AAN DE POLITICI IN DEN HAAG “Hoogvereerde Excellenties, Na de verkiezingscampagne hebt u in ethisch en politiek opzicht elkaar in de Tweede Kamer stevig de maat genomen. Tijdens de debatten rond waarheid en vergeetachtigheid liet u geen gelegenheid onverlet om elkaar in allerlei toonaarden scherp te berispen en elkaar er verbaal van langs te geven. Het regende wederzijdse schrobberingen, uitbranders, bolwassingen, reprimandes en vermaningen. Het was een mooie TV-dag, iets waarvoor ik u allen hartelijk wil bedanken. Met vriendelijke groet”.
Op mijn brief is lauw gereageerd. Ik had wellicht beter het feit kunnen benadrukken dat het Nederlands zoveel synoniemen kent voor scherpe berispingen; als ik de these had verdedigd dat dit misschien een weerspiegeling is van de volksaard, had dit wellicht boze reacties opgeroepen. Ik had er eerlijkheidshalve bij kunnen zeggen dat ik op die gedenkwaardige discussiedag in maart ook
14
HEVO-Magazine • juli 2021
nooit eerder zo frequent excuses voor van alles en nog wat heb horen aanbieden. Vooral de ministerpresident beloofde op alle fronten beterschap: hijzelf zou ‘zijn stinkende best’ doen, hetgeen ook peutertjes doen die voor het eerst op het potje gaan. Voor het elkaar de maat nemen bestaan in het Nederlands al dan niet toevallig opvallend veel bloemrijke uitdrukkingen. Merkwaardig is de betekenisovergang bij ‘iemand de mantel uitvegen’: daarbij wordt het bestraffend toespreken in eerste instantie gezien als het schoonmaken of uitschudden van iemands jas. De schrobbering herinnert aan het onaangenaam schrobben van de huid. Ook bij iemand op zijn kop of op zijn donder geven, is sprake van een vrij radicale schoonmaak, net als bij iemand ‘de oren wassen’ of bij de bolwassing. Daarnaast is het Duitse ‘ein Ständchen bringen’ ook bepaald iets positievers dan ons Nederlandse ‘een standje geven’. Als uitvloeisel van de reprimande krijgt het slachtoffer ‘onder uit de zak’. De uitdrukking is ontleend aan de zak van Sinterklaas, een attribuut dat niet meer wordt gebruikt en waarvan de eigenaar stilaan een eenzame heilige aan het worden is.
