Baldarshan - 10

7 ડિસેમ્બર, 2020

વર્ષ : 1

અંક : 10 તંત્રી : તાનીશ શાહ સહતંત્રી : કનનષ્ક શાહ પથદશષક : વૈશાલી શાહ સહયોગ : પ્રદીપ શાહ

પ્રયોજક : પાર્શ્ષનાથ ઇન્ફોટેક , અમદાવાદ.

0

તંત્રી લેખ નમસ્તે, આજે બાલદર્શન – 10 પ્રગટ થઈ રહ્યું છે . મારા નાનકડા પ્રયાસને બબરદાવવા માટે હય ું સહન ય ો આભાર માનયું છું. કોરોના વાઇરસના

કારણે

ઉદ્ભવેલી

લોકડાઉનની

પરરસ્સ્થતત

સમયે

બાલદર્શન તૈયાર કરવાનયું ર્રય કર્ય.ું દર મરિનાની 7મી તારીખે પ્રગટ કરવાનયું નક્કી કર્યું અને જોતજોતામાું 10 અંક તૈયાર થયા. ર્રૂઆતમાું તો મારી મમ્મીએ મને વારું વાર બાલદર્શનનયું કામ કરવા માટે

કિેવ યું પડત યું િત,યું પણ િવે તો એક અંકનયું કામ પ ૂરુંય

થાય એટલે તરત જ િવે તો મને

હય ું બીજા અંકની તૈયારી ર્રૂ કરી દઉં છું.

બાલદર્શનમાું કયા લેખ લખવા એ નક્કી કરવાનયું 1

પણ

જાતે ફાવી ગર્યું છે . વાુંચવાની અને લખવાની મિેનત

કરવાનયું થોડયું ભારે પડ્યું પણ મમ્મીએ પકડી રાખ્યો. બાલદર્શન – 4 થી કમ્​્ર્ ૂટરમાું તૈયાર કરવાનયું ર્રૂ કર્યું તો વધારે મજા આવી અને કમ્​્ર્ ૂટરની ઘણી નવી ટે કતનક ર્ીખવા મળી. હય ું બહય જ ખયર્ છું. આભાર !

2

અનક્રુ મણિકા 

તુંત્રી લેખ



વાતાશ



નવી મારિતી : પરમવીર ચક્ર



જાણવા જેવયું : દરરયામાું ભરતી-ઓટ



આપણાું નેતા : ચુંદ્રર્ેખર આઝાદ



ઉખાણાું



ર્બ્દોગ્રાફી : તીડ



સવાલ – જવાબ 3

ઘોડાની વાતાશ

વૈર્ાલી નામની નગરીમાું બચત્રસેન નામનો રાજા િતો. તેને ઘોડેસવારીનો ખ ૂબ ર્ોખ િતો. તેના તબેલામાું ઉત્તમ પ્રકારના અનેક ઘોડા િતા. તે પૈકી ચાર ઘોડા તેને તપ્રય િતા, જે તેમની અપેક્ષા મયજબ તાલીમ પામેલા ન િતા. તબેલામાું કામ કરતા માણસોએ ઘોડાઓને તાલીમ આપવા પ્રયત્ન કયો પણ તેનાથી રાજાને સુંતોષ ન થયો. રાજા ઘોડાઓને ઉત્તમ પ્રકારની તાલીમ 4

અપાવવા ઈચ્છતો િતો. આ માટે તેણે રાજ્યમાું જાિેરાત કરી કે જે વ્યસ્તત તેના ચારે ઘોડાઓને ઉત્તમ પ્રકારની તાલીમ આપર્ે તેમને રાજ્ય દ્વારા સન્માન અને મોટયું ઈનામ આપવામાું આવર્ે. ઘણા લોકો જે જેઓ ઘોડાને તાલીમ આપવામાું તનષ્ણાત િતા તેઓ રાજા પાસે આવ્યા. રાજાએ તેમને ચાર ઘોડાઓ તાલીમ માટે સોં્યા. પરું ત ય જેવા લોકો ઘોડાને તાલીમ આપવા તેની નજીક પિોંચતા, િાથ લગાવતા કે તરત ઘોડાઓ તેમને લાત મારી જમીન પર પટકી દે તા અને કોઈ રીતે કાબયમાું ન આવતા. કેટલાય લોકોનાું િાડકાું ભાુંગી ગયાું. એક રદવસ એક ર્યવાન રાજ દરબારમાું રાજા પાસે આવ્યો અને તેણે ઘોડાઓને તાલીમ આપવાનયું બીડયું ઝડ્ર્ય.ું દરબારીઓ તેની વાત સાુંભળી િસવા લાગ્યા. કેટલાકને તેની મ ૂખશતા પર દયા પણ આવી. રાજાએ તેને કહ્ય,ું “ર્યવાન તારી પિેલાું કેટલાય લોકો આવી ગયા પણ તેઓ સફળ ન થયા. મોટાભાગના લોકોનાું િાડકાું પણ ભાુંગી ગયાું.’’ પણ ર્યવાને આત્મતવશ્વાસથી કહ્ય,ું ‘’રાજાજી મને તક આપો. મને પ ૂરો તવશ્વાસ છે કે હય ું આપના ઘોડાઓને આપની અપેક્ષા અનયસાર તાલીમબદ્ધ કરી ર્કીર્. પરું ત ય મારી એક ર્રત છે , જ્યાું સયધી ઘોડા 5

સુંપ ૂણશપણે તાલીમબદ્ધ ન થાય ત્યાું સયધી હય ું એમને મારી પાસે જ રાખીર્.’’ રાજાએ મુંત્રીઓ સાથે તવચાર તવમર્શ કરી તેની વાત માની તેને ચારે ઘોડા સોંપી દીધા. અઠવારડયાું વીતી ગયા, મરિના વીતી ગયા, જોતજોતામાું એક વષશ પ ૂરુંય થઈ ગર્ય.ું પણ ઘોડાના સમાચાર ન આવ્યા. રાજાએ દરબારીઓને કહ્ય.ું નક્કી ઘોડાઓ ર્યવાનને ઘાયલ કરી ભાગી ગયા િર્ે અને ર્યવાન અિીં પિોંચવા લાયક નિીં રહ્યો િોય. િવે યા તો ઘોડાને ર્ોધો કાું તો ભ ૂલી જાઓ. એટલામાું ઘોડાનો અવાજ આવ્યો. રાજાએ મિેલની અટારીએથી જોર્યું તો ચારે ઘોડા એક લાઈનમાું ર્યવાનની પાછળપાછળ ર્ાુંતતથી આવતા િતા. રાજા આ જોઈ આનુંદની સાથે સાથે નવાઈ પામ્યો. એણે નીચે આવી એ ર્યવાનને ધન્યવાદ આ્યા અને પ ૂછ્ય,ું ‘ર્યવાન, ત યું મને જનાવ કે, તેં આ ઘોડાઓને તાલીમ કેવી રીતે આપી? ઘોડાઓ તારા વર્માું કેવી રીતે થયા. તમને આટલો સમય કેમ લાગ્યો?’ ર્યવાને જવાબ આ્યો,’ રાજાજી, ઘોડા વાસ્તવમાું જગલી ું િતા. મેં તેમને ર્રૂઆતમાું ખયલ્લા મયકી દીધા, તેઓ જે કરતા તે તેમને કરવા દીધય.ું હય ું પણ તેમની સાથે તેવ યું જ કરતો. તે દોડતા ત્યારે હય ું દોડતો, તેઓ આરામ કરતા ત્યારે હય ું પણ 6

આરામ કરતો. તે ખાવાનયું ખાતા ત્યારે હય ું પણ ભોજન લેતો. એના કારણે ઘોડાઓને એવયું લાગવા માુંડર્યું કે હય ું પણ તેમની જેમ પાુંચમો ઘોડો છું. થોડા રદવસ પછી મેં તેમની પીઠ પર સીટ મયકવા પ્રયત્ન કયો. પણ તેમને ગમ્ર્યું નિી, તેમણે સીટ કાઢી નાખી. પણ સતત પ્રયાસ કરવાથી તેઓને સીટની આદત પડી ગઈ. તે પછી મેં તેમને પટ્ટો બાુંધવાનો પ્રયત્ન કયો. ર્રૂઆતમાું તેઓ પટ્ટો પણ ખેંચીને કાઢી નાખતા. પછી સતત પ્રયાસોથી ધીરે ધીરે તેમને પટ્ટાની પણ ટે વ પડી ગઈ. ધીરે ધીરે હય ું તેમનો તમત્ર બની ગયો અને હય ું તેમને તાલીમ આપી ર્ક્યો.

7

નવી માડહતી પરમવીર ચક્ર પરમવીર ચક્ર ભારતનયું સવોચ્ચ વીરતા સૈન્ય ર્ણગાર છે , જે દયશ્મનોની િાજરીમાું ઉચ્ચ ગયણવત્તાની વીરતા અને બબલદાન માટે પ ૂરય પાડવામાું આવે છે . મોટાું ભાગના રકસ્સાઓમાું, આ સન્માન મરણોપરાુંત આપવામાું આવ્ર્યું છે . આ પયરસ્કારની સ્થાપના 26 જાન્ર્યઆરી, 1950ના રોજ કરવામાું આવી િતી જ્યારે પ્રજાસત્તાક ભારત જાિેર કરવામાું આવ્ર્યું િત.યું ભારતીય સેનાના કોઈ પણ ભાગના અતધકારીઓ અથવા કમશચારીઓ આ પયરસ્કાર માટે લાયક છે અને તેમને દે ર્ના સવોચ્ચ સન્માન ભારત રત્ન બાદ સૌથી પ્રતતષ્ષ્ઠત

પયરસ્કાર

માનવામાું

આવે

છે .

અગાઉ

જ્યારે

ભારતીય સેનાએ બિરટર્ આમી િેઠળ કામ કર્યું ત્યારે સેનાનયું સવોચ્ચ સન્માન તવતટોરરયા ક્રોસ િત.યું આ પયરસ્કાર પ્રા્ત કરવા પર લેફ્ટનન્ટ અથવા ઓછા પદોના લશ્કરી કમશચારીઓને રોકડ અથવા પેન્ર્ન આપવાની પણ 8

જોગવાઈ છે . જોકે, તેમના પયનઃલગ્ન કે મ ૃત્ર્ય પિેલાું લશ્કરી તવધવાઓને આપવામાું આપેલી ઓછી રકમ અત્યાર સયધી તવવાદાસ્પદ રિી છે . માચશ 1999માું આ રકમ વધારીને દર મરિને 1500 રૂતપયા કરવામાું આવી િતી. જ્યારે ઘણી પ્રાુંતીય સરકારો પરમ વીર ચક્ર લશ્કરી અતધકારીના આતિતોને પેન્ર્ન આપે છે . સયબેદાર મેજર બનાતસિંિ (બના તસિંિ) એકમાત્ર એવી વ્યસ્તત િતી જે કારબગલ ર્યદ્ધ સયધી જીવતા િતા જેમણે પરમવીર ચક્ર િાુંસલ કર્યું

િત.યું

સયબદ ે ાર

મેજર

બનાતસિંિ

જમ્મય-કાશ્મીર

લાઇટ

ઇન્ફન્રીની આઠમી રે જજમેન્ટમાું કામ કરી રહ્યા િતા.

9

જાિવા જેવ ંુ દડરયામાં ભરતી અને ઓટ

દરરયારકનારો એક તવતર્ષ્ટ ભૌગોબલક સ્થાન છે . દરરયાના પાણી રિલોળા લેતાું રકનારા સાથે અથડાય છે . સાથે સાથે તેમાું ભરતી અને ઓટ પણ થાય છે . ભરતી એટલે દરરયાનયું પાણી એક સાથે ઊંચકાઈને રકનારા ઉપર ફરી વળે . દરરયાની સપાટી વધી જાય ઓટ એટલે રકનારાનયું પાણી ઉતરીને દરરયામાું પાછું જાય રકનારાનો તવસ્તાર કોરો થઈ જાય છે . ભરતી અને ઓટના ઘણા ઉપયોગ પણ છે .

10

પ ૃથ્વીનયું ગયરયત્વાકષશણ બળ તમામ ચીજોને પોતાની સપાટી પર ખેંચીને જકડી રાખે છે . પ ૃથ્વીની જેમ ચુંદ્રને પણ ગયરયત્વાકષશણ િોય છે . ચુંદ્રનયું આ બળ પ ૃથ્વી પરની ચીજોને પોતાના તરફ ખેંચે છે પરું ત ય ચુંદ્રનય ગયરયત્વાકષશણ બળ પ ૃથ્વી કરતાું કરોડોગણયું ઓછું િોવાથી તેની અસર થતી નથી. પરું ત ય પાણી એવયું પ્રવાિી છે કે જેના પર ચુંદ્રના ગયરયત્વાકષશણની થોડી અસર થાય છે . ચુંદ્ર પ ૃથ્વીની સામે િોય ત્યારે સમયદ્ર તળાવ નદી અને ગ્લાસમાું ભરે લ યું પાણી પણ ચુંદ્રથી આકષાશ ઈને ઉંચકાય છે . સમયદ્રના પાણીનો જથ્થો મોટો એટલે તેને આપણે ભરતી તરીકે જોઈ ર્કીએ છીએ. પ ૃથ્વી પોતાની ધરી પર ૨૪ કલાકમાું એક ચક્ર પયરુંય કરે છે . તેની સામે ચુંદ્ર પ ૃથ્વીની ફરતે છ અંર્ની પ્રદબક્ષણા પથ પયરી કરે છે . એટલે પ ૃથ્વી પરનય કોઈ પણ સ્થળ ચોક્કસ સમયાુંતરે ચુંદ્રની સામે કે તવરૃધ્ધ રદર્ામાું આવે છે . આ સ્થળે આવેલા સમયદ્રમાું ભરતી અને ઓટ થાય છે . ભરતી અને ઓટ પણ ચોક્કસ સમયે થાય છે .

11

આપણાું નેતા ચુંદ્રર્ેખર આઝાદ

[જન્મ-23 જયલાઈ 1906, ભાવરા, અલીરાજપયર સ્ટેટ, મધ્યપ્રદે ર્;

અવસાન-

27

ય રી ફેબ્રઆ

1931,

ઇલાિાબાદ] ભારતની આઝાદી માટે ર્િીદી વિોરનાર ક્રાુંતતકારી. મધ્યપ્રદે ર્ના એક નાના ગામમાું જન્મેલા ચુંદ્રર્ેખરના તપતાનયું નામ પુંરડત સીતારામ તતવારી. માતાનયું નામ જગરાની. તપતા ચોકીદારની નોકરી કરતા અને વાુંસ તથા માટીના બનાવેલ 12

ઝુંપડમાું રિેતા િતા. તેમનયું બાળપણ અત્યુંત ગરીબીમાું વીત્ર્યું િત.યું 14 વષશની વયે તેઓ વારાણસીની સુંસ્કૃત પાઠર્ાળામાું તવધ્યાથી

તરીકે જોડાયેલા. ગાુંધીજીની સ્વતુંત્રતાની લડાઈની

વાતોથી તેમાું ખેચાય અને એટલી નાની વયે પકડાયા કે તેમના િાથ માટે ની િાથકડી પણ મોટી પડી! પોલીસ તેમને ચાબખા માયાશ . પોલીસ તેમણે બગરફતાર કયાશ ત્યારે તેમણે પોતે પોતાનયું નામ ‘આઝાદ’ તપતાનયું નામ ‘સ્વતુંત્ર’ અને પોતાનયું સરનામયું ‘કેદખાનય’ું એવી ઓળખ આપેલી! આ પછીના રદવસોમાું તેઓ રિન્દયસ્તાન સોતર્યાબલસ્ટ રરપબ્બ્લકન આમીમાું જોડાય અને

ઉગ્ર રિ​િંસક પ્રવ ૃતત્તમાું ભાગ લેવા લાગ્યા.

કાકોરી ષડયુંત્ર {1926}, વાઈસરૉયની રે ન ઊથલાવવાનયું અને ધારાસભામાું બૉમ્બ ફેંકવાનયું ષડયુંત્ર, રદલ્િીકાુંડ, સોન્ડસશ પર હમ ય લો, લાિોરકાુંડ – એમ અનેક ષડયુંત્રો રચી તેમણે અંગ્રેજ સરકારને ‘ત્રારિ મામ’્ પોકારાવી. તેમને જીવતા કે મરે લા પકડવા માટે સરકારે અનેક ઈનામો જાિેર કયાશ િતાું; પરન્ત ય પોલીસના િાથમાું કદી જીવતા પકડાવાનો તેમણે તનધાશ ર કયો િતો.

13

આઝાદને ઝાુંસી પસુંદ િત.યું તેઓ મોટે ભાગે ત્યાું જ રિેતા. ઈ. સ. 1929ના અંત સયધીમાું મોટા ભાગના ક્રાુંતતકારીઓ પકડાઈ ગયા.

1930માું સુંપ ૂણશ ક્રાુંતતકારી દળ વેરતવખેર થઈ ગર્ય.ું

ભગતતસિંિને ફાુંસીની સજા થઈ. આઝાદ તનરાર્ થઈ ગયા. એમણે કાયશસતમતત તવખેરી નાખી. ભગતતસિંિની ધરપકડ પછી આઝાદે પોતાનયું મયખ્ય કેન્દ્ર રદલ્િી બનાવ્ર્ય;ું પરું ત ય ત્યાુંનાું વાતાવરણથી અકળાઈને તેઓ કાનપયર ચાલ્યા ગયા. ત્યાું સુંતોષ ન થતાું ઈલાિાબાદ ગયા.

1931માું ઈલાિાબાદ આલ્રેડ પાકશ માું જ્યારે તેમને પોલીસે ઘેરી લીધા ત્યારે તેમણે પકડાઈ જવાના બદલે જાતે ગોળી ખાઈ પ્રાણત્યાગ કયો.

ભગતતસિંિ,

રાજગયરય,

સયખદે વ સરિત ઘણા

ર્યવાનો નેત ૃત્વથી પ્રભાતવત થયા િતા.

સાભાર-બાળતવશ્વકોર્ ભાગ – 3

14

ઉખાિાં

1.

લીલી ટોપી રાતા ડગલા, આવ્યા રે પરદે ર્ી સગલા, જે કોઈ તે ખાવા ખાવા કરે , એ તો િા િા કરે . જવાબ-મરચા

2.

ત્રણ નેત્ર પણ ર્ુંકર નિીં, વાળ ઘણા પણ ઘેટયું નિીં, પાણી છે પણ ઘડો નિીં, સન્યાસી છે પણ ભગવાન નિીં. જવાબ-નારરયેળ

3.

એ ભાઈ તો ભારે ઊંચા, પણ લાગે છે સાવ બયચા, નાની પ ૂછડી ને ટયુંકા કાન, ને ઊંચી ડોક ને ચાવે પાન. જવાબ-ઊંટ

4.

િજાર ઘરની િજાર રાણી, તેમાું ફૂલરસ રાખે આણી, મીથાું મીથાું ર્રબતની, એ લોકો ને આપે અિાણી. જવાબ-મધમાુંખી 15

ર્બ્દોગ્રાફી તીડ

ૂ ા સ્પર્શક અને લાુંબા પગ ધરાવત,યું તીતીઘોડાના પ્રકારનય,ું ટુંક સમ ૂિમાું ઉડ્ડયન કરત યું િાતનકારક કીટક. તેના ત્રીજા પગની જોડ લાુંબી િોવાથી તે કૂદકો મારી ર્કે છે . તીડ લીલો કે ભ ૂખરો રું ગ ધરાવે છે . તીડ નયું બીજય ું નામ તીતીઘોડો છે .

16

ર્રીર પર પથરાયેલી બે જોડ પાુંખોમાુંથી, બિારની પાુંખ કઠણ અને રક્ષણાત્મક િોય છે જ્યારે અંદરની પાુંખો પાતળી અને અને કલાત્મક પુંખા જેવી િોય છે . આ પાુંખ તેને ઉડવામાું મદદરૂપ થાય છે . ભારતમાું તીડની મયખ્ય 3 જાતો સાધારણ રીતે જોવાું મળે છે ; 1, મયબ ું ઈ તીડ 2, સ્થળાુંતરી તીડ 3, રણનયું તીડ. તીડના જીવનચક્રમાું મયખ્ય 3 અવસ્થાઓ િોય છે ; ઈંડાની, બચ્ચાુંની અને પયખ્ત તીડની. તીડ એકસાથે સરે રાર્ 50થી 100 ઈંડા સમ ૂિમાું મ ૂકે છે . તેને પાછી 7 સેમી. ઊંડાઈએ રાખે. વધ ુ માડહતી આવતા અંકે

17

સવાલ - જવાબો 1. ર્યરોપમાું નવજાગૃતતકાળમાું કયા નોંધપાત્ર કલાકારો થયા?

જ-1.

સાન્દરો બોતતચેલી, ઓલ્િેખ્ટ ટ્યરર, માઈકેલએન્જેલો

બયઓનારોતી, રાફયેલો સાુંનતર્યો, રટતર્યાનો વેનેતર્યો અને મિાન બલયોનાડોદ તવનકિઈ તવનચી.

2.

જ-2.

ભારતનાું પ્રથમ તવતધસ્નાતક મરિલા કોણ થઈ?

કોનેબલયા

સોરબજી

1894માું

કોલકતાથી

પ્રથમ

તવતધસ્નાતક એટલે લૉ ગ્રેજ્ર્યએટ થઈ.

18

3. 1918માું તવશ્વમાું લાખો લોકો ફ્લ ૂના રોગથી મયાશ , તેના માટે કોણ જવાબદાર િત?યું જ-3 સ્પેનમાુંથી આ રોગ તવશ્વભરમાું પ્રસયો. તેને માટે ત્વરરત પગલાું નિીં લેવા બદલ સ્પેની સ્તાવાળાઓ જવાબદાર ગણાય.

4. પ્રાચીન ગ્રીસમાું પાુંચેક મિાનયભાવો કોણ થયા?

જ-4. આરકિતમરડસ તવજ્ઞાન થયો. એરરસ્ટોટલ તત્વજ્ઞાની થયો. રિપોક્રેરટસ આરોગ્યર્ાસ્ત્રી થયો. િોમર મિાકતવ થયો. સૉક્રેરટસ બચિંતક થયો.

19