VRIENDENMAGAZINE OKT- DEC 2020 # 04
Antarctica:
een bevroren continent in een opwarmende wereld
Redactioneel
Inhoudsopgave
Al een aantal maanden zijn het Museon en Omniversum weer open. Het gaat goed, mede door de flexibele opstelling van de vrijwilligers en het personeel. Zij dragen er zorg voor dat in de strijd tegen het corona virus alles binnen de regels van het RIVM verloopt. Hoe de toekomst eruit gaat zien, blijft onzeker. Weer open zijn betekent helaas niet dat er geen grote financiële consequenties zijn. De opbrengsten van de kaartverkoop zijn uiteraard enorm teruggelopen. Daarom wil ik benadrukken dat juist in deze tijd de steun van Vrienden heel erg belangrijk is. Maak je vrienden Vriend… Misschien een leuk verjaardags cadeau?
03
Mysterieus Antarctica
06
Music! Van Beethoven tot Beyoncé
08
An amazing place to be
09
Kijken in het museumdepot
In dit Vriendenmagazine reizen we naar de koudste, droogste en winderigste plek op aarde. Veel muziek ook in deze editie. We nemen een kijkje in de tentoonstelling Music! in het Museon en vergezellen een bezoeker bij de film Cuba in Omniversum. Ook educatie komt ruimschoots aan bod. Zo is er een artikel over het belang van beeldeducatie en de rol die Omniversum daarbij kan spelen en één over de plek van de First Lego League in het educatieve aanbod van het Museon. Ook nemen we een kijkje achter de schermen bij de ontwikkeling van het nieuwe DiscoverLab. Verder komt een van onze Vrienden aan het woord die al meer dan een kwart eeuw als vrijwilliger bij de Museonwinkel is betrokken. Roos van Dijk Voorzitter Vrienden
10 Bezoekersrecensie Cuba 12
Vrienden vertellen
13
DiscoverLab: werk in uitvoering
14
FIRST LEGO League
15
Nieuw leven voor afval
16
Les in het donker
18
Omniversum Cinema
19
Filmoverzicht Omniversum
20
Agenda Museon
22
De Groene Camera
23
Berichten van het bestuur
Mysterieus Antarctica Ezelspinguïns op een ijsberg [Beeld: BBC NHU]
Afgelegen, vijandig en vrijwel onbewoond. Antarctica is de koudste, droogste en winderigste plek op aarde, omringd door de ruwste oceanen. Er kan bijna niets op deze plek leven. Toch gedijen hier vreemde en wonderlijke wezens in groten getale, omdat de oceaan die het continent omringt onge looflijk rijk is. Het meest opmerkelijke: wat hier gebeurt heeft invloed op ons allemaal. Hoewel Antarctica en de Zuidelijke Oceaan ver van de bewoonde wereld verwijderd zijn, spelen ze een cruciale rol voor de hele planeet. Ze reguleren de stromingen in de oceanen en de zeespiegel. Deze wateren en de vele dieren die hierin leven nemen grote hoeveelheden CO² op.
doeleinden zal worden gebruikt’. De onder tekenaars beloofden te zullen handelen ‘alsof Antactica gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid’ is. En ze voegden er aan toe: ‘alsof er geen claims op Antarctica worden gelegd’. Want die claims zijn er wel degelijk: Argentinië, Australië, Chili, Frankrijk, Nieuw Zeeland, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk hebben allemaal hun oog op een stuk Antarctica laten vallen. Maar voor dit moment is het continent tegelijk van niemand en van iedereen. In 1998 hebben landen bovendien afgesproken om zeker tot 2048 geen grondstoffen op het continent te winnen. Het is te hopen dat dit zo blijft en dat de wereld blijft samenwerken om het continent te beschermen en een gezonde toekomst voor de aarde te waarborgen.
Antarctica behoort tot geen enkele staat. Volgens een verdrag uit 1959 is het ‘in het belang van de hele mensheid dat Antarctica voor altijd uitsluitend voor vreedzame
IJs, ijs en nog eens ijs De Antarctische ijskap is de grootste ijsmassa ter wereld. Hij heeft een oppervlakte van bijna 12 miljoen km², bestaat uit 30 miljoen km³ ijs,
04 05
Zuidkaper [Foto: Stephen Bradley]
Het smelten van de WestAntarctische ijskap leidt tot een zeespiegelstijging van 3,30 meter. bevat zestig procent van het zoetwater in de wereld en beslaat negentig procent van de totale ijsvoorraad. Op sommige plaatsen is het ijs maar liefst vijf kilometer dik en zo zwaar dat het delen van het land naar beneden heeft gedrukt, waardoor deze onder zeeniveau zijn komen te liggen. Dit is ook het ijs dat de zee spiegel beïnvloedt. Als alleen al de WestAntarctische ijskap zou instorten en smelten, dan zou dit een wereldwijde zeespiegelstijging van 3,30 meter veroorzaken, zo hebben wetenschappers berekend.
Walvispoep tegen klimaatverandering Bomen slaan ongeveer een derde van de wereldwijde CO2-uitstoot op. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) concludeerde in december 2019 dat we in de strijd tegen klimaatverandering ook naar de zee moeten kijken. Het herstellen van de walvispopulaties kan voor een doorbraak zorgen. De gigantische zoogdieren slaan tijdens hun leven de indruk wekkende hoeveelheid van maar liefst 33 ton CO² op in hun lichaam. Als ze sterven nemen ze deze broeikasgassen met zich mee naar de bodem van de oceaan, aldus onderzoekers. Ter vergelijking: vijftig bomen nemen in een jaar tijd één ton CO² op. Maar dat is nog niet alles. Walvispoep bevat voedingsstoffen die de groei van fytoplankton bevorderen. Wanneer walvissen migreren over de oceanen, dragen zij aanzienlijk bij aan de wereldwijde groei van deze microscopische wezens. Deze groei is zeer belangrijk, want
Onder het ijs in de Rosszee [Foto: Espen Rekdal]
volgens wetenschappelijk onderzoek wordt tot veertig procent van alle uitgestoten CO² door fytoplankton opgenomen. Dat is verge lijkbaar met 1,7 biljoen bomen of vier keer het Amazoneregenwoud. Beleef Antarctica op grootbeeldfilm Een bezoek aan Antarctica blijft voor de meesten van ons onbereikbaar en voor het nog haast ongerepte continent is dat misschien maar goed ook. BBC Earth maakte een indruk wekkende film over het leven op dit ijzige continent. De makers gebruikten de nieuwste filmtechnieken om onder zee-ijs van bijna twee meter dik te filmen. Daar zien we een prachtig schouwspel van duizenden zeesterren die het groeiende ijs proberen te ontwijken, kwallen die in een dodendans zijn verwikkeld en flamboyante naaktslakken die op zoek zijn naar een partner. We zwemmen met speelse zeehonden, we zweven boven bergtoppen en uitgestrekte
Het gaat er wild aan toe op Antarctica. pinguïnkolonies en we zien de grootste bijeenkomst van walvissen ooit gefilmd. Het gaat er wild aan toe op Antarctica en de omliggende eilanden: zwaarlijvige zeeolifanten verdedigen hun harems, koddige pinguïns zijn op zoek naar hun jong in een miljoenenkolonie en zeeluipaarden laten hun indrukwekkende jachttechnieken zien. Een schouwspel dat je niet mag missen. Antarctica neemt je mee op avontuur naar het onbekende. Vanaf oktober dagelijks te zien in Omniversum. Simone de Graaff
Music! Van Beethoven tot Beyoncé
06 07
Trommelduel. Oost-Groenland, 1906 [Foto: William Thalbitzer]
Vanaf 1 oktober 2020 is in het Museon de nieuwe tentoonstelling Music! Van Beethoven tot Beyoncé te zien en te beleven. Interactieve opstellingen nodigen je uit om samen te luisteren, muziek te maken en de muziek te voelen. Het maakt niet uit of je een instrument kunt bespelen of noten lezen – nieuwsgierigheid naar nieuwe geluiden en ervaringen is genoeg. Trom uit Groenland Naast de interactieve opstellingen is de tentoonstelling verrijkt met veel bijzondere voorwerpen uit de collectie van het Museon. Eén zo’n object is een trom van de Inuit uit Angmagssalik in Oost-Groenland. De trom bestaat uit een houten hoepel bespannen met dierlijk vel, waarschijnlijk van een ijsbeer. De trommelstok wordt uitsluitend tegen de houten rand geslagen en nooit tegen het trommelvel. Vroeger werden deze trommen door sjamanen bespeeld om in trance te raken en contact te leggen met de geestenwereld.
Bij de beroemde zangduels was de trom eveneens onmisbaar. Het aangaan van een gewelddadig gevecht met je tegenstander was naar Groenlandse zeden onbehoorlijk. Om geschillen op te lossen probeerden tegenstanders in plaats daarvan elkaar te overtroeven met zang en trommelspel. Voor zo’n zang- en trommelstrijd werden speciale liederen gemaakt. Het doel was om de tegen stander belachelijk te maken en de lachers in het publiek op je hand te krijgen. De reactie van de omstanders bepaalde dus wie er gewonnen had. De trom in de tentoonstelling is verzameld in 1932/1933 tijdens de Nederlandse expeditie gedurende het tweede internationale pooljaar. Onder leiding van Jaap van Zuylen ging een aantal personen, onder wie de meteoroloog Henk van Lohuizen en de bioloog Niko Tinbergen, naar Angmagssalik in OostGroenland, waar zij een meetstation opzetten en onderzoek verrichtten. Op verzoek van het toenmalige Museum voor het Onderwijs
Beleef het Beethoven Orchestra [Foto: J. Vogel, LVR-LandesMuseum Bonn]
verdiepten Tinbergen en Lohuizen zich boven dien in de cultuur van de Inuit; ze hadden een bedrag meegekregen voor de aankoop van voorwerpen voor in de museumcollectie. Deze trom is één van de voorwerpen die ze verzamelden. Beethovens 250e geboortedag Ter gelegenheid van de 250e geboortedag van Ludwig van Beethoven in 2020 is een speciaal deel van de tentoonstelling Music! gewijd aan deze belangrijke componist. Exclusief voor de tentoonstelling nam het Beethoven Orkest uit Bonn met dirigent Dirk Kaftan het tweede deel van Beethovens Negende Symfonie op. Maar wel op een hele bijzondere manier. Op verschillende plekken midden tussen het orkest werden speciale microfoons geplaatst. De nieuwste 3D-opnametechnologie zorgt ervoor dat je als bezoeker van de tentoonstel ling de muziek kunt horen zoals de muzikanten deze horen. Wat gebeurt er als je op een andere plek in het orkest plaatsneemt?
Hoe klinkt de muziek op de plek van een trompettist in het symfonieorkest? Wat hoort een hoornist, fluitist, altviolist, eerste violist of paukenist? Wat hoort de dirigent? En als je gewoon deel uitmaakt van het publiek? Ook de Negende Symfonie van Beethoven is bijzonder. Bijna tweehonderd jaar geleden, in 1824, werd dit stuk voor het eerst uitgevoerd. Een symfonie is een muziekstuk waarin muzikanten met veel verschillende muziek instrumenten samen spelen. Een symfonie vertelt een verhaal met muziek en bestaat meestal uit vier onderdelen of thema’s. Je kunt ze vergelijken met de hoofdstukken in een boek. In zijn Negende Symfonie brak Beethoven radicaal met de regels van zijn tijd. In de finale van deze symfonie hoor je voor het eerst een koor en solisten. Zij zingen het wereldberoemde Ode an die Freude. Willemien Meinders
Een geweldige plek om te zijn “Amazing place to take the family to gather knowledge a fun way.” Een geweldige plek om samen met je familie op een leuke manier kennis op te doen. Dit postte een Engels talige bezoeker een week of wat geleden op onze Facebookpagina. Een compactere en leukere omschrijving van ons profiel en onze positie is volgens mij niet mogelijk. Ik had daar een heel bedrijfsplan voor nodig! In de afgelopen maanden heeft het publiek ons weer goed gevonden, we doen het iets beter dan we direct na de heropening hadden verwacht, hoewel we natuurlijk nog ver onder de aantallen van de afgelopen jaren zitten. Naast complimenten krijgen we natuurlijk ook kritisch commentaar en zien we dat het voor ons publiek soms lastig is om de coronaregels goed te hanteren, zeker als het wat drukker is. We leren ook van deze periode en worden gesterkt in onze overtuiging dat we samen met Omniversum een nog aantrekkelijkere landelijke attractie over mens, planeet en duurzaamheid kunnen zijn, dus nog meer een ‘amazing place to be’. Met als basis een unieke en veelzijdige collectie met objecten uit de wereld van natuur, cultuur, techniek en wetenschap en onze films, tentoonstellingen, lessen en activiteiten waarmee we als geen ander impactvolle verhalen kunnen vertellen. Samen hebben we meer maatschappelijke impact en meer slagkracht en zijn we als organisatie toekomstbestendiger. De besluitvorming over de fusie hopen we dit najaar af te ronden.
08 09
We worden gesterkt in onze overtuiging dat we samen met Omniversum een nog aantrekkelijkere attractie over mens, planeet en duurzaamheid zijn.
Een leuke constatering is dat onze gezamenlijke Vriendenorganisatie hier eigenlijk op vooruitliep! Ook in onze gezamenlijke toekomst hebben we onze Vrienden hard nodig voor draagvlak en draagkracht en kunnen we andersom onze Vrienden nog meer bieden. Ik herhaal graag mijn oproep uit mijn vorige column: neem een Vriend mee, maak een nieuwe Vriend. Jullie kennen het belang en de voordelen van een lidmaatschap. Als iedereen een of twee nieuwe Vrienden aandraagt, wordt het aantal Vrienden meer dan verdubbeld! En dat is in meerdere opzichten heel waardevol.
Peter de Haan Directeur Museon
Kijken in het museumdepot In het depot van het Museon
Zelden worden mensen toegelaten tot de depots van het Museon. Daar ligt de kostbare collectie opgeslagen, goed beschermd tegen ongedierte, klimaatwisselingen en… mensen!! Bezoekers beïnvloeden de luchtvochtigheid en temperatuur, terwijl we deze juist constant willen houden om de collectie zo lang mogelijk te conserveren. Hoe goed je ook voor je hygiëne zorgt, ongewild draag je eitjes van ongedierte in kleding en onder schoeisel bij je. Desondanks geven we een klein aantal rondleidingen door deze ‘verboden’ wereld. Voor ons als museum is dit een manier om meer van onze collectie te laten zien. Ontstaan van de collectie De collectie heeft een lange historie. In 1904 is de ‘Vereeniging het Museum ten bate van het Onderwijs’ opgericht met het doel om leerlingen aan de hand van voorwerpen kennis te laten opdoen. Dit was een baanbrekende nieuwe didactische methode. Kinderen die nooit verder kwamen dan hun directe
omgeving hielden voor het eerst een tropische schelp vast, zagen fossielen, bekeken de werking van stoommachines of bewonderden Afrikaanse beelden. Vanaf toen is de collectie uitgegroeid naar het huidige aantal van meer dan 300.000 voorwerpen. Delen zijn van nationaal en internationaal belang. RIVM in depot Over trappen en roosters en door smalle gangen, tussen rekken met bijzondere objecten uit alle windstreken loop je met een museummedewerker door de depots. Je neemt een kijkje in de enorme vriezer waarin bij -220C objecten tijdelijk worden opgeslagen om insectenvraat te voorkomen. Om vol doende afstand tussen de deelnemers te kunnen aanhouden, zijn de rondleidingen bedoeld voor kleine groepen van minimaal twee tot maximaal zes personen. Reserveren kan op museon.nl. Frits van Rhijn
Bezoekersrecensie Cuba
10 11
Patricia Torres danst bij de Nationale Balletschool
Wat vinden bezoekers van de films in Omniversum en de tentoonstellingen in het Museon? Dit kwartaal bezocht Martine van Neer op verzoek van de redactie de film Cuba in Omniversum. Een reis naar Cuba zit er in deze tijd van corona helaas even niet in, maar met deze film kun je de cultuur en sfeer bijna proeven. Met de vrolijke muziek, het zonnige weer en de mensen op straat stap je zo in de Cubaanse wereld. Vanuit verschillende perspectieven worden de Cubaanse cultuur en natuur belicht. De jonge Patricia Torres ambieert een danscarrière. Haar doorzettingsvermogen en inzet zijn inspirerend. Ze zet alles op alles voor een carrière bij het Ballet Nacional de Cuba, een van de succesvolste klassieke ballet gezelschappen ter wereld. Vervolgens wordt de levensles meegegeven: of Patricia nu slaagt of niet, haar ouders zijn hoe dan ook trots op haar.
De architectuur en cultuur komen goed naar voren in deze zonnige documentaire. Is Cuba zijn tijd vooruit? Cuba geeft je een kijkje in de balletwereld, maar laat je ook de Cubaanse koraalriffen en architectuur zien. Deze afwisseling zorgt ervoor dat je als kijker geboeid blijft. Onder water worden de prachtige koraalriffen gefilmd die Cuba rijk is. Fernando Bretos en Daria Sicialiano onderzoeken waarom het koraal in Cuba zich in zo’n uitzonderlijk goede toestand bevindt. Dat is nergens anders op de wereld meer zo te vinden. Een van de redenen is dat de boeren geen bestrijdingsmiddelen
Bij het Capitolio in Havana
gebruiken. De landbouw die er plaatsvindt is kleinschalig en de boeren gebruiken nog oude methodes om het land te bewerken: geen landbouwmachines, maar stieren om de ploegen te trekken. Loopt Cuba achter of is het land eigenlijk zijn tijd vooruit met deze kleinschalige en biologische landbouw? Eindeloos recyclen Deze vraag blijft in de film onbeantwoord. Er wordt steeds net genoeg informatie gegeven om de context te kunnen begrijpen. Voor de kijker had dat best wat uitgebreider mogen zijn. Positief is wel, dat deze film geschikt is voor alle leeftijden. Met auto’s is het net als met de landbouw en kun je stellen dat Cuba in zekere zin zijn tijd vooruit is. De auto’s die er rondrijden hebben alle kleuren van de regenboog. In plaats van onderdelen of de hele auto te vervangen, worden auto’s hier eindeloos gerepareerd.
Het zijn niet meer de oorspronkelijke Amerikaanse auto’s zoals toen ze geprodu ceerd werden, maar samenraapsels van allerlei verschillende onderdelen na talloze reparaties. Dat maakt dat iedere auto uniek is! De Cubaanse cultuur proeven De blauwe zee, de prachtige stranden, de energieke, dansende mensen maken dat je deze film vrolijk verlaat. Toch wordt niet het volledige beeld van Cuba geschetst, het zijn enkel de positieve kanten die belicht worden. De mensenrechtenschendingen, censuur en armoede blijven buiten beeld. De architectuur en cultuur komen wel goed naar voren in deze zonnige documentaire. Hier kun je goed de cultuur van Cuba proeven, met net genoeg achtergrondinformatie om te begrijpen waar bepaalde gebruiken en tradities vandaan komen. Martine van Neer
Vrienden vertellen
12 13
Nettie (links) in de museumwinkel anno 2009
Nettie van Deursen is sinds november 1994 vrijwilliger in de museumwinkel. Ze vertelt: “De eerste twee maanden was ik op proef, maar sinds januari 1995 ben ik vaste mede werkster in het winkeltje. Ja, in die tijd was het echt nog een winkeltje; het bevond zich toen in de ruimte waar nu de balie en de kaart verkoop van het Museon is. Daarna vond de verhuizing plaats naar de entreehal, met een veel grotere winkel en natuurlijk een aange past assortiment. De verkoop liep daar geweldig, mede doordat mensen makkelijk even binnen liepen voor een cadeautje, mensen vanuit de wijk, maar ook bezoekers vanuit toen nog het Gemeentemuseum. Onze waarschijnlijk laatste plek is de voormalige tentoonstellingsruimte met nog meer ruimte en een groter assortiment, veelal gericht op de jeugd.” “Sinds een jaar of tien ben ik verantwoordelijk voor de inkoop van speelgoed. Bij de inkoop houden wij altijd rekening met de tentoon stelling op de begane grond van het Museon.
Voor een tentoonstelling als Ötzi is dit niet eenvoudig, maar toch lukt het ons als inkopers vaak wel om de aansluiting te vinden.” Veel voldoening “Het werk als vrijwilliger in de museumwinkel is voor de meesten van onze vrijwilligers een heel fijne invulling van hun tijd. Ook ik doe het nog steeds met heel veel plezier. Het geeft veel voldoening om van onze klanten te horen dat wij een leuk aanbod hebben in verschillende prijsklassen.” “Ook de omgang met het personeel van het Museon is heel fijn; zij zijn bereid ons te helpen waar mogelijk. Die samenwerking is ontzettend belangrijk om alles in de winkel zo goed mogelijk te kunnen etaleren.” “Ik hoop dit werk nog heel lang te kunnen doen en lid te blijven van de Vereniging van het Museon en Omniversum.”
DiscoverLab: werk in uitvoering Uit het voorlopig ontwerp van het ScienceLAB [Beeld: Designwolf]
Grote en kleine vraagstukken bij de ont wikkeling naar een leefbaardere aarde en bijbehorend onderzoek. Wetenschap & Technologie centraal. Ontwerp gericht op oplossingen. Experimenten en onze collectie. Voor scholieren en gezinnen. Dat zijn de elementen waarmee het Museon aan de slag is bij de ontwikkeling van een nieuwe ruimte: het DiscoverLab. Zoiets realiseer je niet alleen. Begeesterde schenkers, vrienden, bedrijven, stagiaires en het onderwijs helpen ons op allerlei manieren. Intern hebben we een fijn team om het voor elkaar te krijgen. En dan is er natuurlijk nog de vormgever, die ons verhaal en onze wensen vertaalt naar een aantrekkelijke, praktische omgeving van 100 m2. Naast een lange lijst van randvoorwaarden die opgesteld is om de zaal prettig te laten functioneren is er onver wacht een nieuwe bij gekomen: de mogelijk heid voor bezoekers om anderhalve meter afstand te houden.
Op dit moment voeren we allerlei discussies. Wordt het model van een stoommachine een sleutelstuk om samen met benzinemotor en elektromotor het verhaal te dragen van de Industriële Revolutie tot aan de huidige elektrische aandrijving en zijn uitdagingen? Hoe haken we met de Leidse fles en zuil van Volta in op de opslag van energie in accu’s en batterijen? Een belangrijk vraagstuk dat in de toekomst nog meer zal gaan spelen. Onze collectie, die verwijst naar ontwikkelingen in het verleden, willen we aanvullen met moderne technologie die tot de verbeelding spreekt. Via app en mail sturen we elkaar inspirerende voorbeelden of opborrelende ideeën. Kortom, we zijn heerlijk bezig, genieten volop van onze samenwerking en het zicht op een mooie ruimte die op dit moment als uit een droom tevoorschijn lijkt te komen. Kom je in 2021 kijken wat het geworden is en zelf of met de kinderen lekker experimenteren? We hopen dat in de zaal het enthousiasme en plezier waarmee we werken voelbaar zal zijn. Judith Aartsen
FIRST LEGO League
14 15
FIRST LEGO League 2019 [Foto: Voka]
Het Museon is vanaf dit schooljaar officieel partner van FIRST LEGO League (FLL), een internationale organisatie die kinderen en jongeren uitdaagt om te denken als weten schapper en technicus. Aan de wedstrijden en programma’s van de FFL doen wereldwijd maar liefst 250.000 kinderen mee. Samen met de Stichting Techniekpromotie gaat het Museon scholen in de regio Haaglanden begeleiden bij de deelname aan de programma’s van FLL. Het grootste programma is de FIRST LEGO League Challenge. Bij deze wedstrijd ontwerpen, bouwen en programmeren teams van kinderen van negen tot en met vijftien jaar een LEGO-robot. Deze robot moet op een wedstrijdparcours een aantal taken zo snel, precies en consequent mogelijk kunnen uitvoeren. Uiteindelijk presenteren de teams hun robot op een feestelijke finale in hun regio. Ook het Museon organiseert in januari 2021 zo’n finale. De winnaars gaan door naar de landelijke of zelfs Benelux-finale.
Naast de Challenge zijn er ook programma’s voor de middenbouw en zelfs de kleuters. In het programma Discover werken kleuters in kleine groepjes samen aan een uitdaging. Ze bedenken in tien korte sessies ideeën en geven deze vorm met een speciale set LEGO DUPLO met bewegende onderdelen. Zo ont wikkelen ze spelenderwijs vaardigheden zoals leren observeren, het begrijpen van het verband tussen oorzaak en gevolg en problemen oplossen. In Explore gaan leerlingen uit de groepen 3, 4 en 5 op zoek naar oplossingen voor problemen uit de echte wereld. Voor het Museon is de FIRST LEGO League een uit breiding van het educatieve aanbod op het vlak van Wetenschap en Technologie. Inschrijven voor de verschillende programma’s is nog mogelijk. Scholen, maar ook scoutings en BSO’s die interesse hebben kunnen contact opnemen met het Museon (www.museon.nl/nl/firstlegoleague). Gert-Jan van Rijn (gjvrijn@museon.nl)
Nieuw leven voor afval
Het Museon is partner in het Europese project Replay, dat wordt uitgevoerd binnen EIT RawMaterials van het Europees Instituut voor Innovatie en Technologie. Samen met Europese musea, science centres en anderen ontwikkelt het Museon activiteiten bedoeld om e-waste en de circulaire economie onder de aandacht te brengen. RePLAY Afgelopen zomer zijn in het museum de activiteiten van start gegaan waarbij jong en oud op een creatieve wijze afval een nieuw leven geven. In de workshop RePLAY, ontwikkeld in samenwerking met FunnyFirm, maken kinderen vanaf acht jaar van oud speelgoed weer nieuw speelgoed. Het was een gezellige chaos in het WaterLab met stapels oud speelgoed, kabeltjes, motortjes, gereedschap, een recyclehoek en werktafels. Gedreven vrijwilligers en medewerkers met kennis van elektronica, mechanica en robotica hielpen kinderen bij het uitvoeren van hun
idee. Deelnemers konden terecht met al hun vragen over hoe een stroomkring werkt of hoe je een schakelaar kunt maken en leerden zo spelenderwijs over techniek. Ook leerden ze te beslissen om iets te repareren of er op een duurzame manier afscheid van te nemen door onderdelen te hergebruiken en recyclen. In de workshop Prachtig Plastic maakten kinderen vanaf drie jaar en hun ouders onder leiding van kunstenaar Carolien - de Afvaljuf Adriaansche met plastic verpakkingsmateriaal en verbruiksartikelen fantasierijke dieren en kunstwerken. Zij liet zien hoe je veel materialen kunt hergebruiken! Waarom zou je iets weggooien als je er ook leuke, nieuwe dingen van kunt maken? Het was niet alleen heel leuk om te doen maar ook een ware eyeopener… Ook komende tijd staan RePLAY en Prachtig Plastic geregeld op het programma. Lara Wegdam en Michiel Rijke
Les in het donker
16 17
In Omniversum
Omniversum biedt diverse educatieve films voor basis- en voortgezet onderwijs. Met thema’s als wetenschap, natuur, geschiedenis en cultuur is er altijd wel een film die aansluit bij de lessen op school. Het onderwijs wordt voor het filmtheater dan ook steeds belangrijker als klant, mede dankzij de speciale lespaketten die worden ontwikkeld. Bewegend beeld is anno 2020 niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Kinderen groeien op met tablet, smartphone, tv en notebook. Hoewel er vaak op gehamerd wordt onze kinderen toch vooral niet te bederven met te veel schermtijd, valt niet te ontkennen dat onze wereld steeds visueler is ingesteld. Het is daarom niet meer dan logisch dat beeldeducatie een vast onderdeel wordt van opvoeding en opleiding. In de 21ste eeuw is film- en mediageletterdheid essentieel. Ook in het Nederlandse onderwijs is het gebruik van multimedia steeds normaler geworden.
Films worden allang niet meer alleen gemaakt om mensen te vermaken. Verschillende onderzoeken onderschrijven het belang van beeld bij het leerproces. De Canadese psycholoog Paivio deed onderzoek naar het geheugen en ontdekte dat verbale en visuele informatie afzonderlijk wordt opge slagen in ons werkgeheugen. Volgens zijn ‘dual coding theory’ wordt geschreven of gesproken tekst maar één keer gecodeerd. Bij beeld gebeurt dat twee keer: eerst visueel en daarna verbaal. Beeld laat dus dubbele sporen na en is daaroor krachtiger. Volgens de cognitieve multimediatheorie van de Amerikaanse onderzoeker Mayer is geen overdrachtswijze zo effectief als beeld in combinatie met gesproken tekst. Volgens het
Beeld uit de film D-Day
artikel The benefits of film education in school van Sarah Mumford uit 2018 bevordert beeld educatie de betrokkenheid van de leerlingen, inspireert het tot schrijven en worden bovendien geletterdheid en positief gedrag gestimuleerd. Meeslepende films Films worden allang niet meer alleen gemaakt om mensen te vermaken. Steeds meer film makers gebruiken het medium om hun visie op de wereld te laten zien en om te reageren op maatschappelijke, economische, tech nische, culturele en historische gebeurtenissen met het doel hun publiek te prikkelen en te verwonderen. De kracht van het prikkelen en verwonderen hebben de grootbeeldfilmmakers als geen ander onder de knie. De grootbeeld filmwereld specialiseert zich al jaren in het op meeslepende wijze vertellen van verhalen met een boodschap. Ze dagen de verbeeldings kracht en nieuwsgierigheid uit van leerlingen, jong en oud.
Een mooi voorbeeld van hoe film en les elkaar versterken is het in samenwerking met het Veteraneninstituut samengestelde educatie pakket rondom de film D-Day. Voorafgaand aan het filmbezoek in Omniversum wordt in de les samen met een veteraan het zoge naamde dilemmaspel gespeeld. Hierin kruipen de scholieren in de huid van een veteraan en krijgen zij verschillende moeilijke keuzes voor geschoteld. De film D-Day laat vervolgens zien hoe de landing van de Geallieerden in Normandië de wereld veranderde en hoe men voor onze vrijheid heeft gevochten. Juist die combinatie van film, lesmateriaal en gastlessen zorgt ervoor dat een bezoek aan Omniversum een spectaculair én educatief uitje is. Wil je meer weten over de mogelijk heden van film als toevoeging op de les? Bezoek dan www.omniversum.nl/onderwijs Simone de Graaff
Nieuw: Omniversum Cinema
18 19
Beeld uit de film Love Sarah
Omniversum breidt de programmering verder uit. Onder de noemer Omniversum Cinema vertoont het filmtheater vanaf 10 september in de avonduren de mooiste arthouse speelfilms en documentaires. Berend Reijnhoudt, directeur van Omniversum, over de gedachte achter Omniversum Cinema: “Al 35 jaar draaien we met veel succes IMAXfilms over natuur, cultuur en wetenschap. Het afgelopen jaar hebben we ook live-opera’s en concerten vertoond. Alle voorstellingen waren uitverkocht. Er is dus duidelijk behoefte aan een breder, meer divers aanbod. Daarom ben ik gaan praten met Filmhuis Den Haag, al tien tallen jaren een instituut op het gebied van kunstzinnige films. Programmeur Leendert de Jong was direct enthousiast.”
Babyteeth en Love Sarah openen Omniversum Cinema. De films draaien steeds twee weken en om de week wordt een van de titels gewisseld. Binnenkort zijn ook A Night at the Louvre: Leonardo Da Vinci en David Attenborough: A Life on Our Planet en Aznavour: Le regard de Charles te zien. De programmering wordt verzorgd door Filmhuis Den Haag. De films worden vertoond op regulier bioscoopformaat, in de oorspronke lijke versie en zijn voorzien van Nederlandse ondertiteling. Simone de Graaff
Kijk voor meer informatie op www.omniversum.nl/cinema
Filmoverzicht Omniversum Antarctica Ga mee met BBC Earth’s Antarctica op avontuur naar het onbekende. Antarctica, de koudste, droogste en winderigste plek op aarde, omringd door de ruwste oceanen. Toch leven er talrijke bijzondere en wonder lijke wezens. En wat hier gebeurt, heeft invloed op ons allemaal.
Turtle adventure Volg de reis van groene zeeschildpad Bunji door de onderwaterwereld van het Great Barrier Reef in Australië.
Wild Canada Ontdek de wonderschone natuur, unieke beren en andere bewoners van het Canadese natuurpark Great Bear Rainforest.
Oceans, our blue planet Kom oog in oog met dolfijnen en zee-otters, ingenieuze lipvissen, intelligente octopussen en yetikrabben, die de show stelen in deze prachtige natuurdocumentaire.
Deze programmering is onder voorbehoud van wijzigingen.
Agenda Museon
20 21
Tentoonstellingen
Activiteiten voor kinderen
MUSIC! - van Beethoven tot Beyoncé In deze tentoonstelling kun je naar muziek luisteren, muziek maken, muziek voelen en vooral samen beleven. 1 oktober 2020 t/m 12 september 2021
Maak je eigen muziekinstrument! Ben jij ook zo dol op muziek? En lijkt het je geweldig om je eigen muziek te maken? Ga dan aan de slag met hout, belletjes, touw, elastiekjes, verf en meer! Hoe klinkt jouw muziekinstrument? Laat het aan iedereen horen! vanaf 4 jaar extra kosten € 2,50
National Geographic - Planet or Plastic Indrukwekkende fototentoonstelling die de wereldwijde plastic afvalcrisis en mogelijke oplossingen laat zien. Verlengd t/m januari 2021 Getekend. Persoonlijke verhalen over de Japanse bezetting Het leven onder Japanse bezetting aan de hand van bijzondere tekeningen, voorwerpen en verhalen. Verlengd t/m 28 februari 2021 Groene Camera 2020 Expositie met de winnende foto’s van de fotografiewedstrijd Groene Camera voor fotografen die de natuur in Nederland en België in beeld brengen. tot en met 6 juni 2021
Echt betoverd! Het Kunstmuseum, Museon en Omniversum hebben samen een superleuk gezamenlijk programma opgezet, waarbij je wordt uitgedaagd om de stad van de toekomst te bouwen. Hoe zien de gebouwen eruit? Welke dieren leven er? Hoe ziet het pretpark van de toekomst er uit? Niets is te gek en jij bepaalt wat er gebeurt. Bouw jouw fantasiedier of droomhuis en laat de grenzen tussen fantasie en werkelijkheid vervagen. Deze workshop is onderdeel van Festival De Betovering dat van 16 t/m 24 oktober op diverse locaties in Den Haag plaatsvindt. Naast deze workshop kun je tijdens Festival De Betovering in het Museon ook een workshop rappen, dj-en en hiphoppen volgen! Of doe mee met een theatrale rondleiding onder leiding van theatergezelschap Mar&Co (voor kinderen vanaf 3 jaar). Je kunt ook zelf op ontdekkingstocht met de zwerfafvalspeurtocht. Of maak van zwerfafval leuke muziekinstrumenten in samenwerking met TrashUre Hunt.
Presentaties op dinsdagmiddag Gratis voor Vrienden of met een geldig toegangsbewijs voor het Museon. 12.45 & 15.00 uur 6 oktober De verleiding van Coronie door auteur Fineke van der Veen 13 oktober Van vogels en vissen: op zoek naar de schoonheid in vliegende vissen of vissende vogels door natuurfotograaf Peter Muller 27 oktober Kleuren van India door fotograaf Robert van Sluis 3 november Reis naar het einde van de wereld door fotograaf Wim van Passel 10 november De monumenten van Tito, de z.g. spomeniks in het voormalig JoegoslaviĂŤ door tolk en docent Turkse taal en cultuur Ingrid Klerk 17 november Tibet, de veerkracht van een bedreigde cultuur door geoloog en schrijfster Myra de Rooy
24 november Grenzeloos in Panorama - Deel 13 Panoramische multimediashow door Ko Hoogesteger, Wout Kroon, en Chris Stenger 1 december The Sixties, beeldende kunst, design, theater en mode door Anne Marie Boorsma, kunsthistorica 8 december Romeinen langs de Rijn door archeologe Diana de Wild 15 december Het genie Beethoven in Wenen door musicus en musicoloog Drs. Margaret Krill
22 23
De Groene Camera
Nu te zien in het Museon: Ganzenveren. Prijswinnende inzending voor de Groene Camera voor natuurfotografie in de categorie Jongeren. [Foto: Dirk Hoogenstein]
Berichten van het bestuur Samenstelling van het bestuur Alle Vrienden hebben in juni een brief ont vangen met de vraag of er bezwaar was tegen de herbenoeming van Frits Steenbruggen en het formaliseren van de status van beoogd secretaris en voorzitter, respectievelijk Melanie Hermus en Roos van Dijk. Hierop is een aantal zeer ondersteunende en aardige reacties binnengekomen, waarvoor hartelijk dank. Omdat er geen bezwaren kenbaar zijn gemaakt, zijn de benoemingen nu officieel. Het bestuur bestaat hiermee uit: Roos van Dijk (voorzitter), Melanie Hermus (secretaris), Peter Schreuder (penningmeester), Frits Steenbruggen (winkelmanager) en Marjan Engels (PR/communicatie). We vinden het fijn om met jullie vertrouwen een bijdrage te leveren aan de continuïteit en ontwikkelingen van beide organisaties. Het is handig om jullie als Vrienden ook per e-mail te kunnen bereiken. Stuur daarom je e-mailadres met je verdere adresgegevens en lidmaatschapsnummer naar het secretariaat: vvv@museon.nl Laat je Museumkaart scannen! Ben je Vriend van het Museon en Omniversum en heb je ook een Museumkaart? Dan is het financieel gunstig voor het Museon als je bij de ingang deze Museumkaart laat zien. Het Museon ontvangt dan per bezoeker circa € 6,-. Steun het Museon en Omniversum De deuren van het Museon en Omniversum zijn weer open. Doordat er vanwege corona minder mensen tegelijk in de gebouwen mogen, zijn de bezoekersaantallen en daar mee ook de inkomsten uit de kaartverkoop echter sterk teruggelopen. Daarom is juist in deze tijd de steun van Vrienden heel erg belangrijk. Maak je vrienden daarom Vriend en help het Museon en Omniversum door deze
moeilijke tijd. Bij aanmelding na 1 september geldt de contributie tot en met het einde van het volgende jaar. Vriendenkaarten Er zijn vier verschillende Vriendenkaarten: • Volwassenen: € 25,- per jaar • Jeugdkaart (tot 18 jaar): € 17,50 per jaar • Familiekaart (drie kinderen en twee volwassenen): € 50,- per jaar • Vrienden Cadeaukaart: € 25,- eenmalig voor 1 jaar Aanmelding en betaling • In de winkels en bij de kassa’s van Museon en Omniversum liggen aanmeldings formulieren. Bij Omniversum kan betaling alleen via een automatische incasso. Betaling bij het Museon kan ook contant. • Wil je online lid worden, stuur dan een e-mail naar: vvv@museon.nl met vermelding van naam en volledig adres. Stort de Vriendenbijdrage die bij jouw gekozen lidmaatschap hoort (€ 17,50, € 25.of € 50.-) op rekening NL45INGB0000611959 ten name van ‘Vereniging van Vrienden van Museon en Omniversum’ onder vermelding van ‘nieuwe Vriend’. • Een Vrienden Cadeaukaart voor één kalenderjaar is te krijgen in de museum winkel. Aldaar tevens informatie over de daaraan verbonden voordelen. Je kunt ook contact opnemen met ons secretariaat.
Colofon Redactie: Carin den Dulk, Marjan Engels, Simone de Graaff, Christine Gündisch, Jennifer de Haas, Hub Kockelkorn en Frits van Rhijn E-mail redactie: cgundisch@museon.nl Ontwerp: Wout de Vringer Druk: Mail Succes ISSN: 2214-1634
Museon Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag 070-3381338 www.museon.nl
Omniversum President Kennedylaan 5, 2517 JK Den Haag 070 3545454 www.omniversum.nl
Antarctica: een jonge Weddellzeehond ligt op zijn rug in de sneeuw. [Foto: John Brown]
