3. De functies: visie en strategie

Voor elk van de functies beschrijven we eerst de visie en vervolgens de strategie die we toepassen. Daarna staan we stil bij de functiemix.

3 .1 . De leerfunctie

VISIE

Alle praktijken van Vormingplus Gent-Eeklo hebben leren als doel. Dat betekent dat telkens één of meer van de volgende leereffecten voorop staan: Deelnemen aan, versterken en bevragen van de samenleving. Daarbovenop wil Vormingplus Gent-Eeklo zoveel mogelijk de stap stimuleren van ‘deelnemen’ naar ‘deelhebben’: mensen versterken om waar mogelijk, op hun eigen tempo en manier, een actieve rol op te nemen om de solidaire, duurzame, inclusieve en democratische samenleving te versterken. Constructieve dialoog en ontmoeting. Inzicht verwerven in cultuur en samenleving. Kritisch reflecteren over cultuur en samenleving. Onderbouwde en genuanceerde standpunten innemen over maatschappelijke thema’s. Zin krijgen om verder te leren in een voortdurend veranderende samenleving. Zin krijgen om zich actief te engageren in de samenleving. Emancipatie van gemeenschappen, groepen en mensen. Leren maatschappelijke verandering te ontsluiten. Leren in verschillende dimensies: als zinzoeker, genieter, spelende mens, ...

Leren geeft mensen meer inzicht in zichzelf, elkaar en de samenleving. In een snel veranderende samenleving moeten mensen daarenboven blijven leren om de maatschappelijke uitdagingen te begrijpen en ermee om te gaan. (Blijven) leren is daarom een belangrijke voorwaarde om te komen tot een solidaire, duurzame, inclusieve en democratische samenleving. Leren is bovendien ook prettig. Leren lukt het best in een aangenaam kader, met de juiste methodieken en werkvormen, waar bovendien kwalitatieve inhoud wordt aangereikt die mensen aanspreekt op hun interesses. Bovendien kunnen mensen elkaar stimuleren om te leren wanneer ze in interactie kunnen treden met elkaar. Voor Vormingplus GentEeklo is het een opdracht om leeromgevingen voor volwassenen te creëren waar dit alles mogelijk is.

Bij Vormingplus Gent-Eeklo kunnen mensen leren over de samenleving en over samenleven. Het leren is ervaringsgericht en niet-formeel. We doceren niet, maar geven veel ruimte voor reflectie en uitwisseling, meestal in kleine groepen. De deelnemers geven doorheen het leerproces samen mee vorm aan de leerdoelen, in tegenstelling tot het formeel leren waar bepaalde leerdoelen onwrikbaar vastliggen.

Om zoveel mogelijk mensen aan te spreken, spelen we in op zoveel mogelijk leerstijlen (cfr. de leercirkel van Kolb). We willen niet alleen de ‘denker’ aan bod laten komen (meer reflecterende leerstijl) maar ook de doener, de dromer en de beslisser volop kansen geven om te leren op een manier die het best bij hen past. Om te kunnen leren, moeten de basisbehoeften eerst vervuld zijn. Mensen moeten het einde van de maand met een gerust hart tegemoet kunnen zien, zich gewaardeerd, gehoord en veilig voelen, vooraleer ze de innerlijke ruimte kunnen vrijmaken om nieuwe dingen te leren. Daarom besteedt Vormingplus Gent-Eeklo extra aandacht aan kwetsbare doelgroepen. Zij moeten zich veilig en thuis voelen in de leeromgeving en ook praktisch in staat zijn om aan de activiteiten deel te nemen. Nog meer dan voor andere groepen moeten we voor hen dus zoveel mogelijk drempels wegwerken.

STRATEGIE

Om op de verschillende leerstijlen te kunnen inspelen, ontwikkelt Vormingplus Gent-Eeklo praktijken waarin een waaier aan diverse formats en verschillende onderwerpen aan bod komen, met activiteiten op verschillende tijdstippen en locaties. De participatieve trajecten in strategie 2, waarin deelnemers samen kwesties onderzoeken, oplossingen bedenken en ermee aan de slag gaan, geven volop ruimte aan de doeners, de dromers en de beslissers. Maar ook in de programmatie in strategie 1 gaan we op zoek naar formats die de verschillende leerstijlen aan bod laten komen.

Vormingplus Gent-Eeklo wil een expert zijn en blijven op het vlak van leermethodieken en werkvormen. We investeren daarom continu in kennis over nieuwe inzichten rond leren, we ontwikkelen zelf nieuwe formats; kortom we leren zelf voortdurend bij. Afhankelijk van het doel en de doelgroep van een praktijk, kiezen we een geschikte methodiek en strategie.

Om kwetsbare doelgroepen aan bod te laten komen, nemen we praktische drempels weg: prijs, locatie of tijdstip mogen niemand weerhouden om deel te nemen aan een activiteit. Daarnaast werken we samen met partners waarmee kansengroepen en doelgroepen vertrouwd zijn en die ons de nodige expertise aanreiken om voor hen een geschikte leeromgeving te creëren en passende praktijken te ontwerpen.

3 .2 . De maatschappelijke bewegingsfunctie

VISIE

Vormingplus Gent-Eeklo wil, trouw aan haar missie, met al haar praktijken bijdragen aan een solidaire, inclusieve, duurzame en democratische samenleving. Maatschappelijke vraagstukken zijn steeds het uitgangspunt. De maatschappelijke bewegingsfunctie is dan ook sterk aanwezig in onze werking. De nadruk ligt op ‘ruimte creëren’ voor maatschappelijk engagement. Zo legt Vormingplus GentEeklo het fundament voor betrokkenheid en maatschappelijke verandering.

Vormingplus is een pluralistische organisatie en schrijft daarom geen antwoorden of recepten voor. Om maatschappelijke verandering te realiseren, is kennis over maatschappelijke kwesties onontbeerlijk. Maar je hebt ook vaardigheden nodig om met die kennis aan de slag te gaan. Onze leerrijke praktijken versterken mensen om zelf, op een geïnformeerde en constructieve manier, standpunten in te nemen en engagement op te nemen, en daarover in dialoog te treden met elkaar.

Zo kan iedereen individuele vraagstukken verbinden met het gemeenschappelijke en ze op die manier politiseren.

STRATEGIE

In strategie 1 reiken we deelnemers de nodige inzichten aan om hun maatschappelijke standpunten en engagement vorm te geven. We stimuleren mensen daarbij om ook andere invalshoeken te leren kennen en te reflecteren over hun eigen denken en handelen. Dat doen we door rond een thema bewust verschillende stemmen aan bod te laten komen en verschillende groepen in dialoog te laten treden met elkaar.

Onze praktijken hebben zoveel mogelijk niet enkel een informerend, maar ook een reflecterend luik. Deelnemers worden uitgenodigd om het geleerde kritisch te bevragen, bijvoorbeeld met een aansluitend debat of een dialoogtafel na een lezing of door te werken in kleine groepen waar veel ruimte is voor uitwisseling.

In strategie 2 komen deelnemers (geïnteresseerde burgers, verenigingen, lokale overheden, …) in participatieve trajecten samen om een gedeelde zorg aan te pakken: een afvalprobleem, een leegstaand gebouw, een verloederde wijk. Samen onderzoeken ze hoe de bestaande situatie is ontstaan, en bedenken ze hoe ze die concreet kunnen veranderen. Wie moet aangesproken worden? Welke ingrepen en nieuwe spelregels zijn er nodig? In een participatief traject kan iedereen de eigen maatschappelijke rol ontdekken en vormgeven; ‘deelhebben’ aan de samenleving krijgt heel concreet vorm. In sommige trajecten zullen de deelnemers ook aanbevelingen formuleren voor betrokken overheden en/of andere betrokken partijen (bv. bedrijven of betrokken organisaties).

Strategie 3 geeft deelnemers de kans om hun bestaande betrokkenheid bij de samenleving vorm te geven door zelf leerrijke praktijken (mee) te organiseren, er invulling aan te geven en te begeleiden.

3 .3 . De gemeenschapsvormende functie

VISIE

Een ‘samenleving’ wordt per definitie door de gemeenschap bepaald. Individuen, doelgroepen, gemeenschappen en kansengroepen maken er deel van uit. Nadenken over de samenleving en nodige maatschappelijke verandering kan enkel in dialoog met elkaar. Rechtstreeks of onrechtstreeks is de gemeenschapsvormende functie dan ook aanwezig in alle activiteiten van Vormingplus Gent-Eeklo.

In onze samenleving ligt de nadruk sterk op het individu en is er een scherpe polarisering tussen verschillende groepen merkbaar. Het is niet altijd makkelijk om het eigenbelang ondergeschikt te maken aan het grotere belang. Dat brengt solidariteit en inclusie onder druk. Werken aan meer sociale cohesie vraagt om een zekere ‘democratische ontwikkeling’: leren discussiëren, omgaan met verschil, zoeken naar consensus of juist de consensus in vraag stellen. Een solidaire, inclusieve, duurzame en democratische samenleving vraagt dat iedereen zich genoeg gesterkt en ondersteund voelt om deel te nemen aan het debat. Je moet het gevoel hebben dat je eigen bezorgdheden gehoord worden, om ook goed naar die van anderen te kunnen luisteren. Dit gevoel van gewaardeerd en gehoord te worden krijg je het meest in een groep waarin je je thuis en veilig voelt (bonding).

Daarnaast moeten groepen elkaar ontmoeten en leren om vertrouwen te hebben in elkaar, om samen tot nieuwe inzichten en oplossingen te komen. Dat vraagt dan weer dat je uit de eigen bubbel treedt, bereid bent om andere meningen te beluisteren en te overwegen en constructief de dialoog aangaat (bridging).

Vormingplus Gent-Eeklo wil als pluralistische organisatie een belangrijke rol spelen om bridging in de brede samenleving mogelijk te maken. We blijven dan ook inspanningen doen om nieuwe doelgroepen te bereiken.

STRATEGIE

In strategie 1 zorgen we voor een aanbod waarin iedereen zich thuis kan voelen, en de eigen interesses en bezorgdheden terugvindt. Dat speelt in op de nood aan ‘bonding’. Door de interactieve manier van werken ontstaat ook op korte termijn vrij snel een groepsgevoel, contacten worden gelegd en vaak vragen deelnemers naar een ‘vervolgcursus’. In praktijken waar groepen op regelmatige basis samenkomen (Dzjambo, Samenlezen, ontmoetingsgroepen, … maar ook bv. een filosofiecafé) is de bonding (en bridging, naargelang de groep divers is) nog een stuk sterker.

Ten tweede staan deelnemers stil bij de noodzaak om andere groepen te horen en te ontmoeten. Ze reflecteren over het belang van sociale cohesie om te komen tot een solidaire, inclusieve, democratische en duurzame maatschappij. Ze worden aangemoedigd om over het muurtje te kijken en nieuwe invalshoeken te leren kennen; deelnemers in strategie 1 worden nieuwsgierig gemaakt naar elkaar.

Dat kan door een debat waar verschillende stemmen aan bod komen, maar ook door groepen elkaar te laten ontmoeten tijdens een activiteit. We gaan op zoek naar plekken die mensen bij elkaar brengen. De Krook is een voorbeeld van een plek die veel kansen tot gemeenschapsvorming biedt. We zullen bovendien de mogelijkheid onderzoeken om pro-actief bredere aanbodprojecten te organiseren, waar verschillende groepen een deel van het aanbod mee kunnen invullen.

In de strategieën 2 en 3 is de gemeenschapsvormende functie directer.

Voor een geslaagd participatief traject in strategie 2 is groepsvorming, waar iedereen een plek krijgt en elkaar vertrouwt, cruciaal. We zetten daar dan ook actief op in. Deelnemers krijgen oefeningen en tools aangereikt om hun ‘culturele vaardigheden’ aan te scherpen: een mening vormen en formuleren, luisteren naar elkaar, samenwerken, … Ze worden ondersteund om samen op zoek te gaan naar het gemeenschappelijk belang. Ze leren ook plezier te scheppen in samen iets te realiseren.

Zoals beschreven op p.54 is ook de bridging uitermate belangrijk voor strategie 2. Alle groepen die een belang hebben in het onderwerp van het traject, moeten betrokken worden om tot een duurzaam resultaat te komen: bv. alle bewoners rond een plein dat een nieuwe inrichting krijgt. Wat vindt mijn buur belangrijk? Hoe kan ik zijn of haar bezorgdheden echt goed begrijpen zodat we tot een oplossing komen waar we beiden gelukkig mee zijn? Een participatief traject geeft vele gelegenheden om elkaar te leren kennen op een informele manier, iemands verhaal te horen, onverwachte talenten te ontdekken bij elkaar. Dat vergemakkelijkt ook het gesprek over mogelijke meningsverschillen. Ook tussen overheidsfunctionarissen en burgers kan veel mogelijk worden door samen een traject aan te gaan.

In strategie 3 stimuleert de onderlinge groepsvorming vrijwilligers om samen te werken aan een grotere opdracht. Deel uitmaken van een hechte groep geeft meer zin om zich in te zetten en vangt je op bij moeilijke momenten. Vormingplus GentEeklo zal actief groepen vrijwilligers ‘smeden’ via ontmoetingsmomenten, begeleiding en intervisie.

3 .4 . De cultuurfunctie

VISIE

Cultuur is betekenis geven aan de wereld om ons heen: de wereld ervaren, interpreteren, verbeelden en kennen. Cultuur is niet statisch maar verandert voortdurend. Door met elkaar in contact te komen en elkaars cultuur te leren kennen, stellen mensen de betekenis bij die ze geven aan de wereld en komen ze tot gedeelde betekenissen en gezamenlijke verwondering. Dat is een basis voor verder gesprek.

We leven in een superdiverse samenleving waar verschillende culturen en identiteiten met elkaar in contact komen. Om in die samenleving tot oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken te komen, is er enerzijds voldoende gedeelde betekenis nodig, en anderzijds begrip en respect voor de verschillen. We willen komen tot een ‘mozaïeksamenleving’ waar elk deeltje zijn eigenheid bewaart, maar het geheel toch meer is dan de som van de delen. Vormingplus Gent-Eeklo vult de cultuurfunctie in haar werking dan ook vooral in door interculturele ontmoeting te stimuleren.

‘Interculturaliteit’ zien we breed. Er is niet alleen een cultureel verschil tussen mensen van verschillende afkomst en eventueel religie. Ook jong en oud, stad en platteland, lang- en kortgeschoolde mensen bekijken de wereld op een andere manier.

We bevorderen de culturele competenties: het vermogen om te kijken, zich te verwonderen, betekenis te verwoorden, te reflecteren, kritisch te overdenken en te beargumenteren. Dat vergroot de vaardigheden van individuen, groepen en gemeenschappen om samen cultuur te creëren, te delen en te interpreteren. Zo werken we aan een groter cultureel bewustzijn, met oog voor de manier waarop verschillende mensen betekenis geven aan de wereld, en kansen om erover in gesprek te gaan.

Een interculturele dialoog vraagt tenslotte altijd om twee bewegingen: een grondig begrip van de eigen cultuur en een vermogen om zich open te stellen voor de cultuur van iemand anders. Binnen de culturele functie kunnen we enerzijds een interreligieuze wandeling organiseren langs gebedshuizen van verschillende godsdiensten. Maar we kunnen ook samen met mensen van andere origine het Vlaamse erfgoed onderzoeken om na te gaan wat we er samen in herkennen. Of we kunnen tijdens een filocafé verschillende manieren onderzoeken om situaties te beleven en te verwoorden.

Er is ook plaats voor kunst en haar relatie tot de maatschappelijke vraagstukken: hoe helpen kunstenaars ons om te reflecteren over klimaatverandering, ongelijkheid, digitalisering,… in film, beeldende kunst, muziek, theater, filosofie of literatuur?

STRATEGIE

De cultuurfunctie zal het duidelijkst zichtbaar zijn in strategie 1. We organiseren er praktijken die de culturele competenties versterken en waar deelnemers kunnen reflecteren over cultureel bewustzijn en verschillen en gelijkenissen tussen verschillende culturen. Aan de hand van het werk van kunstenaars, schrijvers en filosofen onderzoeken we de maatschappelijke vraagstukken.

Daarnaast gaan deelnemers ook actief op zoek naar gedeelde betekenis: In een aanbod rond culturele geletterdheid (waar ook digitale geletterdheid deel van uitmaakt): bv. tijdens de ‘SamenLezen’ sessies (zie p.135) bespreken deelnemers aan de hand van literatuur de betekenis van bepaalde thema’s voor de verschillende deelnemers. In een aanbod gericht op ontmoeting en dialoog tussen culturen: bv. de activiteiten die vrijwilligers organiseren voor nieuwkomers om kennis te maken met de Belgische cultuur en elkaars cultuur te delen: via een uitstap naar een museum, een gezamenlijke sessie Syrisch koken, een stadswandeling. In strategie 2 zal er meestal een vorm van interculturele uitwisseling (in de brede zin van het woord) nodig zijn om de verschillende groepen die deelnemen aan het traject bij elkaar te brengen. De competenties om de eigen cultuur te duiden en zich open te stellen voor de cultuur van iemand anders, zullen dus altijd aan bod komen. Het is daarnaast mogelijk dat een artistiek en/of cultureel luik deel uitmaakt van een bepaald traject, afhankelijk van het thema en de gekozen methodiek.

In strategie 3 is het gewicht van de cultuurfunctie eveneens afhankelijk van de aard van de activiteit die de vrijwilligers organiseren in strategie 1 of 2.