Baldarshan - 8

7 ઑકટોબર , 2020

વષર્: 1

�ક : 8

તંત્ર: તાનીશ શાહ સહતંત્ર: કિનષ્ક શા પથદશર્ક: વૈશાલી શાહ સહયોગ : પ્રદ�પ શ

પ્રયોજ: પા�ર્નાથ ઇન્ફોટ�, અમદાવાદ.

0

તંત્રીલ

તાર�ખ : 2 ઑક્ટોબર: રાષ્ટ્રિપતાગાંધી�નો જન્મ ગાંધી��ું �વન બાળકોના ��ું િનદ�ષ, સા�ું અને િનષ્પા હ�.ું બાળકોની વચ્ચ તેઓ બેઠા હોય ક� તેમની સાથે ફરતા હોય ત્યાર તેઓ મહાત્મ છે એ�ું કોઈને લાગ� ું પણ ન હ�.ું રાષ્ અને �ુિનયાના જ�ટલ સવાલોનો બોજો તેમના િશર� હંમેશાં રહ�તો; છતાં બાળકોની હાજર�માં તેઓ આનંદ� અને હસ�ુખા જ જણાતા હતા. સંધ્યાસમય ફરવા જવાનો ગાંધી�નો ખાસ િનયમ હતો. તે વેળા બાળકો સાથે ગમ્મ કરવાની તક ગાંધી� જવા દ� તા નહ�. હંમેશા �ુજબ ગાંધી� એક વાર સાં� ફરવા નીકળ્ય હતા. તેમની સાથે એક �ી પોતા�ું ના�ું બાળક હાથમાં લઈને ફરતી હતી. સાથે તેનો બીજો બાળક પણ પાછળ પાછળ ચાલતો

1

હતો. ચાલતાં ચાલતાં પેલી �ીના હાથમાં� ું બાળક રડવા લાગ્�ુ. તેને છા�ું રાખવા પેલી �ીએ માતાની બધી કળા અજમાવી પણ બાળક રડ� ું બંધ થ�ું નહ� ! એટલે ગાંધી��ું ધ્યા તે તરફ ગ�ુ.ં બી� એક �તેવાસીને પોતાની લાકડ� સ�પી ગાંધી�એ માતા પાસેથી બાળક પોતાના હાથમાં લઈ લી�ુ.ં બાળકના � ૃ�ુ ગાલ પર ગાંધી�એ વહાલથી પોતાનો હાથ ફ�રવ્ય અને પ્રેમભ �ખે બાળક તરફ જોઈ હસવા લાગ્ય. બાળક શાંત થ�ું અને ગાંધી�ના વાત્સલ્ય �ણે જવાબ આપ� ું હોય તેમ સ્નેહનીતરત ગાંધી�ની �ખો તરફ જોઈને હસવા લાગ્�ુ. મા� ૃત્વન આવો �ુણ જોઈ પેલી �ી ગાંધી� તરફ આ�યર્�ુગ થઈને જોઈ રહ� હતી ત્યા પાછળ ચાલતો

બીજો

બાળક

ગાંધી�

પાસે

દોડ�

આવ્ય

અને

ગાંધી�નો એક હાથ પકડ� �લો હતાં ત્યા ખ�ચી ગયો. �લોની ન�ક જઈને તે બાળક બોલ્ય : ‘બા�ુ ! આ ક�વાં �ુદર ં �લો છે !’ ગાંધી� : ‘હા, ઘણાં જ �ુદર ં �લો છે .’

2

એટલામાં ત્યાંથ પસાર થતા એક �ૂતરા તરફ બાળક�ું ધ્યા ગ�ુ.ં તેને જોઈ તે બોલી ઊઠ�ો : ‘બા�ુ ! પેલો �ૂતરો �ય છે .’ ગાંધી� : ‘હા, એ �ૂતરાને જોયો.’ બાળક (�ુ� ૂહલથી) : ‘બા�ુ ! એને �છડ� ંૂ પણ છે !’ ગાંધી� : ‘હ� હ� ! એને �છડ� ંૂ પણ છે ? તને �છડ� ંૂ છે ક� ?’ ગાંધી�ના અજ્ઞ પ્રત �ણે હસતો હોય તેમ બાળક બોલ્ય : ‘બા�ુ ! તમે તો ઘણાં મોટા થયા છો અને એટ�ું પણ નથી સમજતા ક� માણસને �છડ� ંૂ હોતી નથી !

તમે તો કંઈ જ

�ણતા નથી.’

ગાંધી� િવશેનો બાળકનો અ�ભપ્ર સાંભળ� આખી મંડળ� હસી પડ�.

3

અ�કુ ્રમ�ણ



વાતાર્



નવી મા�હતી



�ણવા ��ુ ં



કિવતા : ચારણ કન્યા



ભારતના ક્રાંિતકાર: �ુખદ� વ થાપર



ઉખાણાં



સવાલ – જવાબ

4

વાતાર િશકાર� અને બાજ એક વાર એક બાજ �ાંકથી ઊડ� ું ઊડ� ું આવ્�ું અને ઝાડની એક ડાળ� ઉપેર બેસી ગ�ું . એ ડાળ� ઉપર પહ�લેથી જ એક પોપટ બેઠો હતો . એ પોપટ ફળ ખાઈ રહ્યો હત . બા� �ાર� ય કોઈને ફળ ખાતાં જો�ું ન હો�.ું બા� પોપટને ક�ું

:એય પોપટ, તને ફળ ખાતાં જોઈને મને

નવાઈ લાગે છે . તાર� ચાંચ ધારદાર અને મજ� ૂત છે . તને તો પં� પણ છે . તો પછ� � ું અમાર� �મ માંસ અને ક�ડા –મકોડા શા માટ� ખાતો નથી? જો એક વાર � ું માંસ ખાવા�ું શ� કર�શ તો � ું � ૂબ જ શ�ક્તશાળ� બની જઈશ. પોપટ� એની વાત સાંભળ� ખર� પણ કોઈ જવાબ ન આપ્યો અને ત્યાંથી ઊડ� ગય . એક �દવસ એ જ પોપટ પેલા િશખામણ આપનાર બાજને �યાં ક� ૂતરોની વસ્તી હતી ત્યાં ચ� લગાવતો જોયો . ક� ૂતરોની વસ્તીના મા�લક� બાજને જોઈ લી�ું 5

અને બાજ કોઈ ક� ૂતરને પકડ� લે એ પહ�લાં જ બાજને ગોળ� માર� દ�ધી . પ�રણામે બાજ પક્ષી તરફ -તરફડ�ને ત્યાં જ માર� ગ�ુ.ં પોપટ િવચારવા લાગ્યો: “જો બાજ માર� �મ ફળ ખાતો હોત તો આ� આમ વગર મોતે મય� ન હોત.”

6

નવી મા�હતી કયા દ� શમાં કાંગા�ુ� ુ ં િનવાસ્થાન છ ?

ઑસ્ટ્ર��લયા િવ�નાં મોટા ભાગનાં �ચળવાળાં પ્રાણી િનવાસ્થાન છ . સ�ર� ૃપોમાંથી �ચળવાળાં પ્રાણીઓ પ�રવિત� થતાં તેમાંથી જ માર�ુિપયાલ્સ ઊપ�યા . પાછળથી તે બધા�ું પણ િનકંદન નીકળ� ગ�ું . પણ ઓસ્ટ્ર��લયામાં તે �વતા ર ગયા. આ� પણ તેઓ ત્યાં છ: કાંગા�ંુ , કોલા ર�છ, ઓપોસમ. મર�ુિપયાલ �ડા � ૂક� છે . કાંગા�ુ� ું બચ્�ું જન્મ વેળા માત્ર પ િમ�લિમટર લાં� ું હોય છે . તે માતાના �ંછામાંથી કોથળ�માં સરક� છે . તે ત્યાં છ મ�હના �ુધી રહ� છે અને સામાન્ય બચ્�ું બને .

7

�ણવા �� ંુ કયા પક્ષી ઉડતાં નથ? હ�રો વષર્ પહ�લાં પાંખો �ુમાવનાર પક્ષીઓ ઉડતા ભયંકર પ્રાણીઓની બીક ન

. �યાં

, એવી જગ્યાઓમાં તે રહ� છે

અથવા તો તેઓ નાસી જવા તેમના પગ ઉપેર અવલં�બત છે .

• પ��ગ્વનની પાંખો હસેલમાં ફ�રવાઇ ગ.

• ન્�ુઝીલેન્ડ�ું �કવી રાત્રે ફર

. તને પાંખોની જ ન�હ

,

�ખોની પણ જ�ર નથી. કારણક� તે ખોરાક ગંધથી શોધે છે .

• ઇન્ડોનેિશયાનાં જંગલોમાં રહ� �ું ઘાતક� પક્ષી કાસોવર� ઊડ� ું નથી. ભયમાં �ુકાતાં તે એના પગના નહોરથી �મ ુ લો કર� છે .

• િવ�માં સૌથી મો�ું અને ઊડ� ના શક� ું પક્ષી આ�ફ્રકા� શાહ� ૃગ છે . તે 2 િમટર ��ું કલાકના ચાલીસ માઈલની ઝડપે રણમાં દોડ� શક� ું પક્ષી .

8

પ��ગ્વ

કાસોવર�

�કવી

શાહ� ૃગ 9

કિવતા ચારણ કન્યા કિવ : ઝવેરચંદ મેઘાણી

સાવજ ગર� ! વનરાવનનો રા� ગર� ગીરકાંઠાનો ક�સર� ગર� ઐરાવત�ુળનો અ�ર ગર� કડ�પાત�ળયો જોધ્ધો ગર મ� ફાડ� માતેલો ગર� �ણે કો જોગંદર ગર� નાનો એવો સમદર ગર� !

10

�ાં �ાં ગર�? બાવળના �ળામાં ગર� �ુગ ં રના ગાળામાં ગર� કણબીના ખેતરમાં ગર� ગામ તણા પાદરમાં ગર� નદ�ઓની ભેખડમાં ગર� �ગ�રઓની ગોહરમાં ગર� ઊગમણો આથમણો ગર� ઓરો ને આઘેરો ગર�

થર થર કાંપે ! વાડામાં વાછડલાં કાંપે �ૂબામાં બાળકડાં કાંપે મધરાતે પંખીડાં કાંપે ઝાડતણાં પાંદડલાં કાંપે � ૂતાં ને �ગંતાં કાંપે જડ ને ચેતન સૌએ કાંપે

11

�ખ ઝ� ૂક� ! ક�વી એની �ખ ઝ� ૂક� ! વાદળમાંથી વીજ ઝ� ૂક� જોટ� ઊગી બીજ ઝ� ૂક� �ણે બે �ગાર ઝ� ૂક� હ�રાના શણગાર ઝ� ૂક� જોગંદરની ઝાળ ઝ� ૂક� વીર તણી ઝંઝાળ ઝ� ૂક� ટમટમતી બે �યોત ઝ� ૂક� સામે ઊ�ું મોત ઝ� ૂક�

જડબાં ફાડ�! �ુગ ં ર �ણે ડાચા ફાડ�! જોગી �ણે �ુફા ઉઘાડ�! જમરા��ું દ્વાર ઉઘા! � ૃથ્વી�ું પાતાળ ઉઘાડ! બરછ� સરખા દાંત બતાવે લસ! લસ! કરતી �ભ �લાવે.

12

બહા�ૂર ઊઠ�! બડકંદાર �બરાદર ઊઠ� ફરસી લેતો ચારણ ઊઠ� ખડગ ખ�ચતો આહ�ર ઊઠ� બરછ� ભાલે કાઠ� ઊઠ� ઘરઘરમાંથી માટ� ઊઠ� ગોબો હાથ રબાર� ઊઠ� સોટો લઇ ઘરનાર� ઊઠ� ગાય તણા રખવાળો ઊઠ� �ૂધમલા ગોવાળો ઊઠ� � ૂછે વળ દ� નારા ઊઠ� ખ�ખારો ખાનારા ઊઠ� મા�ું �ૂધ પીનારા ઊઠ� �ણે આભ િમનારા ઊઠ� ઊભો ર� ’� ! ત્રાડ પડ� ક� ઊભો ’�! ગીરના �ુ�ા ઊભો ર� ’�! કાયર �ુ�ા ઊભો ર� ’�! પેટભરા ! � ું ઊભો ર� ’�!

13

� ૂખમરા ! � ું ઊભો ર� ’�! ચોર-�ટં ૂ ારા ઊભો ર� ’�! ગા-ગોઝારા ઊભો ર� ’�! ચારણ—કન્યા! ચૌદ વરસની ચારણ કન્ય �દ�ડયાળ� ંૂ ચારણ કન્ય �ેત�ુવાળ� ં ચારણ-કન્ય બાળ� ભોળ� ચારણ-કન્ય લાલ હ�ગોળ� ચારણ-કન્ય ઝાડ ચડંતી ચારણ-કન્ય પહાડ �ુમત ં ી ચારણ—કન્ય જોબનવંતી ચારણ-કન્ય આગ-ઝરં તી ચારણ-કન્ય નેસ-િનવાસી ચારણ-કન્યા જગદં બા-શી ચારણ-કન્ય ડાંગ ઉઠાવે ચારણ-કન્ય ત્રાડ ગ�વે ચા-કન્ય હાથ �હલોળ� ચારણ-કન્ય પાછળ દોડ� ચારણ-કન્ય 14

ભયથી ભાગ્ય િસ�હણ, તારો ભડવીર ભાગ્ય રણ મેલીને કાયર ભાગ્ય �ુગ ં રનો રમનારો ભાગ્ય હાથીનો હણનારો ભાગ્ય જોગીનાથ જટાળો ભાગ્ય મોટો વીર � ૂછાળો ભાગ્ય નર થઇ � ું નાર�થી ભાગ્ય નાનકડ� છોડ�થી ભાગ્ય!

******************** 1928 ગીરમાં � ુલસીશ્યામની ન�ક ચારણોનો એક નેસ છ ત્યાંની હ�રબા

નામની એક ચૌદ વષર્ની ચાર

.

-કન્યાએ

એકલીએ પોતાની વાછડ�ને મારનાર િવકરાળ િસ�હને વાછડ��ું માંસ ચાખવા ન દ� તાં લાકડ� વતી હાંક� � ૂ�ો હતો. “� ુલસીશ્યામથી બે ગાઉ અમે ખ�ૂર�ને નેસડ� હત , ત્યાં ર�ડ થ . સાવજ ડણ�ો . હાકોટા થવા માંડ�ા . રોળકોળ વેળા થઇ હતી .

15

ખા�ુ-ં ધણ �ંપડ� આવતાં હતાં . તેમાંથી હ�રબાઇ કર� એક ચારણ બાઇની વોડક�ને સાવ� પાદરમાં જ પાડ�

. બધા દોડ�ા.વીસેક

જણ હતા. �યાં ધાર માથે ચડ�ા , ત્યાં તો હ�રબાઇ �ારનીયે ત્યા પહ�ચી ગઇ હતી . મર� લી વોડક� પર એ ચારણ

-કન્યા ચડ�ને

સાવજ સામે સોટો વ�ઝતી હતી . સાવજ બે પગે સામો થઇ હ�કારા કરતો હતો. બાઇ સાવજના ફ�ણથી નાહ� રહ�, પણ ગાયને ચારણી બાઇએ સાવજને ખાવા ન દ�ધી ….એ વખતે ‘ચારણ-કન્ય’ ગીત મેઘાણીભાઇ કાગળ -કલમ િસવાય રચીને ગાવા લાગ્ય

. એમ�ું

શર�ર �ગી ઊઠ�ું . �ખો લાલ ઘ્રમેલ ત્રાંબા �વી થ . એ પણ સાવજ તરફ દોડવા લાગ્ય. એમને માંડમાંડ પકડ� રાખેલા.”

16

આપણાં નેતા ુ દ� વ થાપર �ખ

�ુખદ� વ થાપરનો જન્ 15મી મે, 1907 ના રોજ �ુિધયાણાના નાહરા મોહલામાં થયો હતો. �ુખદ� વ થાપરના િપતાના � ૃત્� બાદ તેમના કાકા લાલા અ�ચ�તરામે તેમને મોટો કય� હતો. �બ્રટન� વસાહતી શાસન ભારત પર પ્ર થ� ું હ�.ું �ુવાન �ુખદ� વ �ર અત્યાચારનો સાક બન્ય.

17

�ુખદ� વે લાહોરની રાષ્ટ્ કોલેજમાં િવદ્યા તર�ક� અભ્યા મેળવ્�ુ હ�.ું તેમણે ભારતના � ૂતકાળને જોવા માટ� વતર્માનન અભ્યા કરવા�ું શ� ક�ુ� અને િવ�ભરમાં થતી ક્રાંિતકા હાલચાલની તપાસ કર� હતી. �ુગલોને સ્વાતં� સંઘષર્મા જોડાવા, એક �ુ�દ્ધગ વૈજ્ઞાિ વલણ

િવકસાવવા

અને

સમાજવાદ

અને

અસ્�ૃશ્યતા

સામા�જક �ુષ્ટતાન સમાપ્ કરવાના ઉદ્દે સાથે, િમત્રો �ૂથે નૌજવાન ભારત સભાની સ્થાપન કર�.

તેમણે ઘણી ક્રાંિતકા પ્ર�ૃિ�ઓમ પણ સ�ક્ � ૂિમકા ભજવી હતી.

18

ઉખાણાં

1. એવી કઈ વસ્�ુ છ, � પાણીમાં પડ� પણ ભીની ના થાય ? જવાબ-પડછાયો 2. એ �ું છે , � ��ું હોય એજ જોઈ શક� અને માત્ર એક જ વા જોઈ શક� ? જવાબ-સપ�ું 3. એ�ું �ું છે , � એક જગ્યાએથી બી� જગ્યાએ �ય

, એ

પણ પોતાની જગ્યાએથી હલ્યા વગ? જવાબ-રસ્ત 4. એ �ું છે , � સવારથી સાંજ �ુધી � ૂરજની સામે જ જોયા રાખે છે ? જવાબ-� ૂયર્�ુખી

19

સવાલ - જવાબ 1.

ભારતમાં પહ�� ું કસનળ� બાળક ક�ું જન્મ્�ુ?

• 1986માં �ુબ ં ઈની ક� .ઈ.એમ હો�સ્પટલમાં ડ . ��દરા �હન્�ુ�એ મણીબહ�ન ચાવડા નામની �ુજરાતી મ�હલાની પ્રથમ કસનળ� બાળક હષાર્નો જ કરાવ્ય.

2.

િવ�નો સૌથી પહ�લો શબ્દકોષ કોણે રચ્ય?

• ભારતના યાસ્ક �ુિનએ પ્રાચીન કાળમાં વેદો અઘરા શબ્દનો અથર્ સમ�વતો િન�ુક્ત નામ શબ્દકોષ રચ્.

3.

�ગ્રે� ખાડ� બે વાર તરનાર� પ્રથમ ભારતી મ�હલા થઈ ?

• �ુલા ચૌધર� 2004માં �ગ્રે� ખાડ� બે વાર તર�ન પાર કરનાર� પ્રથમ ભારતીય મ�હલા બ.

20

4.

શર�રમાં લોહ��ું ભ્રમણ થાય છે તે વાત કોણે કર?

• �બ્રટનના િવ�લયમ હાવ�એ ક, પરં � ુ તેનાં સો વષર્ પહ�લાં ભારતીય િવજ્ઞાની િમશ1550માં કહ�. હાવ� ત્યાર� હ�ુ જન્મ્યો પણ ન .

5.

િવ�ના મહાન પ્રથમ યાત્રી કોણ ?

• ભારતના મહિષ� અગસ્ત્ય આશર

5000 વષર્ �ૂવ�

નૌકાઓ ધ્વારા દ�ક્ષણ ભારતના કાંઠ�થી અ� એિશયાના યવદ્વીપ અથવા �વા ટા�ુએ ગય.

6.

�ત�રક્ષમાં પયર્ટક�ુપે કોણ કોણ ગ�?

• ડ�િનસ �ટટો , માકર ્ શટલવ્ય , ટોગર� ઓબ્સ , અ�ુશા અન્સાર ,

ચાલ્સર્ િસમોનચીએ

. 1.5

અબજના ખચ� �તર�ક્ષ મથક સો�ુઝ �ુધી જવ

–

આવવાની યાત્રા ક.

21

7.

પેટ્રોલ અને વીજળ� એ બેમાંથી ગમે તેનાથી ચાલે તેવ સંકર ગાડ� સૌપ્રથમ કો, �ાર� બનાવી ?

• �પાનની ટોયોટા કંપનીએ

1997માં પહ�લી એવી

ગાડ� બાનવી � પેટ્રોલ અથવા વીજળ� ગમે તેન પર ચાલી શક�.

8.

હ��લકોપટરની શોધ કોણે કર� ?

• ફ્રાન્સના પોલ કૉનર

1906માં હ��લકોપ્ટરની શોધ

કર�. તે� ું યંત્20 સેકન્ડ �ુધી અદ્ધર ર.

9.

ચંદ્રનો વ્યાસ ચોકસાઈથી સૌપ્રથમ કોણે મ?

• ભારતના વરહિમ�હર� ચંદ્રના વ્યાસ�ું �ૂ�મ મ કાઢ�ુ.ં

10. ગ�ણતમાં ઋણ રાિશની િવભાવના કોણે આપી ?

• ભારતીય ગ�ણતશા�ી ભાસ્કરાચાય� ઋણની િવભાવના આપી.

22