Jaarverslag 2024 by utrechtnatuurlijk

2024 Jaarverslag

Jaarverslag 2024

Uitgave

Utrecht Natuurlijk

Tekst

Utrecht Natuurlijk

Foto’s

Aafke Holwerda, Lucas Keijning, e.a.

Vormgeving buro-Lamp

Datum © mei 2025

Meer informatie 030 753 38 00

info@utrechtnatuurlijk.nl www.utrechtnatuurlijk.nl

Colofon

Utrecht Natuurlijk 2024

Vooraf

In 2024 konden we als Utrecht Natuurlijk weer van waarde zijn voor een gezonde en duurzame stad. Terwijl het publieke debat over klimaat en biodiversiteit soms verstomde, bleven wij bouwen aan een hoopvolle toekomst.

Utrecht Natuurlijk blijft onverminderd geloven in de kracht van kennis, betrokkenheid en samenwerking. Wij zien dagelijks hoe waardevol het is om juist wél te investeren in de toekomst van onze planeet. Dat doen we met onze missie: Samen met heel Utrecht leren leven in harmonie met de natuur.

Onze stadsboerderijen en stadstuinen waren ook in 2024 belangrijke ontmoetingsplekken. We ontvingen opnieuw duizenden Utrechters – jong en oud, van alle achtergronden – die kwamen leren, recreëren, ontdekken en bijdragen. De verbinding tussen mens en natuur stond daarbij altijd centraal. We zien elke dag hoe waardevol dat is: kinderen die spelenderwijs leren over dieren, insecten en planten, buurtbewoners die samen tuinieren en vrijwilligers die met passie bijdragen aan onze activiteiten. Onze locaties zijn plekken waar de stad samenkomt en waar je kunt ervaren wat leven in harmonie met de natuur betekent.

We zijn trots op de manier waarop we, ondanks grote uitdagingen, samen zijn opgestaan tegen dreigende financiële tekorten. De brede steun uit de stad – van handtekeningenacties tot onze gezamenlijke actie bij het stadhuis – heeft indruk gemaakt. Dankzij een besluit van de gemeente Utrecht werden forse bezuinigingen tot 2027 afgewend. Dit besluit voelt als een bevestiging van de waarde die Utrecht Natuurlijk heeft voor de stad.

Maar die ademruimte brengt ook een opdracht met zich mee: hoe zorgen we dat we structureel sterker staan? In 2024 zetten we met elkaar stappen om onze organisatie toekomstbestendig te maken. De invoering van een nieuwe managementstructuur en een andere manier van samenwerken vormen de basis voor verdere groei en veerkracht.

De projecten, lessen en evenementen die we in dit jaarverslag beschrijven, laten zien hoe divers en levendig ons werk is. Van educatie op scholen tot stadsbrede diners, van biodiversiteit tot buurtparticipatie – Utrecht Natuurlijk beweegt mee met de stad en geeft richting aan de duurzame toekomst die we samen willen realiseren.

We bedanken alle collega’s, vrijwilligers, partners en bezoekers die Utrecht Natuurlijk in 2024 mede vormgaven. Samen laten we zien dat zorg voor de natuur niet alleen noodzakelijk is, maar ook inspirerend en verbindend, juist in tijden waarin dat belangrijker is dan ooit.

Rob Nillezen Directeur

Onze activiteiten

In 2024 bood Utrecht Natuurlijk opnieuw een breed scala aan activiteiten aan, met een focus op kinderen, families en volwassenen.

Onze activiteiten draaien om twee hoofdthema’s: natuur in de stad en tuinieren en voedselvoorziening. Daarnaast komen diverse subthema’s aan bod, zoals biodiversiteit, klimaatadaptatie, biologie, gezonde en duurzame voeding, lokale en ecologische voedselproductie, ecologisch tuinieren, duurzame vleesproductie, en de relatie tussen mens en dier.

Hieronder volgt een overzicht van de activiteiten die we in 2024 hebben georganiseerd.

Eilandsteede

• Nationale Tuinvogeltelling Activiteiten zoals een vogelkijkhut, workshops Vetbollen maken en Vogels luisteren op de tuin.

Februari

• Jaaropleiding Permacultuur Jaaropleiding Permacultuur (met certificaat) is een cursus waarin men leert duurzamer te leven, een bijdrage te leveren aan de biodiversiteit in de stad en eigen groentes te verbouwen. 12

• Gluren bij de Buren Muzikanten, theatermakers, dichters en dansers verspreid over Utrechtse locaties.

• Opening bomenhub Tijdens de opening van de bomenhub werden er 4.000 zaailingen uitgedeeld aan Utrechters.

• Workshops Papierscheppen Papierscheppen en boekjes maken van zelfgemaakt papier.

Maart

• NLdoet

Prinses Beatrix en vier bedrijven kwamen vrijwilligerswerk doen.

• Uitdeeldag Meer Bomen Nu Er werden weer bomen uitgedeeld vanuit de bomenhub.

• Bodemonderzoek met je Onderbroek

Verkopen pakketjes, pakketjes uitgedeeld aan scholen.

• Paasweekend In het paasweekend organiseerden we workshops en konden bezoekers speurtochten doen.

300

200

Activiteit Omschrijving

April

• Moestuincursus voor beginners Wekelijkse cursus voor beginners tot en met september. 15

• Moestuincursus voor gevorderden Cursus voor gevorderden waarin ze zelfstandig in de tuin aan de slag kunnen en om de week een les volgden.

• Schaapscheerdersfeest Scheren van schapen en wolvilten met de wol.

140 Mei

• Lentefeest Jaarlijks lentefeest met veel creatieve en natuureducatieve activiteiten. 500-600

• Bevrijdingsfestival Naast het Bevrijdingsfestival in Park Transwijk programmeerden we een kinderfestival op de stadsboerderij. 1000/ 1500

• Bijendag Activiteiten met de imker, workshops en tellingen. 75

• Natuurcollege kids In samenwerking met het Wereld Natuur Fonds organiseerden we een natuurcollege met bijpassende activiteit.

• Wijkactiviteit Verzorgingshuis en basisschool op bezoek bij de dieren.

50 Juni

• Natuurcollege Kids In samenwerking met het Wereld Natuur Fonds organiseerden we een natuurcollege met bijpassende activiteit.

• Gluren bij de Buren Muzikanten, theatermakers, dichters en dansers verspreid over Utrechtse tuinen.

Juli

• Bodemlessen Natuurcolleges in het kader van Bodemonderzoek met je Onderbroek .15

• Kinderateliers Zes weken knutselateliers in het kader van aanpak Park Transwijk. 120 September

• Oogstfeest Jaarlijks evenement met veel creatieve en natuureducatieve activiteiten. 600 Oktober

• Boomspiegelactie Uitdelen van planten voor geadopteerde boomspiegels.

• Kinderboekenweek Voorleesactiviteit. 15

• Grote Utrecht Stadsdiner Stadsdiner op Stadstuin Food for Good. 40

• Dierendag Workshop en in gesprek met dierverzorger. 45 November

• Natuurwerkdag Samen werken aan vergroeningslab op Eilandsteede . 22

• Struikrovers Het halen en brengen van struiken voor een tweede kans. 18

December

• Sinterklaas Activiteit in het kader van Sinterklaas.

• Uitdeeldag Meer Bomen Nu Er werden weer bomen uitgedeeld vanuit de bomenhub.

175

• Kabouterdorp Tweedaagse met knutselactiviteiten. 65

• Levende kerststal Een kerststal met mensen en dieren voor speciaal onderwijs.

• Koek en Zopie Kerstige cupcakes versieren en kerstbomen knutselen.

Gagelsteede

Activiteit

Januari

400

Omschrijving Deelnemers

• Eindejaars plantenjacht Op Gagelsteede kon men een zoekkaart ophalen om winterbloeiers te zoeken en te registreren op de website van Floron.

• Vetbollen maken Kinderen konden met vogelpindakaas-boetseerklei vetbollen maken. 45

• Dierenmomentje - Konijnen en cavia's vachtverzorging

• Dierenmomentje - Wandelen met de pony's, borstelen en

voor kinderen

• Dierenmomentje - vogels tellen Dierenmomentje tijdens de Nationale Vogeltelling. Samen de wilde vogels op Gagelsteede tellen.

• Dierenmomentje - Ratje aaien en snoepjes

• Speeltjes voor de dieren maken Activiteit in samenwerking met DOCK. Speeltjes voor de dieren maken zoals een schommel voor de kippen.

• Dierenmomentje - Speeltjes maken voor de volière

• Schaapscheren De schapen werden geschoren. Er was een kleine demonstratietafel met diverse wolproducten en de bezoekers konden een woordzoeker doen. 80

• Droogvilten Van onze eigen wol en gekleurde wol hebben kinderen een ketting of sleutelhanger gemaakt. 48

• Timmeren met Robin We deden mee aan de activiteit van DOCK. 30

• Kikkerdriltelling Aandacht besteed aan de Kikkerdriltelling en etalage versiert. 0 Maart

• Dierenmomentje - Cavia's en konijnen Activiteit voor kinderen met dierverzorgers. Cavia's en konijnen borstelen. 8

• Workshop Veelzijdigheid van peulvruchten Velt Utrecht organiseerde een workshop over peulvruchten. 10

• Dierenmomentje - Ratje aaien Er was één kindje dat ratjes wilde aaien. Door slecht weer waren er verder geen deelnemers. 1

• Dierenmomentje - Wandelen met de geiten Een rondje gewandeld met 3 dweggeiten door het park.

• Dierenmomentje - Wandelen met Rubbel (Kakariki) De vogel is mee geweest aan een tuigje en op die manier hebben kinderen hem kunnen aaien.

• DierenmomentjeOnderbroek begraven

• Lente op Stadsboerderij Gagelsteede

In het kader van Bodemonderzoek met je Onderbroek hebben we de onderbroek begraven en bodembeestjes gezocht.

Op Gagelsteede, maar ook op Stadstuin Klopvaart, organiseerden we verschillende activiteiten zoals eieren zoeken, lammetjes knuffelen, namenwedstrijd en biggetjes knuffelen en aandacht voor geveltuinen en balkontuinieren. Met muziek van Joekbox.

• Dierenmomentje - Wandelen met de pony's Een rondje gewandeld met de pony's door het park.

• Workshop Van groente tot spread Velt Utrecht organiseerde een workshop over het fermenteren van voedsel.

• Dierenmomentje - Wandelen met de pony's Dierverzorgers hebben met de pony's gewandeld. Twee meiden liepen de hele ronde mee. 0 Mei

• Vogels tellen met Ingmar Onze stagiair

kinderen. 4

• Workshop Fermenteren Velt Utrecht organiseerde een workshop over het fermenteren van voedsel. 12

• Knutsel je eigen vogel Creatieve activiteit waarbij kinderen een houten vogel konden maken en versieren met een klein bouwpakketje. 40

• Bijenfeest Tijdens Wereld Bijendag organiseerden we een dag vol activiteiten: kaarsen maken, bijenspeurtocht, knijperbijtje, imkers, honing proeven, loterij bijenhotel en wandeling door Park de Gagel in samenwerking met IVN.

Juni

300-350

• Workshop Van groente tot spread Velt Utrecht organiseerde een workshop over groenten verwerken. 12

• GroenmoetjeDoen!-dag Deelnemers aan de fietstocht door Overvecht en Noordoost konden op Gagelsteede inspiratie opdoen om zelf thuis een geveltuin aan te leggen. onbekend

• Slootjesdagen Doe-het-zelfactiviteit: loeppotjes, netjes en zoekkaarten op Gagelsteede te leen. onbekend

• Dierenmomentje - Slootje prutten met Oscar Een slootjesprutactiviteit in het kader van de Slootjesdagen van IVN. We gingen aan de slag met schepnetjes, zoekkaarten, loeppotjes en hebben waterbeestjes gezocht in een vijver.

• Modderdag We leenden de modderset van DOCK en besteedden aandacht aan onze modderkeuken via social media.

• Gluren bij de Burenzomereditie

Juli

Tijdens Gluren bij de Buren kwam Vocal Group AURORA langs. 55

• Knuffelactiviteit Knuffelactiviteit voor kinderen met de dieren.

• Kookworkshop met Ratatouille Ratatouille nam kinderen mee in de wereld van voeding, smaken en gezondheid. Deze workshop werd meerdere keren georganiseerd in de zomer.

Activiteit

• Beestjessafari met de boswachter

Omschrijving

Staatsbosbeheer is met de kinderen de bosjes aan de overkant van de weg ingedoken om te onderzoeken hoeveel verschillende soorten beestjes we kunnen vinden.

Deelnemers

40 Augustus

• Over de Brug Feest Tijdens het Over de Brug Feest bruiste het weer van de activiteiten in Speelbos Gagelbos. Een middag vol avontuur in de natuur in samenwerking met DOCK, Staatsbosbeheer, Luna Movement en IJsclub Siberia.

• Roadshow van Museum Speelklok

Roadie van het museum kwam met het Roadshow-karretje op het erf. Kinderen konden draaiorgeltjes en instrumenten bespelen.

400

0 September

• Workshop Lang leve de oogst Velt Utrecht organiseerde een nieuwe workshop over het oogsten van voedsel.

• Boerderijfeest met grote oogstkraam van KV en ZU

Een feestdag op de stadsboerderij! We vieren dierendag en bodemdierendag. Met oogstkramen met oogst van Stadstuin Klopvaart en Stadstuin Zuilen, imkers, voedseltuinbingo, wandeling Oud Geleerd Jong Gedaan, lekkers maken voor dieren, bodemdieren zoeken met Staatsbosbeheer, knutseltafel, schminken en kramen van Velt en het Grote Utrecht Stadsdiner.

• Dierenmomentje XXL Tijdens dierendag organiseerden we een dierenmomentje XXL. De dieren werden goed verwend. Oktober

• Boomspiegeldag

Bewoners die een boomspiegel adopteerden tijdens de boomspiegelactie konden vandaag een gratis plantenstartpakket ophalen. Wethouder Susanne Schilderman kwam meehelpen met uitdelen.

300-350

• Workshop Veelzijdigheid van peulvruchten Velt Utrecht organiseerde een workshop over peulvruchten. 9

• Grote Utrecht Stadsdiner We organiseerden een variant op het Grote Utrecht Stadsdiner. We kookten samen met kinderen couscous en deelden dit uit aan bezoekers van Gagelsteede.

• Workshop STERK&ZOET Iris van STERK&ZOET gaf een workshop Groenten en fruit leren eten aan de hand van tafelkaartjes voor kinderen van 6 tot 12 jaar.

• Ratten in de spotlight Taxidermist Eric heeft voor ons bruine ratten opgezet, die we in een mooie vitrine tentoonstellen. Robert, de Afvalcoach, was bij de opening van de rattenvitrine aanwezig om vragen te beantwoorden over een schone stad.

November

• Dierenmomentje

• Overal blaadjes

Op deze vrijdagmiddag maakten we wat lekkers voor de kippen. Ze kregen een pompoentraktatie, in de stijl van Halloween.

Vanwege de start van de herfst gingen we aan de slag met bladeren.

• Workshop Fermenteren Velt Utrecht organiseerde een workshop over het fermenteren van voedsel. 12

• Herfstknutsels

December

We gingen creatief aan de slag met bladeren. Met de dierverzorger mee het park in om herfstspullen te verzamelen en na de wandeling met je eigen gevonden natuurschatten knutselen.

• Sneeuwuil knutselen Knutselactiviteit waarbij het leven de van de sneeuwuil centraal staat.

• Groentenkerstkoekjes maken Speciaal voor de dieren maakten we groentenkoekjes en de kinderen konden zelf pannenkoeken versieren.

• Vetbollen maken

Kinderen mochten vetbollen maken om op te hangen op de stadsboerderij of mee naar huis te nemen.

• Papieren sneeuwvlokken Kinderen mochten papieren sneeuwvlokken maken voor de dieren.

Griftsteede

Januari

• Nationale Tuinvogeltelling Wandeling door het Griftpark met IVN, vogelvoer maken en een quiz.

• Expositie Expositie door Saskia Hendriks. Februari

• Natuurcollege Natuurcollege Vogeltrek door Luc de Bruijn van KNNV. 22

• Expositie Expositie door Sjaak en Jantine.

Maart

• Maak je tuin: diervriendelijk Start van de Maak je tuin-reeks. Cursus van Jantien de Loor van Velt. 2

• Lentefeest Feestelijke middag met kleedjesmarkt, een filmzaal, eten, drinken en muziek.

• Zadenbibliotheek De lancering van de zadenbibliotheek.

800

• Maak je tuin: compost Cursus van Jantien de Loor van Velt. 6

• Yogawandeling Wandeling met Marian Dekker. 5 April

• Natuurcollege Kids met WWF In samenwerking met het Wereld Natuur Fonds organiseerden we een natuurcollege over insecten met bijpassende activiteit. 30

• Maak je tuin: klimaatbestendig Cursus van Jantien de Loor van Velt. 6

• Expositie Expositie door Jaap van der Mei over vogels in het Griftpark. Mei

• Buiten Yoga Yoga met Marian Dekker. 5

• Schaapscheerdersfeest De schapen werden geschoren. 300

• Natuurcollege Luc de Bruijn van KNNV gaf een natuurcollege over de bloem-bij relatie. 25

Juni

• Kinderactiviteit met Dierenartsen Zonder Grenzen Kinderen konden knuffels opereren en koeien beluisteren met stethoscopen.

• Natuurcollege Kids In samenwerking met het Wereld Natuur Fonds organiseerden we een natuurcollege over klimaat met bijpassende activiteit.

• GroenmoetjeDoen!-dag Deelnemers aan de fietstocht kwamen ook langs Griftsteede.

• Slootjesdag Georganiseerde activiteit door IVN.

• Nationale Buitenspeeldag Georganiseerde activiteit door Jantje Beton. 100

• Lekker Lokaal Noordoost Voedselevenement in Noordoost. Lekker Lokaal is een project van de Natuur en Milieufederatie Utrecht. Het doel is om meer inwoners toegang tot gezond, duurzaam en hoogwaardig voedsel te bieden.

• Buiten Yoga Yoga met Marian

• Gluren bij de Buren Muzikanten, theatermakers, dichters en dansers verspreid over Utrechtse tuinen.

• Expositie Expositie door Ella van der Naalt. Juli

• Groene Buurt Koele Buurt Georganiseerd door Natuur en Milieufederatie Utrecht.

• Buurtcamping Vakantie vieren in Griftsteede met een camping op het terrein van Griftsteede en een programma voor jong en oud.

• Kruidenboter

• Luistervink In samenwerking met de gemeente Utrecht lanceerden we de Luistervink. We organiseerden daarbij een NK Vogelgeluiden maken.

• Wandeling Bloemenmuur Wandeling met Jopi Floor. 12 Augustus

Buiten Yoga

Onkruidwandeling

met Marian Dekker.

met Martijn en Ella.

Natuurcollege Vogelherkenning, met Luc de Bruijn van KNNV.

September

• Plant Swap Plantenruilbeurs. 18

• Wandeling Bloemenmuur Wandeling met Jopi Floor. 3

• Expositie Expositie over de geschiedenis van het Griftpark door Kees Bos.

• 25-jarig jubileum Griftpark 25-jarig jubileum van Griftsteede en Griftpark. 5000

• Oogstfeest Met activiteiten zoals appelflappen maken, jam maken, honing slingeren en een klompenwandeling, zelf oogsten, markt, poppenkasttheater. Opening met wethouder Susanne Schilderman en gratis taart.

Oktober

5000

• Dierendag We organiseerden een dierenactiviteit. 20

• Boomspiegeldag Uitdelen van planten voor geadopteerde boomspiegels. 120

• Grote Utrecht Stadsdiner In het kader van Wereldarmoededag aten we samen met buurtbewoners. 35

• PuurGevoed Kookcursus. 16

• Nacht van de Nacht

November

We organiseerden een wandeling in het Griftpark na zonsondergang. 20

• Soep uit iedere hoek In samenwerking met DOCK organiseerden we een soepactiviteit. 60

• Expositie Expositie door werkers van Werkplaats Kindergemeenschap uit Bilthoven.

December

• Levende kerststal Op kerstavond organiseerden we weer een levende kerststal. De stadsboerderij was extra laat open van 17.00 tot 19.00 uur. 600

• Bijenwaskaarsen maken We maakten bijenwaskaarsen in de kerstvakantie. 20

Koppelsteede

Januari

• Nationale Tuinvogeltelling Vogelvoer maken voor thuis en in bomen op het terrein van Koppelsteede.

Maart

• Start tuinseizoen Samen met nieuwe tuinvrijwilligers bedden verdelen en klaarmaken. 26

• NLdoet Samen met vrijwilligers vernieuwden we het hekwerk rond de vijver. 12 April

• Natuurcollege Ringslang Wim de Wild van Ravon gaf een college en we spotten ringslangen bij Rhijnauwen. 10 Mei

• Schaapscheren De schapen werden geschoren en bezoekers mochten wol meenemen of maakten armbandjes van wol. 85

• Workshop Composteren Velt organiseerde een workshop over composteren met theorie en daarna hebben we samen een composthoop opgebouwd op de tuin met wol en mest van onze schapen.

• Natuurcollege Biodiversiteit Met Luc Hoogenstein, biodiversiteit op Koppelsteede bekijken.

Juni

• Natuurcollege Orchideeën Met natuurgroep Lunetten eerst theorie en daarna orchideeën bekijken op verschillende locaties in Lunetten.

• Kruidenworkshop Op de tuin maakten deelnemers elixer en zalf met Kruidenzusje. 14

• Gluren bij de Buren Improvisatietheater Mega Mango’s was aanwezig.

Juli

• Bodemles In het kader van Bodemonderzoek met je Onderbroek organiseerden we met Mariken Heitman een bodemles met theorie en bodemonderzoek op de tuin.

• Buurtcamping Een camping in de boomgaard met sport- en natuuractiviteiten en samen eten. Georganiseerd samen met Pieter van Luna Movement. Een groep studenten organiseerde ook verschillende activiteiten voor bezoekers.

Augustus

• Beleef de tuin met al je zintuigen Samen met peuters en hun ouders gingen we de tuin in om te ruiken, proeven en ons te verwonderen over wat daar allemaal groeit en bloeit.

September

• Oogstfeest Activiteiten georganiseerd binnen het thema zaden: zadenmemory, zadenruil, workshop zaden oogsten en bewaren, thee uit eigen tuin.

Oktober

• Boomspiegeldag Uitdelen van planten voor geadopteerde boomspiegels.

• Grote Utrecht Stadsdiner We deelden dinerpakketten uit voor het Grote Utrecht Stadsdiner.

• Nacht van de Nacht We organiseerden een natuurcollege nachtdieren, er was glühappelsap, bezoekers konden uilenballen pluizen en het blotevoetenpad bewandelen in het donker.

• Improvisatietheater Retteketet

November

2500

Improvisatietheater Retteketet kwam langs en speelde allerlei scenes uit de boerderij met inbreng vanuit het publiek.

• Natuurwerkdag Met vrijwilligers gingen we wilgen knotten rond de moestuin en kinderen vierden elke tak/twijg die verwijderd werd.

December

• Kerstmarkt Kleine markt met optreden van het Kerstkoor in de winterstal, kerstversiering maken van natuurlijke materialen, Krijg de Kleertjes.

Steede Hoge Woerd

Januari

• Workshop Wenskaarten blauwdrukken

Februari

• Vakantie-doe-kist voorjaarsvakantie

Maart

In het kader van de expositie Blauwdrukken van de Natuur. Deelnemers maakten wenskaarten voor nieuwjaar of andere momenten.

Kist vol met doe-activiteiten die passen bij het seizoen, zoals een spel, een opdracht, puzzel met een zoekkaart of leuke materialen.

• NLdoet Vrijwilligers kwamen in het kader van NLDoet de tuin opknappen: heggen snoeien, de entree opknappen en de plantenbakken op het terrein een make-over geven.

April

• Schaapscheerdersfeest De schapenscheerder scheerde de schapen terwijl hij dingen vertelde over het scheren, de wol en schapen. Er waren heel veel wollige activiteiten en we vergaten natuurlijk de vaders niet: voor de schapen een scheerder, voor de vaders een barbier.

• Opening Pollinations De onthulling van de kunstwerken in het Pollinations programma door kunstenaars Annemarie Maes, Erwin Driessens en Maria Verstappen, Robin Koek en Peter de Cupere. Feestelijk programma met rondleidingen, workshops over bijen, bijen-quizzen en de lancering van de bijbehorende escape game.

• Escape game Bevrijd de Bijen De escape game Bevrijd de Bijen is gemaakt bij wijze van interactieve ‘rondleiding’ of ‘audiotour’ bij het kunstprogramma Pollinations. Kinderen en hun ouders maakten op een laagdrempelige manier kennis met bijen en de leefwereld van bijen waarbij ze langs alle kunstwerken van Pollinations kwamen.

Mei

• Workshopserie Leren tuinieren

• Vakantie-doe-kist meivakantie

Drie workshops met elk een ander thema: tuinieren met bestuivers zoals bijen en vlinders, hoe omgaan met (on)kruid en de eetbare tuin.

Kist vol met doe-activiteiten die passen bij het seizoen, zoals een spel, een opdracht, puzzel met een zoekkaart of leuke materialen.

Activiteit

Omschrijving

• Bijenfeest Ter ere van Nationale Bijendag was er een feestelijk programma op Steede Hoge Woerd: de imkers waren er om te vertellen over het leven van honingbijen, er waren activiteiten zoals quizzen en spelletjes en je kon de Bevrijd de Bijen escape game spelen.

• Natuurcollege Toevallig Groen, Zaailingen van de Stad

Juni

Een natuurcollege in het kader van de expositie Toevallig Groen, Zaailingen van de Stad, door Hans van Lunteren. Over hoe de kracht van de natuur en bomen de tekentafel-plannen van parkmakers doorkruisen en vrolijk hun eigen gang gaan.

• Gluren bij de Buren Improvisatietheater Iets Anders improviseerde erop los met de thema’s die langskomen op een boerderij: de dieren, de tuinen, de planten en de bloemen.

• Nationale Modderdag Schilderen met modder, taarten kleien met modder, de mooiste moddermonsters maken.

• Lezing Bodemonderzoek met je Onderbroek

In het kader van Bodemonderzoek met je Onderbroek een natuurcollege door Jan Dijksterhuis van het Westerdijk Instituut in Bibliotheek Neude. Zij deden onderzoek naar de opgegraven onderbroek en maakten foto's met een elektronenmicroscoop. Een schimmelige lezing over alle schimmels die in een begraven onderbroek te vinden zijn.

Deelnemers

250

150

Juli

• Vakantie-doe-kist zomervakantie

Kist vol met doe-activiteiten die passen bij het seizoen, zoals een spel, een opdracht, puzzel met een zoekkaart of leuke materialen.

340 Augustus

• Kinderkookworkshop met Ratatouille Serie van verschillende kookworkshops door Ratatouille.

6 September

• Oogstfeest

Een markt met lokale ondernemers, voor de kinderen leuke activiteiten rondom groenten en alles wat je weten wilt over bijen, moestuinieren, Meer Bomen Nu, rondleidingen door Jong Geleerd Oud Gedaan. Georganiseerd in samenwerking met de Coöperatie Leidsche Rijn.

• Speelklok Roadshow Roadshow van het museum met een vrolijk, antiek ‘draaiorgel’.

Oktober

• Vakantie-doe-kist herfstvakantie

Pak een spel, doe een opdracht, puzzel met een zoekkaart of leef je uit met leuke materialen. In de vakantie-doe-kist zitten altijd verschillende opdrachten die passen bij het seizoen.

• Boomspiegeldag Uitdelen van planten voor geadopteerde boomspiegels.

• Dierendag Kinderen konden de dierverzorgers helpen met lekkere dierensnacks voor de dieren, een snoepslinger van groenten of een heerlijke fruitmix.

• Voorleesmiddag In samenwerking met de Bibliotheek Utrecht voorlezen over dieren, voor de kleintjes.

4500

10 December

• Vakantie-doe-kist kerstvakantie

Kist vol met doe-activiteiten die passen bij het seizoen, zoals een spel, een opdracht, puzzel met een zoekkaart of leuke materialen.

• Bijenwaskaarsen maken In de kerstvakantie konden bezoekers kaarsen maken van echte bijenwas.

• Uitdeeldag Meer Bomen Nu Er werden weer bomen uitgedeeld vanuit de bomenhub.

Stadstuin Klopvaart

Activiteit

Januari

• Nationale Tuinvogeltelling Vogels tellen met vrijwilligers op de stadstuin.

5 Februari

• Workshop Bodemdiertjes Voor vrijwilligers organiseerden we een workshop Bodemdiertjes. 8

Maart

• IVN moestuincursus IVN organiseerden drie moestuinbijeenkomsten in maart, april en mei met een excursie naar Tuinenpark De Pioniers. 36

April

• Lente op Stadstuin Klopvaart We vierden de lente op de tuin met een paasnatuurbingo, schminken, gouden eieren zoeken, aandacht voor tuinieren en de tuinbakken.

• Sociaal Tuinieren - Stichting Present Stichting Present ging weer Sociaal Tuinieren in Overvecht. Vrijwilligers onderhielden tuinen van bewoners die dat zelf niet (meer) kunnen. Verzamelen, lunchen en de afronding waren op Stadstuin Klopvaart.

Mei

• Oogstkraam Vanaf mei was de oogstkraam weer open.

Juni

• Bloemenpluktuin Vanaf juni was de bloemenpluktuin weer open.

• Gluren bij de Buren De Beursband en Wereldkoor de Derde Verdieping verzorgden muziek op de tuin.

Juli

• Meewerken op de tuin Via NL Cares een oproep uitgezet dat men op woensdag mee kon werken op de tuin. 5

• Ons Utrecht In samenwerking met Rosendael boden we ouderenbesteding op de tuin. De ouderen konden vaasjes schilderen en onder begeleiding bloemen plukken in de tuin.

September

• Pesto maken We hebben pesto gemaakt voor iedereen op de tuin. 12

• Hop oogsten (en bellen plukken) Er kon weer hop geoogst worden op de tuin in samenwerking met vandeStreek bier.

November

• Knutselen Sint-Maarten Knutselactiviteit in het kader van Sint-Maarten.

Stadstuin Zuilen

Activiteit Omschrijving

Januari

• Nationale Tuinvogeltelling Vogels tellen met vrijwilligers op de stadstuin.

Maart

• Moestuincursus XL Moestuincursus door de Tuinders.

• Peuters op de tuin - Oogst Peuteractiviteit met thema oogst.

April

• Peuters op de tuin - Zaadjes Peuteractiviteit met thema zaadjes.

• Peuters op de tuin - Beestjes Peuteractiviteit met thema beestjes.

Mei

• Oogsttuin Vanaf mei was de oogsttuin weer open.

Juni

• Peuters op de tuin Voor peuters vanaf 2 jaar organiseerden we een activiteit in het kader van de Slootjesdagen met als thema waterdiertjes.

• Bloemenpluktuin Vanaf juni was de bloemenpluktuin weer open.

• Peuters op de tuin Voor peuters vanaf 2 jaar organiseerden we een activiteit in het kader van Modderdag.

• Workshop Botanisch schilderen Een workshop botanische aquarels maken met eco verf.

September

• Peuters op de tuin - Oogst Peuteractiviteit met thema oogst.

Oktober

• Winterslaapborrel In het tuincafé organiseerden we een laatste borrel vóór de sluiting in het winterseizoen.

November

• Natuurwerkdag Vrijwilligers konden onder leiding van een paar vaste vrijwilligers en een medewerker van de stadstuin meetuinieren. Fruitbomen snoeien in het voedselbos, takkenrillen herstellen en de natuurlijke hagen op de tuin bijwerken.

• Sint-Maarten puzzeltocht We boden de Sint-Maarten puzzeltocht aan van IVN.

Deelnemers

Natuureducatie voor basisonderwijs

Een overzicht van onze programma’s voor het basisonderwijs in 2024, inclusief het aantal deelnemende leerlingen.

Lessen op Utrecht Natuurlijk-locaties

Educatieve tuinen en stadsboerderijen

Materiaalprojecten

Lessen op school met (levende) materialen van Utrecht Natuurlijk

Leskisten

Projecten op school, uitgevoerd door de leerkracht mbv de leskist

Doe-het-zelf-projecten

Op en rond de school, uitgevoerd door de leerkracht

leerlingen dat deelnam

Landelijke projecten

Boerderij in de Kijker

Voor meer informatie over de verschillende programma onderdelen zie ons programmaboek: www.utrechtnatuurlijk.nl/basisonderwijs

Programma

Onze locaties zijn niet alleen een ontmoetingsplek voor Utrechters, maar ook een bron van inspiratie en ontspanning.

Ze bieden ruimte om te genieten van dieren, tuinen en diverse activiteiten; van spelen en ontdekken tot een bezoek aan een van onze boerderijwinkels of horecagelegenheden. Jong en oud worden uitgedaagd om meer te leren over het milieu, met een educatief programma gericht op natuur in de stad en gezonde, duurzame voedselvoorziening. Daarnaast biedt Utrecht Natuurlijk Utrechters de mogelijkheid om actief bij te dragen aan de groene stad, door middel van vrijwilligerswerk en het starten van eigen initiatieven. Samen creëren we een levendige en verbindende omgeving en dragen we bij aan een duurzame stad.

In dit hoofdstuk geven we een overzicht van ons programma op onze locaties, met aandacht voor recreatie, educatie en de mogelijkheden om actief mee te werken.

2.1 Recreatie op onze locaties

Onze stadsboerderijen zijn gastvrije en inspirerende plekken in de stad, waar iedereen gratis welkom is. Utrechters komen hier graag om te ontspannen, te recreëren en te genieten van de dieren en de tuinen. Ze kunnen er spelen en ontdekken, en onze boerderijwinkels en horecagelegenheden bezoeken. Met naar schatting 400.000 bezoekers per jaar vormen onze boerderijen een echte afspiegeling van de stad. Hier ontmoeten Utrechters met uiteenlopende achtergronden elkaar en zo ontstaan nieuwe contacten. Sommige bezoekers komen dagelijks, anderen een of een aantal keer per jaar.

De stadsboerderijen zijn het hele jaar door geopend, zes dagen per week van 10.00 tot 17.00 uur. De openstelling van de stadstuinen wordt bepaald door de beschikbaarheid van medewerkers en vrijwilligers.

2.1.1 Bezoekerscentra

Op onze stadsboerderijen zijn bezoekers welkom in de bezoekerscentra, het centrale ontmoetingspunt van elke locatie. Hier kunnen ze terecht voor een kleinschalige horecavoorziening met eten en drinken en een winkel met lokale producten.

•

• Op Stadsboerderij Steede Hoge Woerd is geen zelfstandig bezoekerscentrum; dit wordt gedeeld met onze partners van Castellum Hoge Woerd. Het CastellumCafé is sinds 29 augustus 2024 gesloten door een ingestort plafond.

• Stadsboerderij Eilandsteede werkt samen met de Wijde Doelen, de creatieve tak van Reinaerde. Zij maken keramische borden met thema’s van Utrecht Natuurlijk voor de boerderijwinkel. Ook is er een zadenbibliotheek geopend, waar bezoekers gratis zaden kunnen ruilen.

• Op Stadsboerderij Gagelsteede was de horeca en winkel minder vaak open door een tekort aan vrijwilligers. Hierdoor kon de functie als trefpunt nauwelijks worden ontwikkeld. Wel zijn er kleinschalig producten verkocht via betalingen met een QR-code.

• Ook op Stadsboerderij Koppelsteede zijn producten in beperkte oplage verkocht via QR-codebetalingen. Daarnaast heeft de horecaruimte nieuw meubilair gekregen. In de boerderijwinkel worden diverse producten verkocht: onder andere worsten van Buitengewone Varkens, pasta, kruidenthee, kruidensap en kombucha van Wilderland, broden en gebak van de Bakkert uit Utrecht Oost, honing van onze imker, groenten en kruidenthee uit onze eigen moestuin en appels en peren uit eigen boomgaard.

• Stadsboerderij Griftsteede kon met het boerderijcafé het hele jaar door open blijven. Ook hier is een zadenbibliotheek toegevoegd.

In onze stadstuinen kunnen bezoekers tuinproducten kopen, vaak bij een oogstkraam met verse gewassen. Stadstuin Zuilen heeft een unieke winkel- en horecavoorziening, maar was door personeelsgebrek alleen op vrijdag open.

Op Kasteeltuin Nijevelt werken we samen met de naastgelegen horecagelegenheid van Abrona, waar ook tuinproducten te koop zijn.

We blijven ons inzetten voor een zo groot mogelijke toegankelijkheid voor bezoekers met een fysieke beperking. Op Stadsboerderij Gagelsteede hebben we een nieuw konijnenverblijf gebouwd dat hierop is afgestemd. Daarnaast is de stal opnieuw ingericht, waardoor de dierenverblijven beter toegankelijk zijn.

Om de beleving en educatieve waarde van de binnenruimtes te versterken, is op Stadsboerderij Eilandsteede een educatieve hoek bij de entree ingericht. Stadsboerderij Griftsteede heeft een verrijdbaar digitaal scherm gekregen, waarmee bijvoorbeeld in het voorjaar live beelden van een nestcamera getoond worden. Bij Stadsboerderij Koppelsteede is een vitrine geplaatst met opgezette dieren, een vleermuisskelet en andere stadsnatuuritems, voorzien van uitleg en weetjes.

Boerderijwinkel en horecavoorzieningen

De winkel- en horecavoorzieningen op onze stadsboerderijen en op enkele stadstuinen vormen een waardevolle toevoeging aan de locatie, die onze natuureducatie- en recreatieve functie aantrekkelijker maakt voor een breder en diverser Utrechts publiek.

Met ons assortiment brengen we bezoekers in contact met:

• lokale voedselproductie en de stad en regio als voedselbron;

• moestuinieren en het zelf verbouwen van groenten;

• bewust en duurzaam vlees eten;

• het belang van meer plantaardig eten en vleesvervangers;

• het voorkomen van voedselverspilling.

Onze producten komen van onze eigen stadsboerderijen en tuinen en van producenten die zoveel mogelijk biologisch, duurzaam en lokaal werken. Het aanbod varieert: groenten en fruit, honing van onze eigen imkers, dierlijke producten van ons vee, en materialen voor Utrechters die zelf aan de slag willen met moestuinieren of biodiversiteitsonderzoek. Daarnaast verkopen we regelmatig boeken over natuur en voeding en spelen we in op het seizoen, bijvoorbeeld met stekjes van inheemse planten of een doe-het-zelfpakket voor klimaatadaptief tuinieren.

Op verschillende locaties kunnen bezoekers zelf groenten, kruiden of bloemen oogsten en direct afrekenen bij onze horecamedewerkers. Deze medewerkers zijn niet alleen het aanspreekpunt, maar helpen bezoekers ook op weg en verwijzen hen indien nodig door naar specialisten op onze locaties.

In 2024 hebben we ingezet op een 100% gezonde locatie. Met ondersteuning van Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) en de Teamfit-aanpak hebben we gewerkt aan een gezondere omgeving in onze boerderijcafés. Hoewel dit proces nog niet is afgerond, hebben we al mooie stappen gezet, zoals het aanbieden van volkorenbrood, waterijsjes en een watertappunt aan de bar.

Onze samenwerkingen met producenten zijn stabiel gebleven. We hebben producten die niet goed liepen uit het assortiment gehaald. Bezoekers kunnen bij ons altijd kiezen voor een vegetarische of veganistische optie bij de zoetigheden en lunchgerechten. De opbrengst uit onze eigen tuin was in 2024 helaas beperkt, door de enorme hoeveelheid slakken.

Op Eilandsteede hebben we onze samenwerking met Reinaerde succesvol voortgezet. Op Koppelsteede is in het najaar van 2024 een 15-jarige stagiair van Kranenburg Praktijkonderwijs gestart. Hij leert in de praktijk, van spoelkeuken tot lunchbereiding.

2.1.2 Duurzaam boeren met dieren

We houden onder andere dieren die traditioneel bij de Nederlandse veeteelt horen. Bezoekers van onze locatie kunnen zo kennismaken met deze dieren.

Duurzame regeneratieve veeteelt

Onze dieren leven in een kleinschalig, natuurlijk systeem dat we blijvend ontwikkelen. We onderzochten in 2024 hoe we hierin kunnen groeien en hoe we onze bezoekers beter kunnen informeren over belangrijke thema’s, zoals biodiversiteit in de weilanden, geboorte en slacht, de herkomst van voer, circulaire afvalstromen, dierenwelzijn, en korte ketens.

Bij elke locatie is een onderzoek uitgevoerd door een stagiaire van de opleiding Natuur- en Milieuonderzoeker aan Yuverta. Zij heeft de toestand van de weilanden op alle stadsboerderijen in kaart gebracht en een advies gegeven over mogelijke verbeteringen. In 2025 heeft elke locatie een actieplan opgesteld om de biodiversiteit van de eigen weilanden te bevorderen.

In 2024 hebben we de inkoop van ruwvoer opnieuw aanbesteed. Het ruwvoer wordt nu lokaal ingekocht, uit de omgeving van Gorinchem. De varkens van Buitengewone Varkens die bij ons verblijven, krijgen 100% circulair voer, gemaakt van geredde reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie. Daarnaast is in 2024 een begin gemaakt met het herzien van ons dierenwelzijnsbeleid, om dit te moderniseren en onze dierkeuzes hierin vast te leggen. Behalve de samenwerking met Buitengewone Varkens, zijn er verder geen aanvullende acties ondernomen op het gebied van korte ketens.

In 2024 zijn we de samenwerking aangegaan met duurzame boerenbedrijven in de omgeving van Utrecht, om onze educatie rondom duurzame voedselproductie en de verbinding tussen stad en platteland te versterken. Tijdens de inspiratiedagen voor de publieksmedewerkers Dier hebben we hen, samen met de locatiemanagers, meegenomen naar Boerderij Nieuw Slagmaat in Bunnik. Deze boerderij streeft ernaar vers voedsel, landbouw en mensen dichter bij elkaar te brengen en zo bij te dragen aan een gezonder voedsel systeem. Door zelf actief lokale boerenbedrijven te bezoeken, blijven we geïnspireerd en verdiepen we onze kennis over onderwerpen die voor Utrecht Natuurlijk van belang zijn. Op die manier kunnen we deze inzichten weer verder verspreiden.

We hebben onze samenwerking met duurzame veehouderijen in de regio Utrecht versterkt. Zo heeft Gagelsteede een nieuwe koe gekocht van Hof van Gunterstein, een kleinschalig biologisch boerenbedrijf in Breukelen dat we in december 2023 hebben bezocht.

Mens-dierrelatie

Bij Utrecht Natuurlijk krijgen bezoekers de kans om waardevolle ervaringen op te doen. Het contact met dieren op onze locaties vergroot de betrokkenheid bij dieren en stimuleert daarmee ook een bewustere houding in het zorg dragen en samenleven in harmonie met de natuur. In 2024 hebben we het contact tussen bezoekers en dieren tot prioriteit gemaakt. Als publieksmedewerkers Dier concen treren we ons op de manieren waarop bezoekers contact kunnen maken met onze dieren en onderzoeken we hoe we dit nog beter kunnen faciliteren. Wij onderscheiden ons van dierentuinen en musea door onze unieke kracht: de mogelijkheid om dieren van dichtbij te ervaren, ze aan te raken en te voelen.

Tegelijkertijd vinden we respect voor de dieren essentieel: het is belangrijk dat niemand zomaar ondoordacht met ze omgaat. Sommige dieren die we willen laten zien, zoals gerbils of sprinkhanen, hebben daarnaast een afgesloten verblijf nodig. Hoe zorgen we voor een dierbestand dat benaderbaar en tastbaar blijft, maar waarbij ook het welzijn van de dieren centraal blijft staan? Dat is een doorlopend gesprek.

Dierenwelzijn

In 2024 hebben we van de Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk (ULP) uitgebreide voorlichting gekregen over het uitvoeren van mestonderzoek: waarom dit essentieel is en hoe we dit zelf kunnen doen. We onderzoeken de mest van onder andere schapen en geiten op wormbesmettingen en andere parasieten. We behandelen deze aandoeningen nu vrijwel niet meer preventief, wat resulteert in een lager gebruik van diergeneesmiddelen. Dit is niet alleen beter voor de dieren, maar ook voor de bodem.

In 2024 hebben we onderzoek uitgevoerd en laten uitvoeren naar de voordelen van biodiverse weilanden, die bijdragen aan een beter welzijn voor de dieren. Iedere locatie heeft voor 2025 een actiepunt opgenomen in het werkplan om de biodiversiteit te bevorderen.

Drie van onze dierverzorgers hebben deelgenomen aan een workshop over dierenwelzijn. Deze workshop was zo waardevol dat we besloten hebben om deze in oktober 2025 naar Utrecht te halen, voor al onze publieksmedewerkers Dier en eventueel externe collega’s. De focus van de workshop ligt op positief dierenwelzijn en hoe dierverzorgers hieraan kunnen bijdragen. Onderwerpen zoals training, mens-dier interacties, verrijking, het bieden van keuze, en controle komen uitgebreid aan bod.

We toetsen de dierenwelzijnsnormen aan het kwaliteitskeurmerk van de Vereniging van Stads- en Kinderboerderijen Nederland (vSKBN) en de richtlijnen van het Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren (LICG). Dit is een voortdurend proces. Bij de herziening van ons dierbeleid hebben we vastgesteld dat we duidelijker moeten omschrijven wat onze rol is ten opzichte van gezelschapsdieren, hoe we deze rol invullen en hoe we hierover communiceren met onze bezoekers. De huisdierbijsluiters van het LICG zijn inmiddels op al onze locaties beschikbaar.

We hebben verschillende aanpassingen aangebracht in onze dierverblijven. Zo is op Eilandsteede de grote dierenstal verbouwd, is er op Gagelsteede een ‘paddock paradise’ voor de pony’s en een nieuw konijnenverblijf gebouwd, op Griftsteede is het koeienplein aangepast en op Koppelsteede is er een nieuw knaagdierverblijf ingericht.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 12 Verantwoorde consumptie en productie

2.1.3 Levendig erf

Onder het motto ‘Levendig erf’ zorgen we voor verlevendiging van onze stadsboerderijen. Er is altijd wat te doen en te ontdekken.

Groene speelomgeving

Utrecht Natuurlijk stimuleert spelen in het groen, waarbij kinderen natuurlijke materialen gebruiken, ontdekken en experimenteren. Op onze locaties worden ze uitgedaagd om obstakels zoals glibberige boomstammen of kleine beestjes te overwinnen. Dit bevordert hun fysieke en mentale weerbaarheid en versterkt de waardering voor een groene leefomgeving. Onder het motto ‘Samen spelen’ zorgen we ervoor dat ook kinderen met een beperking mee kunnen doen.

Op stadsboerderijen Griftsteede en Eilandsteede beheren we grote speeltuinen. In 2024 is op Stadstuin Klopvaart een nieuwe zandbak aangelegd door buurtbewoners. Stadsboerderij Koppelsteede kreeg een blotevoetenpad en een nieuw bestraat erf, waardoor schaduwplekken beter toegankelijk zijn voor kinderwagens, rollators en rolstoelen. Op Stadsboerderij Griftsteede werd de bouwplaats geopend, waar kinderen vrij kunnen bouwen en spelen met hergebruikte materialen zoals hout, autobanden en pallets. Daarnaast vervingen we de paaltjes voor het blotevoetenpad en kwam er een nieuwe modderkeuken.

Inspirerende groene omgeving

Utrechters kunnen op onze locaties de natuur in de stad ervaren en inspiratie opdoen om zelf bij te dragen aan biodiversiteit en een klimaatbestendige stad. Zo zijn er voorbeelden te zien van geveltuinen, insectentuinen, sedumdaken en bijenburchten die bezoekers thuis ook kunnen aanleggen.

Op Stadsboerderij Gagelsteede is in 2024 een voorbeeldbalkon geplaatst, een schenking van Woonin. Stadsboerderij Eilandsteede heeft tegenover de bijenburcht een bloeiboog

aangelegd die het hele seizoen lang voedsel voor bijen biedt. Dankzij de samenwerking met Meer Bomen Nu had Eilandsteede toegang tot extra zaailingen, waarmee we het erf verder vergroenden. Tegelijkertijd boden we Utrechters de kans om gratis bomen of struiken voor hun achtertuin, schoolplein of buurttuin te krijgen. In samenwerking met kunstenaar Hans van Lunteren werd het project Vergroeningslab opgezet, waarin we samen met collega’s en de buurt de stadsboerderij en omliggende grasstroken vergroenden. We plantten zaailingen van Meer Bomen Nu, zaaiden streekgebonden zaden voor dieren en natuur, creëerden plantvakken binnen de dierenweides en pasten ons maaibeleid aan. Op Stadsboerderij Griftsteede zijn een nieuwe composthoop en plantensteun gerealiseerd, beide gemaakt van wilgentenen.

Meekijken en helpen op de stadsboerderij

Op de boerderij worden dagelijkse werkzaamheden als publieksactiviteit aangeboden. Bezoekers worden uitgenodigd om mee te helpen met het schoonmaken van de dierverblijven, het voeren en verzorgen van de dieren en het onderhouden van de tuin.

Op Stadsboerderij Gagelsteede zijn we in 2024 gestart met wekelijkse diermomentjes, waarbij elke week een andere diersoort centraal stond. Dit bood zowel kinderen als volwassenen de kans om meer over die dieren te leren en ook een leuke ervaring op te doen. Op Stadsboerderij Koppelsteede hielpen kinderen vooral in de weekenden met de dierverzorging. Op Stadsboerderij Griftsteede was er elke dag om 15.30 uur extra aandacht voor de dierverzorging, waardoor meer kinderen gingen meehelpen, mede door extra promotie ter plaatse. Op Stadsboerderij Eilandsteede werden op dinsdag en zaterdag activiteiten met dierverzorgers georganiseerd en was er dagelijks de mogelijkheid om te helpen met het voeren van de dieren.

Doe-het-zelfaanbod op onze locaties

We bieden doe-het-zelfactiviteiten aan, die bezoekers op elk moment van de dag kunnen doen. Hiervoor ligt op onze locaties bijvoorbeeld een natuur- en ontdekspeurtocht en is er altijd klein gereedschap voor het onderhoud van het erf; om te vegen, onkruid te wieden en het afval op te ruimen.

Op Steede Hoge Woerd waren de vakantie-doe-kisten beschikbaar. Bovendien konden kinderen aan de slag met de escape game Bevrijd de Bijen. Op stadstuinen Zuilen en Klopvaart konden bezoekers tegen betaling een moestuinbak huren, inclusief een lesboek voor beginnende moes tuinders. Stadsboerderij Koppelsteede en Griftsteede kochten een verrijdbare schutting, waarop doe-het-zelfmateriaal te vinden is, zoals scheppen, bezempjes, loeppotjes, natuurbingo’s en speurtochten.

Op Stadsboerderij Griftsteede konden bezoekers op donderdagmiddag zelf oogsten, deelnemen aan een doe-het-zelf-vogelwandeling (in samenwerking met exposant Jaap van der Mei), en er werd extra aandacht besteed aan speurtochten en zoekkaarten. Op Stadsboerderij Eilandsteede gaven we informatie over nationale tellingen, boden telformulieren aan en deelden creatief educatief materiaal uit, zoals kleurplaten. In 2024 plaatsten we een luisterpaal voor het project Luistervink, in samenwerking met de stadsecologen. Via de luisterpaal kunnen bezoekers eenvoudig horen welke vogels er in het park te beluisteren en te zien zijn.

Educatieve bebording

Er is veel te zien en te ontdekken op onze locaties, maar veel van deze ervaringen komen pas tot leven wanneer bezoekers er informatie over krijgen. Hoe we de mest van onze dieren gebruiken om de bodem te voeden, bijvoorbeeld, of hoe we een tuin inrichten met planten die de biodiversiteit bevorderen. Onze medewerkers geven uitleg en we zorgen voor duidelijke bebording, zodat bezoekers de educatieve elementen op onze locaties inhoudelijker kunnen ervaren.

Op Stadsboerderij Gagelsteede is bij elke diergroep een boekje te vinden, met een klein dierenbord waarop een beschrijving van de dieren en interessante weetjes staan. Eind 2024 waren op Stadsboerderij Koppelsteede de bordjes voor de moestuin gereed. Stadsboerderij Griftsteede ontwikkelde nieuwe bordjes voor de moestuin, met informatie over de planten en welk gerecht je ervan kunt maken. Op de tuin van Stadsboerderij Eilandsteede is een nieuw voedselbos aangelegd, waarvoor in 2024 bebording is geplaatst.

Vreedzame Wijk

Om een veilige omgeving voor alle bezoekers te garanderen, maakt Utrecht Natuurlijk gebruik van de methodiek van de Vreedzame Wijk. Dit is een integrale pedagogische benadering die wordt toegepast door alle organisaties die werken met jeugd en ouders in de wijk. Het doel is dat medewerkers van verschillende organisaties kinderen op dezelfde manier aanspreken op gedrag en dat conflicten op een veilige en constructieve manier worden opgelost. Onze medewerkers volgen regelmatig trainingen in de Vreedzame Wijk-methodiek. In februari 2024 volgde het team van Stadsboerderij Gagelsteede een training in Cultuur Sensitief Werken.

2.1.4 Ecologisch tuinieren

Utrecht Natuurlijk zet zich in voor een gezondere en duurzamere voedselvoorziening met lokale voedselproductie, in balans met de natuur. We verminderen het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en maken de overstap naar circulaire landbouw om de CO2-uitstoot te verlagen en ontbossing tegen te gaan. In 2024 hebben we verschillende initiatieven gerealiseerd die bijdragen aan deze missie, van ecologisch tuinieren tot het tonen van kleinschalige voorbeelden van regeneratieve landbouw in Nederland.

Methoden en experimenten

We hebben ‘no digging’-methoden verder geïmplementeerd op al onze tuinen. Hierbij wordt de bodem zo min mogelijk verstoord. Dit zorgt ervoor dat het bodemleven optimaal kan functioneren. Daarnaast hebben we de grond afgedekt met natuurlijke materialen, zoals stro, blad en gerecycled karton, om de bodem te beschermen. Waar er een tekort aan afdekmateriaal was, werd incidenteel plastic gebruikt. Deze aanpak zorgt voor een betere bewerkbaarheid van de grond aan het begin van het groeiseizoen.

Varkens werden op sommige tuinen ingezet om de bodem te verbeteren, maar dit had niet het gewenste effect. Het gewicht van de varkens en de verstoring van het bodemleven zorgden voor meer nadelen dan voordelen, waarna we besloten de inzet van varkens op de tuinen te heroverwegen.

Op Stadstuin Kanaalweg hebben we een vlaskweekexperiment uitgevoerd, waarbij vrijwilligers leerden hoe ze vlas konden telen en verwerken tot linnen. Helaas is het nog niet gelukt om voldoende vezels te verkrijgen om het proces verder uit te voeren, waardoor dit experiment nog niet afgerond is.

Uitbreiding op de tuin

Het voedselbos op Stadstuin Kanaalweg werd uitgebreid met 200 nieuwe bomen, geplant door vrijwilligers. Dit biedt niet alleen meer voedsel, maar ook meer educatieve mogelijkheden voor bezoekers. Het voedselbos op Stadstuin Zuilen en de permacultuurtuin op Stadstuin Klopvaart hebben in 2024 vooral in kwaliteit kunnen groeien. Er is gewerkt aan het verbeteren van de ruimte voor het voedselbos en het vervangen van de pergola.

Op Stadstuin Food for Good en Kasteeltuin Nijevelt werden kassen geplaatst om het groeiproces zichtbaar te maken en zelf te kweken. Dit biedt deelnemers de mogelijkheid om het hele proces van zaden tot oogsten te volgen. Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 15 Leven in op het land.

Samenwerking

Op diverse tuinen werd samengewerkt in werkgroepen. Er zijn coördinatoren aangesteld om de tuinen te beheren. De werkgroepen organiseren gezamenlijke klusdagen, wat zorgt voor meer verbinding en uitwisseling tussen de deelnemers. Bij Stadstuin Kanaalweg werd iedere woensdag een lunch bereid voor de deelnemers, gemaakt van ecologisch voedsel uit de tuin. Dit heeft de betrokkenheid en samenwerking binnen de tuin verder versterkt. De moestuincursussen van de Tuinders en IVN waren in 2024 allemaal volgeboekt.

Onze tuinen waren actief betrokken bij verschillende evenementen, zoals de Natuurwerkdagen, NLdoet en Gluren bij de Buren. Deze activiteiten hebben niet alleen de zichtbaarheid van de tuinen vergroot, maar ook bijgedragen aan de versterking van de lokale gemeenschap.

Educatie

In 2024 zijn we verdergegaan met het ontwikkelen van educatieve materialen, zoals bebording en ontdekroutes, om te laten zien hoe beheer en inrichting bijdraagt aan duurzame voedselproductie. Op Kasteeltuin Nijevelt werden vrijwilligers actief betrokken bij het maken van bordjes voor de bomen om soortnamen te benoemen en het bewustzijn over biodiversiteit te vergroten. Een bijzondere toevoeging in 2024 was de ontdek-kar van circulair materiaal op Kasteeltuin Nijevelt, gerealiseerd door Buurjongens. De kar bevat informatie over de tuin en biedt speurtochten en ontdekkaarten voor kinderen en volwassenen.

Op Steede Hoge Woerd hebben we het educatieve programma voor basisscholen verder ontwikkeld. Leerlingen beginnen hun tuinles nu met het inrichten van de bodem,

in plaats van direct te zaaien. De lessenreeks eindigt met het klaarmaken van de bodem voor de rustperiode na de oogst. Zo leren leerlingen het belang van ecologisch tuinieren en bodemzorg.

Op Stadstuin Zuilen en Stadstuin Klopvaart hebben we doe-het-zelftuintjes geïntroduceerd. In totaal werden er negen tuintjes afgenomen door gezinnen die zo op een leuke manier kennismaakten met moestuinieren. Daarnaast kwamen er op verschillende locaties natuurbingo’s, waarmee deelnemers op een speelse manier meer leerden over de natuur.

Op alle tuinen lieten we kleinschalig composteren zien. Informatie over composteren werd gedeeld door middel van bebording en do’s & don’ts, maar er zijn verder geen grote ontwikkelingen op dit gebied geweest.

Openstelling

De openstelling van de stadstuinen zonder stadsboerderij was zeer beperkt. Daarom zijn investeringen in extra recreatieve waarde hier uitgesteld. Alleen op Stadstuin Klopvaart is geëxperimenteerd met de openstelling op zondagmiddag door de zogenaamde samentuinders, in het kader van wederkerigheid. Dit gebeurde met wisselende regelmaat en blijkt voor herhaling vatbaar te zijn, mits er duidelijke kaders worden gesteld.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 11 Duurzame steden en gemeenschappen.

2.2 Educatie op onze locaties

Het educatieprogramma op onze locaties bestaat uit recreatieve activiteiten, lezingen, workshops en cursussen. We maken het programma samen met andere Utrechtse partijen en we stellen onze locaties beschikbaar aan initiatiefnemers van activiteiten die bijdragen aan een groene en gezonde stad. Dit noemen we ‘het groen wijkpodium’. Het programma gaat over onze thema’s ‘natuur in de stad’ en ‘gezonde en duurzame voedselvoorziening’ en is laagdrempelig en verdiepend, zowel voor kinderen als voor volwassen.

2.2.1 Recreatieve activiteiten

Op onze stadsboerderijen en stadstuinen organiseren we diverse recreatieve activiteiten, vaak geïnspireerd door het seizoen, landelijke themadagen of evenementen in de stad. Hiermee bieden we bezoekers de kans om de natuur te beleven, of dat nu in de vorm van een leerzame ervaring is of juist door ontspanning in een groene omgeving.

We nemen deel aan verschillende landelijke themadagen, zoals de Nationale Tuinvogeltelling, de Boomfeestdag, Nederland Zoemt, Wereld Dierendag, Slootjesdagen, Nationale Modderdag, Nacht van de Nacht en de Natuurwerkdag. Daarnaast richten we ons activiteitenaanbod vooral op schoolvakanties en feestdagen. Denk aan uilenballen pluizen, appelmoes maken, maïs roosteren, hutten bouwen, kerststukjes maken, slootje prutten, broodjes bakken, op zoek gaan naar bodemdieren en schapen scheren. Op meerdere locaties is het inmiddels een geliefde wijktraditie dat ouders en kinderen met Pasen eieren komen zoeken.

Publieksactiviteiten rondom tuinseizoen en het oogstfeest Op onze stadstuinen en stadsboerderijen organiseren we twee keer per jaar een publieksactiviteit om belangrijke momenten op onze tuinen te vieren: de start van het tuinseizoen en het oogstfeest.

In maart luiden we het tuinseizoen in. Bezoekers kunnen kennismaken met de verschillende werkgroepen, zich aansluiten bij bestaande initiatieven of zelf iets nieuws opzetten. Met een gerichte communicatiecampagne werven we nieuwe vrijwilligers die als tuinder aan de slag willen op een van onze stadstuinen.

In september staan de oogst en de afsluiting van het tuinseizoen centraal. Tijdens een feestelijke dag kunnen bezoekers meedoen aan activiteiten zoals fruit plukken en sap maken, en krijgen ze informatie over de producten van onze tuinen en die van lokale en regionale producenten.

Kijk voor het activiteitenoverzicht op pagina 8-21

Exposities

Kunstenaars benaderen ons om bij ons te exposeren, en we nodigen ook zelf kunstenaars uit. De exposities worden gepresenteerd in onze bezoekerscentra en zijn zoveel mogelijk thematisch verbonden met onze hoofdthema’s ‘natuur in de stad’ en ‘gezonde en duurzame voedselvoorziening’.

Op Steede Hoge Woerd waren in 2024 de exposities

Zaailingen, Toevallig Groen van Hans van Lunteren en Jessica van Essen, Schoonheid van Imperfectie van Kitty van den Heuvel, en Geknipte Wezens van Anne Oldenhuis.

Op Stadsboerderij Griftsteede waren de tentoonstellingen Verbonden Werelden door Saskia Hendriks, Jasjaja door Sjaak van Jantine, Vogels Griftpark & Gedachten door Jaap van der Mei, Weeds at Home door Ella van der Naalt, 25 jaar Griftpark door Stichting Griftpark en 25 jaar Griftpark door een vwo 6-klas van Werkplaats Kindergemeenschap.

Op Stadsboerderij Gagelsteede was een vitrinetentoonstelling te zien over ratten in de stad, waarin het effect van zwerfafval werd belicht. Deze tentoonstelling werd gerealiseerd in samenwerking met de gemeente Utrecht en een dierenpreparateur. Daarnaast exposeerde vrijwilligster Sylvia van Stadstuin Klopvaart haar doorlopende digitale expositie met close-ups van alles wat leeft op de stadstuin. Deze expositie is te vinden op de socialmediakanalen van Stadstuin Klopvaart onder het kopje Op Safari met Sylvia.

Kinderfeestjes

Op onze stadsboerderijen kunnen kinderen hun verjaardagsfeestje vieren met diverse leuke en educatieve activiteiten. We bieden vijf verschillende verjaardagskisten aan, boordevol materialen voor feestelijke natuuractiviteiten voor kinderen van vijf tot twaalf jaar. Hiermee leren kinderen spelenderwijs over natuurthema’s. Het aanbod is toegankelijk, ook voor ouders met een kleiner budget.

Bij Steede Hoge Woerd werden zes kinderfeestjes gevierd in het buitenleslokaal en werden ongeveer 12 verjaardagskisten verhuurd. Op Stadstuin Klopvaart werd de ruimte acht keer gebruikt voor kinderfeestjes, terwijl op Stadsboerderij Gagelsteede vier verjaardagskisten werden verhuurd en de educatieve ruimte af en toe voor een feestje werd ingezet. Daarnaast kwamen er vaak ouders met kinderen naar de natuurspeelplaats om hun feestje te vieren, waarbij zij zelf alles meenamen en de kinderen speelden op het erf van de stadsboerderij of in de speeltuin van DOCK. Stadsboerderij Koppelsteede was de locatie voor maar liefst 37 feestjes en ontving 12 aanvragen voor de verjaardagskist, met een mix van kinderfeestjes en vieringen voor volwassenen, zoals verjaardagen of jubilea. De prijs is laag, en gasten mogen zelf taart en drankjes meenemen. Bij Stadsboerderij Griftsteede konden ouders de tafel in de huiskamer gratis reserveren voor maximaal negentig minuten, wat wekelijks werd gedaan om een feestje te vieren.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 10 Minder ongelijkheid.

2.2.2 Groen wijkpodium

Onze locaties fungeren als groen wijkpodium, waarbij we ruimte bieden aan initiatiefnemers uit de stad die activiteiten willen organiseren die bijdragen aan onze missie: ‘leren leven in harmonie met de natuur’. Deze activiteiten richten zich op de thema’s ‘natuur in de stad’ en ‘een gezonde en duurzame voedselvoorziening’.

We werken samen met initiatiefnemers die het recreatieve programma verrijken en helpen nieuwe bezoekers kennis te laten maken met onze locaties. Bij activiteiten van andere partijen nemen we de rol van facilitator op ons. We stellen onze locatie ter beschikking en dragen bij aan publieksmanagement en publiciteit. Zo werken we onder andere samen met Struinen in de Tuinen, het Bevrijdingsfestival, jeugdcircus DIEDOM en diverse kledingruil- en kerstmarkten. Daarnaast bieden sommige organisaties yoga- en schildercursussen aan, evenals kindervakantieweken op onze locaties. Ook zetten we onze locaties in voor sociale wijkactiviteiten.

Hier volgt een overzicht van enkele samenwerkingen in 2024. Steede Hoge Woerd bood ruimte voor bijeenkomsten van Buurtmoestuin Castellum en de Wespenstichting. Stadstuin Klopvaart werd regelmatig gebruikt door de buurt en

de Bijenvereniging. Op Stadsboerderij Gagelsteede kwamen de beheergroep van Park de Gagel en Wijkbureau Overvecht maandelijks samen en vergaderde Voedseltuin Overvecht regelmatig. In samenwerking met Velt werden er voedselworkshops voor volwassenen georganiseerd. Natuurgroep Lunetten voerde haar natuurwerkzaamheden uit vanuit Stadsboerderij Koppelsteede. Ook fungeerde Stadsboerderij Koppelsteede als vertrek- en lunchpunt voor vrijwilligers van Sociaal Tuinieren, organiseerde Krijg de Kleertjes Lunetten hier elke maand een kinderkledingruilbeurs en gaf Retteketet (improvisatietheater voor en door kinderen uit Lunetten) hier een voorstelling.

Stadsboerderij Griftsteede werkte samen met onder andere Buurtcamping Griftpark, Dierenartsen Zonder Grenzen, Stichting Snorhaar, KNNV Utrecht, Dru Yoga Utrecht, Blom Ecoprint, Puur Gevoed en LOOS. De Natuurcolleges werden verder uitgebreid met een kindervariant, in samenwerking met Stadsboerderij Eilandsteede en WWF Utrecht. Stadsboerderij Eilandsteede werkte ook intensief samen met de gemeente Utrecht bij de herinrichting van Park Transwijk, waar (jonge) bezoekers werden uitgenodigd om mee te brainstormen en hun ideale park te tekenen in een reeks van zes Parkateliers. Wekelijks werden inloopmomenten georganiseerd, zodat de gemeente in gesprek kon gaan met gebruikers en omwonenden. Ook werd er een verhalendiner georganiseerd voor bewoners op Stadstuin Food for Good in samenwerking met Villa Vrede, en werd er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor een structurele samenwerking met Natuur en Milieufederatie Utrecht in het kader van Ongelijk Investeren in Gelijke Kansen.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 8 Eerlijk werk en economische groei.

2.3 Meewerken op onze locaties

Utrecht Natuurlijk biedt Utrechters niet alleen recreatie en educatie over natuur, maar ook de kans om bij te dragen en eigen initiatieven te starten via vrijwilligerswerk. Samen met onze vrijwilligers kunnen we meer betekenen voor onze bezoekers.

Vrijwilligers op onze stadsboerderijen en stadstuinen vervullen diverse behoeften, zoals:

• bijdragen aan natuur en groen in de stad;

• kennis over natuur delen en anderen inspireren;

• leren over tuinieren, dierverzorging en stadsnatuur;

• werken in een groene omgeving voor fysieke en mentale gezondheid;

• sociale contacten opdoen in een groene setting;

• zingeving en plezierige dagbesteding.

Door werkplekken voor vrijwilligers aan te bieden, vergroten we de impact van de gemeentelijke investering in onze locaties. In de volgende paragrafen leggen we uit hoe we werkplekken hebben gecreëerd voor zowel reguliere vrijwilligers als voor mensen die professionele persoonlijke begeleiding nodig hebben.

2.3.1 Vrijwilligerswerk

Door werkplekken voor vrijwilligers aan te bieden, vergroten we de effectiviteit van de gemeentelijke middelen en dragen we bij aan thema’s zoals gezondheid, participatie, re-integratie en sociale cohesie, naast onze doelen op het gebied van natuur- en milieucommunicatie en educatie.

Vrijwilligers melden zich nu aan voor de volgende functies: activiteitenbegeleider, gastheer of gastvrouw, begeleider van (school)groepen op de tuinen, tuinder, dierverzorger, medewerker boerderijwinkel en horeca, klusser en communicatiemedewerker. Onze vrijwilligers variëren in leeftijd van basisschoolleerlingen tot senioren ruim boven de pensioenleeftijd. Zij melden zich aan op onze locaties en worden onderdeel van een locatieteam. De begeleiding van vrijwilligers wordt verzorgd door de betaalde medewerkers op onze locaties.

De mogelijkheid om mee te werken brengen we onder de aandacht via de website en vacaturebank van de Vrijwilligers centrale Utrecht, evenals door middel van een jaarlijkse communicatiecampagne in het voorjaar, waarin we specifiek werven voor vrijwilligerswerk op onze tuinen.

In 2024 zijn we afgestapt van de vrijwilligersovereenkomst en hebben we een intake- en afsprakenformulier geïntroduceerd. Dit formulier wordt vanaf 2024 gebruikt bij het aanstellen van vrijwilligers. Daarnaast is er een begin gemaakt met het samenstellen van een introductieboek voor vrijwilligers. In 2024 zijn er verschillende gesprekken gevoerd waaruit is gebleken dat er geen behoefte is aan het ontwikkelen van functieprofielen. Om die reden is dat dan ook niet ontwikkeld.

In het kader van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) hebben we in 2024 afspraken gemaakt over het aantal begeleiders per locatie die vrijwilligers kunnen aanstellen en toegang hebben tot de dossiers van vrijwilligers. Hiermee hebben we ook gewerkt aan een meer centrale werkwijze op dit gebied. In 2024 hebben we de nieuwe werkwijze toegelicht aan alle begeleiders van vrijwilligers in Utrecht Natuurlijk.

Op Stadsboerderij Koppelsteede is de moestuingroep versterkt met 5 nieuwe vrijwilligers, en ook het team van groenvrijwilligers is uitgebreid met 2 leden. Stadstuin Zuilen heeft ongeveer 30 vrijwilligers, Stadstuin Klopvaart telt er 24, Stadsboerderij Gagelsteede heeft er 15, Stadstuin Plutodreef 15 en Stadstuin Kanaalweg heeft er 30. Daarnaast heeft Stadsboerderij Gagelsteede verschillende groepen vrijwilligers ontvangen van organisaties zoals Reinaerde, Ampere, GenMab, Rabobank, Yuverta Houten, Serve the City, JINCK en ASR. Deze groepen hebben bijgedragen aan diverse projecten. Stadsboerderij Eilandsteede ontving ook meerdere vrijwilligersgroepen, onder andere tijdens NLdoet. Zo kwamen er 7 keer bedrijven met gemiddeld 25 medewerkers helpen. Daarnaast is er een structurele samenwerking met Academie Tien. De groep vaste vrijwilligers op de tuin van Stadsboerderij Griftsteede is in 2024 gegroeid met 5 nieuwe leden. Er zijn ook 2 nieuwe vrijwilligers in de dierverzorging bijgekomen, evenals een nieuwe recreatievrijwilliger. Daarnaast helpen ongeveer 3 vrijwilligers bij evenementen, en was er een samenwerking met Knappe Koppen, een groep studentenvrijwilligers die enkele keren hebben geholpen bij evenementen. Tot slot heeft een groep van GenMab, bestaande uit zo’n 30 tot 40 mensen, geholpen met werkzaamheden op de tuin, de stadsboerderij en bij de bouw van de Bouwplaats.

2.3.2 Begeleid vrijwilligerswerk

Werken in het groen biedt meerwaarde. Onderzoek van Jolanda Maas toont aan dat (moes)tuinieren bijdraagt aan gezonder eten, meer beweging en ontspanning. Groen versnelt stressherstel; zelfs een groen uitzicht helpt al. Werken met dieren werkt therapeutisch; dieren bieden troost en veiligheid, en versterken het verantwoordelijkheidsgevoel en de eigenwaarde. Tijdens werkdagen met vrijwilligers horen we dit vaak direct terug. De vrijwilligers gaan ontspannen naar huis, voelen zich energieker en geïnspireerd en genieten van de sociale contacten. Daarnaast zijn ze enthousiast over het leren van nieuwe dingen, het werken met hun handen, het verzorgen van de dieren en het direct zien van resultaat.

Utrecht Natuurlijk biedt met vijf stadsboerderijen en zes stadstuinen een unieke infrastructuur voor het realiseren van de gemeentelijke doelen ‘meewerken’ en ‘meedoen’. Dankzij de diverse werksoorten bieden de locaties een waardevol en duurzaam aanbod voor Sociale Prestatie en Arbeidsmatige Activering, vormen van begeleid vrijwilligerswerk die gefinancierd worden door de gemeente Utrecht. Voor 2024 heeft de gemeente Utrecht financiering toegekend voor begeleid vrijwilligerswerk op Stadsboerderij Steede Hoge Woerd en Stadstuin Food for Good. Ons verzoek voor een extra dagdeel op Steede Hoge Woerd werd niet gehonoreerd, maar door de grote vraag zijn we halverwege het jaar toch gestart met een proefuitbreiding. Onder professionele trajectbegeleiding hebben wij Utrechters met een intensieve, vaak psychosociale hulpvraag de kans geboden om vrijwilligerswerk te doen.

Er is een constante behoefte aan begeleid vrijwilligerswerk, ook op locaties waar we dit momenteel niet kunnen aanbieden. We ontvangen aanvragen van doorverwijzers zoals Abrona, Lister en buurtteams, en van individuen die zich direct bij ons melden. Regelmatig bleek tijdens de kennismaking of na de start dat sommige vrijwilligers sociaal (zeer) kwetsbaar zijn en professionele trajectbegeleiding nodig hebben. Dit leidde dan tot teleurstelling bij zowel vrijwilligers als medewerkers, die niet altijd de tijd en expertise hadden om passende ondersteuning te bieden. Om ons aanbod uit te breiden, blijven we zoeken naar aanvullende financiering.

We hebben samengewerkt met verschillende organisaties die begeleid vrijwilligerswerk op onze locaties uitvoerden, elk met een unieke aanpak of een specifieke doelgroep. Onder andere Reinaerde, Voedseltuin Overvecht en de Groene Golf boden op diverse niveaus begeleiding aan de deelnemers.

Als begeleiders van de vrijwilligersgroepen zorgden we voor voldoende variatie in het werk, zodat iedereen naar vermogen wilde en kon deelnemen. We waarborgden een veilige en prettige werksfeer. De benadering van Positieve Gezondheid sloot goed aan bij onze werkwijze en blijft een belangrijke basis voor de verdere ontwikkeling van ons werk. In de komende jaren blijven we deze methode dan ook verder implementeren.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 3 Goede gezondheid en welzijn.

Natuureducatie voor het onderwijs

3.1 Basisonderwijs

3.1.1. Het programma voor het basisonderwijs

Positief ontdekken en onderzoeken van natuurlijke kringlopen

Zelf ervaren en doen, zelf ontdekken en onderzoeken, dat was ook in 2024 de kern van de educatieve aanpak van Utrecht Natuurlijk. We stelden de schoonheid van de natuur en de natuurlijke kringlopen centraal en we sloten aan bij de leefwereld van kinderen. Uit evaluaties bleek dat leerkrachten deze werkwijze met gemiddeld een 8,5 waardeerde, waarbij 193 leerkrachten ons werk een 8 of hoger gaven.

De unieke natuurervaringen die Utrecht Natuurlijk de leerlingen biedt, leidt tot een positieve betrokkenheid bij de natuur. Die betrokkenheid is belangrijk bij het (later) maken van weloverwogen keuzes die invloed hebben op een groene en duurzame wereld. We noemen dit ‘ecologische basisvorming’. Door deze basisvorming kun je begrijpen wat er gebeurt als mensen ‘ingrijpen’ in de natuurlijke kringlopen en begrijp je ook hoe je negatieve gevolgen voor klimaatverandering of biodiversiteit kunt voorkomen. Aandacht voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (SDG’s) integreerden we in onze educatie. Met deze aanpak bereikten we in 2024 maar liefst 1.465 groepen en 42.827 keer een Utrechtse leerling. Zie ook het overzicht in hoofdstuk 1.

“Op deze manier kan het onderwijs veel meer diepgang krijgen en dit lukt niet op deze manier in de klas.”

Dat het onderwijs onze ondersteuning erg waardeert bleek ook uit de reacties op de dreigende bezuinigingen op het budget van Utrecht Natuurlijk in juni 2024.

Ruim dertig scholen lieten toen, in niet mis te verstane bewoordingen, weten dat zij het niet eens waren met de bezuinigingsplannen die konden leiden tot minder ondersteuning voor het Utrechtse onderwijs. Volgens hen is onze bijdrage essentieel voor de opgroeiende kinderen van Utrecht.

Kennismaken met tuinieren, natuur in de stad en dieren op de boerderij

Inzicht krijgen in natuurlijke kringlopen was het bovenliggende doel van al onze natuureducatielessen in 2024. Scholen konden bij ons kiezen tussen lessen over tuinieren, natuur in de stad en dieren op onze stadsboerderijen.

“De leerlingen ervaren het in het echt. Zien, voelen, ruiken. Dat heeft veel waarde.”

De materiaalprojecten bevatten levende materialen waarmee leerkrachten aanschouwelijk en praktisch onderwijs konden geven vol bijzondere natuurervaringen. In onze leskisten vonden docenten uitdagende materialen om samen met leerlingen onderzoekend en ontdekkend te leren. Onze doe-het-zelfprojecten konden gedownload worden, om vervolgens zelfstandig uit te voeren.

Het lesaanbod was geclusterd per twee leerjaren (bijvoorbeeld groep drie en vier) of was geschikt voor schoolbreed projectonderwijs. In de lessen was differentiatie mogelijk naar niveau en ervaring.

Bereik en inclusiviteit

We gaven in 2024 in totaal 188 lessen op onze tuinen en 463 lessen op onze stadsboerderijen. Met de uitgifte van levende materialen, de uitleen van leskisten en de doe-het-zelfprojecten bereikten we zo’n 12.000 leerlingen.

“Er zijn veel kinderen die op deze manier nooit buiten komen. Zij hebben geen tuin en zullen niet zo snel op deze manier met de natuur in aanraking komen .”

Omdat we leerlingen ontvingen van scholen uit alle wijken in Utrecht, bereikten we bijna alle Utrechtse kinderen, ongeacht hun afkomst of sociale status. Naast de leerlingen bereikten we ook de leerkrachten, ouders en verzorgers die meekwamen naar de lessen op onze locaties. Ook zij kregen een waardevolle natuurervaring.

De NME-gids

Alle Utrechtse basisscholen ontvingen in juni onze NME-gids. In deze gids vonden scholen al onze educatieprogramma’s en lichtten we relevante educatiethema’s uit. Uitgebreidere informatie over onze programma’s was te vinden op onze website. In onze NME-gids besteedden we ook aandacht aan het ‘Programma van de buren’. Hiermee wezen we scholen op programma’s van meer dan 35 andere (lokale) aanbieders.

3.1.2. Aansluiten bij ontwikkelingen in het onderwijs

Nieuwe didactiek en methodes

We werken voortdurend aan het aanpassen van onze lessen aan nieuwe didactische inzichten en methodes. Zo hebben we in 2024 onze lessen met kamerplantjes herzien; het is nu een les voor de verschillende leerjaren met een nieuwe vlog. Ook zorgden we voor een aanpassing van onze kaasles, waardoor er meer aandacht is voor duurzaamheid

en dierenwelzijn. Zo komen de leerlingen er nu achter dat er ook stierkalfjes geboren worden die vaak al jong geslacht worden.

Tijdens onze jaarlijkse teamdag, waarop we gezamenlijk aan de slag gaan met nieuwe methodieken en het opdoen van inspiratie, zijn we op bezoek geweest bij ARTIS-Groote Museum. Daar kwamen op een vernieuwende manier allerlei onderwerpen voorbij die voor ons van belang zijn.

“De ezel die ging rollen en het onderzoeken van de poep maakte heel veel indruk op de leerlingen.”

Maatwerkondersteuning

Iedere stadsboerderij heeft een verzorgingsgebied van twee Utrechtse wijken. De aan de boerderij verbonden educatiemedewerker is de contactpersoon voor de basisscholen in dat gebied. Bij vragen voor maatwerk of andere inhoudelijke vragen is de educatiemedewerker ook het aanspreekpunt.

“Fantastisch en ga zo door! Fijne medewerkers die graag meedenken en oplossingsgericht zijn.”

In 2024 voerden we het volgende maatwerk uit:

• 120 leerlingen van groep 1-2 van Montessori Buiten Wittevrouwen beleefden op Stadsboerderij Griftsteede een boerderijdag met een aangepast programma met tuin-, speeltuinen boerderijonderdelen;

• Voor dertig leerlingen van groep 5 van de Koekoekschool organiseerden we een bomenplantdag en bomenles;

• Jenaplan Wittevrouwen hielpen we inhoudelijk met een les voor dertig leerlingen van groep 3-4 over de groei van zoogdieren en over hoe een kip groeit in het ei;

• Zestig leerlingen van twee kleuterklassen van Montessorischool LEF volgden een op maat gemaakte bijenles in samenwerking met de imker op Stadsboerderij Griftsteede;

“En daarbij heeft het meekijken in de bijenstal ze denk ik een gigantische ervaring meegegeven die de meeste kinderen anders nooit gekregen zouden hebben.”

• Voor twee groepen van de Rafaelschool verzorgden we een aangepaste Bodembeestjesles op Stadsboerderij Eilandsteede;

• Voor twee groepen van Stip, de school voor speciaal onderwijs, verzorgden we een aangepaste kaasles. Bovendien verzorgden we voor vijf groepen aangepaste Groene Vingers-lessen;

• Voor groep 8 van de Kleine Dichter verzorgden we eveneens aangepaste Groene Vingers-lessen op basis van de behoefte en mogelijkheden van de klas;

• Voor twee kleuterklassen van de Vrije School regelden wij dat zij in het voor- en najaar wekelijks zelfstandig een ochtendprogramma konden uitvoeren in het groen en op de tuin van Stadsboerderij Koppelsteede;

“Ik vond de les absoluut een meerwaarde. Het is voor jonge kinderen heel belangrijk om de natuur te bekijken vanuit een ander perspectief. Ook is het belangrijk dat de kinderen leren dat iedereen een steentje kan bijdragen. Heel fijn dat de les hierop in heeft gespeeld.”

• De twee groepen die tuinierden op Stadsboerderij Koppelsteede volgden een aangepast programma, waardoor de lessen tot de herfstvakantie doorgingen in plaats van tot de zomervakantie. Wij zorgden voor een andere invulling van de tuinen en een aanpassing van de lesopzet;

• In samenwerking met Belle van Zuylen, de school voor speciaal onderwijs, verzorgden we een aangepast programma op Stadstuin Zuilen;

• In samenwerking met Stichting Boomfeestdag verzorgden we een educatief programma bij het Bomenbal op het Jaarbeursplein.

“Op school kost het organiseren van iets met evenveel onderwijswaarde gewoon erg veel tijd.”

Groene scholen en buitenlessen

Een groen schoolplein en een moestuin bij school zijn mogelijkheden om natuur- en buiteneducatie op school een impuls te geven en tegelijkertijd bij te dragen aan meer groen in de stad. Met ons materiaalproject Moestuin bij school kan een school hier concreet invulling aan geven.

We onder steunen scholen die een groen schoolplein willen ontwikkelen en er meer educatief gebruik van willen maken.

In 2024 ondersteunden we de volgende scholen:

• Basisschool de Meander in De Meern wilde advies over een insectenhotel en de daarvoor benodigde materialen;

• Basisschool Hof ter Weide gaven we advies over het ontwerp voor een groen-blauw schoolplein;

• Basisschool Kees Valkenstein adviseerden we over crowdfunding voor een nieuw en groen schoolplein in Vleuten;

• OBO Overvecht (locatie Spoorzicht) gaven we advies rondom de aanpak voor de realisatie van hun ‘droomplein’;

• We organiseerden een workshop Loose Parts Play voor de Maaspleinschool met begeleiding van Martin van Rooijen;

• Op 13 mei organiseerden we een fietsexcursie ‘groene schoolpleinen’ voor Vlaamse leerkrachten langs een aantal inspirerende plekken in Utrecht zoals Kindercampus Molenpark, Stadstuin Kanaalweg, Bouwspeeltuin Voorn, Montessori Basisschool Arcade, Steede Hoge Woerd.

“De kinderen zagen dat de plaatjes uit de boeken ook echt in de natuur te vinden waren. Ze konden ruiken aan de bloemen, zoeken naar de insecten, luisteren naar vogeltjes. Echte materialen zijn onmisbaar bij het lesgeven.”

“Het was een onwijs leuke en leerzame les. Tof dat kinderen zelf kaas mogen maken en hier een eigen (groeps)proces in hebben!.”

“We gaan ieder jaar een keer naar de boerderij. De kinderen worden hier erg enthousiast van (en de ouders die meegaan ook!).”

“Poep opscheppen, stal uitmesten, dat het werk heel makkelijk en saai lijkt maar dat het best leuk, moeilijk en zwaar is en dat schapen aanvoelen wie het bangst is.”

“Dit zouden we op school niet mogelijk kunnen maken. De afwisseling tussen de dieren en het rondlopen maakt het erg leuk.”

“Sommige kinderen bloeien echt helemaal op.”

3.2 Voortgezet, beroeps- en hoger onderwijs

In het voortgezet, beroeps- en hoger onderwijs is er aandacht voor actuele onderwerpen zoals biodiversiteit, lokale voedselproductie, circulariteit en klimaatadaptatie. Utrecht Natuurlijk wordt hierbij ingeschakeld als kennispartner voor verdieping en ondersteuning. Wij delen onze expertise, begeleiden thematische excursies en bieden mogelijkheden voor onderzoeksstages.

In 2024 ontvingen we veel vragen van studenten over onze thema’s en de impact die we daarmee in de stad hebben. Waar passend gingen we hier graag op in, door middel van interviews, locatiebezoeken en het verstrekken van informatie. Daarnaast ontvingen we een groot aantal stageverzoeken. Waar mogelijk boden we studenten een leerzame stageplek, omdat dit zowel hun als ons ten goede komt. Onze erkenning als erkend leerbedrijf is door de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven verder uitgebreid met een erkenning voor de opleiding Onderzoeker Leefomgeving.

In 2024 resulteerde dit in diverse samenwerkingsprojecten:

• Ondersteuning van een student Science Education and Communication bij een onderzoek naar de verbetering van klimaatonderwijs;

• Organisatie van een maatschappelijke betrokkenheidsdag op Kasteeltuin Nijevelt voor 20 leerlingen van Academie Tien;

• Begeleiding van studenten van de International School Utrecht bij een onderzoek naar duurzaamheid in het onderwijs;

• Ontwikkeling van een serious game over bodemgezondheid voor jongeren vanaf 14 jaar, uitgevoerd door studenten Toegepaste Biologie van Aeres Hogeschool Almere;

• Vier CHARM-EU-studenten behaalden hun master Global Challenges for Sustainability met een onderzoek naar de rol van Utrecht Natuurlijk in een duurzame, gezonde lokale voedselomgeving;

• Begeleiding geboden aan journalistiekstudenten bij locatiebezoek en bij vragen over klimaatverandering en stadsflora en over het project Bodemonderzoek met je Onderbroek;

• Faciliteren van locatiebezoeken en interviews voor een PhD-kandidaat van Wageningen University & Research (WUR) over mens-natuurrelaties in stedelijke omgevingen;

• Begeleiding van studenten van de tweedegraads lerarenopleiding (aardrijkskunde, biologie, natuurkunde, scheikunde en techniek) van Hogeschool Utrecht bij casusopdrachten en vakoverstijgend lesmateriaal over duurzame ontwikkeling en gezonde voeding;

• Pitch van een inspiratiesessie over de betekenisvolle leeromgeving voor de conferentie over duurzaamheidsdidactiek Lessen voor een Hoopvolle Toekomst in 2025;

• Informatie verstrekt aan Universiteit Utrecht-studenten voor het Da Vinci-project over duurzaam eten met een smalle beurs;

• Bijdrage geleverd aan een masteronderzoek van WUR naar stedelijk groenbeheer, biodiversiteit en ‘rewilding’ in stadsparken;

• Deelname aan een onderzoek van Trinity College Dublin-studenten over de impact van groene daken op biodiversiteit, welzijn en regenwaterbeheer;

• Faciliteren van interviews en locatiebezoek voor een PhD-student van Universiteit Utrecht over inclusiviteit in buurttuinen;

• We waren jurylid en feedbackgever bij de Maker Faire van de Duurzame Pabo op de Marnix Academie voor educatiemateriaal over duurzaamheid;

• Begeleiding van een student International Development Management (Hogeschool Van Hall Larenstein) bij een thesis over jeugdparticipatie in een alternatief voedselinitiatief in Kanaleneiland;

• Ondersteuning van een masterstudent Governance of Sustainability (Universiteit Leiden) bij een interdisciplinair onderzoek naar biodiversiteit in privétuinen;

• Hulp aan studenten van het Grafisch Lyceum Utrecht bij een foto-opdracht voor het beeldportfolio van Utrecht Natuurlijk;

• Ontwikkeling van het project Nature Noise 030 samen met docenten en studenten Sound en Technology van de HKU, gericht op natuurgeluid en stadsnatuurbeleving;

• Begeleiding van MBO-studenten van Nimeto, die speels communicatiemateriaal ontwierpen om bezoekers te betrekken bij onze thema’s;

• Begeleiding van dertig studenten Communication and Multimedia Design (Hogeschool Utrecht), die interactieve concepten voor de stadsboerderijen ontwikkelden, waarin beleven, leren en duurzaamheid centraal stonden;

• Begeleiding van een masterstudent Spatial Planning (Universiteit Utrecht) bij een onderzoeksmethode voor groene stedelijke visies en mens-natuurrelaties;

• Samenwerking met Stichting Groen en Universiteit Utrecht voor het lesprogramma Natuurtalent, gericht op natuurverbinding in het voortgezet onderwijs;

• Delen van kennis en netwerk met een WURmasterstudent Urban Environmental Management voor een thesis over Urban Gardening en burgerparticipatie.

• Begeleiding van een mbo-niveau 4-student Milieuen Natuuradviseur (Yuverta Tilburg), die stage liep en biodiversiteit in onze weilanden onderzocht, met afsluitende aanbevelingen voor stedelijke biodiversiteit;

• Begeleiding geboden aan een Business IT & Managementstudent (Hogeschool Utrecht) die ons horecainkoopproces optimaliseerde en een plan ontwikkelde voor voorraadbeheer en voedselverspilling;

• Begeleiding van een student International Development Management (Hogeschool van Hall Larenstein) bij onderzoek naar jeugdparticipatie in een alternatief voedselinitiatief in Kanaleneiland;

• Begeleiding van leerlingen van het Cals Technasium die voor hun meesterproef een spel ontwikkelden over harmonie tussen mens, natuur en technologie op stadsboerderijen;

• Begeleiding van NUOVO-leerlingen die een oogstfeest voor jongeren ontwierpen en presenteerden bij het Leerlingfestival U-DECIDE;

• Begeleiding van achttien pabo-studenten van de Marnix Academie bij een bezoek aan Griftsteede om de natuur te beleven met de boerderijdieren, en om lesprogramma’s voor basisscholen te verkennen.

Deze projecten tonen de brede betrokkenheid van Utrecht Natuurlijk bij onderwijs en onderzoek rond duurzaamheid, biodiversiteit en stedelijke natuur.

Sustainable Development Goals

Met ons onderwijsprogramma leveren wij een bijdrage aan het behalen van SDG-doel 4 Kwaliteitsonderwijs en in het bijzonder aan het subdoel Kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, en aan het subdoel De toevloed verhogen van gekwalificeerde leraren. Utrecht Natuurlijk is hiervoor aangesloten bij de coöperatie Leren voor Morgen en bij de vereniging Gemeente voor Duurzame Ontwikkeling.

Ondersteuning bewonersinitiatief

Naast het werk vanuit onze locaties ondersteunen we groene initiatieven in de stad. Dat doen we met ondersteuning op maat en middels het platform BuurtNatuur030.

Ondersteuning op maat

Utrechters kunnen bijdragen aan een prettige openbare ruimte door zwerfvuil op te rapen, maar ook door een boomspiegel of een stuk openbaar groen in beheer te nemen. Utrechters doen dit individueel en in georganiseerd verband. Zorgen voor natuur in de openbare ruimte door inwoners van de stad wordt zelfbeheer genoemd. De zelfbeheerders dragen bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte.

Utrecht Natuurlijk stimuleert het vergroenen van de stad door draagvlak te creëren en Utrechters te inspireren met ons programma en onze locaties. Deze dienen als broedplaatsen voor nieuwe initiatieven, zoals geveltuinen en groene boomspiegels. Daarnaast ondersteunen we initiatief nemers in de tweede lijn. Volgens het nieuwe afsprakenkader ligt de eerstelijns ondersteuning bij Wijkonderhoud en Service (W&S) en het wijkbureau. Wanneer een initiatief nog niet binnen de gemeentelijke kaders past, kunnen zij ons inschakelen voor extra begeleiding.

In 2024 boden we de volgende ondersteuning:

Stadsboerderij Gagelsteede gaf in 2024 onder andere tips voor het aanleggen van een voedselbos in het Heukelompark, ondersteunde een bewoner die straten in Zuilen wilde vergroenen met materialen en publiciteit en gaf tips aan een bewoner over de Nationale Inzaaidag.

Stadsboerderij Koppelsteede werkte mee aan de oprichting van een Groen Hub in Lunetten, een platform voor groene initiatieven. Daarnaast gaven zij advies aan de Tussenvoorziening in Hoograven over een moestuin en namen zij deel aan de Parkmakers Parade, waar ze werkten aan het verbeteren van looproutes voor egels.

Bij Stadsboerderij Griftsteede was er een actieve bewonersgroep betrokken bij het organiseren van het 25 jaar Griftpark & Oogstfeest. Uit het bewonersinitiatief is een wandelgroep ontstaan, die bijhoudt welke wandelingen en rondleidingen er in het park plaatsvinden.

Stadsboerderij Griftsteede ondersteunt de groep, helpt met de communicatie en bekendheid en verbindt mensen met elkaar. In 2024 is tevens Stichting Griftpark ontstaan, waarmee ze in samenwerking €30.000 wisten op te halen voor initiatieven.

Stadsboerderij Eilandsteede ondersteunde de Groene Vingers-app in Kanaleneiland met programma, advies, planten en zaailingen. Daarnaast waren zij betrokken bij de nieuwe app-groep Groene Restjes, waarin Utrechters planten en zaailingen kunnen uitwisselen.

In samenwerking met stichting GroenmoetjeDoen! organiseren we bovendien de GroenmoetjeDoen!-dag: een jaarlijkse dag in Utrecht waarop groene zelfbeheerlocaties en -projecten openstaan voor het publiek om hen te informeren, inspireren en te betrekken bij groen in de stad.

Platform BuurtNatuur030

Het platform BuurtNatuur030 zorgt voor contact en kennisuitwisseling tussen Utrechters die actief willen bijdragen aan de kwaliteit van het groen in de stad. Het biedt de inwoners van Utrecht volop informatie en inspiratie om hun omgeving te vergroenen, van elkaar te leren en het groen in hun omgeving te beheren. Het platform BuurtNatuur030 bestaat uit een website, een redactie, online en offline activiteiten en bijeenkomsten, waaronder een evenement in het voor- en najaar. In 2024 groeide de community verder uit naar zo’n 900 leden, stonden er 87 buurtinitiatieven online, werd Utrecht Schone Stad onderdeel van BuurtNatuur030 en groeide het aantal nieuwsbriefabonnees naar 677 personen. Het platform is gestart in 2021 en wordt beheerd door Milieucentrum Utrecht en Utrecht Natuurlijk. Wij ontvangen additionele financiering van de gemeente Utrecht voor de realisatie en het voortbestaan van BuurtNatuur030.

Sustainable Development Goals

Met de ondersteuning van bewonersinitiatief en onze projecten dragen we bij aan SDG-doel 3 Goede gezondheid en welzijn , 11 Duurzame steden en gemeenschappen , 12 Verantwoorde consumptie en productie , 13 Klimaatactie , 14 Leven in het water en 15 Leven op het land .

Projecten

Met onze projecten besteden we aandacht aan actuele vraagstukken rondom ‘de natuur in de stad’ en ‘gezonde en duurzame voedselvoorziening’, altijd in samenwerking met andere partijen.

We voeren deze projecten uit op onze locaties en in de stad, waarbij we extra financiering werven.

De projecten ontstaan in samenwerking met natuurorganisaties, maatschappelijke organisaties en bewonersinitiatieven. We werken ook samen met gemeentelijke afdelingen en stadsecologen. In de afgelopen jaren hebben we regelmatig samengewerkt met kunstenaars en cultuurorganisaties. Kunst biedt geweldige mogelijkheden om de schoonheid van de natuur en gerelateerde maatschappelijke vraagstukken onder de aandacht te brengen. Voorbeelden hiervan zijn de Bee Embassy, Compostkleding, het Lisdoddelint, Zaailingen van de Stad en de wilde bijenburchten.

Het Grote Utrecht Stadsdiner

Ook in 2024 was Utrecht Natuurlijk betrokken bij de organisatie van Het Grote Utrecht Stadsdiner. We ondersteunen het samenbrengen van verschillende groepen Utrechters en het idee dat gezonde voeding voor iedereen beschikbaar moet zijn. Sinds 2020 werken we samen met vaste partners zoals Stichting Sharing Arts Society, de Armoedecoalitie Utrecht en de Bibliotheek Utrecht. We dachten mee over de organisatie en hielpen met de logistiek van het verdelen van de dinerpakketten. In 2024 konden Utrechters op een aantal van onze locaties samenkomen tijdens de Wereldarmoededag.

Publiekswinnaar GDO Innovatie & Impactprijs 2024 Toevallig groen: Zaailingen van de Stad Utrecht Natuurlijk

Zaailingen van de Stad

Er lijkt weinig ruimte in de stad voor spontane natuur, aangezien al het groen ooit geplant is en verzorgd wordt. Toch groeit de natuur op onverwachte plekken, waar ze ongestoord kan bloeien, ook op plekken waar dat niet bedoeld is. Sinds 2021 werkten we samen met kunstenaar Hans van Lunteren om meer aandacht te geven aan spontane natuur en zaailingen in de stad. Op 14 november 2024 wonnen we de publieksprijs van de GDO Innovatie & Impactprijs voor Toevallig Groen.

In 2024 breidden we het project uit met de volgende initiatieven:

• Tentoonstellingen, onder andere op het expositieplatform bij Museum Hoge Woerd;

• Lezingen, waaronder natuurcolleges op onze stadsboerderijen en een speciale lezing voor ambtenaren in het stadskantoor;

• Afhaallocaties voor de statuslabels, met displays op alle stadsboerderijen van Utrecht Natuurlijk, en bij Milieucentrum Utrecht, waar bezoekers de labels met een informatieflyer konden meenemen. Ook konden bewoners zaailingen melden op de Zaailingenkaart van Utrecht, die eind 2024 93 zaailingen bevatte;

• De serie Zaailingenverhalen in de stadskrant DUIC, waarin we maandelijks een zaailing uitlichtten, zoals de zwarte populier op de Helling en de schietwilg in Lombok;

• In april 2024 verstuurden we de laatste nieuwsbrief, die terug te vinden is op www.toevalliggroen.nl .

Waarnemen en beheren van kwetsbare soorten

In 2024 hebben we, in opdracht van de stadsecologen van de gemeente Utrecht, samen met Utrechters onderzoek gedaan naar beschermde en kwetsbare diersoorten in de stad, zoals ringslangen, gierzwaluwen, vleermuizen en egels. We hebben maatregelen genomen om deze soorten te beschermen en activiteiten georganiseerd om bewoners te betrekken bij natuur in hun omgeving.

Voor de ringslangen hebben we, samen met 43 deelnemers, 15 broeihopen aangelegd op 8 locaties in de stad. Bij het afgraven ontdekten we 372 eikapsels van ringslangen (eieren uit voorjaar/zomer 2023). In de zoektocht naar gierzwaluwnesten hebben 53 vrijwilligers 104 nesten gevonden, vaak in hun eigen wijk. Daarnaast organiseerden we vier gezamenlijke tellingen, dit keer in Oog in Al. Ongeveer 80 mensen bezochten publieksbijeenkomsten en excursies over gierzwaluwen. Er werden op 8 locaties uitvliegtellingen uitgevoerd voor kraamgroepen van gewone dwergvleermuizen en laatvliegers. In september en oktober zijn alle vleermuiskasten in parken gecontroleerd en waar nodig schoongemaakt of gerepareerd. In augustus en september fietsten we alle VleerMUS-routes om vleermuisgeluiden vast te leggen met batloggers.

Nieuw in 2024 was de Egel Hotline, waar Utrechters hun waarnemingen van egels konden doorgeven via het nummer 06 33 00 34 35 (06 33 00 EGEL). Deze waarnemingen zijn verzameld en ingevoerd in www.waarneming.nl . Op deze manier kunnen we knelpunten voor egels identificeren, oversteekplaatsen verbeteren, het parkbeheer aanpassen en bewoners aanmoedigen om hun tuinen egelvriendelijk in te richten. In 2024 werden er 367 waarnemingen door 247 mensen gemeld.

Groen doet goed

‘Groen doet goed’ is een programma van de provincie Utrecht dat kinderen meer de natuur in wil krijgen. Utrecht Natuurlijk beheert het budget, biedt advies en stimuleert samenwerking tussen initiatieven. In 2024 werden verschillende activiteiten ondersteund, waaronder 28 avonturenclubs voor 280 kinderen, 8 buitendagen door NatuurWijs voor 240 kinderen, Speeltuin Noordse Park met meer dan 1.000 bezoekers en het Over de Brug Festival in Overvecht, dat 350 kinderen en 150 volwassenen uit de wijk trok.

Wilde Stadscafé

In 2024 organiseerden we opnieuw het Wilde Stadscafé, in samenwerking met Milieucentrum Utrecht, GroenmoetjeDoen!, Milieudefensie Utrecht en Bibliotheek Utrecht. Dit café biedt Utrechters de gelegenheid om in gesprek te gaan over actuele groene thema’s in de stad. Het stadscafé werd mogelijk gemaakt door extra financiering van de gemeente Utrecht.

De volgende cafés vonden plaats in 2024:

• mei : ‘Onkruid – Ongewenst of Onderschat?’ met Norbert Peeters (47 bezoekers)

• juni : ‘De boom(on)vriendelijke stad’ met Annelies Henstra (35 bezoekers)

• oktober : ‘Amelisweerd, wat is het ons waard?’ met Floris Brekelmans, Martin Vastenhout (51 bezoekers)

• november : ‘Stadsklimaat, wat ga jij eraan doen?’ met Sanda Lenzholzer (45 bezoekers)

• december : ‘De diepere wortels van ons groenwerk’ met Cathrien de Pater (27 bezoekers)

Boomspiegelactie

Sinds 2020 werken we samen met de gemeente Utrecht aan de succesvolle boomspiegelactie, die we in dat jaar samen met Guerrilla Gardeners zijn gestart. Deze actie moedigt Utrechters aan om een boomspiegel te adopteren en te vergroenen. Inmiddels zijn al meer dan 1500 boomspiegels geadopteerd. Tijdens de actie in september 2024 werden er 409 boomspiegels vergroend, waarvan 231 nieuwe. In totaal vergroenden 316 mensen een of meerdere boomspiegels.

Pollinations

In april 2024 werd het Pollinations programma feestelijk geopend op Steede Hoge Woerd. Dit programma, dat parallel loopt aan de Bee Embassy, bestond uit vier kunstwerken van vier kunstenaars, die elk een aspect van bijen onder de aandacht brengen. De kunstwerken varieerden van landschapskunst en digitale performancekunst tot sculpturen en olfactorisch werk. Het programma richtte zich op de zintuigen en leefwereld van zowel honingbijen als wilde bijen. Bezoekers konden een escape game Bevrijd de Bijen spelen waarmee ze langs de kunstwerken geleid werden, als interactieve rondleiding. Ongeveer 250 mensen namen deel aan de escape game. Het programma kreeg ook aandacht tijdens groepsbezoeken van studenten en vakprofessionals, zoals landschapsarchitecten, en bij evenementen zoals het Oogstfeest, waar imkers van Steede Hoge Woerd het publiek informeerden over de bijen.

Wormenhotel

Een wormenhotel is een gemeenschappelijke composteerinstallatie voor een buurt, beheerd door een groep buurtbewoners. Zij gebruiken het om groenafval te composteren, wat bijdraagt aan minder afval en het behoud van bodemvruchtbaarheid. Het gebruik van een wormenhotel vergroot bovendien de kennis over natuurlijke kringlopen.

In 2024 bood Utrecht Natuurlijk informatie, een stappenplan en een netwerk van samenwerkingspartners op de website, om buurtinitiatieven te ondersteunen. Er werden echter geen initiatieven actief ondersteund door Utrecht Natuurlijk in 2024.

Verhalendiner

Op Stadstuin Food for Good organiseerden we een verhalendiner rondom het thema voedsel. Na het oogsten en koken door deelnemers van Villa Vrede, het inloophuis en activiteitencentrum voor ongedocumenteerde mensen in Utrecht, konden zo’n 20 gasten genieten van een maaltijd met verse ingrediënten uit de tuin. Tijdens het diner vonden gesprekken plaats over lekker, gezond en duurzaam eten. De gasten vormden een diverse groep, bestaande uit mensen zonder verblijfsstatus, internationale studenten en buurtbewoners.

“Wat ik het meest mis is ons brood. Je maakt het op open vuur en je kan het hier niet vinden.”

“Als je echt iets gezonds wilt moet je knoflook eten, dan met een beetje zout en tomaten…lekker!”

Iedereen heeft een waardevol verhaal!

“Toen ik in Spanje op een aardbeienveld werkte, moest ik de groene aardbeien besproeien. Ik was volledig in pak en had een masker op. De volgende dag waren de groene aardbeien rood. Het was verboden om ze te eten. Maar ik dacht: dit is gek, ze gaan naar de supermarkt zodat andere mensen ze kunnen opeten.”

Iedereen is een ervaringsdeskundige op het gebied van voedsel!

Groene schoolpleinen

Dankzij extra financiering van de gemeente Utrecht in 2023 konden we in 2024 meer focus leggen op het vergroenen van schoolpleinen. Een groen schoolplein is niet alleen visueel aantrekkelijker dan een stenen plein, maar biedt ook kansen voor leerlingen en buurtkinderen om te spelen en leren in de natuur, wat hen creatief uitdaagt. Bovendien draagt een vergroend plein bij aan klimaatadaptatie en biodiversiteit in de stad, wat de leefomgeving verbetert voor zowel leerlingen als leerkrachten en voor de buurt. In 2024 organiseerden we drie Pleincafés, met thema’s als ‘buiten leren en spelen op een groen schoolplein’, ‘kinderparticipatie en het plan van aanpak’, en ‘onderhoud en gedeelde verantwoordelijkheid van het groene schoolplein’. De breder geplande inspiratiesessie werd echter twee keer geannuleerd vanwege te weinig inschrijvingen.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 10 Minder ongelijkheid , 12 Verantwoorde consumptie en productie , 14 Leven in het water en 17 Partnerschappen voor de goals

Communicatie

Met onze communicatie zorgen we ervoor dat Utrechters kennisnemen van ons programma, van de ondersteuningsmogelijkheden die we bieden, en dat zij weten waar Utrecht Natuurlijk voor staat.

De meeste Utrechters leren Utrecht Natuurlijk kennen via onze locaties, bijvoorbeeld door als kind met familie of school een van onze stadsboerderijen of stadstuinen te bezoeken. Volwassenen die in Utrecht wonen, maar er niet zijn opgegroeid, leren ons vaak kennen door met hun kinderen een van de locaties te bezoeken. Een deel van de Utrechters leert onze locaties kennen doordat ze recreëren in het groen en daarbij ook onze locaties bezoeken.

6.1 Publiciteit

In 2024 maakten we onder andere publiciteit voor onze activiteiten, workshops, cursussen, projecten en evenementen via onze website, nieuwsbrief en socialmediakanalen, via persberichten, offline en online communicatiecampagnes, via samenwerkingspartners en via verschillende activiteitenkalenders in wijk-, week- en dagbladen en op websites.

Nieuwsbrief

Op onze locaties, via onze activiteiten en de verschillende webpagina’s van Utrecht Natuurlijk kan het publiek zich aanmelden voor de digitale nieuwsbrief, die sinds juni 2024 maandelijks in plaats van tweemaandelijks wordt verzonden. In 2024 groeide het aantal nieuwsbriefabonnees met 59% naar 2139 abonnees. De gemiddelde ‘open rate’ lag op 62%, wat ver bovengemiddeld is.

Social media

Utrecht Natuurlijk was in 2024 actief op de socialmediaplatforms Facebook, Instagram, X (voorheen Twitter) en LinkedIn. Op alle platforms maakten we een mooie groei door, met uitzondering van X. Hier verloren we veel volgers. Dit heeft voornamelijk te maken met de ingrijpende veranderingen die het platform onder zijn nieuwe eigenaar doormaakt. We deden eind 2024 onderzoek naar alternatieven en stapten kort daarna over naar het platform Bluesky.

Pers

In 2024 werkten we opnieuw samen met Media Info Groep voor mediamonitoring en -analyse. Begin 2024 is er een uitgebreide en gedetailleerde persplanning opgesteld, die heeft geresulteerd in het versturen van 13 persberichten door het jaar heen. Utrecht Natuurlijk werd in totaal 500 keer genoemd in offline en online media. Dat is een groei van 33% ten opzichte van 2023. Bovendien groeiden we qua potentieel bereik met de berichten maar liefst 126%.

De Groene Uitloper

De Groene Uitloper is de digitale activiteitenkalender waarin we natuuractiviteiten promoten in de stad Utrecht en in een straal van 30 minuten fietsen rondom de stad. In 2024 is er een tweede vrijwilliger gestart voor de Groene Uitloper. Zij heeft een Facebook- en Instagramaccount opgezet, met als doel de naamsbekendheid van de Groene Uitloper te vergroten.

Communicatiecampagnes

Utrecht Natuurlijk voerde in 2024 opnieuw twee grote campagnes uit: de campagne rondom het tuinseizoenprogramma in het voorjaar en de campagne rondom de oogstfeesten in het najaar. Met de communicatiecampagnes genereren we aandacht voor de specifieke activiteiten en brengen we Utrecht Natuurlijk en ons programma stadsbreed onder de aandacht van veel Utrechters. In 2024 maakten we rondom de campagnes voor het eerst en met succes gebruik van verschillende Utrechtse influencers. De campagnes werden meer gericht op online zichtbaarheid ten opzichte van de jaren ervoor.

6.2 Optimalisaties

Website

In 2024 werd er verder gewerkt aan het optimaliseren van de website. Zo werden er nieuwe pagina’s ingericht met veelgestelde vragen en informatie over de toegankelijkheid op onze locaties. In een oogopslag is te zien welke locaties rolstoelvriendelijk zijn, hulphonden verwelkomen, een parkeer plaats voor de deur hebben, genderneutrale toiletten hebben en meer. Achter de schermen zijn we in 2024 gestart met Google Ad Grants om de zichtbaarheid van de organisatie verder te vergroten. Net als in andere jaren hielden we in 2024 de websitecijfers maandelijks bij. We keken onder andere naar het aantal unieke bezoekers, het aantal sessies, de best bezochte pagina’s, de gemiddelde bezoekduur en de manier waarop bezoekers op de website van Utrecht Natuurlijk terechtkwamen. Door deze inzichten te verzamelen en monitoren, kan de communicatieafdeling stapsgewijs verdere optimalisaties blijven doorvoeren.

Bezoekersonderzoek

In 2024 lieten we een bezoekersonderzoek uitvoeren door een stagiaire. De onderzoeksvraag luidde: ‘Op welke manier kan Utrecht Natuurlijk haar marketing- en communicatiestrategieën afstemmen op haar bezoekers voor een optimaal bereik?’ Er is kwantitatief en kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder bezoekers van verschillende locaties. Dit onderzoek heeft een profiel geschetst van de gemiddelde bezoeker en onderzocht welke communicatiemiddelen het meest relevant en effectief zijn.

Huisstijl

De herkenbaarheid van onze locaties en ons programma wordt ondersteund door onze huisstijl. Deze komt op onze locaties terug in onder andere bebording, werkkleding, vlaggen en posters. Daarnaast wordt onze huisstijl toegepast in al onze uitingen over ons programma. Om de uitstraling van de horeca en de producten verder te professionaliseren, werkten we in 2024 aan een uitbreiding van de huisstijl. Eind 2024 is de basis hiervoor gelegd.

Inclusieve communicatie

We stellen ons als doel om met onze communicatie alle Utrechters te bereiken. We willen daarom onze kennis op het gebied van inclusieve communicatie en marketing vergroten. In 2024 is hier kennis over vergaard en zijn de eerste stappen beschreven die tot verandering kunnen leiden. Het opzetten van een webpagina over de toegankelijkheid op onze locaties en het aanpassen van het vacatureformat zijn de eerste concrete stappen die hiervoor in 2024 zijn genomen.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 4 Kwaliteitsonderwijs

Netwerken – samenwerken aan kwaliteit

Utrecht Natuurlijk nam deel aan diverse netwerken, zowel op wijkniveau als op stedelijk, regionaal, landelijk en Europees niveau.

Op wijkniveau werken we samen in netwerken die zich richten op sociale cohesie, natuurkwaliteit en gezondheid. Op stedelijk niveau zijn we actief in netwerken die zich bezighouden met onderwijsontwikkeling, gezondheid en welzijn, of met onze kernonderwerpen: natuur in de stad, een gezonde en duurzame voedselvoorziening, en aanverwante thema’s.

Op regionaal niveau stonden we in verbinding met andere kinderboerderijen en werkten we regelmatig samen met de provincie Utrecht. Daarnaast onderhielden we sterke banden met organisaties die zich landelijk en provinciaal inzetten op het gebied van natuur- en milieueducatie (NME) en duurzaamheid, zoals Staatsbosbeheer, de Natuur- en Milieufederatie (NMU), Natuurmonumenten, IVN en SME.

Utrecht Natuurlijk is actief binnen diverse netwerken om de kwaliteit van ons werk te waarborgen en ons samen verder te ontwikkelen. Hieronder volgt een overzicht van de netwerken en activiteiten waaraan we deelnemen.

7.1 Branche netwerken

Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO) en Vereniging Stads- en Kinderboerderijen Nederland (vSKBN) Vereniging GDO en vSKBN werken samen om hun impact te vergroten. Door 260 stads- en kinderboerderijen te verbinden met 140 centra voor natuur- en duurzaamheidseducatie (GDO) ontstaat een uitgebreid en goed verspreid netwerk met landelijke dekking. Hierdoor bereiken we een groot deel van de Nederlandse bevolking.

Brancheorganisatie LOS

Het netwerk voor speeltuinen, kindervakantieorganisaties en kinderen stadsboerderijen. LOS biedt een kenniscentrum over spelen en heeft afspraken met leveranciers van speeltoestellen voor leveringsovereenkomsten.

Coöperatie Leren voor Morgen

Coöperatie Leren voor Morgen is een netwerk van organisaties die samenwerken om duurzaamheid een vaste plek in het onderwijs te geven. Het richt zich op alle onderwijsniveaus, van primair en voortgezet onderwijs tot hoger onderwijs en beroepsopleidingen.

Landelijke Alliantie Schooltuinen

Een netwerk dat zich inzet voor de promotie en ontwikkeling van schooltuinieren. Utrecht Natuurlijk is aangesloten en doet jaarlijks mee aan de landelijke Week van de Schooltuin. Daarnaast werken we samen met Wageningen University & Research aan onderzoek naar de impact van schooltuinieren op leerlingen.

Stichting Vreedzaam

De Vreedzame beweging is in veel regio’s van Nederland actief, met bijdragen van wijkcoördinatoren, trainers, ambassadeurs, leerkrachten, mediatoren, kinderen, ouders, wijkagenten en vrijwilligers. In samenwerking met gemeenten, partnerorganisaties en andere betrokkenen zetten zij de principes van de Vreedzame beweging om in concrete acties.

VVM - netwerk van milieuprofessionals

De VVM is het kennis- en netwerkplatform voor milieuprofessionals en richt zich op de volledige beroepsgroep, van ervaren experts tot jong talent.

7.2 Stedelijke en regionale netwerken

Speeltuinen Utrecht

Een netwerk voor alle organisaties die verantwoordelijk zijn voor het beheer van de Utrechtse speeltuinen. Het netwerk bevordert de ontwikkeling van het vakgebied en samenwerking tussen de beheerders.

Magie-overleg

Een netwerk van Utrechtse natuur- en milieuverenigingen, Milieucentrum Utrecht en de gemeente Utrecht (waaronder de stadsecoloog). Dit netwerk fungeert als klankbord voor de gemeente over de betrokkenheid van bewoners bij het groenbeheer in de stad.

Gezondheidspact Utrecht

Een netwerk van voornamelijk kleinere organisaties uit de stad die zich richten op het bevorderen van het welzijn en de gezondheid van Utrechters. Binnen dit netwerk wordt kennis gedeeld en werken organisaties samen aan specifieke projecten.

Utrecht4GlobalGoals

Een netwerk van vertegenwoordigers van diverse organisaties uit de stad, zoals Universiteit Utrecht, Rabobank en Economic Board Utrecht. Het netwerk komt meerdere keren per jaar samen en zet zich actief in voor de realisatie van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen in Utrecht.

Food-Print Utrecht Region

Een netwerk dat zich richt op het bevorderen van een duurzame en gezonde voedselomgeving in de regio Utrecht.

De doelen die Utrecht nastreeft zijn te groot om alleen te realiseren. Gezamenlijk kunnen we meer bereiken dan alleen. Deze werkwijze sluit aan bij SDG-doel 17 Partnerschappen om doelen te bereiken.

Sustainable Development Goals

Met het programma rond deze thema’s sluiten we o.a. aan bij SDG-doel 17 Partnerschappen voor de goals .