemaal met een magneet kunt aantrekken. Kijk vanaf het voorjaar dus uit naar de Museonbakfiets op straat! Cilia Swinkels
Herstel en vernieuwing
08 09
Een leeg museum (Foto: Mike Bink voor Joost de Bey Licht)
Terwijl ik deze column schrijf, smelt de sneeuw voor het Museon langzaam weg en is het ijs op de wolkenvijver gevaarlijk dun geworden. Ik zit in een leeg en stil museum. Ik hoop van harte dat we, als je dit leest, weer open zijn en publiek kunnen ontvangen. De coronacrisis raakt ons hevig. Met de afdeling Financiën heb ik de afgelopen weken de schade (én de steun) over 2020 op een rij gezet, de inschatting voor dit jaar gemaakt en de maatregelen die we moeten treffen, want de crisis zal zeker tot eind van dit jaar z’n effect hebben, zo verwachten wij. Inmiddels verschijnen er van verschillende kanten toekomstscenario’s voor na corona. De variabelen omvang en vorm van de (publieks)vraag en de mate van overheids steun leiden in één zo’n model, ontworpen door Berenschot, tot vier perspectieven: krimp, herstel, aanpassing of vernieuwing. Ik behoor tot die museumdirecteuren die er van uitgaan dat de publieksvraag zich redelijk snel zal
herstellen. Dat zagen we ook afgelopen zomer, toen we een langere periode open waren. Publiek wil de deur weer uit, beleven en ontmoeten in een leuke en betekenisvolle omgeving. Museon | Omniversum dus. Tegelijk is er een noodzaak tot vernieuwing, omdat innoveren de beste kansen biedt. Voor een duurzaam herstel is het zelfs noodzakelijk, want de publieksvraag wordt wel degelijk anders. Met de fusie met Omniversum, onze compleet nieuwe programmering met het One Planet Festival, onze ideeën over andere manieren van lesgeven en outreach-acti viteiten zetten we vol in op die noodzakelijke vernieuwing. Ik denk dus dat voor ons een combi van de Berenschotscenario’s Herstel (‘bestaande spelers blijven’) en Vernieuwing (‘betere kansen voor innovators’) gaat gelden! Peter de Haan Directeur Museon
Klooiboek
Vanaf de meivakantie ligt Het Grote Thuis natuurklooiboek in de museumwinkel. Het is een activiteitenboek voor kinderen en ouders die graag iets willen doen met of in de natuur, en die natuur is overal! Bos, strand, weiland, maar ook in de stad en rondom je eigen huis! In het boek vind je veel verschil lende activiteiten: je kunt leren, kijken, experimenteren, verzamelen, opzoeken, speuren of je eigen natuurmuseum maken. Je ontdekt op een leuke en onderzoekende manier de natuur in je omgeving. Weg van het scherm Bijzonder aan dit boek is dat de educatoren van het Museon er aan hebben meegeschreven. Het is door Nederlandse natuurmusea gemaakt in samenwerking met Astrid Poot, schrijver en expert op het gebied van maken, kunst, techniek en onderwijs. Haar stichting Lekkersamenklooien zet zich in voor het hervinden van de juiste plek van maken in ons leven en onderwijs. Tijdens het klooien ben je
even weg van het scherm en leer je op een speelse manier. Dit sluit goed aan bij de educatieve visie van het Museon: we willen dat kinderen zich verwonderen en enthousiast over iets worden. Van daaruit ontwikkelt zich een onderzoekende houding. Door mee te werken aan het klooiboek bieden we een aantal handvatten om op een leuke manier met de natuur bezig te zijn en kinderen, en hun ouders en grootouders, te inspireren. Samenwerking Naast het Museon werkten ook Naturalis, Ecomare, Natuurhistorisch Museum Rotterdam, Universiteitsmuseum Utrecht, Natuurmuseum Brabant, Teylers Museum, de Bastei, Natura Docet Wonderryck Twente, Natuurmuseum Fryslân, Natuurhistorisch Museum Maastricht en Hortus Leiden mee aan deze uitgave. Het boek is straks in alle museumwinkels te koop voor € 7,50. Sandra Harmsen
Prachtig verleden, droeve toekomst
10 11
Beeld uit de film Coral Reef Adventure
Ook al moet Omniversum net als andere filmtheaters zijn deuren gesloten houden, via Pathé Thuis kun je wel de beste films van de afgelopen jaren bekijken. Larissa Colle beleefde Coral Reef Adventure vanuit haar eigen stoel. Coral Reef Adventure is al bijna twee decennia oud, maar zeker het bekijken waard. Door klimaatverandering en opwarming van de oceanen sterven veel riffen af. Coral Reef Adventure geeft een prachtig beeld van de schoonheid en biodiversiteit die we in rap tempo verliezen. De film verkent diverse koraalriffen: van het Great Barrier Reef tot de riffen bij Fiji. Hij zoekt naar de mogelijke oorzaken van de verbleking van bepaalde riffen tijdens het zogenoemde mass bleaching event van 2002. Bij de ver bleking van koraalriffen verdwijnt een groot deel van de soorten en verandert het eens levendige rif in een soort spookstad.
In de film wordt het belang van riffen voor de biodiversiteit aangekaart en uitgelegd. Daar naast is er ruimte voor zeldzame beelden van koraalriffen. Zo zien we in een rijk gevuld rif een garnaal en vis die samen hun hol beschermen. Daartegenover staat het treurige beeld van een octopus die in een verbleekt koraalrif probeert een prooi te vangen. Onverwachte sprongen Verder leert de film dat niet alleen opwarming van de oceanen en overbevissing kunnen zorgen voor verbleking van koraal, maar ook slib afkomstig uit rivieren. Diverse feitjes maken van Coral Reef Adventure een interessante film voor zowel de gewone documentaire kijker als de doorgewinterde bioloog. De film mist hier en daar wel een rode draad en uitleg. De verteller noemt een paar keer het belang van de riffen voor geneesmiddelen, maar gaat hier niet verder op in. Dit is jammer als je graag wat meer van het nut van riffen zou willen leren. Ook maakt de film hier en
Beeld uit de film Coral Reef Adventure
daar sprongen die niet helemaal logisch zijn en die je uit de beleving halen. Zo vertelt hij het ene moment over een onderzoek naar slib en gaat het vervolgens over de vorming van een atol. Klimaatverandering Het is duidelijk dat Coral Reef Adventure al uit 2003 komt. Klimaatverandering wordt aan gekaart, maar heeft niet de prominente rol die het onderwerp vandaag de dag in een natuur documentaire zou krijgen. Daardoor is de film op sommige punten verouderd. Ook zijn er sinds de film is uitgekomen al vier nieuwe mass bleaching events geweest in het Great Barrier Reef, afgelopen jaar nog. Intussen is daar al meer dan de helft van de koralen dood. Waar er in 2003 vooral gezocht werd naar de oorzaken van koraalverbleking, is vandaag de zoektocht naar oplossingen veel belangrijker. Oplossingen worden in deze film echter nauwelijks benoemd. Dat zorgde ervoor dat ik, als een persoon met zorgen over het milieu,
naar bed ging met een gemengd gevoel van interesse en bedroefdheid. Wat wordt er aan gedaan om de riffen te redden? Uiteindelijk ligt de focus van de documentaire toch vooral op de schoonheid van het koraal en minder bij activisme. Dus is Coral Reef Adventure het meest geschikt voor de kijker die even wil ontsnappen aan de problemen in de wereld, de kijker die geniet van mooie beelden in IMAX. Ondanks de droevige toekomst is Coral Reef Adventure een luchtige film. Dit komt onder andere door de vrolijke muziek en gekke geluidseffecten. Zo zijn er de geluiden van graafmachines en boerende vissen te horen. De onderzoekers zelf houden ook wel van wat humor. Dat laten ze onder andere zien door stunts te doen in de stroming van de oceaan. Dit zorgt ervoor dat je toch blijft lachen tijdens het kijken van deze documentaire. Larissa Colle
12 13
Beeld uit de film Coral Reef Adventure
Een museum voor iedereen
14 15
Aanraakbare replica’s in tentoonstelling
Inclusiviteit is een belangrijk thema in de culturele sector. Hoe zorg je ervoor dat iedereen zich in je programmering kan her kennen en dat je niemand buitensluit? In eerdere nummers van dit Vriendenmagazine hebben we het gehad over toegankelijkheid voor mensen met een beperking. In dit nummer presenteren we het project Samen Inclusief, waarin de vraag centraal staat hoe je ervoor kunt zorgen dat je er voor ieder een bent, ongeacht sociale of culturele achtergrond.
Samen Inclusief is een initiatief van de Vereniging van Wetenschapsmusea en Science Centers en een aantal van haar leden, waar onder het Museon. Science centers en weten schapsmusea spelen een belangrijke rol in de toegang tot wetenschappelijke kennis. De laatste jaren groeit echter het inzicht dat culturele instellingen, en dus ook science centers, weliswaar populair zijn, maar daar mee nog lang niet toegankelijk voor iedereen. Zaken als religie, seksuele geaardheid, inkomen, opleiding of mentale of fysieke beperking mogen niet maken dat een bezoek aan een museum onhaalbaar is of dat je je onwelkom voelt. Dat je daar nooit iemand tegenkomt die is zoals jij of dat er geen kans is dat je daar ooit zelf zult kunnen werken. Dit alles heeft te maken met de vraag hoe we als samenleving omgaan met diversiteit; het is namelijk niet alleen prettig als rekening wordt gehouden met wie je bent, maar ook een kwestie van rechtvaardigheid.
Een museum toegankelijk maken voor écht iedereen gaat niet vanzelf. Inclusiviteit vraagt om aanpassingen van bijvoorbeeld het gebouw en de website voor mensen met een beperking. Het vraagt verder om aandacht voor verschillende perspectieven in tentoon stellingen of aandacht voor laaggeletterden of mensen met dyslexie. Een diverse organisatie weerspiegelt de diversiteit van een gemeen schap en draagt daarmee op zijn beurt weer bij aan herkenning bij de bezoekers. De musea aan die deelnemen aan Samen Inclusief maken inclusiviteit, diversiteit en toegankelijkheid tot onderdeel van hun beleid. Ze wisselen ervaringen uit en leren van elkaar. De resultaten van het project worden met de hele sector gedeeld. Door deelname aan dit project wordt ook het Museon inclusiever en draagt het bij aan inclusiviteit in de gehele sector. Gert-Jan van Rijn
Minitentoonstelling Microcomputer PET Commodore 2001. Verenigde Staten, 1977
Verspreid over One Planet staat een aantal grote vitrines. Ze fungeren als een soort tijdelijke minitentoonstellingen. Aan de hand van voorwerpen uit de collectie worden aspecten van belangrijke mondiale thema’s en thema’s uit de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties uitgelicht. Zo gaat sinds het afgelopen jaar één vitrine in op de vraag van wie het koloniale erfgoed nu eigenlijk is dat in de loop van de tijd door westerse musea is verzameld. Is het westers erfgoed of behoort het eigenlijk toe aan het land van herkomst? Gloednieuw is een vitrine die een verband legt tussen anatomische modellen uit de collectie en het derde Duurzame Ontwikkelingsdoel: Goede gezondheid en welzijn. Transport en communicatie Twee van de vitrines zijn zo’n tien meter lang. Ze refereren aan het Museon als museum voor cultuur en wetenschap. In de ene vitrine draait het om kleding als cultuuruiting. De andere vertelt sinds kort het verhaal van de mondialisering. Personen, goederen en ideeën gaan steeds gemakkelijker, sneller en groot
schaliger de wereld over. We zijn steeds minder afhankelijk van onze directe omgeving. Samenlevingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden geraakt. Grote uitvindingen In de vitrine gaan we in op belangrijke uitvindingen en innovaties op het gebied van transport en communicatie die deze ont wikkeling mogelijk hebben gemaakt. Een vierduizend jaar oud Egyptisch bootmodel staat voor de uitvinding van het vaartuig. Een kamelenzadel van de Toeareg in Niger symboliseert de ontdekking dat dieren ingezet kunnen worden voor vervoer. De ontwikkeling van de motor presenteren we door middel van een groot aantal Dinky Toys. Bij het onderdeel communicatie beginnen we met het Mesopotamische spijkerschrift, maar we laten ook bijzondere camera’s zien waarmee de wereld in beeld wordt gebracht. Telegraaf, radio en televisie komen vanzelfsprekend ook aan bod. We eindigen het verhaal dat deze vitrine vertelt natuurlijk met de eerste computers en het internet. Hub Kockelkorn
Ook nieuw in One Planet
16 17
Aanleg zonnepark (Foto: Marcel van den Bergh/Hollandse Hoogte)
De tentoonstelling One Planet, die gebaseerd is op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, heeft een heel actuele thematiek. Het lastige van een dergelijke tentoonstelling is natuurlijk dat je er rekening mee moet houden dat informatie kan verouderen. Cijfers raken achterhaald, voorbeelden die worden aan gehaald gedateerd. In One Planet hebben we dat opgelost door de actuele informatie digitaal aan te bieden. Aan het begin van elk thema in de tentoonstelling is daartoe een beeldscherm verwerkt. Daarop vind je aller lei interessante cijfers, maar laten we ook zien hoe mensen wereldwijd met de VNdoelen bezig zijn. Momenteel zitten we in een een actualiseringsslag en wordt de informatie op de beeldschermen vernieuwd.
‘Betaalbare en duurzame energie’, zo luidt Duurzaam Ontwikkelingsdoel 7. Het is inge geven door de constatering dat wereldwijd één op de vijf mensen op dit moment geen toegang heeft tot energie en dat tegelijkertijd energie een van de grootste problemen is die spelen. Kolen, olie en gas raken op en het verbranden ervan is een oorzaak van klimaat verandering. Minstens zestig procent van de uitstoot van broeikasgassen wordt veroorzaakt door energie. Zonnepark Op de beeldschermen in de tentoonstelling laten we aan de hand van een foto steeds zien hoe mensen in Nederland en elders op de wereld hun best doen om de VN-doelen te halen. Bij doel 7 tonen we de foto linksboven
Gangtey-klooster (Foto: Roel Burgler/Hollandse Hoogte)
van de aanleg van een zonnepark in BenedenLeeuwen in de provincie Gelderland: twee mannen op een bloedhete dag in een enorme vlakte van zonnepalen. In totaal 21.000 zonne panelen worden er geplaatst, die 1.700 huishoudens van elektriciteit kunnen voor zien. Dit zorgt voor ruim 3.800 ton minder CO2-uitstoot per jaar. Koolstofgootsteen De foto staat naast die van een groepje monniken op de binnenplaats van het Gangtey-klooster in het Koninkrijk Bhutan. Met een landoppervlak dat voor zeventig procent uit bos bestaat, is het Bhutan het eerste CO2-negatieve land ter wereld, dat wil zeggen dat er meer van dit broeikasgas wordt opgenomen dan geproduceerd. In Bhutan is
Bhutan is het eerste CO2negatieve land ter wereld. niet het Bruto Nationaal Product de maatstaf voor welvaart maar het Bruto Nationaal Geluk. Daarbij staan duurzame ontwikkeling, milieubescherming, cultuurbehoud en goed bestuur centraal. De Phobjikha-vallei, waar het klooster op de foto zich bevindt, is een beschermd natuurgebied. Elektriciteitsdraden zijn er verboden, vandaar de twee zonne paneeltjes op de foto. Hub Kockelkorn
One Planet Festival: in beweging! Met bijna alle seinen op groen bundelen Omniversum en Museon op 1 januari 2022 hun krachten. Bij een nieuwe organisatie hoort een spraakmakend publieks programma. Talloze collega’s binnen Museon | Omniversum zijn dan ook druk bezig met de ontwikkeling van het One Planet Festival. De gehele begane grond van het Museon en mogelijk de foyer van Omniversum veranderen in een bruisend festivallandschap. Op dit festival geen U2 of Beyonce als main acts, maar inspirerende initiatieven die de wereld gezonder, duur zamer en eerlijker maken. Op het One Planet Festival gaan bezoekers ervaren dat duurzame ontwikkeling leuk, gemakkelijk en betaalbaar kan zijn. Net als op Lowlands of De Parade komen er op ons festival zoge naamde areas; zones waar we innovaties en initiatieven thematisch bundelen. Denk aan voeding, beweging, bouwen en kleding. In elk Vriendenmagazine blikken we aan de hand van één van de areas vooruit op het One Planet Festival. We trappen af met de area over sport en bewegen. Bewegingsarmoede Jaren voordat het coronavirus zijn intrede deed, was er reeds sprake van een wereld wijde pandemie. Het was in 2012 dat de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) bewegings armoede als dusdanig bestempelde. De cijfers logen er ook niet om. Eén op de vier volwas senen en drie op de vier pubers in de wereld bewoog te weinig. Ontluisterend is dat de inactiviteit van een bevolking toeneemt als landen welvarender worden. Hoe economisch florerender een land, des te groter de bewegingsarmoede. In hoeverre kun je spreken over duurzame ontwikkeling als steeds meer mensen ziek worden door te weinig beweging? In het jaar dat bewegings armoede als pandemie werd uitgeroepen
18 19
overleden er 5,3 miljoen wereldburgers aan ziekten gerelateerd aan te weinig beweging, zoals obesitas, hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Om deze mensen te helpen wordt jaarlijks ongeveer 50 miljard euro aan medische kosten gemaakt. Ondanks de wake-up call door de WHO in 2012 was er vier jaar later niks veranderd aan de situatie: nog steeds 5,3 miljoen doden per jaar aan ziekten als gevolg van inactiviteit. Het wrange is dat de tweede pandemie – corona – juist gevaarlijk is voor de mensen die kwetsbaar zijn geworden door bewegingsarmoede. De twee pandemieën versterken elkaar. Maar zoals beloofd is op het One Planet Festival het glas halfvol en dus kun je ook andersom redeneren: met meer beweging zorg je ervoor dat je beter beschermd bent tegen corona en mogelijke toekomstige pandemieën. Bewegen dus als medicijn. De Schijf van 10! Voor een waardevolle en spraakmakende invulling van de area Sport en bewegen werken we samen met de Athletic Skills Company, de sociale onderneming achter het Athletic Skills Model (ASM). Het ASM is een nieuwe visie op sporten, spelen en bewegen waar steeds meer sportbonden, gymdocenten en gezondheids medewerkers zich bij aansluiten. De grond leggers zijn René Wormhoudt en Geert Savelsbergh. Wormhoudt was 24 jaar lang fysiotherapeut van AFC Ajax. Daar zag hij goede voetballers, maar nog geen atleten. “Alsof ze een mooi stuk op een piano konden spelen, maar nog geen muzikanten waren” aldus René. Hij ontwikkelde samen met Savelsbergh, hoogleraar aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam een nieuw talentontwikkelingsmodel. In eerste instantie vooral gericht op de sport, maar later vertaalden ze hun Athletic Skills Model als universele taal voor bewegen naar een veel
breder publiek. Inmiddels wordt het landelijk toegepast in het bewegingsonderwijs, de gezondheidszorg, de georganiseerde sport en voor de ongeorganiseerde beweger. In het ASM gaat het niet alleen om voldoende beweegtijd, maar vooral ook om gevarieerd bewegen. Veelzijdig bewegen is belangrijk voor de fitheid, vitaliteit en gezondheid en de basis voor een leven lang plezier in bewegen. Het ASM introduceert hiervoor de Schijf van 10!, die bestaat uit tien grondvormen van bewegen. Deze grondvormen zijn gezamen lijk belangrijk voor een optimale motorische ontwikkeling voor iedereen. Neem je favoriete sport eens in gedachten analyseer dan aan de hand van de schijf hoeveel grondvormen van bewegen er in deze sport eigenlijk (maar)
worden aangesproken. Zo doe je met hard lopen op een vlakke ondergrond slechts beroep op twee van de tien grondvormen. Niet voor niets is hardlopen één van de meest blessuregevoelige sporten. Samen met de Athletic Skills Company en hun wetenschappelijk onderbouwde Schijf van 10! willen we voor het One Planet Festival een Beweegplein inrichten; een attractieve en laagdrempelige plek waar jong en oud inzicht krijgen in hun beweeggedrag en hoe dit te verbeteren. Oftewel een ruimte waar je simpelweg niet wilt stilstaan, maar vooral veel, verantwoord en gevarieerd wilt gaan bewegen! Diederik Veerman
Berichten van het bestuur Jaarvergadering 2021 Op zaterdag 10 april a.s. om 10.30 uur vindt de Jaarvergadering van de Vrienden van Museon en Omniversum plaats. Wegens de huidige richtlijnen tegen de verspreiding van het coronavirus wordt deze online gehouden. Omdat de Jaarvergadering in april 2020 geen doorgang kon vinden, vindt in deze Jaarvergadering niet alleen de verantwoording plaats over het gevoerde beleid in 2020 maar ook over dat in 2019. Ook zal de directeur van het Museon, Peter de Haan, mede namens de directie van Omniversum, het woord voeren. Statutair treden Peter Schreuder (portefeuille financiën) en Marjan Engels (portefeuille communicatie) af. Beiden zijn echter bereid gevonden om voor een bestuursperiode van drie jaar bij te tekenen. De stukken zijn te downloaden via www.museon.nl/nl/vrienden of www.omniversum.nl/nl/vrienden. Steun Museon|Omniversum en word Vriend Juist in deze tijd is de steun van Vrienden heel erg belangrijk. Maak je vrienden daarom Vriend en help het Museon en Omniversum door deze moeilijke tijd. De Vrienden stellen zich ten doel om Museon en Omniversum in woord en daad (o.a. financieel) te ondersteunen bij het realiseren van hun doelstellingen. Met de jaarlijkse bijdragen van de Vrienden, donaties en de opbrengsten van de Museonwinkel, die door vrijwillige Vrienden gedreven wordt, helpen de Vrienden het Museon en Omniversum zich te kunnen blijven vernieuwen.
20 21
Vriendenkaarten Er zijn vier verschillende Vriendenkaarten: • Volwassenen: € 25,- per jaar • Jeugdkaart (tot 18 jaar): € 17,50 per jaar • Familiekaart (drie kinderen en twee volwassenen): € 50,- per jaar • Vrienden Cadeaukaart: € 25,- eenmalig voor één jaar Aanmelding en betaling • In de winkels en bij de kassa’s van Museon en Omniversum liggen aanmeldings formulieren voor Jeugdkaarten en Volwassenen. Bij Omniversum kan betaling alleen via een automatische incasso. Betaling bij het Museon kan ook contant; • Wil je online lid worden, stuur dan een e-mail naar: vvv@museon.nl met vermelding van naam en volledig adres. Stort de Vriendenbijdrage die bij jouw lid maatschap hoort (€ 17,50, € 25.- of € 50.-) op rekening NL45INGB0000611959 ten name van ‘Vereniging van Vrienden van Museon en Omniversum’ onder vermelding van ‘nieuwe Vriend’. • Een Vriendencadeaukaart voor één kalenderjaar is te krijgen in de winkel van het Museon. Aldaar tevens informatie over de daaraan verbonden voordelen. Je kunt ook contact opnemen met het secretariaat van de Vrienden vvv@museon.nl
Opgave e-mailadres Het is handig om jullie als Vrienden ook per e-mail te kunnen bereiken. Stuur daarom je e-mailadres met je adresgegevens en lidmaatschapsnummer naar het secretariaat: vvv@museon.nl
Agenda Museon Tentoonstellingen MUSIC! - van Beethoven tot Beyoncé In deze tentoonstelling kun je naar muziek luisteren, muziek maken, muziek voelen en vooral samen beleven! t/m begin 2022 National Geographic - Planet or Plastic Indrukwekkende fototentoonstelling die de wereldwijde plastic afvalcrisis en mogelijke oplossingen laat zien. t/m 11 april 2021 National Geographic - Spectacle Onvergetelijke foto’s van onze bijzondere planeet. 29 april t/m januari 2022 Groene Camera 2020 Expositie met de winnende foto’s van de natuurfotografie wedstrijd De Groene Camera. t/m 6 juni 2021
Activiteiten voor kinderen Speel je mee in de muziekband? Probeer tijdens deze workshop welk instrument het beste bij je past. woensdag 25 april, 12 mei en 27 juni, tussen 14.00 tot 15.00 uur, sessies van 15 minuten voor kinderen vanaf 6 jaar Inschrijven op de dag zelf bij de informatie balie. Beperkt aantal plaatsen.
Zing en Rap je mee?! Houd je ook zo van zingen of rappen? En wil je nog beter worden? Haal tijdens deze workshop met behulp van moderne technieken het beste uit jezelf zondag 14 april, 30 mei en 6 juni tussen 14.00 tot 15.00 uur, sessies van 15 minuten voor kinderen vanaf 6 jaar Inschrijven op de dag zelf bij de informatie balie. Beperkt aantal plaatsen. Maak je eigen muziekinstrument iedere woensdag, zondag & tijdens vakanties dagelijks woensdag van 13.00 - 14.30 uur, zondag en vakanties van 11.30 - 15.30 uur voor kinderen vanaf 4 jaar extra kosten: € 2,50 De instrumenten die gemaakt kunnen worden, wisselen in de loop van de tentoonstelling. Techniekworkshop: maak je eigen synthesizer In samenwerking met The Inventors iedere zondag, dagelijks tijdens de school vakanties 12.00 - 13.15 uur & 14.00 - 15.15 uur voor uitvinders van 8 tot 12 jaar extra kosten: € 6,50 Inschrijven: op de dag zelf bij de informatie balie. Beperkt aantal plaatsen.
Lezingen Kijk voor ons lezingenprogramma op museon.nl
Filmoverzicht Omniversum Antarctica Ga mee met BBC Earth’s Antarctica op avontuur naar het onbekende. Antarctica, de koudste, droogste en winderigste plek op aarde, omringd door de ruwste oceanen. Toch leven er talrijke bijzondere en wonder lijke wezens. En wat hier gebeurt, heeft invloed op ons allemaal.
Turtle adventure Volg de reis van groene zeeschildpad Bunji door de onderwaterwereld van het Great Barrier Reef in Australië.
Wild Canada Ontdek de wonderschone natuur, unieke beren en andere bewoners van het Canadese natuurpark Great Bear Rainforest.
Oceans, our blue planet Kom oog in oog met dolfijnen en zeeotters, ingenieuze lipvissen en intelligente octopussen en yetikrabben die de show stelen in deze prachtige natuurdocumentaire.
Onder voorbehoud van wijzigingen.
22 23
Online Omniversum at home Er gaat niks boven een prachtige grootbeeldfilm in Omniversum, we hopen je dan ook gauw weer te mogen ontvangen in het theater! In de tussentijd hoef je niets te missen; via het platform van Pathé Thuis geniet je voor slechts € 4,99 per film thuis van een selectie topfilms van Omniversum. www.pathe-thuis.nl/zoeken?omniversum
#collectievissen op Twitter Nederland heeft een rijke collectie museumstukken! Elke dinsdag wordt op Twitter een thema bekendgemaakt voor het ‘collectie vissen’. Veel musea en archieven doen mee en tonen mooie of grappige voorwerpen uit hun collectie, passend bij dit onderwerp. Het thema is vaak gebaseerd op de actualiteit. Maar het kan ook gekoppeld zijn aan een nieuwe tentoonstelling, een event of het wordt zomaar verzonnen door de makers. twitter.com/collectievissen
Getekend online Onze tentoonstelling Getekend. Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting gemist? Hij valt nu ook online te bezoeken, inclusief alle audio. www.museon.nl/getekend-online
Atlantwikwallroutes Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Den Haag onderdeel van de Atlantikwall. Een groot deel van de stad veranderde in een militaire vesting. Surf naar atlantikwalldenhaag.nl en ontdek te voet of op de fiets hoe de Atlantwikwall Den Haag blijvend heeft veranderd.
Tekening: Frida Holleman
MuseOnline Tijdens het schrijven van dit magazine weten we nog niet wanneer we weer opengaan. Maar veel van de Museon activiteiten kun je ook thuis doen, bv. een mondharmonica maken, een vulkanenpracticum of een ijspracticum. Er staan al meer dan 50 activiteiten online! www.museon.nl/getekend-online
Digitale collectie Nieuwsgierig naar de collectie van het Museon? Op www.museon. nl/nl/de-collectie-online vind je niet alleen een uitgebreide beschrijving van de collectie, je kunt er ook uitgebreid in rondsnuffelen.
Colofon: Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Simone de Graaff, Christine Gündisch, Hub Kockelkorn en Frits van Rhijn; E-mail redactie: cgundisch@museon.nl; Ontwerp: Wout de Vringer; Druk: Mail Succes; ISSN: 2214-1634
Museon Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag 070-3381338 www.museon.nl
Omniversum President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag 070 3545454 www.omniversum.nl
Kameleon grijpt insect, Madagascar (Foto: Christian Zeigler / National Geographic)