Werkplan 2021

Voor een groene en gezonde stad

Werkplan 2021

Colofon Uitgave Utrecht Natuurlijk

Tekst Utrecht Natuurlijk

Vormgeving buro-Lamp

Datum oktober 2020

Meer informatie Utrecht Natuurlijk 030 753 38 00 info@utrechtnatuurlijk.nl www.utrechtnatuurlijk.nl

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Inhoud

Inleiding: Groene en ­gezonde stad

1 Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen 1.1 Inleiding 1.2 Centra voor natuureducatie en natuurrecreatie 1.3 Programma op de stadsboerderijen 1.4 Dieren en dierenwelzijn

2 Tuinieren en moestuinieren op stadstuinen 2.1 Inleiding 2.2 Tuinieren en moestuinieren 2.3 Gemeenschappelijk tuinieren 2.4 Programma op de stadstuinen 2.5 Kasteeltuin Nijevelt

4

6 6 8 10 13

5 Ondersteuning van groen initiatief en projecten 5.1 Inleiding 5.2 Ondersteuning groen initiatief 5.3 Projecten 5.4 Groene schoolpleinen 5.5 Samenwerken en stimuleringsprogramma SIDO

3.1 Inleiding 3.2 Vrijwilligerswerk 3.3 Begeleid vrijwilligerswerk

4 Natuureducatie voor het onderwijs 4.1 Inleiding 4.2 Basisonderwijs 4.3 Voortgezet en hoger onderwijs

26 26 28 31 31

6 Netwerken – samenwerken aan kwaliteit

32

7 Communicatie

34

7.1 Inleiding 7.2 Activiteiten 7.3 Kennis delen

34 34 35

14 14 14 15 16 17

8 Organisatie 3 Meewerken op de stadboerderijen en stadstuinen

26

18 18 19 20

8.1 Team 8.2 Van bestuur naar Raad van Toezicht - model 8.3 Verantwoording 8.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 8.6 Relatie met Gemeente Utrecht

36 36 38 39 39 39

22 22 22 24

Inhoud 3

Inleiding

Groene en ­gezonde stad De natuureducatie en -recreatie activiteiten op onze stadsboerderijen en stadstuinen leveren een belangrijke bijdrage aan een groene en gezonde stad. Onze locaties zijn zichtbaar, worden drukbezocht en zijn aantrekkelijk voor publiek, onderwijs en andere organisaties.

Onze locaties zijn ideale plekken om het belang van een groene en gezonde stad zichtbaar en beleefbaar te maken en om er kennis op te doen over de natuur, het belang van biodiversiteit, over duurzame voedselproductie, onze afhankelijkheidsrelatie met dieren en over het belang van een klimaatadaptieve stad.

Vorig jaar maakten we ons meerjarenbeleidsplan voor de periode 2020 tot en met 2023. In dit werkplan beschrijven we hoe we in 2021 praktisch invulling geven aan ons beleid en waar we in dit jaar onze prioriteiten leggen. In de eerste vijf hoofdstukken beschrijven we de uitvoering van ons werk. In hoofdstuk 6 geven we een beschrijving van de netwerken waarin Utrecht Natuurlijk opereert. In hoofdstuk 7 beschrijven we de ontwikkelingen die we in 2021 realiseren met betrekking tot onze communicatie en in hoofdstuk 8 beschrijven we ontwikkelingen op organisatorisch vlak.

Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen De stadsboerderijen zijn een bron van inspiratie en zingeving voor vele Utrechters. Zij ervaren plezier, inspiratie en uitdaging bij een bezoek aan één van onze locaties. In 2021 vergroten we de betekenis van onze stadsboerderijen door de educatiefunctie uit te breiden, de natuurrecreatie mogelijkheden aantrekkelijker te maken voor meer verschillende doelgroepen en ons nadrukkelijker te manifesteren als groen podium voor de wijk. Dat doen we met een recreatief, educatief en doelgroepgericht programma met oog voor dierenwelzijn, dialoog, nuance en waardenontwikkeling.

Meer hierover in Hoofdstuk 1: Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen.

4

Tuinieren en de stad als lokale voedselbron vanuit onze stadstuinen Op onze tuinen en stadstuinen ontwikkelen we het gemeenschappelijk tuinieren. We nodigen Utrechters en maatschappelijke organisatie uit om gezamenlijk te leren (moes)tuinieren, klimaatadaptief te tuinieren, te werken in het groen en lokale productie van gewassen en planten zichtbaar en beleefbaar te maken voor de bezoekers van ons locaties. We bieden Utrechters handelingsperspectief en geven een Utrechtse dimensie aan het wereldvoedsel­ vraagstuk.

Meer hierover in Hoofdstuk 2: Tuinieren en moestuinieren op onze stadstuinen.

Meewerken op onze stadsboerderijen en stadstuinen Wie als vrijwilliger wil werken aan een groene en gezonde stad is welkom bij Utrecht Natuurlijk. We zijn erg blij met het grote aantal vrijwilligers dat zich op allerlei manieren met ons inzet om de natuur dichtbij te brengen voor alle Utrechters. In 2021 breiden we het aantal plekken voor begeleid vrijwilligerswerk verder uit, zodat ook de Utrechters die deze begeleiding nodig hebben een groene en gezonde werkplek kunnen vinden op één van onze locaties.

Meer hierover in Hoofdstuk 3: Meewerken op onze stadsboerderijen en stadstuinen.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Natuureducatie voor het onderwijs Natuur- en milieueducatie is een effectief vakgebied dat zich steeds methodisch en inhoudelijk blijft ontwikkelen.

De natuureducatie van Utrecht Natuurlijk wordt door het onderwijs hoog gewaardeerd en veel gebruikt. Het basis­ onderwijs wordt bediend met lessen op onze locaties en met materialen in de klas die aansluiten bij de behoefte van het onderwijs. Het voortgezet onderwijs maakt graag gebruik van onze maatwerkprojecten.

Meer hierover in Hoofdstuk 4: Natuureducatie voor het onderwijs.

De ondersteuning van initiatieven en uitvoering van projecten voor een groene en gezonde stad De druk op de groene ruimte van de stad neemt in 2021 verder toe door een groeiend aantal inwoners en meer bebouwing. De inzet van inwoners, bedrijven en de gemeente blijft nodig om het aantal m2 groen en de kwaliteit daarvan zo groot mogelijk te laten zijn. Daarbij is het groen in de stad een bron van inspiratie en zingeving voor vele Utrechters.

Zij ervaren plezier en uitdaging in het opdoen van kennis en bijdragen aan het groen en de biodiversiteit in de stad.

In 2021 gaan we verder met het ondersteunen van groene initiatieven en ontwikkelen we projecten die bijdragen aan een grotere betrokkenheid van Utrechters bij een gezonde, groene en meer biodiverse en klimaatadaptieve stad voor iedereen.

Meer hierover in Hoofdstuk 5: Ondersteuning van groen initiatief en projecten.

Aanpassingen door het Corona virus De coronacrisis heeft tot gevolg dat nog meer Utrechters onze locaties en activiteiten in de buurt nog meer zijn gaan waarderen. Ook de algemene waardering van de natuur in de buurt lijkt groter te zijn en meer mensen denken na over hoe we omgaan met de natuur en ons voedsel.

Omdat we niet weten hoe lang we nog te maken gaan hebben met beperkende maatregelen willen we juist op onze locaties zoveel mogelijk kwaliteit bieden om Utrechters te inspireren, mogelijkheden te bieden om te leren en bij te dragen en om elkaar te ontmoeten in een groene omgeving.

Onze locaties bieden relatief veel mogelijkheden omdat ze corona-proof zijn in te richten en het gevaar op besmetting in de buitenruimte ook relatief klein is.

Maar net als iedere andere organisatie zijn wij ook kwetsbaar voor het coronavirus. Tijdens de eerste lockdown in maart 2020 moesten we onze locaties sluiten en was ons bedrijfsproces in eerste instantie gericht op het verzorgen van onze dieren. Tijdens de tweede, maar gedeeltelijke, lockdown in oktober 2020 hebben we onze activiteiten en ons educatieprogramma voor het onderwijs moeten annuleren.

We hopen in 2021 zo veel als mogelijk van ons werkplan 2021 uit te kunnen voeren. Wat we zeker weten is dat opnieuw veel Utrechters de weg naar onze locaties zullen weten te vinden en er waardevolle kennis en belevenissen zullen opdoen. Zo dragen we in 2021 bij aan een groene en gezonde stad voor iedereen.

Rob Nillezen directeur



Groene en ­gezonde stad 5

1

Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen 1.1 Inleiding Utrecht Natuurlijk beheert 5 stadsboerderijen; Eilandsteede in de wijk Zuidwest, Gagelsteede in Overvecht, Griftsteede in Noordoost, Koppelsteede in Zuid en Steede Hoge Woerd in Vleuten – De Meern. De stadsboerderijen zijn het gehele jaar, minimaal 6 dagen per week geopend voor publiek. De dieren op de stadsboerderijen worden iedere dag, 365 dagen per jaar, verzorgd door onze medewerkers en vrijwilligers.

In de ontstaansgeschiedenis van Utrecht Natuurlijk waren de kinderboerderijen, de stadstuinen, het natuureducatie programma en de ondersteuning van groene en milieu ­initiatieven verschillende afdelingen en/of teams binnen de gemeentelijke organisatie. Sinds de verzelfstandiging van Utrecht Natuurlijk in 2015 zijn we deze functies meer en meer aan het integreren op onze locaties. De stadsboerderijen, voorheen kinderboerderijen, groeien daarmee steeds meer toe naar volwaardige natuureducatie en natuurrecreatie centra. In 2021 gaan we verder met deze ontwikkeling.

We werken aan locaties die interessant en inspirerend zijn om te bezoeken, met een aantrekkelijke verblijfskwaliteit en met een interessant educatief programma dat stimuleert en activeert om zelf ook een bijdrage te leveren aan een groene en duurzame wereld.

6

Onze locaties worden goed bezocht door families met ­jonge kinderen. In 2021 continueren we onze inspanning om onze locaties aantrekkelijker te maken voor ook andere doel­groepen. We vergroten de natuurbeleving, de natuur­ educatie mogelijkheden en gaan bezoekers op meerdere manieren motiveren om zelf aan de slag te gaan met groen in de stad. We vergroten de belevingswaarde en gemiddelde verblijfsduur door het aanbod uit te breiden en anders te presenteren.

We doen dat door op onze locaties: 1. Te zorgen voor een levendig erf, waar altijd wat te doen, te beleven en wat te leren is en functies gemengd zijn; 2. Boerderijwinkels en ondersteunende horeca te realiseren; 3. Groen ‘natuurlijk’ spelen verder door te ontwikkelen en te realiseren.

Deze ontwikkelingen omschrijven we in paragraaf 1.2.

Naast het dagelijks bezoek kunnen Utrechters ook deelnemen aan ons activiteitenprogramma. Deelnemers aan dit programma doen ervaringen op over de natuur, biodiversiteit, de klimaatadaptieve stad, gezonde en duurzame voeding en over tuinieren en moestuinieren. Het programma bestaat uit doe-activiteiten, workshops, cursussen, colleges en evenementen.

We zetten onze locaties ook in als groen wijkpodium door andere aanbieders in de gelegenheid te stellen om activiteiten op onze locaties te organiseren. Vaak doen we dat in co-creatie.

Ons activiteitenprogramma omschrijven we in paragraaf 1.3.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

2

1

3

6

5

4

7

1 Eilandsteede 2 Gagelsteede 3 Griftsteede 4 Koppelsteede 5 Steede Hoge Woerd 6 Stadstuin Kanaalweg 7 Stadstuin Klopvaart 8 Stadstuin Plutodreef 9 Stadstuin Zuilen 10 Kasteeltuin Nijevelt

8

9

10

1. Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen 7

1.2 Centra voor natuureducatie en natuurrecreatie 1.2.1 Levendig erf Onder het motto ‘Levendig erf’ gaan we in 2021 door met het verder verlevendigen van onze stadsboerderijen. De aantrekkelijkheid en toegevoegde waarde van onze locaties kan worden vergroot door bestaande functies en activiteiten te combineren en meer zichtbaar en beleefbaar te maken.

Dat doen we door: • veranderingen in de fysieke inrichting die de mogelijkheid om te beleven en ervaren vergroten; • bezoekers in de gelegenheid te stellen mee te werken aan dagelijkse boerderijwerkzaamheden; • en door het doe-het-zelf educatief aanbod op onze ­locaties uit te breiden.

Veranderingen in fysieke inrichting Op de meeste van onze boerderijen hebben alle functies een eigen plek op het erf. De dieren worden gehouden in de stallen en aangrenzende dierenweides. De tuin bevindt zich op een ander deel van het erf en op een andere plek kunnen kinderen spelen in het groen. Dat betekent ook dat wanneer bezoekers in eerste instantie komen om met hun kinderen in het groen te spelen, ze niet of nauwelijks in aanraking komen met de dieren of de tuinen. Wij willen graag dat onze bezoekers op onze locaties wel worden verleid om een ‘totaal ervaring’ te hebben omdat we zo bezoekers ook meer in staat stellen om onze doelstellingen mee te krijgen.

In de periode 2020 – 2023 realiseren we een grotere functiemenging op onze locaties. Tuinieren, dieren houden, recreëren en spelen in het groen willen we meer door elkaar heen laten lopen. Dit vergt fysieke aanpassingen op onze locaties en is daarmee een proces dat we in kleine stappen zullen realiseren. In 2020 zijn we samen met een ontwerper gestart met de ideeënvorming over een betere inrichting van onze locaties en de wijze waarop de verschillende functies elkaar kunnen versterken. In 2020 zijn ook al de eerste aanpassingen uitgevoerd. In 2021 gaan we hier mee verder.

8

Meekijken en helpen met de boer Bezoekers kunnen op onze locaties contact maken met boerderijdieren en kleine huisdieren. Wij vertellen over kenmerken van deze dieren en over de verzorging ervan.

We gaan de ervaring en educatieve waarde van een bezoek aan onze boerderijen en tuinen versterken door bezoekers in de gelegenheid te stellen om ons dagelijks werk mee te beleven. Dagelijkse werkzaamheden rond de verzorging van de dieren en de seizoen cyclus op de tuinen zijn regelmatig geschikt om te benutten als aantrekkelijke publieksactiviteit.

In een aantal gevallen doen we dit al als vanzelfsprekend door bezoekers in de gelegenheid te stellen de dieren te voeren of te verzorgen, bijvoorbeeld paarden borstelen.

Deze activiteiten willen we uitbreiden tot een reeks van dagelijkse activiteiten waarbij bezoekers worden uitgenodigd om bijvoorbeeld een uur of half uur mee te werken op de boerderij. Denk bijvoorbeeld aan hokken schoonmaken, onkruid wieden, voeren en dieren verplaatsen. Er zijn ook een aantal periodiek terugkerende momenten die zich lenen als aantrekkelijke activiteit voor onze bezoekers zoals het schapenscheren of het verplaatsen van dolenthousiaste varkens die na afloop van het tuinseizoen de moestuin in mogen om deze leeg te eten. In 2021 willen we de mogelijkheden voor bezoekers om mee te werken verder uitbreiden.

Doe-het-zelf educatie aanbod op onze locaties Onze stadsboerderijen ontwikkelen zich naar centra voor natuureducatie en natuurrecreatie in de stad. Op de tuinen bij de stadsboerderij vindt de bezoeker informatie over gewassen, kruiden en planten. Op de locaties is informatie over het scheiden van afval en er is informatievoorziening over de dieren op onze locaties.

In 2021 actualiseren en verbeteren we onze informatievoorzieningen en breiden we het doe-het-zelf educatie educatief aanbod verder uit. Met het doe-het-zelf educatie aanbod bedoelen we het aanbod waar de bezoeker op ieder moment van de dag gebruik van kan maken als hij/zij een bezoek brengt aan één van onze boerderijen.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

1.2.2 Boerderijwinkel en boerderijhoreca

De ontwikkeling van onze boerderijwinkel en boerderij­horeca plekken (1.2.2) biedt aantrekkelijke mogelijkheden om de functie van centrum voor natuureducatie en natuurrecreatie te versterken. Door de aanwezigheid van de a­ dditionele horeca en winkelfunctie zijn onze bezoekersruimtes aantrekkelijker om te bezoeken en kunnen we bezoekers nog meer verleiden om gebruik te maken van het doe-hetzelf educatief aanbod en om ook deel te nemen aan ons ­activiteitenaanbod.

We onderzoeken bijvoorbeeld de mogelijkheid om in de bezoekersruimte een bibliotheek functie te creëren waar bezoekers informatie en producten kunnen vinden over o.a. natuur, tuinieren en milieuvraagstukken. De winkelfunctie biedt meer mogelijkheden om bijvoorbeeld ook boeken en publicaties te verkopen, of om in het seizoen aandacht te vragen voor tuinieren door bijvoorbeeld stekjes van ­inheemse planten te verkopen, of een doe-het-zelf pakket voor klimaatadaptief tuinieren.

Ook onderzoeken we de mogelijkheid om op één of meerdere van onze locaties te starten met een groen-laboratorium waar bezoekers interactief bezig kunnen zijn met natuur­ educatie en bijvoorbeeld kunnen onderzoeken en kunnen knutselen met natuurlijke materialen en/of kunnen spelen en bouwen in een stro-hok.

Anticiperend op de corona-maatregelen ontwikkelen we doe-het-zelf educatieve activiteiten, zoals speurtochten, die onze bezoekers zelf met het bezoekende gezelschap kunnen uitvoeren.

Naast het doe-het-zelf educatie aanbod dat wij zelf ontwikkelen, werken waar mogelijk ook samen met andere partijen die onze locaties willen gebruiken om publiek te bereiken. Partijen die bijvoorbeeld opstellingen willen laten zien voor duurzame energie en biodivers en klimaatadaptief wonen. Met deze partijen zoeken we naar aantrekkelijke presentatie­vormen die passen bij de kwaliteit van de stadsboerderij.

In de periode 2020 – 2023 willen we op alle stadsboerderijen en op een aantal van onze stadstuinen een boerderijwinkel en ondersteunende horeca realiseren. Dit is een combinatie van een kleinschalige horecavoorziening waar bezoekers wat kunnen drinken en eten en een winkel waar bezoekers producten kunnen kopen van onze eigen boerderijen en tuinen en van lokale of regionale producenten. Het aanbod bestaat uit groenten en fruit, honing van imkers van onze locaties (aangesloten bij de Utrechtse Bijenhoudersvereniging), ­dierlijke producten en bijvoorbeeld materialen waarmee Utrechters aan de slag kunnen met moestuinieren, het kweken van planten of het onderzoeken van de biodiversiteit in de stad.

De toevoeging van deze functie is van grote toegevoegde waarde voor onze locaties. Met de toevoeging van deze functie versterken we onze natuureducatie en natuur­ recreatie functie. Die wordt daardoor aantrekkelijker voor meer Utrechters en voor meer verschillende doelgroepen.

De boerderijwinkel en -horeca • is het nieuwe trefpunt voor bezoekers. Hier is altijd een aanspreekpunt, op het moment dat andere medewerkers verspreid over de locatie aan het werk zijn; • maakt het voor meer verschillende groepen Utrechters aantrekkelijk om een bezoek te brengen aan de stadsboerderij; • kunnen we nog verder versterken door het assortiment verder uit te breiden en te vertellen over lokale producenten en educatieve materialen; • kunnen we nog versterken door de functie ook te combineren met een bibliotheek en/of laboratorium functie waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen over onze thema’s; • wordt een plek die nog meer initiatiefnemers zal aantrekken die gebruik willen maken van de boerderij als groen wijkpodium; • is ook een aantrekkelijke werkplek voor vrijwilligers en Utrechters die extra begeleiding nodig hebben maar wel actief willen zijn in een inspirerende groene omgeving en daaraan bij willen dragen.

In 2020 zijn we gestart met de boerderijwinkel en -horeca op Stadsboerderij Griftsteede, Koppelsteede en Gagelsteede.

Op stadstuin Zuilen hebben we een theetuin faciliteit. In 2021 gaan we door met de verdere ontwikkeling van de bedrijfsvoering, de faciliteit en het assortiment op deze locaties. In 2021 onderzoeken we de mogelijkheid om op de stadsboerderijen Eilandsteede en Steede Hoge Woerd te starten. Op stadstuin Klopvaart werken we samen met de Proeftuin aan een boerderijwinkel en -horeca voorziening.

1. Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen 9

Binnen de subsidie sociaal beheer speeltuinen bekwamen we ons in 2021 in de methode van de Groene Pedagogiek. Met deze methodiek leren kinderen spelenderwijs hun omgeving (ver) kennen. Zij maken in hun ontwikkeling actief verbinding met mensen, met zichzelf en met de levende wereld om hen heen. In deze actieve verbondenheid doen zij steeds zintuiglijke indrukken en lijfelijke ervaringen op die leiden tot waarneming en besef van samenhang in hetgeen zij waarnemen.

Kinderen verwerven in toenemende mate inzicht in deze samenhang: naast objecten ontdekken ze verbanden. Bijvoorbeeld de kringloop van de vallende bladeren als voedsel voor dieren, die met hun poep de grond weer vruchtbaar maken.

De speelmogelijkheid is daarnaast ook aanleiding tot ontmoeting, uitwisseling, participatie en sociale cohesie in de wijken.

De boerderijwinkel en -horeca stelt ons ook in staat om het thema voedselvoorziening op meerdere manieren te agenderen. We willen aandacht besteden aan: • lokale voedselproductie en in het verlengde daarvan aan de stad en regio als voedselbron, • moestuinieren, het zelf telen van groenten, • verantwoord en duurzaam vlees eten, • de noodzaak van meer plantaardig voedsel en aandacht voor vleesvervangers, • voedselverspilling.

1.2.3 Groen en natuurlijk spelen In 2021 bieden we kinderen groene en natuurlijke speelmogelijkheden op onze stadsboerderijen. We willen dat kinderen kunnen spelen in het groen en daarbij ook zoveel mogelijk natuurlijke materialen kunnen gebruiken, kunnen ontdekken en kunnen experimenteren. Door een groene speelomgeving te bieden stimuleren we onder andere de waardering van kinderen en hun familie voor een groene leefomgeving.

Op onze stadsboerderijen kunnen kinderen rennen, springen, klimmen, graven, balanceren, glijden, gooien en rollen.

Dergelijke ervaringen dragen bij aan de ontwikkeling van de eigen identiteit, het persoonlijke levensverhaal, van kinderen. Kinderen komen in de natuur talloze uitdagingen tegen die ze kunnen overwinnen, zoals enge beestjes of glibberige boomstammen. Dit verstrekt hun psychische en lichamelijke weerbaarheid. Natuurlijke speelplekken geven ook vrijheid in het hoofd, het zijn plekken om te dromen en fantaseren.

Op de stadsboerderijen Griftsteede en Eilandsteede beheren wij een grote speeltuin en realiseren we samen met ouders en vrijwilligers uit de buurt een levendige en breed gedragen groene speelvoorziening. Het beheer van deze speelvoorziening wordt gefinancierd uit de subsidie voor beheerde speeltuinen.

10

1.3 Programma op de stadsboerderijen 1.3.1 Natuureducatie programma Naast dagelijks bezoek kunnen Utrechters ook deelnemen aan ons activiteitenprogramma. Dit programma richten we op diverse doelgroepen; op kinderen van diverse leeftijden en hun families en op volwassenen die geïnteresseerd zijn in specifieke onderwerpen.

Ons programma heeft altijd een relatie met verschillende thema’s: • Natuureducatie en biodiversiteit • Groene en gezonde stad • Klimaatadaptieve stad • Gezonde en duurzame voeding • Tuinieren en moestuinieren Er zit veel overlap in deze thema’s en vaak komen dan ook meerdere thema’s samen in één programma.

Deze programma’s worden ontwikkeld door onze educatiemedewerkers en programmamakers, vaak ook ik co-creatie met andere Utrechtse partijen.

Recreatieve activiteiten Op de stadsboerderijen organiseren we verschillende soorten laagdrempelige natuuractiviteiten. Daarbij sluiten we vaak aan op de actualiteit van het seizoen, vakanties, feestdagen of evenementen in de stad. Met deze activiteiten bieden we natuurbeleving, maar daarbij wordt ook altijd wat geleerd.

We concentreren dit aanbod onder andere op de schoolvakanties en feestdagen. Dat zijn de weken en dagen waarop er een grote behoefte is aan aantrekkelijk vrijetijdsactiviteiten en we dus veel ouders met kinderen kunnen verleiden om aan onze activiteiten deel te nemen.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Voorbeelden van activiteiten zijn koken met onkruid, uilenballen pluizen, appelmoes maken, mais roosteren, hutten bouwen, kerststukjes maken, slootje prutten, luisteren naar verhalen en schapenscheren. Op meerdere stadsboerderijen is het inmiddels een wijktraditie dat ouders en kinderen met Pasen eieren kunnen komen zoeken.

We organiseren ieder jaar een groter evenement in het de periode september – oktober die onder andere in het teken staat van de oogst. Dit zijn de oogstfeesten op een aantal van onze stadsboerderijen en stadstuinen, het evenement Griftpark Solidair en de Boerderijdag op Gagelsteede.

uit de buurt. In 2021 willen de samenwerking met de buurtcamping op Eilandsteede, Gagelsteede en Griftsteede continueren en onderzoeken we of samenwerking mogelijk is op Steede Hogewoerd, Koppelsteede en Gagelsteede.

Landelijke themadagen We doen mee aan een aantal landelijke themadagen. Deze worden vaak door landelijke organisaties georganiseerd.

Voorbeelden zijn de Nationale Tuinvogeltelling, Boomfeestdag, Nederland Zoemt, Wereld Dierendag, Slootjesdagen, Nationale Modderdag, Dag van de Duurzaamheid, Nacht van de Nacht en de Natuurwerkdag. Utrecht Natuurlijk organiseert de lokale activiteiten bij deze landelijke themadagen.

Buurtcamping Een bijzonder programma onderdeel is de Buurtcamping. De buurtcamping is een initiatief van Stichting De Buurtcamping.

De Buurtcamping is een kampeerweekend in de buurt in het eerste weekend van de zomervakantie van de scholen.

Utrecht Natuurlijk is nu een aantal jaar samenwerkingspartner voor de buurtcampings in Utrecht, omdat de buurtcamping raakt aan veel waar wij voor staan. Overnachten in een tent in de stad, slapen op een Utrechts grasveld, de stadsgeluiden horen vanuit een tent en opstaan en ontbijten met andere buurtbewoners. Overdags samen activiteiten doen waardoor je elkaar en de stad beter leert kennen.

In de afgelopen jaren zijn steeds meer van onze stadsboerderijen een locatie geworden voor de buurtcamping. Ook in 2021 gaan we hier graag mee door en breiden we het aantal locaties graag verder uit. We faciliteren de buurtcamping met onze voorzieningen en werken samen in de programmering van het weekend. Samen met de organisaties van de betreffende buurtcamping werken we aan programma dat de kampeerders dichtbij de natuur brengt. Dat kan een activiteit dierverzorgen op onze boerderij zijn maar ook een vogelwandeling verzorgt door een enthousiaste vogelaar

Natuurcolleges Utrecht Natuurlijk verzorgt natuurcolleges. Het onderwerp van de colleges heeft een relatie met natuur of biodiversiteit in de stad. Utrecht Natuurlijk organiseerde de natuurcolleges in de afgelopen jaren vanuit stadsboerderij Griftsteede. Deze vorm van kennisoverdracht trok een veel breder publiek dan de ‘ouderwetse’ natuurgidsen. In 2021 willen we op meerdere van onze locaties natuurcolleges rondom actuele onderwerpen. We willen daarbij onder andere aandacht besteden aan de biodiversiteit in relatie tot het maaibeheer in de stad.

Exposities Meerdere stadsboerderijen beschikken over een bezoekersruimte waar we ook exposities kunnen tonen.

We worden benaderd door kunstenaars die bij ons willen exposeren en we nodigen kunstenaars uit. De exposities hebben zoveel mogelijk een thematische verbinding met de natuur. We streven ernaar om iedere expositie begeleid te laten gaan van een activiteit waarin de kunstenaar en bezoekers met elkaar in interactie gaan. Bijvoorbeeld door middel van een ‘maak’ workshop.

1. Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen 11

1.3.2 Groen wijkpodium

Kinderfeestjes Ouders kunnen op onze stadsboerderijen op een laagdrempelige manier een kinderfeestje organiseren. Ook in 2021 bieden wij vier verschillende verjaardagskisten aan. In zo’n kist zitten alle materialen waarmee je een feestelijke activiteit kunt uitvoeren voor kinderen in de leeftijd van 5 tot en met 12 jaar. De thema’s zijn Boerderij, Piet Piraat (op zoek naar de schat op de boerderij), Slootje prutten en Survival.

Kinderen leren met deze verjaardagskisten ook spelenderwijs over verschillende van onze hoofdthema’s. Op een aantal stadsboerderijen kunnen ouders ook een ruimte huren voor het vieren van kinderfeestje.

Ommetjes Door corona en milde of strenge lockdowns hebben Utrechters hun blik nog meer op de eigen wijk en natuur om de hoek gericht. De gemeente Utrecht heeft hierin gefaciliteerd om een webpagina beschikbaar te stellen waar Utrechters hun favoriete wandelommetje kunnen plaatsen om zo andere mensen te inspireren en stimuleren om ook in hun eigen wijk op verkenning te gaan. In 2021 willen wij daarop aansluiten door wandelingen beschikbaar te stellen in de omgeving van onze locaties. Vanzelfsprekend zal natuur, biodiversiteit of voedsel de rode draad zijn in deze wandelingen.

Wijk in beweging In de wijk Noordoost werken we vanuit stadsboerderij Griftsteede mee aan het programma ‘Wijk in beweging’ met o.a. stichting Present en sportverenigingen uit de wijk. Het doel van het programma is om ouderen uit de wijk te stimuleren in beweging te komen. Dat kan letterlijk in de beweging zijn door buiten te gaan wandelen maar ook figuurlijk door beweging in het brein te stimuleren met presentaties over onderwerpen die stof bieden om over na te denken. In het najaar van 2020 is een interesse peiling uitgevoerd bij de doelgroep. Op basis van de uitkomsten hiervan zullen we het definitieve programma vormgeven.

12

Wij stellen onze faciliteiten ook ter beschikking aan andere initiatiefnemers. De locaties zijn onder andere aantrekkelijk omdat ze een goede spreiding hebben over de stad en er daardoor bijna altijd wel een locatie in de buurt is. Onze locaties passen uiteraard goed bij initiatiefnemers van activiteiten die bijdragen aan een groene en gezonde stad. We zien onze locaties daarom graag als groene wijkpodia en dragen dit ook uit. In diverse paragrafen in dit werkplan komen samenwerkingsverbanden aan de orde met organisaties en initiatiefnemers die gebruik maken van onze faciliteiten. Bij activiteiten op onze locaties die worden georganiseerd door andere partijen spelen we een rol als facilitator door onze locatie, publieksmanagement en publiciteit ter beschikking te stellen.

In de periode 2021 onderzoeken we hoe we onze locaties ook buiten onze reguliere openingstijden kunnen inzetten als groen wijkpodium. We doen dat bijvoorbeeld door verbindingen aan te gaan met kunst, lifestyle en welzijn. We gaan op onze locaties coproducties aan met theater- en muziek­ festivals en nodigen partijen uit om lifestyle activiteiten als yoga en mindfulness op onze locaties uit te voeren. In de samenwerking en programmering van deze activiteiten hebben we aandacht voor rust, ontspanning en verwondering.

Waarden die passen bij de kwaliteit van de groene omgeving waarin we bezoekers willen ontvangen. We hebben ervaring met deze vormen van samenwerking. We werken bijvoorbeeld samen met het Bevrijdingsfestival, de Buurtcampings en Circus DIEDOM. Er zijn organisaties die yoga en schildercursussen aanbieden of een vakantieweek wetenschap en techniek (Mad Science en Young Engineers) aanbieden op onze locaties.

Onze locaties worden ook gebruikt voor sociale wijkactiviteiten. Bijvoorbeeld op stadsboerderij Eilandsteede komt elke week een groep ouderen voor een buurtbakkie. Griftsteede heeft eveneens een wekelijks buurtbakkie voor ouderen en biedt repetitieruimte aan twee koren. Op Gagelsteede komt

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

iedere woensdag een trimclub en er is een KinderzwerfboekenStation. Koppelsteede heeft een Mamma & Pappa café en er wordt kinderkleding geruild bij Krijg de Kleertjes.

Op Griftsteede vinden Utrecht in Dialoog bijeenkomsten en Klimaatgesprekken plaats en het consultatiebureau organiseert er een inloopochtend ‘baby wegen’. En dit is nog maar een kleine greep uit de verschillende activiteiten die de stadsboerderijen ook tot sociale wijkpodia maken.

Utrecht Natuurlijk wordt ook regelmatig benadert door bedrijven die voor hun personeel een klusdag willen organiseren op een van onze locaties en daarmee ook een maatschappelijke bijdrage willen leveren. Wij begeleiden meerdere klusdagen per jaar op diverse locaties.

Tot slot worden onze locaties ook ingezet als stemlocatie bij verkiezingen.

Wijknetwerken Utrecht Natuurlijk neemt ook deel aan diverse wijknetwerken. Wanneer wijkpartners activiteiten of evenementen organiseren, wordt Utrecht Natuurlijk regelmatig gevraagd om ook een bijdrage te leveren bijvoorbeeld door op een evenement ‘groene’ activiteiten aan te bieden. Eerdere voorbeelden hiervan zijn activiteiten op het ZON-festival in Zuilen, Tweetakt Festival op Fort Ruigenhoek en op de Sociale Buurtmarkt Overvecht. Er zijn ook activiteiten die wij faciliteren op onze locaties zoals themalezingen van Instituut voor Natuureducatie (IVN) en de vereniging voor veldbiologie (KNNV), cursusaanbod Tuingeluk, festival Struinen in de Tuinen en kerstmarkten. Utrecht Natuurlijk nodigt op haar beurt wijkpartners uit om een bijdrage te leveren aan activiteiten die wij op onze locaties organiseren. De sociaal makelaarsorganisatie DOCK werkt regelmatig mee aan activiteiten en verzorgt bijvoorbeeld spelbegeleiding. Met landschapsbeheerder Staatsbosbeheer organiseerden het Over de Brugfeest in het Gagelbos. Ook in 2021 werken we weer graag samen met deze of andere partners om gezamenlijk ons wijkpodium te vullen.

1.4 Dieren en dierenwelzijn Op onze stadboerderijen maken bezoekers kennis met landbouwhuisdieren, met de cultuurhistorie rond landbouw­ huisdieren en met de praktijk van het verantwoord omgaan met landbouwhuisdieren.

Ook producten van deze dieren zijn zo mogelijk ter plekke verkrijgbaar. Deze productie is geen doel op zich, maar een logisch gevolg van het verantwoord houden van dieren waarbij het dier in staat is natuurlijk gedrag te vertonen en van de keuze om ook in de stad met enige regelmaat de ontmoeting met jonge dieren mogelijk te maken. Zolang de voorraad strekt zijn op onze stadsboerderijen eieren van onze kippen te koop, net als honing van de bijen op de tuin.

Soms kan de slacht van dieren niet worden vermeden. Een stierkalf is maar een beperkt aantal maanden een publieksveilig dier, en het lukt niet altijd een dier elders ‘voor het leven’ te plaatsen. In dat geval is slacht de overgebleven optie. Dan bieden we onze bezoekers de mogelijkheid het vlees te kopen: lokaal geproduceerd vlees van een bekend dier waarvan iedereen zich met eigen ogen van het dierenwelzijn heeft kunnen verzekeren.

Utrecht Natuurlijk draagt de dierenwelzijnsnormen uit naar onze bezoekers. Deze normen toetsen we zelf aan het kwaliteitsbewijs van de vSKBN (vereniging van Stads- en Kinderboerderijen Nederland) en de normen van de LICG (Landelijk InformatieCentrum Gezelschapsdieren). In 2021 implementeren we het nieuwe kwaliteitsbewijs van de vSKBN en actualiseren we de implementatie van de LICG normen.

1. Natuureducatie en -recreatie op onze stadsboerderijen 13

2

Tuinieren en moestuinieren op stadstuinen 2.1 Inleiding

2.2 Tuinieren en moestuinieren

Gewassen verbouwen en tuinieren vergroot de kennis en het bewustzijn over de natuur, onze voedselproductie en over gezonde voeding. Het heeft ook een positief effect op de lichamelijke en geestelijke gezondheid van Utrechters.

Tuinders ontwikkelen kennis en handelingsperspectief met betrekking tot de kwaliteit van onze voedselvoorziening en vergroten hun betrokkenheid en kennis over de flora en f­ auna in de stad en de waardering voor een groen leef­ klimaat in de stad. Daarnaast zorgen de kennisuitwisseling, gemeenschappelijk tuinieren en gezamenlijk consumeren en delen van de oogst voor sociale samenhang in de stad.

In 2021 gaan we aan de slag met het programma op onze stadstuinen onder het motto: “Stadstuinen, lokaal, ecologisch produceren en tuinieren met en voor de stad” Met het tuinieren en verbouwen van gewassen op onze stadstuinen bieden we Utrechters de mogelijkheid om kennis en ervaring op te doen over duurzame voedselproductie en ecologisch tuinieren.

Daarnaast zien we dat in Utrecht de beschikbare ruimte om zelf te kunnen tuinieren afneemt. Het inwoneraantal van de stad neemt toe, maar de beschikbare grond om te tuinieren groeit niet met deze zelfde omvang. Daarom kiest Utrecht Natuurlijk voor een vorm van tuinieren waarmee onze locaties het gehele jaar door een zo groot mogelijke toegankelijkheid hebben voor zo veel mogelijk Utrechters.

Steeds meer mensen stellen vragen bij de gangbare ­methodes waarmee we omgaan met ons voedsel en willen duurzamer voedsel, meer zelfvoorzienend zijn en het dichter bij elkaar brengen van producent en consument (kortere voedselketens). Utrecht Natuurlijk biedt de stad kennis over lokale voedselproductie en mogelijkheden om te participeren in het verbouwen van gewassen.

Wij doen dit vanuit onze tuinen. Dat zijn tuinen bij de stadsboerderijen en de vijf stadstuinen: Kanaalweg, Klopvaart, Plutodreef, Zuilen en de nieuwe stadstuin Kasteeltuin ­Nijevelt.

14

In 2021 werken we aan het vormgeven van de 5 functies van onze stadstuinen:

1 Lokaal ecologisch produceren met en voor de stad We zorgen het hele jaar rond voor de productie van ecologisch geteelde gewassen. De productie is duidelijk zichtbaar. Minder dan voorheen in kleine ‘prive’tuintjes, maar op grotere percelen. We gaan van individueel naar collectief tuinieren. Er is ruimte voor experiment. De gewassen zijn deels voor eigen gebruik en kunnen deels door bezoekers worden geoogst en/of gekocht in de boerderijwinkel van de stadstuin en/of de stadsboerderij.

We richten de werkzaamheden zo in dat er zo veel mogelijk ruimte is voor geïnteresseerden om ook gedurende het jaar in te stromen en mee te komen werken op de tuinen.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

2 Educatie over ecologisch telen en tuinieren

Pluktuinen

Bezoekers en tuinders/deelnemers kunnen deelnemen aan workshops en cursussen om kennis op te doen over verschillende aspecten van ecologisch tuinieren. Op de tuin kunnen bezoekers informatie krijgen over de verbouw van gewassen, over soorten en over ecologisch tuinieren. We stimuleren de kennisuitwisseling onder deelnemers en de deelnemers kunnen bezoekers van informatie voorzien.

De Utrechters die op onze tuinen tuinieren ontplooien verschillende initiatieven. Zij worden daarin ondersteund door onze medewerkers. Een voorbeeld van zo’n initiatief is de pluktuin. De pluktuin is een stuk grond waarop bijvoorbeeld bloemen of kruiden worden geteeld die door bezoekers kunnen worden geplukt. Bezoekers plukken zelf een bos bloemen, of mix van kruiden en betalen hiervoor een vergoeding.

De pluktuinen dragen bij aan de recreatieve en educatieve waarde van de tuinen.

3 Duurzaam (sier)tuinieren

We laten zien hoe je in de stad duurzaam kunt tuinieren.

Deelnemers en bezoekers wisselen kennis uit over plantensoorten die bij ons klimaat en bij elkaar passen, hoe een siertuin klimaat adaptief kan worden ingericht en hoe een tuin bijdraagt aan de biodiversiteit in de stad.

4 Recreatie in een natuurrijke omgeving

De stadstuinen zijn plekken voor natuurrecreatie. De tuinen bieden ruimte aan bezoekers om er rond te lopen en er zijn bijzondere plekken ingericht waar bezoekers kunnen zitten / verblijven in een natuurrijke omgeving van planten en insecten. Er is ruimte voor activiteiten die goed passen bij een natuurlijk omgeving, zoals bijvoorbeeld het aanbod van schildercursussen, of yoga op tuin.

5 Inclusiviteit door samenwerken in het groen

Naast individuele bewoners werken we op de tuinen ook samen met organisaties die een vorm van dagbesteding aanbieden, bijvoorbeeld aan mensen met een beperking, of mensen die op enigerlei wijze re-integreren. We werken ook samen met organisaties die specifieke groepen mensen bereiken die niet eigenhandig bij ons aankloppen.

Denk bijvoorbeeld aan organisaties die zorgen dat ouderen langer thuis kunnen blijven wonen.

Schooltuinieren Een deel van onze tuinen wordt gebruikt als schooltuin. Meer hierover in paragraaf 4.1.

2.3 Gemeenschappelijk tuinieren Utrechters worden nu in de gelegenheid gesteld om gedurende een seizoen tegen een geringe vergoeding een stukje grond te gebruiken op een van onze tuinen. Dit kan nu in de vorm van een ‘vrijetijdkindertuin’ of een seizoenstuin. De vrijetijdkindertuin is bedoeld voor ouders of grootouders die samen met hun kind of kleinkind tuinieren. Seizoenstuinen zijn bedoeld voor mensen die graag tuinieren of het tuinieren willen uitproberen, maar (nog) niet op een volkstuincomplex terecht kunnen.

De ruimte in de stad is echter zo schaars dat er geen uitbreiding is te verwachten van het aantal volkstuinen, terwijl het totaalaantal inwoners en het aantal inwoners zonder eigen tuin toeneemt en ook de vraag naar de mogelijkheid om te moestuinieren zal toenemen. In de periode 2020 – 2023 herijken we daarom het gebruik van onze tuinen. We willen het gemeenschappelijk tuinieren stimuleren omdat we daarmee meer mensen in de gelegenheid kunnen stellen om te

2. Tuinieren en moestuinieren op stadstuinen 15

moestuinieren, hier kennis mee te maken en over te leren.

Het uitgeven van exclusief te gebruiken stukjes grond past minder goed bij de aard van deze tuinen omdat deze ons ter beschikking worden gesteld door de gemeente Utrecht en daarom aan zoveel mogelijk Utrechters ten goede moeten komen.

De gemeenschappelijkheid realiseren we in gezamenlijkheid met de moestuinders op onze locaties. We vragen hen hoe zij vorm zouden willen geven aan die gemeenschappelijkheid en gaan deze samen uitwerken en in de praktijk brengen.

Utrecht Natuurlijk stelt daarbij een aantal randvoorwaarden: • De moestuinders dragen bij aan de openstelling van de tuin voor publiek.

• De moestuinders zorgen voor kennisoverdracht over het moestuinieren naar het publiek (dat kan bijvoorbeeld met een aantal activiteiten per jaar).

• Een deel van de tuin is productietuin, waar we de productie van onder andere gewassen laten zien die deels ook worden verkocht via de boerderijwinkel en ondersteunende horeca.

• De moestuinders werken samen met begeleide arbeidsplaatsen aan de gewassen op de productietuin.

• We maken actief bekend dat nieuwe deelnemers (periodiek) kunnen instromen. Er zijn mogelijkheden voor deelnemers om actief te participeren in de gemeenschappelijke tuin.

Met ingang van het voorjaar 2021 nodigen we onze vrijwilligers, tuinders, samenwerkingspartners en andere Utrechters uit om samen vorm te geven aan de genoemde functies van de stadstuinen.

2.4 Programma op de stadstuinen 2.4.1 Cursussen en workshops tuinieren en moestuinieren We breiden ons aanbod aan cursussen, workshops en voorlichting over moestuinieren verder uit. We bouwen aan een cursusaanbod dat iedere Utrechter in staat stelt om op zijn of haar niveau te leren; voor beginnende tuinders die willen tuinieren op hun balkon, in hun eigen tuin, of op een gemeenschappelijke tuin en voor gevorderde tuinders die kennis willen opdoen over bijvoorbeeld permacultuurtuinieren.

We organiseren regelmatig workshops over aan tuinieren gerelateerde onderwerpen zoals bijvoorbeeld snoeien en het slijpen van tuingereedschap. We publiceren folders waarmee we aandacht vragen voor specifieke onderwerpen, zoals geveltuinen en we stimuleren Utrechters om daar actie op te ondernemen.

2.4.2 Activiteiten Met het ‘nieuwe’ gemeenschappelijk tuinieren op onze locaties onderzoeken we de participatieve voedselproductie in de stad en delen we de kennis hierover met andere Utrechters. Het gezamenlijke leerproces en de informatieve en educatieve waarde hiervan zijn waardevol voor de ontwikkeling van gezond stedelijk leven.

16

Op onze tuinen organiseren we tweemaal een publieks­ activiteit om de belangrijke momenten in het tuinieren te markeren. Dat zijn de start van het tuinseizoen en het ­oogstfeest.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

We zoeken ook naar inhoudelijke programma-activiteiten waarmee we de thema’s als voedselverspilling en de omschakeling naar meer plantaardige voeding onder de aandacht kunnen brengen. Deze programma-activiteiten krijgen een plek op bijvoorbeeld het oogstfeest, maar kunnen ook worden gepresenteerd in de vorm van een natuurcollege, of terugkomen in het aanbod van onze boerderijwinkel en boerderijhoreca.

2.4.3 Biodivers en klimaatadaptief inrichten en tuinieren

Naast ons eigen programma-aanbod worden onze tuinen ook ingezet als groen wijkpodium en faciliteren we meerdere cursussen, activiteiten en evenementen van wijkinitiatieven en andere organisaties uit de stad.

In 2021 stimuleren wij Utrechters met workshops en voorlichting om tuinen zo optimaal mogelijk in te richten en om de aanleg van groene daken te realiseren. Om deze activiteiten te kunnen realiseren werken we onder andere samen met het gemeentelijk programma Waterproof030 die ons voorziet van additionele financiering. We verkennen met de partners (Milieufederatie, Milieucentrum en Energie-U) of we een vervolg geven aan de voorlichtingsbijeenkomsten (online of offline) over groene daken, energiebesparing en watervriendelijk tuinieren.

Start van het tuinseizoen De start van het tuinseizoen vindt plaats in maart. We nodigen Utrechters dan uit om kennis te komen delen over tuinieren en om bijvoorbeeld stekjes te verkopen of te ruilen.

Utrechters kunnen dan ook informatie krijgen over verschillende werkgroepen op onze stadstuinen, zicht daarbij aansluiten, of kunnen nieuwe initiatieven opstarten. In 2021 maken we een start met de nieuwe vorm van gemeenschappelijk tuinieren.

Oogstfeesten De oogstfeesten vinden plaats in september en oktober.

We vieren dan uiteraard de oogst en de afsluiting van het tuinseizoen. In een feestelijke setting kunnen bezoekers deelnemen aan verschillende gratis, of na betaling van een geringe vergoeding, activiteiten als fruitplukken, sap maken, een pizzaspeurtocht waarin je je eigen pizza ingrediënten bij elkaar zoekt en afbakt in de houtoven. We zoeken ook naar theatrale invulling van het thema oogst als onderdeel van het programma.

De buitenruimte die particulieren tot hun beschikking hebben beslaat een groot deel van het oppervlak dat in Utrecht groen kan worden ingericht. Deze buitenruimte draagt al bij of heeft de potentie om bij te dragen aan een grotere biodiversiteit en aan het klimaatadaptief vermogen van de stad.

2.5 Kasteeltuin Nijevelt Kasteeltuin Nijevelt in de wijk Vleuten – De Meern is een relatief nieuwe stadstuin. Utrecht Natuurlijk is hier in 2019 gestart met het begeleiden en werven van vrijwilligers en een natuureducatieaanbod voor de omliggende basisscholen. In 2020 hebben we dit aanbod met succes gecontinueerd.

De financiering van onze inzet op Kasteeltuin Nijevelt maakt nog geen onderdeel uit van onze reguliere NME-financiering.

Deze wordt in 2020 nog met projectgelden van de gemeente Utrecht gefinancierd. Utrecht Natuurlijk stelt de gemeente Utrecht voor om met de toename van het aantal inwoners van de wijken Leidsche Rijn en Vleuten – De Meern ook de NME-voorzieningen mee te laten groeien en daarom de NME-subsidie voor 2021 te verhogen zodat onze inzet op Kasteeltuin Nijevelt kan worden gecontinueerd.

2. Tuinieren en moestuinieren op stadstuinen 17

3

Meewerken op de stadboerderijen en stadstuinen 3.1 Inleiding Utrecht Natuurlijk zorgt er niet alleen voor dat Utrechters op haar locaties kunnen recreëren en leren over natuur gerelateerde onderwerpen, maar ook dat Utrechters er midden in de gemeenschap kunnen werken in een groene omgeving.

We richten ons op Utrechters die met vrijwilligerswerk een bijdrage willen leveren aan de doelen en activiteiten van Utrecht Natuurlijk. Ook richten we ons op Utrechters die een vorm van professionele persoonlijke begeleiding nodig hebben om actief te kunnen zijn en voor wie het werk op onze locaties goed past bij hun talent, mogelijkheden en persoonlijke motivatie. We noemen dit begeleid vrijwilligerswerk.

De realisatie van deze werkplekken zorgt voor: • Een grotere participatie van Utrechters die een directe bijdrage willen leveren aan de natuur en het groen in onze stad en een toename van het aantal ‘ambassadeurs’ die dezelfde boodschap als Utrecht Natuurlijk willen uitdragen.

• Een grotere toegevoegde waarde van de stadsboerderijen en stadstuinen in de stad. Deze locaties worden beschikbaar gesteld en gefinancierd door gemeente Utrecht. Door naast natuureducatie en -recreatie ook werkplekken aan te bieden op deze locaties, vergroten we het rendement van de publieke middelen die gemeente Utrecht aan de locaties besteedt.

18

• Een uitbreiding van ons natuureducatie en -recreatie­ aanbod. Het realiseren van werkplekken voor vrijwilligers­ en begeleid vrijwilligerswerk kost arbeidsinzet van arbeidskrachten in loondienst, maar vergroot ‘onder de streep’ onze capaciteit om onze doelstellingen te realiseren. Dat betekent dat we met de inzet van de vrijwilligers en begeleid vrijwilligerswerk in staat zijn om een groter programma te kunnen realiseren op het gebied van natuureducatie en -recreatie en dat komt alle Utrechters ten goede. De realisatie van deze arbeidsplaatsen maakt ons werk wel complexer.

• Een grotere mate van inclusiviteit in Utrecht, door Utrechters die geen, of (tijdelijk) minder makkelijk aansluiting vinden op de reguliere arbeidsmarkt, aantrekkelijke werkplekken te bieden in een gezonde groene omgeving.

• Een grotere sociale verbondenheid in de stad. Het zorgt dat deze mensen sociale contacten kunnen aangaan en zich minder eenzaam voelen, het zorgt voor een veiligere leefomgeving en versterkt de fysieke en geestelijke gezondheid en welzijn.

In de volgende paragrafen lichten we toe hoe we werk­ plekken realiseren voor reguliere vrijwilligers en mensen die een vorm van professionele persoonlijke begeleiding nodig hebben.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

3.2 Vrijwilligerswerk Mensen kunnen bij ons terecht voor diverse vormen van vrijwilligerswerk. Onze jongste vrijwilligers zitten nog op de basisschool en de oudste vrijwilligers zijn ver over pensioenleeftijd. Vrijwilligers melden zich aan op onze locaties en gaan werken in een locatieteam verbonden aan een van onze stadsboerderijen of -tuinen. Vrijwilligers melden zich nu aan voor de volgende functies: • begeleider van activiteiten • gastheer of gastvrouw • assistent of begeleider van (school)groepen op de tuinen • verzorger van een tuin • assistent dierverzorger • medewerker in de boerderijwinkel en ondersteunende horeca Vrijwilligers krijgen een vrijwilligerscontract. Vrijwilligers kunnen alleen bij Utrecht Natuurlijk komen werken wanneer zij een verklaring omtrent gedrag (VOG) kunnen overleggen waaruit blijkt dat er geen beperkingen zijn voor het werken met publiek en kinderen. Afhankelijk van de aard van het werk en de leeftijd van de vrijwilliger wordt bepaald of een vrijwilliger in aanmerking komt voor een vrijwilligersver­ goeding.

Vrijwilligers zijn onder andere actief bij het verzorgen van de dieren, de tuinen en het erf en vrijwilligers werken mee bij de uitvoering van educatielessen en andere natuuractiviteiten en evenementen die op of vanuit de locatie worden georganiseerd. Vrijwilligers maken onderdeel uit van het team en worden uitgenodigd voor vieringen. De begeleiding is in handen van betaalde medewerkers op onze locaties.

De meeste vrijwilligers weten zelf hun weg te vinden naar de locaties van Utrecht Natuurlijk, of komen via de vrijwilligerscentrale. De werving van vrijwilligers is momenteel beperkt.

Met de realisatie van boerderijwinkel en ondersteunende horeca op onze locaties wordt het aanbod aan werkplekken gevarieerder.

Net als in de rest van het land, is er ook in Utrecht een toenemend aantal ouderen dat in goede gezondheid verkeert, tijd heeft en zich nuttig wil maken voor de samenleving.

Daarnaast zien we dat er een toename is van eigen initiatief (burgerinitiatief) en een stijgend gemiddeld kennisniveau van vrijwilligers. Landelijk onderzoek, uitgevoerd door ­Motivaction, laat zien dat er een groep mensen is die wel groen vrijwilligerswerk wil doen, maar niet met de mogelijkheid in aanraking komt.

In 2021 zetten wij in op • de groei van de bekendheid met het vrijwilligerswerk bij Utrecht Natuurlijk; • training en facilitering van onze medewerkers in het begeleiden van vrijwilligers; • de uitbreiding van het aantal vrijwilligersfuncties, waaronder die van gastheer/gastvrouw vanuit de nog te realiseren boerderijwinkel met ondersteunende horeca; • het realiseren van meer wederkerigheid op onze tuinen, waar we mensen de mogelijkheid bieden om te tuinieren, maar ook vragen om een bijdrage te leveren aan het programma voor bezoekers; • en op het uitbreiden van mogelijkheden om te participeren in de voedselproductie op onze locaties, het houden van dieren en het telen van gewassen, planten en bloemen.

Hiermee sluiten we aan op de trend dat er een groep potentiële vrijwilligers is die zelf initiatief wil nemen en zelf eigenaarschap wil ervaren.

3. Meewerken op de stadboerderijen en stadstuinen 19

3.3 Begeleid vrijwilligerswerk Utrecht Natuurlijk biedt ook begeleid vrijwilligerswerk op de stadsboerderijen en stadstuinen. Op dit moment doen we dat samen met onder andere Reinaerde, Voedseltuin Overvecht, Food for Good, Zorgtrecht, de Groene Golf en Common Ground. De organisaties waarmee we samenwerken geven op diverse niveaus begeleiding aan de mensen die deelnemen.

Er is intensieve begeleiding waarin deelnemers de gehele dag werken met een werkbegeleider of groepsleider. Er is ook minder intensieve begeleiding waarin de deelnemers meewerken met de medewerkers van Utrecht Natuurlijk en daarin op afspraak professioneel gecoacht worden door bijvoorbeeld trajectbegeleiders van de organisaties waarmee wij samenwerken.

Utrecht Natuurlijk heeft een potentieel grotere capaciteit aan begeleid vrijwilligerswerk dan de capaciteit die tot nu toe wordt gebruikt. In 2021 breidden we plekken voor begeleid vrijwilligerswerk verder uit. Dat kan onder de voorwaarde dat: • de financiering van de begeleiding van deze arbeidsplaatsen en vrijwilligerswerk wordt gerealiseerd; • de arbeidsplaatsen kunnen worden geïntegreerd in onze dienstverlening en de begeleiding deels door medewerkers van Utrecht Natuurlijk kan worden gerealiseerd; • Utrecht Natuurlijk professionele kennis en ervaring met het werken met begeleid vrijwilligerswerk realiseert in haar organisatie.

Het grootste rendement kan worden gerealiseerd wanneer onze medewerkers in de dierverzorging, het tuinieren, de speelvoorzieningen en de boerderijwinkel en ondersteunende horeca een directe rol hebben in de aansturing van het begeleid vrijwilligerswerk. De deelnemers en begeleiders maken onderdeel uit van één organisatie en verhouden zich tot één werkproces dat wordt afgestemd op de doelen die Utrecht Natuurlijk wil realiseren. Wanneer de aard van het begeleid vrijwilligerswerk vraagt om een intensievere begeleiding realiseren we werkbegeleiders op locaties en werken we (bijvoorbeeld als onderaannemer) samen met organisaties als Reinaerde.

Sociale Prestatie en activiteiten Food for Good Utrecht Natuurlijk beschikt met de 5 stadsboerderijen en 5 stadstuinen over een unieke infrastructuur voor het realiseren van de gemeentelijke doelstellingen met betrekking tot ‘meewerken’ en ‘meedoen’. De locaties bieden met hun verscheidenheid aan werksoorten een waardevol en toekomstbestendig aanbod voor Sociale Prestatie, een vorm van begeleid vrijwilligerswerk dat door de gemeente Utrecht wordt gesubsidieerd.

20

De deelnemers aan het begeleid vrijwilligerswerk worden in staat gesteld om met echt werk van toegevoegde waarde te zijn voor de bezoekers van onze locaties, voor de natuur in de stad en dragen met hun werk bij aan educatie over een belangrijk maatschappelijk doel; op een duurzame wijze zorgdragen voor onze aarde. Het werk dat mensen bij ons verrichten doet ertoe.

Werken in het groen heeft op veel vlakken meerwaarde.

Onderzoek van onder andere Jolanda Maas laat zien dat mensen die (moes) tuinieren gezonder gaan eten, meer bewegen en zich beter kunnen ontspannen. “Groen doet mensen sneller herstellen van stressvolle situaties. Niet alleen een wandeling door de natuur helpt, zelfs het uitzicht op groen heeft al effect”, aldus Jolanda Maas. Ook het werken met dieren heeft een therapeutische werking. De werking bestaat uit het feit dat het levende wezens zijn die je gevoel aanspreken omdat ze herkenbaar zijn. Ze kunnen iemand troost, warmte en veiligheid bieden en ze zijn te vertrouwen. Aangezien ze voor hun verzorging afhankelijk van ons zijn, spreken ze mensen aan op hun verantwoordelijkheidsgevoel waarbij het verzorgen de eigenwaarde versterkt.

We horen dit bij werkdagen met vrijwilligers direct terug in de ervaringen die deelnemers delen. Mensen gaan meer ontspannen naar huis. Doen energie en inspiratie op en hebben fijne sociale contacten gehad. Ook zijn mensen enthousiast dat ze nieuwe dingen leren, met hun handen werken, dieren kunnen verzorgen en direct resultaat zien van wat ze doen.

Als begeleiders van de vrijwilligersgroepen zorgen we voor voldoende variatie in werk zodat alle deelnemers naar vermogen mee kunnen en willen doen. We waarborgen daarbij een veilige en prettige werksfeer. ‘Positieve gezondheid’ is een benadering die goed aansluit bij de manier waarop we werken en die we willen inzetten bij de ontwikkeling van onze werkwijze. We werken onder andere samen met In de Kern Gezond (uit Leidsche Rijn) om ons werk vanuit deze zienswijze te verdiepen en professionaliseren.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Stichting de Wending laat met de Food For Good tuin al tien jaar zien wat de impact van dit begeleid vrijwilligers werk is voor de deelnemers en daarmee voor de stad. De Wending en Utrecht Natuurlijk willen met het onderbrengen van Food for Good bij Utrecht Natuurlijk realiseren dat de activiteiten een solide basis krijgen in de stad en kunnen worden uitgebreid naar meerdere locaties van Utrecht Natuurlijk.

Hierdoor stijgt het aantal deelnemers en nemen de interne kosten per deelnemer af. De financiering van de Food for Good activiteiten kan dan worden gerealiseerd uit reguliere subsidiestromen, waaronder die vanuit de WMO. Utrecht Natuurlijk en Food for Good hebben al een langdurige relatie. Medewerkers van Utrecht Natuurlijk waren betrokken bij de totstandkoming van de Food for Good activiteiten in 2011. Door het Food for Good aanbod onder te brengen bij Utrecht Natuurlijk ontwikkelen wij kennis en ervaring met het werken met begeleid vrijwilligerswerk binnen de eigen organisatie. De vijf stadsboerderijen van Utrecht Natuurlijk hebben een concrete behoefte aan het kunnen aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk. De locaties ontvangen aanvragen naar begeleid vrijwilligerswerk vanuit doorverwijzers zoals Lister en buurtteams en worden rechtstreeks benaderd door mensen die vrijwilligerswerk willen komen doen, maar daar een duidelijk behoefte aan begeleiding bij meebrengen. Bij de kennismaking met deze vrijwilligers of nadat een vrijwilliger bij ons is gestart blijkt regelmatig dat vrijwilligers sociaal (zeer) kwetsbaar zijn en dat er meer ondersteuning nodig is dan wij nu op deze locaties, zonder trajectbegeleiding, kunnen bieden. Dit leidt regelmatig tot teleurstellingen bij de vrijwilligers, maar ook bij de medewerkers, die onvoldoende tijd en kennis hebben om goede begeleiding te bieden. Door het aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk kunnen we deze mensen nu wel goed begeleiden.

We hebben onze locatiecoördinatoren gevraagd naar de aantallen vrijwilligers en de aanvragen voor begeleid vrijwilligerswerk over een periode van een jaar. Voor stadsboerderij Gagelsteede in Overvecht gaat het over 50 vrijwilligers die onvoldoende begeleiding geboden kan worden en daardoor afgewezen worden of die snel afhaken door onvoldoende begeleiding. Voor de stadsboerderijen Koppelsteede, Griftsteede, Eilandsteede en Steede Hoge Woerd gaat dit over ongeveer 30 vrijwilligers. Momenteel kunnen deze vrijwilligers wel begeleid worden op Steede Hoge Woerd, door de toegekende subsidie Sociale Prestatie.

De huidige vraag bestaat dus al uit 140 (exclusief Hoge Woerd) mensen die graag actief willen zijn op een van de locaties, zonder dat daar enige ruchtbaarheid aan gegeven is. Dit biedt, naar onze mening, de beste motivatie om te investeren in mogelijkheden voor sociale prestatie op onze locaties.

In 2020 zijn we gestart met het aanbieden van begeleid vrijwilligerswerk op stadsboerderij Steede Hoge Woerd. Bij Steede Hoge Woerd hebben sinds de start in juli 2020 24 unieke vrijwilligers meegedaan in de begeleide groepen (peildatum 28 september, exclusief éénmalige deelnemers vanuit de VC Utrecht). Van de vrijwilligers vallen er elf onder de Sociale prestatie. Daarnaast zijn er nog acht kandidaten die zich hebben aangemeld voor een kennismaking omdat ze willen starten als vrijwilliger. De meeste vrijwilligers melden zichzelf aan, maar ook met de verwijzers van onder andere Buurtteams, Lister en Amerpoort is contact geweest en zij weten ons al te vinden.

Medewerkers van Steede Hoge Woerd geven aan dat ze het fijn vinden dat er nu een aanspreekpunt is binnen de locatie voor vrijwilligers met begeleidingsvragen en hun verwijzers.

De succesvolle start op Steede Hoge Woerd bevestigt voor ons dat er behoefte is aan dit aanbod in de wijk, dat de locaties van Utrecht Natuurlijk aantrekkelijk zijn voor de doelgroep die we met sociale prestatie willen bereiken en daarmee ideale locaties om de doelstellingen van sociale prestatie te kunnen realiseren.

In 2021 breiden we het aanbod begeleid vrijwilligerswerk uit naar stadsboerderij Gagelsteede (mits de subsidie sociale prestatie wordt toegekend) en wordt Utrecht Natuurlijk formeel de uitvoerder en beheerder van het begeleid vrijwilligerswerk op de Food for Good tuin in Park Transwijk.

Op stadsboerderij Gagelsteede in Overvecht constateerden we al een groot potentieel van zo’n 50 deelnemers per week.

Op Gagelsteede werken we onder andere samen met Voedseltuin Overvecht.

Vanaf 2022 breiden we het begeleid vrijwilligerswerk uit naar Griftsteede en Koppelsteede (mits de subsidie sociale prestatie wordt toegekend). Zoals aangeven is daar ook al veel belangstelling en moeten we helaas veel mensen teleurstellen. Totdat we daar ook begeleid vrijwilligerswerk aanbieden verwijzen we mensen zo veel als mogelijk door naar voorzieningen die wel passende begeleiding kunnen bieden.

3. Meewerken op de stadboerderijen en stadstuinen 21

4

Natuureducatie voor het onderwijs 4.1 Inleiding

Ecologische basisvorming in Utrechtse context

Met het onderwijsprogramma bouwt Utrecht Natuurlijk in 2021 voort op de lange traditie die begon in de jaren dertig van de vorige eeuw. Wij bieden de Utrechtse basisscholen een relevante bijdrage aan het schoolcurriculum met aandacht voor houding, gedrag en kennis rond natuur en milieu. Voor het voortgezet en hoger onderwijs in Utrecht bieden wij maatwerk op aanvraag of in co-creatie.

4.2 Basisonderwijs 4.2.1 Het lesaanbod Zelf ervaren en zelf doen is de kern van de educatieve aanpak van Utrecht Natuurlijk. Leren doe je met hart, handen en hoofd. Lesmateriaal kan worden gebruikt voor onder­bouwing en visievorming (hoofd), bezinning en reflectie (hart) of biedt concrete handreikingen en voorbeelden (handen).

Leerkrachten benoemen in evaluaties door de jaren heen consistent dat Utrecht Natuurlijk met het bieden van op de Utrechtse natuur gerichte lessen en uitdagend materiaal, een meerwaarde levert die noodzakelijk is als aanvulling op het reguliere lesaanbod.

In onze educatie integreren we aandacht voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Zo draagt Utrecht Natuurlijk bij aan het onder de aandacht brengen van meerdere Sustainable Development Goals bij jonge Utrechters.

22

Utrecht Natuurlijk geeft met unieke natuurervaringen vorm aan de ecologische basisvorming van leerlingen. Passend bij leeftijd en niveau wordt kennis gemaakt, inzicht ontwikkeld en worden zorg en betrokkenheid voor de natuur de motor voor weloverwogen keuzes met handelingsperspectief.

We sluiten aan bij de leefwereld van leerlingen met echt Utrechtse context.

Scholen kunnen kiezen uit lessen op de stadsboerderijen, op de stadstuinen en op boerenbedrijven in de omgeving van Utrecht. Voor op school zijn er projecten met levende materialen, leskisten met uitdagend onderzoeksmateriaal en doe-het-zelf projecten. Het lesaanbod is beschikbaar per twee leerjaren of is geschikt voor alle jaargangen of een ‘bouw’. In de lessen is differentiatie mogelijk op niveau. ­Leerkrachten kunnen in ons lesaanbod zoeken op leeftijd, niveau, thema en kerndoelen. Met de NME-Themakalender kunnen scholen onze lesprogramma’s koppelen aan landelijke en internationale themadagen of -weken en zo aansluiten bij de actualiteit.

Samenwerking met scholen Wij willen graag dat bereiken dat scholen zelf ook een visie hebben/ontwikkelen op natuureducatie. Dat zij op basis van deze visie invulling geven aan hun curriculum en dat zij gesprekspartner voor ons zijn in de ontwikkeling en uitvoering van ons natuureducatieaanbod. Op deze manier werken we samen met de scholen aan de voorbereiding van Utrechtse kinderen op hun rol in de wereld van morgen. Samen met de gemeente Utrecht ontwikkelen we een aanpak. In 2021 willen we hier de eerste stappen in zetten.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

De nieuwe NME-gids De Utrechtse scholen schrijven zich via de digitale NME-gids in voor de lessen op onze locaties en voor de afname van alle andere onderwijsproducten. Om de scholen te informeren over ons programma sturen wij hen in mei/juni 2021 onze nieuwe gids ‘Natuur- en milieueducatie Basisonderwijs Utrecht 2021-2022’.

We gaan de inhoud van de NME-gids actualiseren om beter aan te sluiten bij ontwikkelingen in het onderwijs. We gaan aandacht besteden aan de behoefte aan meer differentiatie met bijvoorbeeld de hogere orde denkvragen, aan informatie over de aanleg en het gebruik van groene schoolpleinen en aan de wijze waarop het NME-aanbod tegemoet kan komen aan de over het algemeen meer motorisch ingestelde jongens.

Maatwerk Iedere stadsboerderij heeft een verzorgingsgebied van twee wijken. De aan de boerderij verbonden educatiemedewerker is de contactpersoon van de basisscholen in zijn of haar verzorgingsgebied. Bij vragen voor maatwerk is de educatiemedewerker de aanspreekpersoon voor de scholen en degene die de school verder helpt met hun vraag. Inschrijven op lessen, leskisten en materiaalpakketten verloopt digitaal. Bij vragen of opmerkingen hierover kunnen de scholen terecht bij ons secretariaat.

Evalueren We gaan door met het uitvoeren van evaluaties van ons programma door na afloop van elke afgenomen activiteit een digitale evaluatie af te nemen bij de gebruiker. We houden vast aan ons doel om met een 8 of hoger gewaardeerd te worden door de meerderheid van de gebruikers van ons programma.

Schooltuinieren Wij bieden basisscholen meerdere soorten schooltuinlessen op onze tuinen. Daarin leren kinderen achtereenvolgens over het planten en zaaien van gewassen, het onderhouden van de gewassen en over het oogsten van de gewassen. Voor sommige scholen is dit aanbod te omvangrijk om aan deel te kunnen nemen. We onderzoeken of we, in samenhang met de ontwikkeling naar gemeenschappelijk tuinieren op onze tuinen, een aanbod kunnen maken waarin scholen ook met een minder omvangrijk lesprogramma kunnen tuinieren op onze gemeenschappelijke tuinen en toch de drie stadia van gewasproductie kunnen ervaren.

4.2.2 Andere aanbieders en co-creatie Programma van de ‘Buren’ Het onderdeel ‘Programma van de buren’, waarmee we het programma van andere (lokale) aanbieders zoals Technotrend, Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Het Vogelnest in Amelisweerd, Natuurmonumenten Landgoed Haarzuilens en het Wetenschapsknooppunt Utrecht, onder de aandacht te brengen, gaan we digitaal ontsluiten. Zo zijn deze programma’s niet gebonden aan publicatie deadlines en kunnen we deze gedurende het jaar op ieder gewenst moment toevoegen en onder de aandacht brengen. Er is dan ook meer ruimte om deze programma’s te omschrijven en onder de aandacht te brengen, dan in de NME-gids.

4. Natuureducatie voor het onderwijs 23

Co-productie en co-creatie Voor de uitvoering van ons programma werken we ook samen met andere organisaties. Eén van de te verwachten samenwerkingen in 2021 is de ontwikkeling van z.g. ‘­Verwonderplaten’ waarmee tuinlessen op school een verdieping krijgen. We ontwikkelen dit in het kader van het landelijk project ‘Jong Leren Eten’, een programma van rijk, provincies, onderwijs en maatschappelijke organisaties.

Jong Leren Eten heeft tot doel om kinderen en jongeren meer in aanraking te brengen met kennis en activiteiten over voedsel, zodat ze zelf gezonde én duurzame keuzes kunnen maken.

Ook geven we een vervolg aan de samenwerking met de Marnixacademie (Pabo). Het doel van deze samenwerking is om PABO studenten gedurende hun opleiding regelmatig in contact te brengen en te laten deelnemen aan NME-­ activiteiten, zodat zij deze ook in hun loopbaan als leerkracht optimaal weten in te zetten.

4.2.3 Ontwikkelingen in het onderwijs Kringloop denken en 21ste -eeuwse vaardigheden Binnen het onderwijs is er behoefte aan mogelijkheden om te differentiëren in de lesstof om zodoende beter aan te kunnen sluiten bij de verschillende leerstijlen en niveaus van de leerlingen. Ontdekkend en onderzoekend leren, kringloopdenken en 21ste-eeuwse vaardigheden’ bieden veel mogelijkheden voor differentiatie. In 2021 continueren wij de scholing van onze educatiemedewerkers in deze vaardigheden.

Curriculum.nu Wij volgende ontwikkelingen rondom Curriculum.nu. De ontwikkeling rondom de herziening van het curriculum in het basisonderwijs (po) en het voortgezet onderwijs (vo). Daartoe zijn we onder meer aangesloten bij de Coöperatie Leren voor Morgen. Ons huidige lesaanbod biedt invulling aan de huidige kerndoelen voor het primair onderwijs. Bij herziening van deze kerndoelen zullen wij ons lesaanbod laten aansluiten op de nieuwe kerndoelen.

24

Groene scholen Een groen schoolplein, een moestuin bij school en een groene buitenruimte als leeromgeving zijn mogelijkheden om natuureducatie bij school een impuls te geven en tegelijkertijd bij te dragen aan meer groen in de stad. Met onze levend materiaal project Tuin bij School leveren wij een bijdrage aan het vergroenen van schoolpleinen. Scholen kunnen bij ons zaden en planten bestellen om hun schoolomgeving daadwerkelijk te vergroenen.

Samen met collega NME-organisaties in de provincie hebben we toegang tot een gedeelde poule van zzp-groen/moestuincoaches. Scholen kunnen bij deze coaches terecht voor advies over het ontwerpen en opzetten van moestuinen bij school en/of de uitvoering van (groene) (moes)tuinlessen.

4.3 Voortgezet en hoger onderwijs Het Utrechtse onderwijs vraagt steeds vaker om lokale maatschappelijke context die aansluit bij het curriculum en zoekt naar mogelijkheden om actuele maatschappe­ lijke vraagstukken onderdeel te maken van dat curriculum.

Utrecht Natuurlijk beantwoord die vraag met maatwerk in Utrechts perspectief op onderwerpen als Circulariteit, Sustainable Development Goals, Klimaatadaptatie, Voedsel­productie en Biodiversiteit waarmee leerlingen met 21e-eeuwse vaardigheden aan de slag kunnen. Van deze bijdrage aan duurzaamheidseducatie wordt graag gebruik gemaakt en het voornemen is dan ook om deze succesvolle samenwerkingen in 2021 verder te laten groeien. Samen met onze partners verbinden we docenten, scholen, studenten en organisaties die verder willen met duurzame ontwikkeling in het onderwijs. Dit doen we met inzet van ons netwerk en door actief bij te dragen aan bijeenkomsten, evenementen en projecten rond duurzame ontwikkeling in het onderwijs. Bij de uitvoering van diverse projecten zoeken we de samenwerking met partners zoals de Coöperatie Leren voor Morgen en Stichting Technotrend. Daarbij maken we graag gebruik van additionele financiering, zoals we ook de SIDO-regeling nieuwe stijl inzetten om betekenisvolle samenwerkingsprojecten voor Utrecht mogelijk te maken.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Enkele voorbeelden: • Een student wetenschapscommunicatie aan de Universiteit Utrecht loopt stage bij Utrecht Natuurlijk en ontwikkelt een lesmodule voor de bovenbouw HAVO / VWO rond het thema voedselverspilling; • Utrecht natuurlijk participeert in het project Circulair Skills in het VMBO met een casus waarbij de circulaire aspecten van Castellum Hoge Woerd en Steede Hoge Woerd de leeromgeving vormen; • Utrecht Natuurlijk levert een aantal casussen en begeleiding voor groepen studenten aan de lerarenopleiding van de Hogeschool Utrecht voor de cursus Lesgeven in Mens en Natuur rondom Leren voor Duurzame Ontwikkeling waarbij deze studenten gevraagd wordt lesmateriaal te ontwikkelen rond de thema’s klimaatadaptatie, biodiversiteit, circulariteit en lokale voedselvoorziening; • Het Pouwer college in Overvecht ontwikkelt samen met Utrecht Natuurlijk plannen om samen met de buurt de schoolomgeving geschikt te maken voor groen praktijkonderwijs;

• Leerlingen voortgezet onderwijs van De Werkplaats en het Bonifatius College verzorgen na een introductie op UN-locaties exposities en programma rond Utrecht Natuurlijk thema’s; • Studenten aan de Marnixacademie benutten locaties van Utrecht Natuurlijk om praktijkervaring op te doen met lessen Natuur- en Milieueducatie; • Leerlingen van het Christelijk Gymnasium Utrecht volgen een programma op Steede Hoge Woerd en Castellum Hoge Woerd met een vakoverstijgende benadering van thema’s als geschiedenis, cultuurhistorie, natuur en duurzaamheid; • Eco-Schools is een wereldwijd keurmerk om leerlingen te stimuleren tot duurzaam denken en doen. Utrecht Natuurlijk wil een school in Vleuten begeleiden bij het behalen van dit keurmerk; • Mede dankzij een bijdrage uit de SIDO-regeling wordt door O3-effect met de schoolleiders van een viertal VO-scholen gewerkt aan bewustwordingen veranderkracht en verbinding rond opleiden voor duurzame ontwikkeling, PPP en Global Goals, waar gewenst met ondersteuning van Utrecht Natuurlijk.

Klik op de link (plaatje) of ga naar www.youtube.com/watch?v=uOMqTv3404s

4. Natuureducatie voor het onderwijs 25

5

Ondersteuning van groen initiatief en projecten 5.1 Inleiding

5.2 Ondersteuning groen initiatief

Met ons natuureducatie programma op onze stadsboerderijen en stadstuinen leveren we een belangrijke bijdrage aan kennis over het belang van een ‘groene en gezonde’ stad en stimuleren we Utrechters om hier een bijdrage aan te ­leveren.

5.2.1 Adviseren en faciliteren van zelfbeheer en groen initiatief

Utrecht Natuurlijk zet zich ook in om stedelijk en buiten onze locaties een bijdrage te leveren aan de groene en gezonde stad. We ondersteunen initiatieven en ontwikkelen projecten samen met andere natuurorganisaties, maatschappelijke organisaties en bewonersinitiatieven. We initiëren deze ­projecten vanuit de subsidie Natuur- en Milieucommunicatie en -educatie. Voor de uitvoering van deze projecten werven we additionele projectfinanciering.

In 2021 werkt Utrecht Natuurlijk aan projecten en activiteiten waarmee we Utrechters aanzetten tot het leveren van een bijdrage aan het vergroenen van de stad. We richten onze inzet op: • activiteiten die bijdragen aan de biodiversiteit in de stad; • activiteiten waarmee we beter bestand zijn tegen ­klimaatverandering; • activiteiten die bijdragen aan een duurzame ­voedselvoorziening; • activiteiten waardoor meer mensen genieten van groen in de leefomgeving.

26

Utrechters kunnen bijdragen aan een prettige openbare ruimte door zwerfvuil op te rapen maar ook door een boomspiegel of een stuk openbaar groen in beheer te nemen.

Utrechters doen dit individueel en in klein en groter georganiseerd verband. Er zijn ook initiatiefnemers die specifieke dier- en plantsoorten beschermen. Dit zijn bijvoorbeeld de ringslangbroeihoopbeheerders en de overzetters van padden en kikkers. Deze zogenaamde zelfbeheerders ­dragen bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte omdat zij zorgen voor meer variatie in beplanting, meer biodiversiteit, meer toezicht en omdat zij vaak een hogere beheerkwaliteit ­leveren dan die de gemeente kan bieden.

Ondersteuning op maat Wijk- en buurtinitiatieven van Utrechtse bewoners kunnen ook in 2021 bij ons terecht voor kennis en advies. Dit betreft initiatieven die groenprojecten willen realiseren in hun buurt.

Aan iedere stadsboerderij is een programmamaker van Utrecht Natuurlijk verbonden die initiatiefnemers in zijn/haar gebied help bij het realiseren van hun initiatief. Indien nodig trekt deze samen op met de wijkadviseurs van het betreffende wijkbureau of de wijkopzichter/medewerkers groen van Stadsbedrijven.

Wij maken initiatiefnemers wegwijs in de mogelijkheden en regels die de gemeente Utrecht heeft voor zelfbeheer en groeninitiatief, we adviseren over het vinden van financiële middelen om een initiatief mogelijk te maken en adviseren

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

over de haalbaarheid en toekomstbestendigheid. Op het moment dat er behoefte is aan kennisuitwisseling brengen we soortgelijke groeninitiatieven met elkaar in contact.

Door bestaande zelfbeheerders te koesteren en ondersteunen en door nieuwe zelfbeheerders te stimuleren en enthousiasmeren draagt Utrecht Natuurlijk bij aan kwaliteit en de betrokkenheid bij de groene ruimte in Utrecht. Daarnaast faciliteren we waar mogelijk deze initiatiefnemers met bijvoorbeeld de opslag van gereedschap of door onze locaties in te zetten als verzamelplek, lunchplek of ­afsluitingsplek voor gezamenlijke werkdagen.

Groen moet je Doen We ondersteunen de organisator van de Groen moet je Doen-dag. De dag waarop de Utrechtse zelfbeheerders in het zonnetje worden gezet. In juni 2021 willen we op deze dag alle Utrechters uit nodigen om kennis te maken met diverse vormen van biodivers en klimaatadaptief inrichten van de leefomgeving die door de verschillende groeninitiatieven in de stad zijn gerealiseerd. We onderzoeken of er opnieuw een stedelijke conferentie of kennisdag te koppelen is aan dit evenement.

Steunpunt, ambassadeurs en sociaal tuinieren We blijven in 2021 betrokken bij het netwerk dan naar een Utrechtse oplossing zoekt voor een groen steunpunt. Dit steunpunt zou Utrechters moeten kunnen adviseren over bijvoorbeeld de aanleg van een daktuin, moestuin, geveltuin, siertuin, waterbergende tuin, natuurlijke stadstuin, waterbergend groen dak, permacultuurtuin, voedselbosje, groen schoolplein, groene speelplek en samen tuinierentuin.

Kortom, alles onder het motto ‘samen maken we de stad groener’.

We verwachten dat er in 2021 meer duidelijkheid ontstaat over de vorm en inhoud van een dergelijk steunpunt en Utrecht Natuurlijk is zeer geïnteresseerd om een rol te ­spelen in de totstandkoming hiervan.

Ook blijven we betrokken bij het initiatief ‘Tuinambassadeurs’. Het is de bedoeling dat deze ambassadeurs bewoners kunnen gaan ondersteunen bij het vergroenen van de eigen tuin of buurt.

We werken samen met de stichting Present in het kader van sociaal tuinieren om Utrechters die moeite hebben met het onderhouden van hun tuin te koppelen aan tuinvrijwilligers die helpen bij het inrichten en onderhouden van een watervriendelijke, meer biodiverse tuin met inheemse planten.

Utrecht Natuurlijk zal hier vooral kennis en ervaring inbrengen op het gebied van scholing van de vrijwilligers.

5.2.2 Stimuleren van groen initiatief in co-creatie: Wilde stadscafé Op de agenda van het Magie-overleg (het geregelde overleg van bij de natuur betrokken Utrechters, natuurexperts, gemeentelijke beleidsambtenaren en stadsecologen) worden regelmatig onderwerpen besproken die interessant zijn voor meer Utrechters dan alleen de deelnemers van het Magie-overleg. Voorbeelden hiervan zijn de klimaat­ stresstest, Waterproof030, de baten van bomen, de omgang met essentaksterfte en invasieve exoten.

5. Ondersteuning van groen initiatief en projecten 27

Een projectgroep met deelnemers uit het Magie-overleg, waaronder Utrecht Natuurlijk en de bibliotheek hebben naar aanleiding van bovenstaande het Wilde Stadcafé bedacht met als doel een groter publiek betrekken bij groene onderwerpen die spelen in de stad. We hebben daarbij ook tot doel om mensen te activeren en doen daarom een lichtvoetig activistisch appel op de mensen die interesse tonen in de stadscafés. Dat kan bijvoorbeeld met oproepen om mee te doen met het overzetten van kikkers en padden, het inventariseren van flora en fauna en alert te zijn op werkzaam­ heden/ontwikkelingen waar de belangen van de natuur in de stad geschaad worden. Kortom: informeren en activeren. Een sandwichformule voor inspiratie en beleid. Daarnaast zorgt het voor meer naamsbekendheid voor de deelnemende organisaties, kunnen er zo deelnemers voor activiteiten en of werkgroepen geworven worden en kan het gebruikt worden als communicatiekanaal voor gemeentelijke informatie en beleid.

In 2021 organiseren we driemaal een stadcafé in de periode van januari tot en met maart. Deze vinden plaats in de centrale bibliotheek aan het Neude. In verband met de corona maatregelen is de vorm waarin het café za; plaatsvinden nog niet helemaal duidelijk. De onderwerpen zijn: De natuur wat boeit het, de stad als biotoop en gezondheid en de wilde stad. Het programma bestaat uit een presentatie van een onderwerp met een Utrechts perspectief en nabespreking met het publiek en zo mogelijk een informeel samen zijn. Er is een moderator aanwezig die het gesprek met sprekers en deskundigen begeleidt en het publiek betrekt.

5.3 Projecten Waarnemingen verzamelen In Utrecht zetten diverse mensen zich in om kennis te vergaren over de biodiversiteit in de stad door actief te zijn als waarnemer. Utrecht Natuurlijk begeleidt projecten waarin Utrechters gierzwaluwen en vleermuizen monitoren (de waarnemers van Gierzwaluw030 en BAT030) en wilde planten inventariseren. Voor deze begeleiding ontvangt Utrecht Natuurlijk additionele financiering van de gemeente Utrecht.

Wij coördineren de activiteiten voor de betrokken groepen

28

Utrechters, organiseren bijeenkomsten en bundelen (broed) gegevens.

Deze inzet willen we in 2021 graag continueren. In 2021 willen we ook meer bekendheid genereren voor deze projecten door naast het werk van de waarnemingen ook publieksactiviteiten te organiseren. Dit en de aanpak van de projecten ontwikkelen we in co-creatie met de stadsecologen van de gemeente Utrecht.

Maaibeheer In 2020 is het maaibeheer in de gemeente Utrecht opnieuw aanbesteed. Belangrijk aandachtspunt voor het nieuwe beheer was het behoud van biodiversiteit. Het nieuwe maaien moet zorgen voor meer planten in de stad. Hierdoor wordt er op veel plekken in de stad minder vaak en anders gemaaid.

Veel Utrechters hebben nog vooroordelen over het minder maaien en vinden dat de stad er rommeliger van wordt.

Utrecht Natuurlijk en de gemeente Utrecht willen bereiken dat er in de stad meer begrip ontstaat voor het nieuwe maaien en er meer waardering komt voor de biodiversiteit in de stad. We willen ook bereiken dat het aantal vragen en klachten dat de gemeente Utrecht ontvangt over het maaibeleid verminderd.

In 2021 doen wij het volgende: • We publiceren informatie over het maaibeleid op onze website; • Via onze sociale mediakanalen vragen we wijkgericht aandacht voor bepaalde beheerswerkzaamheden die op dat moment uitgevoerd worden. Zo geven we een en antwoord op de vraag: Wat doen ze (de maaiers) en waarom?

Hierbij kan ook worden verwezen naar de informatie op onze website; • In samenwerking van het KNNV maken we een excursieprogramma waarbij wij zorgen voor publiciteit en zo mogelijk één van onze locaties inzetten; • In samenwerking met het KNNV realiseren we ‘pop-up bordjes’ bij planten in een hooiland waarbij passanten de naam en bijzonderheden van de plant kunnen lezen.

We voeren eerst een pilot uit met eenvoudige middelen.

Als we de juiste vorm hebben gevonden en een definitief ontwerp hebben kunnen realiseren, volgt uitvoering op grotere schaal.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Groen doet goed In opdracht van de Provincie Utrecht voeren we het ­programma ‘Groen-doet-goed’ uit. Dit programma heeft tot doel meer kinderen te verleiden de natuur in te gaan.

Utrecht Natuurlijk verdeelt een activiteitenbudget onder verschillende stedelijke initiatieven en voorziet deze van advies. Dit betreft de volgende initiatieven: Speelbos Zuilen In de vorige programmaperiode van Groen doet Goed is het speelbos Zuilen langzaam tot stand gekomen. Het is een initiatief van buurtbewoners en gemeente, in samenwerking met de Scouting, Ludens BSO en omliggende scholen. Het speelbos had haar officiële opening in april 2019.

Het speelbos is permanent toegankelijk en is een waarde­ volle toevoeging aan het Niftarlakepark.

“2021-2023: Het aantrekkelijk houden van het speelbos. Dat kan door het organiseren van kleine events met thema’s die de buurt belangrijk vindt. Dit om de betrokkenheid te waarborgen. En mocht er behoefte komen aan nieuwe/andere speeltoestellen of -elementen dan is het mooi als daar aanvullende financiering voor gevonden kan worden.”

De Avonturenclub De Avonturenclub is het paradepaard van Groen doet Goed Utrecht. De Avonturenclub doet al mee vanaf de start van het programma in 2016. De Avonturenclub krijgt juist in de stenige wijken, via de scholen, kinderen naar buiten die zonder deze club niet of nauwelijks buiten spelen.

“2021-2023: de professionalisering van de Avonturenclubs heeft onze aandacht. Wij zien graag dat de Avonturenclub een begrip wordt in Utrecht en dat de verschillende leiders zich zeker één keer per jaar treffen. Er zijn meer wijken in Utrecht waar kinderen via deze werkwijze buiten een nieuwe wereld kunnen ontdekken. En wat maakt dat ze voortaan ook zonder begeleiding naar buiten zullen gaan om het avontuur te zoeken.”

NatuurWijs Doet ook al mee aan Groen doet Goed vanaf de start in 2016.

Het bereik is groot omdat er gewerkt wordt met schoolklassen. Ontdekkend leren met hoofd, hart en handen is het motto. De scholen kunnen kiezen uit 3 vormen: Nu naar buiten, bosuitjes en driedaags programma. Er zijn uitjes in de gebieden van Staasbosbeheer, Natuurmonumenten en Utrechts Landschap maar ook de stadsparken (stadsnatuur) wordt meegenomen in het programma.

“2021-2023: Er zijn nog genoeg scholen die niet meedoen aan NatuurWijs en het streven is steeds meer scholen te betrekken. Een andere mogelijkheid is een dag NatuurWijs organiseren voor de hele school. Dus allemaal tegelijk het bos in. Daarnaast wordt er met Utrecht Natuurlijk en DOCK gewerkt aan een programma voor de vakanties (zomer en herfst), voor kinderen die thuisblijven.”

Over de brug feest - Overvecht Sinds twee jaar is dit jaarlijks terugkerende feest partner van Groen doet Goed. Komend jaar wordt het voor de 6e keer georganiseerd. De jaarlijkse herhaling maakt dat het feest steeds bekender wordt in de wijk en op een groot aantal bezoekers kan rekenen uit de nabije omgeving “2021-2023: Het Over de brug feest wordt jaarlijks georganiseerd op de laatste zaterdag van augustus. Er worden ieder jaar nieuwe activiteiten georganiseerd en er sluiten ieder jaar weer nieuwe samenwerkingspartners aan.”

5. Ondersteuning van groen initiatief en projecten 29

Zomertoer Dit is een nieuw project binnen Groen doet Goed, ontstaan op een partnerbijeenkomst. Natuurwijs, Utrech DOCK en Utrecht Natuurlijk werken samen aan een zomerprogramma in de wijk Overvecht en mogelijk ook Kanaleneiland.

groeien maar soms ook op plekken die daar niet voor bedoeld zijn. In samenwerking met een kunstenaar zorgen we met een activiteitenprogramma voor meer aandacht voor spontane natuur en zaailingen in de stad.

Vergroen je Boomspiegel Speeltuin Noordse Park Speeltuin Noordse Park wordt beheerd door een zelfstandige buurtorganisatie en doet al van 2017 mee aan Groen doet Goed. De speeltuin heeft in die periode een grote make-over gehad en kan nu met recht een groene speeltuin genoemd worden. In die periode hebben zich ook steeds meer kinderen en buurtbewoners aan de speeltuin verbonden en zijn de bezoekersaantallen gegroeid.

“2021-2023: De verdere ontwikkeling van de speeltuin tot een plek waar steeds meer kinderen en buurtbewoners komen. Een groene oase waar je buurtbewoners kan ontmoeten, kunt ontdekken, groeien en tot rust komen in de stad. Uitbreiding van de activiteiten, zo nu en dan, in het aangrenzende Noordse Park hoort tot de mogelijkheden.”

Sjanghaipark 50 jaar Het Sjanghaipark in Overvecht is 50 jaar geleden ontworpen en aangelegd, volgens principes van Louis de Roy (mens en natuur werken samen in langdurige interactie) en in samenwerking met de toenmalige buurtbewoners. Er zijn nog steeds jaarlijkse werkdagen met omwonenden van het eerste uur en nieuwkomers, onder leiding van groenontwerper Hans van Lunteren. Dit ruige stukje natuur viert in 2020 haar 50-jarig bestaan. Door corona is deze viering in het water gevallen en worden de activiteiten doorgeschoven naar 2021.

Zaailingen en spontane natuur Er lijkt weinig ruimte in de stad voor spontane natuur. Al het groen is ooit bedacht en wordt verzorgd. Toch laat de natuur zich niet tegenhouden en groeien er spontaan zaailingen op in de stad. Soms op plekken waar ze ongestoord k ­ unnen

30

In 2020 werkten we samen met de Guerillagardeners aan de succesvolle actie voor boomspiegeladoptie. In 2020 hebben ruim 150 Utrechters zich aangemeld om een boomspiegel te vergoenen en te verzorgen. In 2021 willen we deze samenwerking continueren en de actie opnieuw uitvoeren.

Wormenhotel Een wormenhotel is een collectieve composteerinstallatie voor een buurt. Een groepje buurtbewoners beheert samen een ‘hotel’ en gebruikt dat om groenafval te composteren.

Zij gebruiken de opbrengst (compost) in hun tuin, boomspiegel of zelfbeheer project. In 2021 werken we een Utrechts wormenhotel verder uit en gaan we met een buurtinitiatief aan de slag om een wormenhotel in hun buurt te realiseren.

Hierdoor ontstaat er een reductie van het afval dat opgehaald moet worden, zorgen bewoners zelf voor het in standhouden van de bodemvruchtbaarheid en dragen we bij aan kennis over kringlopen in de natuur.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

5.4 Groene schoolpleinen

5.5 Samenwerken en stimuleringsprogramma SIDO

Steeds meer scholen en bij de school betrokken ouders nemen het initiatief om het schoolplein te vergroenen. Naast dat het plein er op deze manier uitdagender en aantrekkelijker uitziet dan de gebruikelijke tegelvlakte, zorgt het ervoor dat leerlingen en buurtkinderen kunnen spelen en leren in de natuur en creatief meer worden uitgedaagd. Een groen schoolplein levert ook een bijdrage aan het klimaatadaptief vermogen van de stad en daarmee aan een prettigere leefomgeving voor de leerlingen, leerkrachten en de buurt. Bij de voorjaarsnota van 2017 is een motie aangenomen om de totstandkoming van groene schoolpleinen in Utrecht meer te stimuleren en te faciliteren. Utrecht Natuurlijk heeft met de gemeente Utrecht afspraken gemaakt over de opzet en uitvoering van een programma dat invulling geeft aan deze motie. Wij ontwikkelden de brochure ‘Een groenschoolplein, Hoe pak je dat aan?’ en hebben die online en offline gedeeld met de Utrechtse scholen. In deze brochure staat een stappenplan ‘Van idee naar officiële opening’ waar scholen inzicht krijgen in de stappen die genomen moeten worden bij de realisatie van een groen schoolplein. Ook zouden we in 2020 twee inspiratiebijeenkomsten organiseren voor Utrechtse scholen. Door de corona maatregelen zijn deze uitgesteld naar 2021. Onze inzet op dit onderwerp wordt mede mogelijk gemaakt met additionele financiering van de gemeente Utrecht.

Daarnaast adviseren wij initiatiefnemers van groene schoolpleinen bij het opstellen van een programma van eisen, het zoeken naar financiering, het realiseren van draagvlak bij het schoolteam en de ouders en we verwijzen naar hoveniers met ervaring in het ontwerpen en aanleggen van speel­ natuur.

We verwachten een toenemende vraag van scholen die hun schoolplein willen vergroenen, doordat steeds meer ouders en leerkrachten enthousiast zijn voor dit onderwerp. Dit is mede ingegeven door onderzoek waaruit blijkt dat spelen in het groen bijdraagt aan het welzijn van kinderen. Met onze educatiemedewerkers ontwikkelen we een methodiek waarmee scholen het groene schoolplein ook kunnen gebruiken voor (natuur)educatie.

Wij realiseren onze doelstellingen niet alleen. Dat doen we in samenwerking met heel veel verschillende samenwerkingspartners. Partners die stedelijk opereren of in een specifieke wijk, partners die de natuur in het land een warm hart toedragen en partners die arbeidsplaatsen in een natuurlijke omgeving realiseren. Het zijn er te veel om op te noemen.

Samenwerkingspartners die een financiële bijdrage nodig hebben voor de realisatie van een project, kunnen een aanvraag indienen bij de Stimuleringsregeling Initiatieven ­Duurzame Ontwikkeling (SIDO).

Utrecht Natuurlijk geeft uitvoering aan deze regeling. Voor SIDO is een budget van 90.000 euro per jaar beschikbaar.

In 2020 zijn wij gestart met de ‘SIDO-regeling nieuwe stijl’.

In deze nieuwe SIDO-regeling is toekenning van een financiële bijdrage gekoppeld aan de doelen die de gemeente Utrecht en Utrecht Natuurlijk willen realiseren met de subsidie Natuur en Milieucommunicatie en -educatie. Utrecht Natuurlijk is daarom nog meer dan voorheen betrokken bij de inhoudelijke ontwikkeling en uitvoering van de projecten die een financiële bijdrage ontvangen vanuit de SIDO-regeling. Hiermee realiseren we meer focus in de toegevoegde waarde van SIDO en zorgen we dat de projecten met onze betrokkenheid van grotere waarde zijn voor de stad.

In 2021 zetten we actief in op het uitnodigen van partijen die samen met ons hun initiatief op het vlak van natuurrecreatie en -educatie, voedselproductie in de stad, groene stad, natuureducatie binnen het onderwijs of werken in het groen vorm willen geven en geven we invulling aan de SIDO-regeling nieuwe stijl.

5. Ondersteuning van groen initiatief en projecten 31

6

Netwerken – samenwerken aan kwaliteit Utrecht Natuurlijk participeert in verschillende netwerken. Dat doen we op wijkniveau en op stedelijk, regionaal, landelijk en Europees niveau. Op wijkniveau werken we in netwerken die zich inzetten voor sociale cohesie en voor natuurkwaliteit en gezondheid. Deze netwerken bestaan onder andere uit ‘groene’ en sociale welzijnsinitiatieven en maatschappelijke organisaties zoals DOCK, JOU en Sport Utrecht. Op stedelijk niveau werken we in netwerken gericht op ontwikkeling van onderwijs, gezondheid en welzijn en natuurlijk op onze ‘eigen’ onderwerpen natuureducatie, recreatie in het groen, biodiversiteit, klimaatadaptie, tuinieren en andere aanpalende onderwerpen. Een voorbeeld is het Magie-overleg over natuur in de stad.

We zijn regionaal verbonden met andere kinderboerderijen en werken regelmatig samen met de Provincie Utrecht. Wij hebben - tot wederzijds voordeel - goede banden met zich landelijk en provinciaal profilerende partijen op het snijvlak van NME en duurzaamheid. Dit zijn onder andere Staatsbosbeheer, Natuur en Milieufederatie, Natuurmonumenten, IVN en SME. Utrecht Natuurlijk is aangesloten bij verschillende netwerken om de kwaliteit van ons werk te borgen en gezamenlijk te verbeteren. Ook dragen we graag bij aan de ontwikkeling van (gemeentelijk) beleid waar het raakt aan ons vakgebied. Wij zijn lid van het landelijke netwerk NME-organisaties. Dit netwerk is gelieerd aan het bestuurlijke netwerk GDO (Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling). Ook is Utrecht Natuurlijk lid van de vSKBN, het landelijke kinderboerderijen­netwerk en van de Coöperatie Leren voor Morgen.

32

Hieronder een overzicht van netwerken en activiteiten waar wij in 2021 bij betrokken zijn.

Vereniging Stads- en Kinderboerderijen Nederland, (vSKBN) Bij de vSKBN zijn bijna 200 publieksboerderijen (kinderboerderijen, stadsboerderijen, zorgboerderijen, dierenweides etc.) aangesloten ten behoeve van kennisuitwisseling, belangenbehartiging en doorontwikkeling van het vakgebied.

Provinciaal netwerk In samenwerking met de provincie Utrecht organiseren we twee bijeenkomst voor alle kinderboerderijen en dierenweides in de provincie Utrecht gericht op het versterken van het provinciale netwerk zodat de kracht, kennis en ervaring die in dit netwerk aanwezig is goed benut kan worden door het netwerk zelf. Deze bijeenkomsten zijn een vervolg op het onderzoek naar welke rol kinderboerderijen kunnen vervullen in de verbinding stad-platteland. Is er bijvoorbeeld een gezamenlijk verdienmodel of kennisuitwisseling mogelijk?

Eén van de bijeenkomsten stond al gepland voor het najaar van 2020 maar is toen niet doorgegaan vanwege de coronaregels. Deze is nu uitgesteld naar 2021. De tweede bijeenkomst stond gepland voor 2021 en zal later in het jaar plaatsvinden.

Bij de eerste bijeenkomst gaan we in op hoe je de kracht van de kinderboerderijen in kunt zetten voor fondsenwerving en aan welke wet- en regelgeving je moet voldoen. Voor weten regelgeving zullen we gebruikmaken van de expertise van de vSKBN of het eigen netwerk in de provincie.

Bij de tweede bijeenkomst leggen we de focus op hoe we met elkaar een vitaal netwerk kunnen vormen en welke rol het vSKBN hierin kan vervullen.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

NUSO Utrecht Natuurlijk is lid van het NUSO, een vergelijkbare organisatie als de vSKBN maar dan voor speeltuinen. Als branchevereniging maakt NUSO zich hard voor het behoud van speeltuinen die in beheer van de buurt zijn. Ook zij hebben korte lijnen met de overheid waardoor wij snel toegang hebben tot relevante kennis.

Netwerk speeltuinen Utrecht Utrecht Natuurlijk neemt deel het Utrechtse netwerk voor beheerde speeltuinen. Aan dit netwerk wordt deelgenomen door alle organisaties die één van de beheerde Utrechtse speeltuinen onder hun hoede hebben en door sociaalmakelaar organisatie DOCK. In dit netwerk worden ervaringen uitgewisseld met betrekking tot het beheren van de speeltuinen en de uitvoering van de beleidsregel beheerde speeltuinen van de gemeente Utrecht.

GDO Utrecht Natuurlijk is aangesloten bij het NME-netwerk van het GDO (gemeenten voor duurzame ontwikkeling). De ruim honderd leidinggevenden van lokale natuur- en duurzaamheidsorganisaties in dit NME Netwerk helpen elkaar om: • natuur- en milieueducatie te verbreden naar duurzaamheidseducatie en -participatie, • doordachte, structurele en samenhangende programma’s aan te bieden en te ontwikkelen, • competenties te ontwikkelen, • aan te sluiten op landelijke ontwikkelingen.

Magie-overleg Utrecht Natuurlijk is actief betrokken bij het Magie-overleg waarin ook de gemeente (o.a. de stadsecoloog), Utrechtse natuur- en milieuverenigingen en het Milieucentrum Utrecht actief zijn. Iedere zes weken hebben we een overleg aan

de hand van actuele onderwerpen in de stad die door de verschillende deelnemers geagendeerd kunnen worden.

Voor ons is dit netwerk een belangrijk klankbord voor de onderwerpen die spelen in de stad en een vindplaats voor behoeften in de stad op het gebied van ondersteuning voor groene initiatieven. Ook in 2021 zal het hoofd programma van Utrecht Natuurlijk deelnemen aan dit netwerk.

Afstemming met Stadsecologen/groenbeheer, water en voedsel Naast het Magie-overleg hebben we regelmatig contact met de stadsecologen over beleidsontwikkelingen in de stad met betrekking tot groen, afstemming van werkzaamheden en actuele onderwerpen. Ook overleggen we regelmatig met verschillende medewerkers van Stadsbedrijven voor afstemming over de ondersteuning van zelfbeheerders en over de uitvoering van het Utrecht Waterproofprogramma vervolgen. Onze activiteiten rondom voedsel stemmen we af met het programma van de afdeling Volksgezondheid.

Programmaraad Utrecht voor Global Goals Utrecht Natuurlijk doet mee in de programmaraad bestaande uit tien personen die organisaties uit de stad vertegenwoordigen als de universiteit, Rabobank en de Economic Board om mee te denken over de koers en richting van Utrecht voor Global Goals. Vragen die daarin centraal staan zijn: Alle goals of een selectie? Welke goals passen het beste bij de stad? Welk concreet resultaat moeten we als U4GG nastreven?

Welke doelgroep(en) spreken we aan: bedrijven, particulieren en/of (Global Goal-gerelateerde) initiatieven? Hoe creëren we naamsbekendheid in/om Utrecht? Zelf campagnes organiseren of aansluiten bij wat er al is?

En op welke activiteiten moet U4GG inzetten om bovenstaande te bereiken?

6. Netwerken – samenwerken aan kwaliteit 33

7

Communicatie 7.1 Inleiding Met onze communicatie zorgen we dat Utrechters ons kennen, kennisnemen van onze doelstellingen en dat zij deelnemen aan ons aanbod. We informeren Utrechters over onze onderwerpen op onze locaties, zorgen voor kennisoverdracht tijdens onze activiteiten en bieden een handelingsperspectief om zelf bij te dragen.

De meeste Utrechters leren Utrecht Natuurlijk kennen via onze locaties, bijvoorbeeld door als kind met familie of school één van onze boerderijen of tuinen te bezoeken.

Volwassenen die in Utrecht wonen, maar niet zijn opgegroeid, bezoeken de locaties met hun kinderen. Een deel van de Utrechters leert onze locaties kennen omdat ze recreëren in de parken en het groen en daarbij ook onze locaties bezoeken.

De locaties worden goed gevonden. Wat nog beter kan is dat onze bezoekers ook bekend zijn met alle thema’s waar Utrecht Natuurlijk aan werkt, de doelen die we daarmee willen bereiken en dat onze bezoekers weten hoe ze daar ook aan bij kunnen dragen.

7.2 Activiteiten We maken publiciteit voor onze activiteiten op onze website, via social mediakanalen, activiteitenagenda’s in wijk-, weeken dagbladen en via verschillende activiteitenkalenders op websites die zich richten op Utrecht of een deel van de stad.

Om het bereik van onze communicatie te vergroten gaan we in 2021: • meer informatie verzorgen over initiatieven van bewoners en andere organisaties op onze locaties; • op de locaties meer aandacht besteden aan activiteitenaanbod op de andere locaties; • onze bezoekers nauwkeuriger volgen zodat we hen ook kunnen informeren op specifieke interessegebieden.

34

We onderzoeken hoe we de activiteitenagenda van Utrecht Natuurlijk en de activiteitenagenda met alle natuuractiviteiten in de regio Utrecht, de Groene Uitloper, naast elkaar kunnen blijven positioneren.

Initiatieven op onze locaties Door de initiatieven op onze locaties beter zichtbaar te maken geven we bezoekers een vollediger beeld van alle activiteiten die op onze locaties plaatsvinden en vergroten we de betrokkenheid en waardering voor deze initiatieven.

We laten zien dat een stadsboerderij een wijkpodium is met een hele grote verscheidenheid aan initiatieven die er hun plek vinden en er gebruik van maken. Er zijn imkerijen, muziekkoren, praatgroepen, permacultuurtuinders, exotische plantenkwekers en buurttuin initiatieven actief en dat is nog maar een kleine greep uit de vele initiatieven. De initiatieven zijn nooit exclusief, maar staan altijd open voor deelname van andere geïnteresseerden.

Activiteitenaanbod op andere locaties Een deel van onze activiteiten richt zich op inwoners uit de buurten die grenzen aan een locatie, maar een groot deel van onze activiteiten is ook interessant voor inwoners uit andere wijken. De bereidheid om een andere locatie te bezoeken dan de dichtstbijzijnde Utrecht Natuurlijk locatie verschilt per persoon, maar er zijn ook algemene verschillen te duiden per bevolkingsgroep. In 2021 besteden we vanuit onze locaties meer aandacht aan programma’s op andere locaties. We zorgen hiermee voor een groter bereik van onze activiteiten en voor een duidelijker beeld bij onze bezoekers van de onderwerpen waar Utrecht Natuurlijk aan werkt en hoe je daar op verschillende locaties en via diverse activiteiten aan deel kunt nemen.

Informeren op interesse gebieden In 2021 gaan we verder met de ontwikkeling van onze emailnieuwsbrieven. Op onze locaties, tijdens onze activiteiten en op onze website komen meer mogelijkheden om hierop in te schrijven. We volgen de interesses van onze bezoekers, zodat zij na inschrijving op een activiteit ook actief benaderd kunnen worden met informatie over soortgelijke activiteiten.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

Een groep Utrechters raakt bekend met Utrecht Natuurlijk omdat ze specifiek geïnteresseerd zijn in onderwerpen die raken aan de doelen die wij willen realiseren. Dit zijn Utrechters die bijvoorbeeld geïnteresseerd zijn in stadsnatuur, moestuinieren, dieren houden, of die willen participeren het versterken van het klimaatadaptief vermogen van de stad.

Een deel van deze groep is al actief op deze onderwerpen en betrokken bij andere initiatieven die soortgelijke doelen nastreven als Utrecht Natuurlijk. Utrecht Natuurlijk benadert deze groep Utrechters door publiciteit te generen met samenwerkingspartners en via nieuwssites die zich specifiek op deze onderwerpen richten.

Groene Uitloper Met de Groene Uitloper promoten we natuuractiviteiten in de stad Utrecht en in een straal van 30 minuten fietsen rondom de stad. De Groene Uitloper wordt verzorgd door een team van enthousiaste vrijwilligers. Zij speuren websites en uitagenda’s af en verzamelen natuuractiviteiten van heel veel verschillende organisaties. In 2021 onderzoeken we hoe we de website van Utrecht Natuurlijk en de Groene Uitloper beter met elkaar kunnen combineren.

7.3 Kennis delen In de communicatie over de onderwerpen waar wij ons mee bezighouden bieden we waar mogelijk ook een handelingsperspectief. We laten Utrechters kennismaken met onze onderwerpen, maar ons uiteindelijke doel is een actieve betrokkenheid, want ‘een groene en gezonde stad maken we samen’.

Tijdens onze activiteiten delen we kennis met deelnemers.

Deze kennis willen we ook ontsluiten voor deelnemers die zich er bijvoorbeeld thuis verder in willen verdiepen, voor mensen die niet aanwezig konden zijn, of die ernaar zoeken.

Dat doen we via onze website en via publicaties zoals folders.

We realiseren geen eigen kennisbibliotheek, maar verwijzen door naar gespecialiseerde kennisbronnen. Op specifieke onderwerpen geven we concreet handelingsperspectief.

Voorbeelden zijn informatie over tuinieren op het balkon of het aanleggen van geveltuinen. Maar ook informatie over de biodiversiteit in de stad of het klimaatadaptief vermogen van de stad en de wijze waarop bewoners hier een bijdrage aan kunnen leveren. Ook met het ontsluiten van online informatie over de natuureducatie voor het onderwijs verwachten wij een toegevoegde waarde te kunnen leveren.

7. Communicatie 35

8

Organisatie 8.1 Team 8.1.1 Medewerkers Utrecht Natuurlijk werkt met een team deskundige en bevlogen professionals. We geven invulling aan ons werk vanuit de kernwaarden deskundigheid, ondernemerschap, creativiteit en doen dat op verbindende en toonaangevende wijze.

De medewerkers van Utrecht Natuurlijk geven uitvoering aan onze activiteiten vanuit onze vijf stadsboerderijen. Vanuit deze locaties worden alle tien wijken in Utrecht bedient.

Medewerkers werken decentraal in een locatieteam en centraal in een vakgroep.

De teams op locatie bestaan uit een locatiecoördinator (stadsboer), een programmamaker, een educatiemedewerker, dierverzorgers en locatiemedewerkers. Op de locaties Eilandsteede en Griftsteede hebben wij daarnaast speeltuinmedewerkers in dienst, waarvan de personeelskosten worden gefinancierd uit een separate gemeentelijke subsidie speeltuinen. De locaties worden gezamenlijk ondersteund door twee facilitair medewerkers. De personele bezetting van de locaties wordt aangevuld met weekend- en oproepkrachten.

De uitvoerend medewerkers werken inhoudelijk en locatie overstijgend samen in de vakgroepen Dierverzorging, Tuinen, Speeltuinen, Educatie en Programma. Deze vakgroepen worden begeleid door coördinatoren. De nieuw te ontwikkelen dienstverlening voor boerderijwinkel en ondersteunende horeca en begeleide arbeidsplaatsen wordt in 2021 op soortgelijke wijze in de organisatie geborgd. Aanvullende externe opdrachten worden uitgevoerd door programmakers en projectmedewerkers.

De uitvoering van ons programma wordt ondersteund door een bedrijfsbureau met een secretariaat, communicatie­ medewerkers, adviseurs voor kwaliteit en ARBO-zaken, hoofd financiën en directie. De ICT-ondersteuning, financiële

36

administratie en personeelsadministratie zijn deels uitbesteed bij gespecialiseerde bedrijven. We hebben een vaste externe HR-adviseur die ons ondersteunt bij de uitvoering van ons personeelsbeleid. De weekend- en oproepkrachten waren tot voor kort in dienst bij een uitzendbureau. In 2020 zijn deze medewerkers grotendeels in dienst gekomen bij Utrecht Natuurlijk. Vanaf 2021 zullen alle weekend- en oproepkrachten bij Utrecht Natuurlijk in dienst zijn.

8.1.2 Personeelsbeleid Utrecht Natuurlijk is een lerende organisatie. Dat betekent dat wij voortdurend werken aan onze capaciteit om de resultaten te halen die we willen halen. Nieuwe denkpatronen zijn welkom; wij leren voortdurend om het geheel te zien. In ons personeelsbeleid laten wij ons leiden door de volgende uitgangspunten: 1. Wij bevorderen en stimuleren persoonlijke en collectieve ontwikkeling ten behoeve van ons vakgebied.

2. Wij durven onze eigen ideeën en (soms onbewuste) vooronderstellingen kritisch te (laten) onderzoeken.

3. Alle medewerkers en vrijwilligers kennen de missie, visie en doelstelling en dragen in de eigen rol bij aan de kernwaarden. Dit borgen wij in onze jaarplannen, resultaatgerichte afspraken en persoonlijke ontwikkelplannen.

4. Teamleren stellen wij centraal. Dat begint met de dialoog in onze teams waarbij de teamleden leren om samen te denken zonder te redeneren vanuit vooroordelen.

5. Alle onderdelen van onze organisatie zijn met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar.

In ons aannamebeleid selecteren we in eerste instantie op de talenten van medewerkers. We houden rekening met de persoonlijke verbinding met de stad en regio Utrecht en streven naar een cultureel divers personeelsbestand met een gelijk aantal mannen en vrouwen. Medewerkers worden op gelijke voet beloond. Er bestaat geen beloningsverschil tussen vrouwen en mannen of een beloningsverschil op basis van de culturele achtergrond van medewerkers.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

8.1.3 Opleiding Utrecht Natuurlijk heeft een jaarlijks terugkerend opleidingsprogramma BHV voor al onze medewerkers op locatie.

In 2021 besteden we aanvullend aandacht aan kinder-EHBO en aan het werken volgens de Vreedzame Wijk methodiek.

Met betrekking tot ons scholingsprogramma hebben we in 2021 een aantal speerpunten: • De ontwikkeling van onze stadstuinen tot locaties voor gemeenschappelijk tuinieren; • Het werken met vrijwilligers en stagiaires; • Het werken aan leefbaar erf activiteiten; • Het werken met het gedachtengoed van Positieve gezondheid in het begeleid vrijwilligerswerk; • Het werken vanuit de groene pedagogiek om het natuurlijk spelen op onze locaties te ondersteunen; • Het werken volgens het geactualiseerde keurmerk kinderboerderijen.

Waar nodig werken we aan de scholing van betrokken medewerkers in de benodigde competenties.

8.1.4 Arbeidsvoorwaarden Utrecht Natuurlijk volgt nu de arbeidsvoorwaardenregeling van de gemeente Utrecht. In 2015 is vastgesteld dat Utrecht Natuurlijk zou onderzoeken of een andere arbeidsvoorwaardenregeling beter van toepassing is op de aard van het werk en de organisatie. Het bestuur van Utrecht Natuurlijk heeft eind 2018 besloten om de cao Vermo te gaan volgen. De voorbereidingen op de overstap naar de cao Vermo vinden

in 2020 plaats. De nieuwe arbeidsvoorwaardenregeling cao Vermo moet vanaf 1 januari 2021 worden geïmplementeerd.

Een meer passende arbeidsvoorwaardenregeling moet ­opleveren dat: • De arbeidsvoorwaardenregeling en de organisatie waarmee deze regeling tot stand komt en wordt geactualiseerd beter past bij de aard van ons werk en onze organisatie.

(Utrecht Natuurlijk is geen gemeente en voert geen ­primaire gemeentelijke taken uit. De cao Gemeenten is daarom geen geschikte arbeidsvoorwaardenregeling.)

• De arbeidsvoorwaardenregeling een minder groot beroep doet op de administratieve capaciteit.

• Er op termijn kosten worden bespaard.

8.1.5 Stagiaires Utrecht Natuurlijk hecht grote waarde aan het bieden van opleidingsplaatsen. Dat doen we met name in de vorm van stages. We bieden opleidingsplaatsen om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van ons vakgebied en daarmee investeren we in onze collega’s van de toekomst. Utrecht Natuurlijk biedt opleidingsplaatsen op basis van wederkerigheid. Een stagiair wordt begeleid door onze medewerkers en levert in ruil daarvoor een bijdrage aan de uitvoering van onze dienstverlening.

De studenten die nu stagelopen bij het verzorgen van dieren leveren een toegevoegde waarde aan de concrete output voor onze organisatie. Met andere woorden, door de inzet van deze stagiaires kan Utrecht Natuurlijk haar programma kwantitatief en kwalitatief uitbreiden. De inzet van stagiaires op andere programmaonderdelen dan de dierverzorging is

8. Organisatie 37

nu nog zo ad hoc dat deze nauwelijks leidt tot een structurele groei van ons programma. In 2021 vergroten wij de toe­ gevoegde waarde van de inzet van stagiaires door: • meer structurele stageplaatsen te bieden op andere ­programmaonderdelen dan de dierverzorging; • langdurige samenwerkingsverbanden aan te gaan met passende opleidingen en deze te betrekken bij het ­ontwerp van de functie-inhoud van onze stageplaatsen; • de begeleiding van de stageplaatsen structureel te ­beleggen in onze teams.

Utrecht Natuurlijk heeft nu een structurele samenwerking met de mbo-opleidingen dierverzorging van het Wellant College, Aeres en LOI. Studenten van verschillende opleidingen, waaronder Biologie aan de Universiteit Utrecht, voeren ad hoc projectopdrachten of onderzoeken uit.

In 2021 wil Utrecht Natuurlijk de samenwerking uitbreiden met andere opleidingen. Daarbij hebben de volgende opleidingen onze interesse: • Biologie en masters over natuur en communicatie aan de Universiteit Utrecht; • Social Work (Culturele en Maatschappelijke Vorming (CMV) en Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD)) van de Hogeschool Utrecht en master Community Development; • Docent en kennismanager Natuur en Communicatie, Voeding en Communicatie en Tuin en Landschap van de Aeres Hogeschool in Wageningen; • Landscape and Environment Management, Hogeschool Inholland in Delft; • Mens en Natuur van HBO Van Hall Larenstein in Velp; • Toegepaste biologie van HAS Hogeschool in Den Bosch; • Urban green development van Wellant College in Houten.

We onderzoeken de mogelijkheden om ook samen te werken met opleidingen op het gebied van tuinieren, ecologie, sociale geografie, activiteitenbegeleiding van kinderen, hospitality en eventmanagement. Utrecht Natuurlijk blijft ook de diergeneeskundefaculteit van Universiteit Utrecht faciliteren om het door hen zelf ontwikkeld programma voor basisscholen op onze locaties uit te voeren.

38

8.1.6 Medezeggenschap: ondernemingsraad De medezeggenschap in de stichting krijgt vorm op basis van de Wet op de Ondernemingsraden. Organisatie met meer dan 50 medewerkers zijn verplicht een ondernemingsraad in te stellen. Utrecht Natuurlijk heeft een ondernemingsraad (OR). Dit is een inspraak- en medezeggenschapsorgaan bestaande uit werknemers die namens het personeel overleg voeren met de werkgever (bestuur en directie) over het ondernemingsbeleid en de personeelsbelangen. Leden van de ondernemingsraad kunnen een deel van hun formatie besteden aan werk voor de ondernemingsraad. Deze overlegt meerdere malen per jaar met de directeur (of directeur/ bestuurder) en minimaal eenmaal per jaar met het bestuur of Raad van Toezicht. De ondernemingsraad wordt ook gewaardeerd als klankbord voor directie en bestuur in het realiseren van een inspirerende en betrokken organisatiecultuur.

8.2 Van bestuur naar Raad van Toezicht - model Het college van burgemeester en wethouders behoudt de bevoegdheid van het benoemen van het bestuur. Benoeming van het bestuur blijft dus een aangelegenheid van het college. Het beleid waarvoor het bestuur van de stichting verantwoordelijk is, moet passen binnen de subsidievoorwaarden en het gemeentelijke meerjarenbeleid. De directeur geeft daar uitvoering aan.

Utrecht Natuurlijk werkt aan de wijziging van het bestuursmodel. De stichting gaat van een model met een bestuur en directeur naar een model met een Raad van Toezicht en een directeur/bestuurder. Door de bestuursvorm om te zetten in een Raad van Toezichtmodel komt de verantwoordelijkheid te liggen bij de directeur/bestuurder. De Raad van Toezicht ziet toe op het functioneren van de directeur/ bestuurder en de stichting.

De betrokken wethouder en ondersteunende ambtenaren hebben aangegeven dit een logische stap te vinden in de verdere ontwikkeling van Utrecht Natuurlijk, mits de benoemings -en ontslagprocedure zo wordt ingericht dat de stichting aangesloten kan blijven op de Transparantieregeling en gebruik kan blijven worden gemaakt van het btw-compensatiefonds. De hiervoor benodigde concept statutenwijziging is in 2019 door de gemeente Utrecht voorgelegd aan de belastinginspecteur. Eind 2020 heeft de belastinginspecteur te kennen gegeven de Transparantieregeling ook met de nieuwe statuten te kunnen handhaven.

Stichting Utrecht Natuurlijk is voornemens de wijziging van het bestuursmodel per 1 januari 2021 door te voeren. Hiervoor is formele goedkeuring van het college van B & W van de gemeente Utrecht vereist.

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk

8.6 Relatie met Gemeente Utrecht 8.6.1 Accounthouder

Het college van burgemeester en wethouders behoudt de bevoegdheid van het benoemen van het bestuur. Benoeming en ontslag van de directeur/bestuurder blijft dus een aangelegenheid van het college.

De statuten van de stichting voldoen aan de voorwaarden voor de aanwijzing van de ANBI-status en aan de voorwaarden voor toelating vrijwillige aansluiting bij het pensioenfonds ABP.

8.3 Verantwoording De organisatie legt met het jaarverslag en de jaarrekening verantwoording af aan het college van burgemeester en wethouders en andere stakeholders zoals fondsen, sponsors en financiële instellingen. De jaarrekening wordt gecontroleerd door een accountant, aangewezen door het bestuur van de stichting. Het jaarverslag bevat een weerslag van de activiteiten zoals begroot in het meerjarenprogramma.

Ook bevat het jaarverslag een overzicht van gerealiseerde doelstellingen en ontwikkelingen op het gebied van beleid, bedrijfsvoering, bestuur, personeel en huisvesting. De jaar­ rekening en het jaarverslag zijn binnen zes maanden na ­sluiting van het boekjaar gereed.

8.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Utrecht Natuurlijk wil op maatschappelijk verantwoorde wijze vormgeven aan de eigen bedrijfsvoering. Vanzelfsprekend maakt zorg voor natuur en milieu een belangrijk onderdeel uit van onze inspanningen op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bij inkoopprocessen formuleren we onze vraag zo dat we leveranciers uitdagen ons een aanbod te doen dat aantoonbaar beter is voor natuur en milieu. Op onze stadsboerderijen zoeken we voortdurend naar mogelijkheden om te laten zien wat we zelf doen. De zichtbaarheid van de arbeidsplaatsen die we bieden aan vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn voorbeelden van de wijze waarop wij MVO integreren in ons personeelsbeleid.

Wij hebben regelmatig overleg met onze accounthouder bij de gemeente Utrecht. We houden de accounthouder op de hoogte van de uitvoering van onze jaarplannen en van de voortgang op de doelen die we zijn overeengekomen. We wisselen informatie uit over ontwikkelingen in de stad en over vraagstukken die leven binnen de gemeente Utrecht.

De uitvoering van ons werk is afhankelijk van ontwikkelingen in de stad. Wanneer nodig besluiten we na onderling overleg en instemming over aanpassing van ons jaarplan of de uitvoering ervan.

Wij zorgen ervoor dat de accounthouder op de hoogte is van de mogelijkheden van Utrecht Natuurlijk en hoe die kunnen worden ingezet voor andere programmaopgaven. De accounthouder neemt deze kennis mee binnen de gemeentelijke organisatie en regionale netwerken en koppelt Utrecht Natuurlijk waar mogelijk aan collega’s die werken aan andere programmaopgaven waar Utrecht Natuurlijk een bijdrage aan kan leveren.

De accounthouder en Utrecht Natuurlijk bespreken het jaarplan en de begroting voor het opvolgende jaar en bespreken het inhoudelijk jaarverslag en de financiële jaarrekening van het voorgaande jaar.

8.6.2 Overige programmaopgaven Utrecht Natuurlijk geeft met haar werk invulling aan de doelstellingen uit de beleidsregel Natuur- en Milieu­ communicatie en -educatie. De mate waarin we dat kunnen doen wordt beperkt door de financiën die hiervoor beschikbaar zijn. In de afgelopen jaren heeft de gemeente Utrecht ons regelmatig verzocht om op deelonderwerpen extra inzet en programma te leveren. Voor deze extra inzet ontvingen wij financiering uit projectsubsidies of projectopdrachten. In 2021 richten wij onze organisatie ook zo in dat we projecten kunnen aannemen en extra capaciteit kunnen leveren wanneer dat nodig is. We zorgen voor regelmatige afstemming met de stadsecologen en beleidsadviseurs die betrokken zijn bij het gemeentelijk groenbeleid. We onderhouden ook contact met beleidsadviseurs die betrokken zijn bij programmaopgaven waar Utrecht Natuurlijk met haar kennis, netwerk, programma en locaties een bijdrage aan kan leveren.

We hebben onder andere contact met beleidsadviseurs van de afdelingen onderwijs, maatschappelijke ontwikkeling, volksgezondheid en stadsbedrijven. Op wijkniveau hebben onze locatiecoördinatoren en programmamakers regelmatig contact met beleidsadviseurs en wijkmanagers over wijk­ gerichte programmaopgaven.

8. Organisatie 39

Utrecht Natuurlijk 030 753 38 00 info@utrechtnatuurlijk.nl www.utrechtnatuurlijk.nl /utrechtnatuurlijk /utrechtnatuurlijk @030natuurlijk

40

Werkplan 2021 Utrecht Natuurlijk