Beleidsplan 2024 - 2029

Leren leven in harmonie met de natuur Beleidsplan 2024 - 2029

2

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Inleiding Beleidsplan 2024 – 2029 Dit beleidsplan weerspiegelt onze geactualiseerde missie: Utrecht Natuurlijk werkt samen met heel Utrecht aan leren leven in harmonie met de natuur.

Ons programma zorgt onder meer voor kennis over de natuur en een gezonde en duurzame voedselvoorziening. Die kennis is nodig is om te begrijpen hoe de negatieve invloed van de mens op het klimaat en de biodiversiteit kan worden verminderd.

Over de noodzaak om dit te realiseren is nauwelijks discussie. Over de manier waarop en de snelheid waarmee we de invloed van de mens op de natuur gaan veranderen, vindt nog volop gesprek plaats. En dat is ook begrijpelijk.

Leven in harmonie met de natuur vraagt om nieuwe oplossingen op vele niveaus en is vooral ook een leerproces over hoe we deze oplossingen kunnen opnemen in het dagelijks leven.

Utrechters ervaren bij ons op een praktische manier wat leven in harmonie met de natuur kan betekenen. We bieden mogelijkheden om mee te werken en zelf initiatief te nemen. We organiseren projecten met diverse samenwerkingspartners waarmee we duurzaamheidsthema’s uitlichten en we investeren extra in de betrokkenheid van Utrechters die om sociaaleconomische redenen minder toegang hebben tot duurzame keuzes.

Met ons uitgebreide natuureducatieprogramma voor het onderwijs zorgen we dat de jonge generatie Utrechters betrokken is bij de natuur en kennis opdoet om nu en op latere leeftijd keuzes te maken die bijdragen aan natuurherstel.

Ook zorgen we voor sociale verbinding, ontspanning, zingeving en inclusiviteit zodat iedereen op zijn of haar manier kan meedoen.

We werken samen met heel Utrecht aan leren leven in harmonie met de natuur. Dat doen we met een fantastisch team van medewerkers en vele vrijwilligers die met ontzettend veel plezier hun liefde voor de natuur delen.

Rob Nillezen - directeur

3

Colofon

Uitgave

Datum

Utrecht Natuurlijk

© september 2023

Tekst en beeld

Meer informatie

Utrecht Natuurlijk

Utrecht Natuurlijk 030 753 38 00 info@utrechtnatuurlijk.nl www.utrechtnatuurlijk.nl

Vormgeving buro-Lamp

4

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Inhoud Utrecht ­Natuurlijk Leren leven in harmonie met de natuur

7

Programma

15

Programma op onze locaties

16

Recreatie op onze locaties Educatie op onze locaties Meewerken op onze locaties

16 28 32

Natuureducatie voor het onderwijs

36

Basisonderwijs Voortgezet-, beroeps- en hoger onderwijs

Ondersteuning bewonersinitiatief Projecten Communicatie

36 42

44 46 50

Netwerken

53

Organisatie

57

Financiering

67



5

6

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Utrecht ­Natuurlijk > Onze missie > Onze onderwerpen en doelen > Onze methodieken > Onze middelen > Onze waarden > Onze doelgroepen

7

Leren leven in harmonie met de natuur Onze missie Utrecht Natuurlijk werkt samen met heel Utrecht aan leren leven in harmonie met de natuur.

We werken met alle Utrechters aan het vinden van een nieuw en duurzaam evenwicht tussen mens, natuur en technologie. Dit nieuwe evenwicht is onze stip op de ­horizon en wordt het Symbioceen* genoemd.

*Het Symbioceen is een door milieufilosoof Glenn Albrecht voorgesteld tijdperk waarin mens, natuur en technologie samen een nieuwe balans creëren. Dit tijdperk zou kunnen volgen op Antropoceen, het tijdperk waarin de aanzienlijke impact van de mens op de geologie en het ecosysteem van de aarde centraal staat.

Werkwijze Utrecht Natuurlijk

Programma Doelgroepen Waarden Middelen Methodieken Doelen Onderwerpen Missie

8

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Onze onderwerpen en doelen Het programma van Utrecht Natuurlijk heeft twee in­ houdelijke hoofdonderwerpen; natuur in de stad en gezonde en duurzame voedselvoorziening. Daarnaast werken we als maatschappelijke organisatie aan duur­ zame en inclusieve gemeenschappen en zorgen we dat alle Utrechters de mogelijkheid hebben om samen met ons aan deze onderwerpen bij te dragen. Deze onderwerpen zijn belangrijke elementen in het leren leven in harmonie met de natuur en brengen ons een stap dichter bij het symbioceen.

Natuur in de stad Utrecht Natuurlijk betrekt Utrechters bij de natuur in (en om) de stad. We willen dat zoveel mogelijk Utrechters kunnen genieten van de natuur en leren over het belang ervan. We laten zien hoe we kunnen bijdragen aan de kwaliteit van de natuur in de stad. Dit zijn belangrijke elementen in het leren leven in harmonie met de natuur.

We inspireren Utrechters om bij te dragen aan de kwaliteit van de biodiversiteit en om maatregelen te nemen waarmee we beter kunnen omgaan met de gevolgen van klimaatverandering. Door onze omgeving groen en klimaatadaptief in te richten zijn we beter in staat om te gaan met hoge temperaturen en grote hoeveelheden neerslag en stimuleren we de biodiversiteit. Utrechters kunnen bij Utrecht Natuurlijk experimenteren met klimaat­adaptief en biodivers tuinieren en kennis opdoen over toepassing hiervan rondom huis. Met de dieren op onze locaties zorgen we dat onze bezoekers de relatie tussen mens en dier midden in de stad kunnen beleven.

Binnen dit onderwerp hebben wij de volgende doelen: 1 Het realiseren van natuur verbondenheid We zorgen voor ecologisch bewustzijn door Utrechters de kringlopen in de natuur te laten ervaren.

2 Het realiseren van zorg voor stadsnatuur We vergroten het ecologisch bewustzijn door Utrechters mogelijkheden aan te reiken om zelf bij te dragen aan de stadsnatuur.

“Het transformeren van onze steden naar plaatsen die inclusief, rechtvaardig, veerkrachtig en duurzaam zijn, vereist dat we onze relatie met de natuur heroverwegen” (Timon McPhearson, hoogleraar stadsecologie)

Gezonde en duurzame voedselvoorziening Utrecht Natuurlijk werkt aan een gezonde en duurzame voedselvoorziening. De voedselvoorziening moet gezonder en duurzamer om de voedselveiligheid te kunnen blijven garanderen en om uitputting van de bodem te voorkomen. Het is van belang dat we ons voedsel meer lokaal en in een betere balans met de rest van de natuur gaan produceren. Daarom tuinieren wij ecologisch en laten we op kleinschalige wijze zien hoe in Nederland regeneratieve landbouw en veeteelt kan worden bedreven.

Het opdoen van kennis over een gezondere en duur­ zamere voedselvoorziening en de mogelijkheid om daaraan bij te dragen zijn belangrijke elementen in het leren leven in harmonie met de natuur.

Binnen dit onderwerp hebben wij de volgende doelen: 1 Het realiseren van kennis over het produceren van gezond voedsel We bieden Utrechters de mogelijkheid om samen te tuinieren op onze locaties en te leren over tuinieren en het houden van landbouwhuisdieren. Lokaal geproduceerd voedsel met korte ketens, waarin ook de aandacht voor dierenwelzijn en duurzame kringlopen is geborgd.

2 Het realiseren van kennis over een duurzame ­voedselvoorziening We laten op kleinschalige wijze zien hoe we in Nederland regeneratieve landbouw en veeteelt kunnen bedrijven en leren samen met Utrechters hoe we dit op onze boerderijen en tuinen in de praktijk kunnen brengen. We hebben aandacht voor bodemgezondheid en biodiversiteit en werken zo aan het herstellen van ecosystemen.

Leren leven in harmonie met de natuur

9

Duurzame en inclusieve gemeenschappen Utrecht Natuurlijk werkt aan duurzame en inclusieve gemeenschappen. Alleen door iedereen mee te nemen en samen te werken aan de belangrijke vraagstukken rondom de natuur in de stad en onze voedselvoorziening kunnen we duurzaam verschil maken.

Sustainable Development Goal 17 ‘Partnerschap om doelstellingen te bereiken’ staat ten dienste van alle ­andere SDG’s en is er om samenwerking aan te jagen.

Want alleen als we de handen ineenslaan en elkaar ­steunen en verder helpen, kunnen we de duurzaamheidsdoelen halen.

Met onze focus op samenwerking en inclusiviteit werken we met heel Utrecht aan leren leven in harmonie met de natuur.

Binnen dit onderwerp hebben wij de volgende doelen: 1 Co-creatie met de stad Alleen door met zoveel mogelijk Utrechters te werken aan de belangrijke vraagstukken rondom de natuur in de stad en onze voedselvoorziening kunnen we echt verschil maken. Daarom is co-creatie bij Utrecht Natuurlijk een doel. Wij stellen onze middelen, creativiteit en locaties beschikbaar en zetten deze in om samen met vrijwilligers, andere initiatiefnemers, maatschappelijke partners en de gemeente Utrecht initiatieven te ontplooien en programma te maken met betrekking tot natuur in de stad en een gezonde en duurzame voedselvoorziening. ‘Samen kom je verder.’

2 Iedereen kan meedoen We zorgen dat iedereen mee kan doen en we creëren mogelijkheden voor Utrechters die minder makkelijk kunnen participeren. Dit betekent dat we ook ongelijk investeren voor gelijke kansen. Zo werken we aan sterke gemeenschappen, waarin iedereen kan meedoen en er ongeacht de sociaaleconomische mogelijkheden, breed draagvlak is voor leren leven in harmonie met de natuur.

10

Sustainable Development Goals De mensheid ziet zich geconfronteerd met een aantal grote problemen die de hele wereld aangaan. Om deze problemen op te lossen hebben alle 196 landen binnen de Verenigde Naties (VN), de Sustainable Development Goals (SDG’s) vastgesteld. Dat zijn zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030.

Utrecht Natuurlijk werkt aan vele van de opgestelde doelen. SDG 10, Ongelijkheid verminderen, zal in de komende beleidsperiode nadrukkelijker onderdeel zijn van onze aanpak, met het motto ongelijk investeren voor gelijke kansen.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Onze methodieken

Onze middelen

We gebruiken drie methodieken om onze doelen te bereiken:

Als lokale organisatie focussen we ons op het zo volledig mogelijk benutten en inzetten van onze stadstuinen en stadsboerderijen. Het zijn unieke Utrechtse maatschappelijke voorzieningen die fungeren als platform, uitvalsbasis en broedplaats voor activiteiten.

Educatie Utrecht Natuurlijk is een NME-organisatie. Door middel van natuur- en milieueducatie (NME) leren bezoekers en deelnemers over onderwerpen die we agenderen.

Kennis over deze onderwerpen leidt tot meer betrokkenheid, respect en tot meer natuur- en milieuvriendelijk handelen. We richten onze educatie op het basis- en voortgezet onderwijs en met activiteiten, voorlichting, workshops en cursussen op alle Utrechters.

Recreatie Onze stadsboerderijen zijn zes dagen in de week open voor publiek. Utrechters recreëren op onze locaties, maken gebruik van de groene en inspirerende omgeving, ontmoeten andere Utrechters met vele verschillende sociale en culturele achtergronden en komen in contact met de dieren op onze locaties.

Meedoen en meemaken Utrechters kunnen bij ons meewerken en initiatieven ontplooien. Wij zorgen voor een uitgebreid aanbod aan vrijwilligerswerk, ook voor Utrechters die een vorm van professionele persoonlijke begeleiding nodig hebben. We stimuleren Utrechters om zich te verdiepen in tuinieren en om mee te doen aan het vergroenen van de stad.

Tuinen en stadstuinen Utrechters tuinieren op de tuinen bij onze vijf stadsboerderijen en op zes individuele stadstuinen.

Gewassen verbouwen en tuinieren is voor vele Utrechters interessante vrijetijdsbesteding. Het vergroot de kennis en het bewustzijn over een gezonde en duurzame voedselvoorziening en het belang van onze zorg voor de natuur in de stad.

Stadsboerderijen Op de stadsboerderijen laten we op kleinschalige wijze zien hoe duurzaam regeneratief boeren eruit kan zien; hoe gewassen op ecologische wijze kunnen worden geteeld en hoe vee en huisdieren op een duurzame en diervriendelijke manier kunnen worden gehouden. We bieden Utrechters waardevol contact met dieren en ontwikkelen ons tot centra voor natuureducatie en -recreatie. Met onze boerderijwinkel en -horeca brengen we mensen samen en maken we een gezonde en duurzame voedselvoorziening ook op een andere manier beleefbaar.

We werken aan locaties die interessant en inspirerend zijn om te bezoeken, met een programma dat stimuleert en activeert om te leren leven in harmonie met de natuur.

Leren leven in harmonie met de natuur

11

Onze waarden

Onze doelgroepen

De betrokken en enthousiaste medewerkers van Utrecht Natuurlijk geven ieder op persoonlijke wijze invulling aan de missie van Utrecht Natuurlijk. Onze merkwaarden zijn ons gezamenlijk kompas. Deze geven richting aan hoe wij als collectief, als organisatie, de dingen doen.

Wij richten ons met ons programma op alle Utrechters.

Onze stadsboerderijen zijn gratis toegankelijk en worden bezocht door Utrechters van alle verschillende culturele achtergronden, alle leeftijden en iedere sociaaleconomische status. Onze locaties zijn daarmee unieke maatschappelijke voorzieningen in Utrecht.

We werken met vijf merkwaarden: Utrecht Natuurlijk heeft specifiek programma voor basis­schoolleerlingen, leerlingen in het voortgezet en hoger onderwijs, kinderen en hun verzorgers, volwassenen en zelfbeheerders van natuur in de openbare ruimte.

Ondernemend initiatiefrijk, met lef en slagvaardig

Toonaangevend eigentijds, vooruitstrevend en vernieuwend

Creatief verrassend, stijlvol en levendig

We hebben in het bijzonder aandacht voor groepen in een kwetsbare positie. We werken aan de borging van lopende projecten met deze doelgroep en ontwikkelen nieuwe programma’s om doelgroepen te bereiken die we nu nog niet bereiken. Onze aandacht voor deze groep Utrechters sluit aan op het uitgangspunt “Ongelijk investeren voor gelijke kansen” dat door het huidige college van burgemeester en wethouders wordt gehanteerd bij de inzet middelen voor maatschappelijke ontwikkeling.

We verbeteren de toegankelijkheid van onze locaties voor kinderen en volwassenen met een fysieke beperking.

Verbindend uitnodigend, samenwerkend en interactief

Deskundig inventief, efficiënt en slim

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 5 Gender gelijkheid.

12

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Onze missie Natuur verbondenheid

Onze onderwerpen Natuur in de stad

en onze doelen

Produceren van gezond voedsel

Gezonde en duurzame voedselvoorziening

Duurzame en inclusieve gemeenschappen

Duurzame ­voedselvoorziening

Zorg voor stadsnatuur

Iedereen kan meedoen Co-creatie met de stad

Onze methodieken

Educatie

Recreatie

Meedoen en meemaken

Onze middelen

Stads­boerderijen

Onze waarden

Tuinen en stadstuinen

Onze doelgroepen

Ons programma

Leren leven in harmonie met de natuur

13

14

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Programma Utrecht Natuurlijk heeft vier programmalijnen en een ondersteunende programmalijn communicatie.

Dit zijn: > Programma op onze locaties • Recreatie op locatie • Educatie op locatie • Meewerken op locatie > Natuureducatie voor het onderwijs • Basisonderwijs • Voorgezet-, beroeps- en hoger onderwijs > Ondersteuning van bewonersinitiatief > Projecten > Communicatie We beschrijven deze programmalijnen in onderstaande hoofdstukken.

15

Programma op onze locaties Recreatie op onze locaties Onze stadboerderijen zijn gastvrije, inspirerende en gratis toegankelijke plekken in de stad. Utrechters komen er graag om te ontspannen en te recreëren. Utrechters kunnen hier dagelijks genieten van de dieren en de tuinen.

Ze kunnen er spelen, onderzoeken en er terecht in onze boerderijwinkels en -horeca. Iedereen is welkom. Onze, naar schatting 400.000 bezoekers per jaar, vormen een echte dwarsdoorsnede van de stad. Onze boerderijen zijn plekken waar bewoners met heel veel verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en met elkaar in contact komen. Sommige Utrechters bezoeken ons dagelijks, anderen vaak meerdere keren per jaar.

Utrecht Natuurlijk beheert vijf stadsboerderijen en zes stadstuinen verspreid over de verschillende Utrechtse wijken. De stadsboerderijen zijn het gehele jaar, zes dagen per week geopend voor publiek van 10.00 uur tot 17.00 uur. De openstelling van de stadstuinen is afgestemd op de mogelijkheden van medewerkers en vrijwilligers.

Op onze stadsboerderijen werken we aan:

Bezoekerscentra

Duurzaam boeren met dieren

Ecologisch tuinieren

Levendig erf

• Groene speelomgeving • Inspirerende groene omgeving • Meedoen en ontdekken

16

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

1 | Steede Hoge Woerd

6 | Stadstuin Kanaalweg

7 | Stadstuin Klopvaart

2 | Eilandsteede

3 | Gagelsteede

8 | Stadstuin Plutodreef

9 | Stadstuin Zuilen

4 | Griftsteede

5 | Koppelsteede

10 | Kasteeltuin Nijevelt

11 | Stadstuin Food for Good

Onze locaties

Ring

Zu ile ns e

nse ile Zu

f

3 Ca rn eg

ie dr ee f dre ef e in

st

ree led ai l Br

K ardin a al d

on ing s

Lunetten

g

we

S tad sbaa n

‘t Goyl aan

K

an xla elu Ben

2 11

7

W.A.V ultos tr.

g

A2

Vaartsche Rijn

aan Europal

Oud enri jnsew e

Wate rliniew eg

A2

5

Programma op onze locaties

17

A12

Koningslaan

A. C.V er ho efw eg

n d ij k e er

A28

eg liniew Water

el sing ijne har Cat

an xla elu Ben

ther in Lu Martinglaan K

. enl ud nO . de Ov

yd

n.

ug sbr lau sC Prin

rtweg

Biltstraat

Utrecht CS

nl

tsche

eg traatw Biltses

J. H a

10

C.H. L e

ding Bilt s e Ra g ewe chts Utre

Vleuten seweg

Le s si n gln.

Lang e rakbaan

baan Stads

Leidsche Rijn

g

De Bilt

Utrecht 6

1

e Jo ngw e

4

Zuilen

Leidsche Rijn

M

Overvecht

f

S

eg mw oo At

n laa

Vleuten s e baan

A12

win Dar reef d

8

E

Terwijde

De Meern

30

we

Bu rg .N or br ui sla Am an ste rd am se str aa tw eg

N2

m

A2

ee dr us

in

g we

g

c cis an Fr

laan

g

eg aw

se we 9 g

At oo

oe stw ete rin g

A27

7

en ser

ste rd am se str aa tw eg

30

Groenekan

Sw e

Am

r Flo

teim Ru

N2

Rin g

M ar ni x

Maarssen

Eykm an

Maarssen

Bezoekerscentra Bezoekers kunnen op onze stadsboerderijen terecht in onze bezoekerscentra. Dit is het trefpunt van onze locaties. ­­

Bezoekers vinden hier een kleinschalige horecavoor­ ziening waar iets kan worden gegeten en gedronken en een winkel waar lokale producten worden verkocht.

Op Stadsboerderij Steede Hoge Woerd hebben we geen zelfstandig bezoekerscentrum, maar delen we deze met onze partners in Castellum Hoge Woerd.

Bezoekers van onze stadstuinen bieden we de mogelijk­ heid om producten van de tuin te kopen. Dat doen we veelal met een oogstkraam, met daarin producten van de tuin. Daarnaast hebben we een unieke winkel- en horeca­voorziening op Stadstuin Zuilen. Deze is geopend in het weekend, gedurende het zaai, groei en oogst­ seizoen. Op Kasteeltuin Nijevelt werken we samen met de naastgelegen horecavoorziening van Abrona en zijn hier gewassen van de tuin te koop.

Onze locaties zijn rookvrij en we werken doorlopen aan een zo groot mogelijke toegankelijkheid voor bezoekers met een fysieke beperking.

De producten komen van onze eigen boerderijen en tuinen en van producenten die zoveel mogelijk biologische, duurzaam en lokaal produceren. Het aanbod bestaat uit groenten en fruit, honing van imkers van onze locaties, dierlijke producten van ons vee en bijvoorbeeld materialen waarmee Utrechters aan de slag kunnen met bijvoorbeeld moestuinieren of het onderzoeken van de biodiversiteit in de stad. We verkopen regelmatig boeken over natuur en voedselthema’s en de winkel biedt ook de mogelijkheid in het seizoen aandacht te besteden aan tuinieren door bijvoorbeeld stekjes van inheemse planten te verkopen, of de verkoop van een doe-het-zelfpakket voor klimaatadaptief tuinieren.

Op meerdere van onze locaties kunnen bezoekers zelf groenten, kruiden of bloemen oogsten en afrekenen bij onze winkel- en horecamedewerkers. Deze medewerkers zijn het aanspreekpunt op onze locaties, zij maken bezoekers wegwijs en kunnen bezoekers doorverwijzen naar specialisten op onze locaties.

Boerderijwinkel en -horecavoorzieningen Met het assortiment van de winkel en -horeca­voorzieningen ­communiceren we met onze b ­ ezoekers over: • lokale voedselproductie en de stad en regio als voedselbron, • moestuinieren en het zelf telen van groenten, • verantwoord en duurzaam vlees eten, • de noodzaak van meer plantaardig voedsel en over vleesvervangers, • voedselverspilling.

18

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Uitbreiden openstelling van onze winkel- en horecavoorzieningen op stadsboerderijen Eilandsteede en Gagelsteede. Onderzoek naar uitbreiding voor van de voorziening op stadstuin Zuilen en onderzoek naar het vergroten van de verblijfskwaliteit op de tuin van Steede Hoge Woerd.

• Uitbreiding van het winkel assortiment met producten ondersteunend aan onze educatieve doelstellingen.

• Een uitbreiding van onze huisstijl die kan worden gebruikt voor uitingen in de winkel- en horecavoorzieningen om de herkenbaarheid van lokaal geproduceerde producten te vergroten.

• Uitbreiding van de samenwerking met boeren en producenten uit de regio Utrecht m.b.t. de herkomst van de ingrediënten en winkelproducten.

• Uitbreiding van het aanbod vegetarische en veganistische producten.

• Versterken van de beleving en de educatieve waarde van de binnenruimtes.

• Uitbreiding toegankelijkheid van onze locaties voor volwassenen en kinderen met een beperking.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 12 Verantwoorde consumptie en productie.

Programma op onze locaties

19

Duurzaam boeren met dieren We houden dieren die onderdeel zijn van de Nederlandse veeteelt. Bezoekers van onze locatie kunnen zo kennismaken met deze dieren.

Sociaal kuddedier

Woelende speurneus

Scharrel expert

Natuurlijke grasmaaier

Super klimmer

Duurzame regeneratieve veeteelt Het houden van dieren heeft een grote impact op de kwaliteit van natuur en milieu. Het is noodzakelijk dat we in Nederland minder dieren gaan houden. Op onze locaties maken we zichtbaar hoe anders omgaan met landbouwhuisdieren bijdraagt aan herstel van biodiversiteit, bodemgezondheid en dierenwelzijn: duurzame regeneratieve veeteelt. Met onze dieren vertellen we een kloppend verhaal over hoe wij kunnen leren leven in harmonie met de natuur. We onderzoeken hoeveel en welke dieren nodig daarvoor nodig zijn op onze locaties.

We houden onze dieren in een kleinschalig natuurlijk systeem. We onderzoeken hoe we hier stapsgewijs verder in kunnen ontwikkelen en hoe we over de verschillende facetten van zo’n systeem kunnen communiceren met onze bezoekers.

Die facetten zijn onder andere: • informatie over hoe we omgaan met biodiversiteit in de weilanden • geboorte en slacht • de herkomst van het voer • circulaire afvalstromen • dierwelzijnsnormen • korte ketens

20

We zoeken de samenwerking met duurzame boeren­ bedrijven in de omgeving van Utrecht, om onze educatie over de duurzame voedselproductie en de relatie tussen stad en platteland te versterken. We laten deze samenwerking zien en vertellen onze bezoekers hierover. Zo dragen we bij aan bewustwording over het belang van dierenwelzijn, de voor- en nadelen van de consumptie van dierlijke producten en het belang van een duur­ zamere veeteelt.

Voorbeeld: Buitengewone varkens We houden onze varkens in samenwerking met de organisatie Buitengewone Varkens. Zij houden varkens op talrijke kleine locaties in Utrecht. De varkens kunnen op al deze locaties naar buiten en hebben relatief veel ruimte tot hun beschikking. Buitengewone varkens verzorgt een duurzame keten van geboorte tot slacht en de verwerking tot dierlijke producten. We dragen zo zorg voor hoog dierenwelzijn, duurzame productie met een korte keten en lokale afzet.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Mens – dier relatie

Dierwelzijn

Dieren zijn belangrijke medebewoners van de ons omringende wereld. Een uitgebreide dierenpopulatie is van belang voor de balans in het ecosysteem. Door het gedrag van de mens komt deze balans in gedrang. Als mens hebben we daarom een verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor het leefgebied van dieren.

Voor Utrecht Natuurlijk gaat dierenwelzijn over een dierwaardig bestaan, waarin het dier zelf invloed heeft op een positieve staat van welzijn en ‘normaal’ gedag kan vertonen. Ons dierenwelzijnsbeleid hanteert de zes leidende principes van de Raad voor Dieren Aangelegenheden, de RDA.

De mens heeft ook een nauwe band met dieren en heeft hen graag om zich heen. Er leven miljoenen huisdieren in onze directe omgeving en we verwonderen ons graag over dieren die in het wild leven of zijn te bezoeken in de dierentuinen. Dieren ondersteunen ons ook op allerlei vlakken en mensen zijn in staat om diep emotionele banden aan te gaan met hun huisdieren. De relatie met dieren is een belangrijke ervaring in het menselijk leven.

Het geeft perspectief aan de plek die we innemen in de evolutie van het leven op aarde. Bij Utrecht Natuurlijk kunnen bezoekers deze ervaring opdoen en ontwikkelen.

Dit zijn: 1 Erkenning van de intrinsieke waarde van het dier: ­respect voor de eigen waarde van het dier als ­wezen met gevoel dat pijn en plezier kan ervaren.

2 Goede voeding 3 Goede omgeving 4 Goede gezondheid 5 Natuurlijk gedrag: Voldoende mogelijkheden voor het dier om zijn essentiële normale g ­ edragingen te v­ ertonen en zijn behoeften te vervullen.

6 Positieve emotionele toestand: het dier moet kunnen reageren op veranderende sociale en fysieke omgeving.

Het contact met dieren op de locaties van Utrecht Natuurlijk draagt bij aan een grotere betrokkenheid bij dieren en daarmee ook aan handelsperspectief om zorg te dragen en te leren leven in harmonie met de natuur.

Utrecht Natuurlijk houdt dieren die in Nederland veelvuldig als huisdieren en landbouwhuisdieren worden gehouden. Bezoekers leren deze dieren kennen, vinden er informatie over en kunnen onze medewerkers vragen stellen over de verzorging ervan. Ook nodigen we onze bezoekers uit om met ons mee te werken in de verzorging van onze dieren.

Dieren gedragen zich verrassend en er is veel te beleven tijdens een bezoek. Kinderen en volwassen leren over het gedrag van dieren en ervaren ook dat aan een dierlijk product als vlees een leven van een dier voorafgaat.

Zij vormen zich een beeld van wat dit leven is en hoe dit met respect en zorgvuldigheid kan worden behandeld.

Het aanraken van dieren, het observeren en interactie aangaan zorgt ook voor een emotionele relatie. Voor de meeste bezoekers is dat een kortstondige relatie maar deze geeft wel het besef dat dieren net als mensen een plek hebben op deze wereld.

Utrecht Natuurlijk zorgt met de inzet van opgeleide dierverzorgers en met het diergericht ontwerpen van de verblijven dat onze dieren zoveel als mogelijk hun normale gedrag kunnen vertonen. Samen met de dierenartsen van de Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk (ULP) zorgen we voor een preventief gezondheidsprogramma en nemen deel aan de gezondheidsprogramma’s van de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD).

Utrecht Natuurlijk draagt de dierenwelzijnsnormen uit naar onze bezoekers door hierover te communiceren.

Deze normen toetsen we zelf aan het kwaliteitsbewijs van de vSKBN (vereniging van Stads- en Kinderboerderijen Nederland) en de normen van de LICG (Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren).

Programma op onze locaties

21

Fokbeleid en levenscyclus Utrecht Natuurlijk hanteert een selectief fokbeleid.

Dit betekent dat we dieren in beperkte mate laten voortplanten. Op basis van vastgestelde uitgangspunten wordt jaarlijks per boerderij vastgesteld of dieren bij ons kunnen blijven en welke dieren we laten voortplanten.

Landbouwhuisdieren (als schapen, geiten, rundvee, ­varkens of pluimvee) die bij ons geboren worden kunnen niet altijd voor het leven bij ons blijven.

Wanneer wij afstand doen van dieren, kiezen wij voor: 1

We geven daarbij invulling aan de volgende ­uitgangspunten: 2 1 Mens – dier relatie Op al onze stadsboerderijen worden jaarlijks dieren geboren. Het zien en ervaren van nieuw leven door geboorte is van grote educatieve waarde. Het zorgt voor een diepere betrokkenheid en kennis over dieren bij onze bezoekers.

2 Normaal gedrag Ruimte geven aan essentieel, normaal gedrag van de dieren. Voor sommige diersoorten heeft voortplanten een positieve invloed op de gezondheid. Andere diersoorten leven van nature in familiegroepen met dieren van verschillende leeftijden.

3 Duurzame veeteelt Educatie en voorlichting over duurzame veeteelt. We vertellen het hele verhaal van ‘bron tot bord’. Bezoekers komen bij ons in aanraking met ­geboorte en met dierlijke producten.

4 Omgang met publiek De stadsboerderijen zijn publiekslocaties. Het is van belang om hier te kunnen werken met dieren die gewend zijn aan contact met mensen en daar ook van kunnen genieten. Jonge dieren wennen het meest makkelijk aan omgang met publiek.

5 Financiële middelen We werken aan te verantwoorden dierenarts- en voerkosten door een evenwichtige opbouw van het dierenbestand. Hierbij is een gezonde vee­ stapel van belang.

22

3

ergelijkbare bedrijven met vergelijkbare V ­huisvestingsnormen die voldoen aan de dierenwelzijnscriteria.

De slacht. Onze dieren ‘verdwijnen’ niet in de handel. We maken onze boodschap over verantwoord vlees eten inzichtelijk. We werken samen met een slachterij (Henk Jonker uit Est) waarvan we weten dat de slacht op een verantwoorde wijze plaatsvindt.

Levensbeëindiging. Wanneer wij in samenspraak met de dierenarts besluiten tot levensbeëindiging gebeurt dit vanwege onoverkomelijke ouderdomsklachten of ziekte. Levensbeëindiging gebeurt zo stressvrij mogelijk en zo mogelijk in het eigen ­dierverblijf.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Op kleinschalige wijze zichtbaar maken van verschillende facetten van duurzame regeneratieve veeteelt en daarmee een duurzamere voedselproductie.

• Uitbreiding samenwerking met duurzame veehouderij in de regio Utrecht. In 2024 onderzoeken we hoe we dit met pluimvee en rundvee kunnen doen.

• Verbetering van de contactmogelijkheden tussen onze dieren en bezoekers.

Aanpassingen in onze dierverblijven.

• Communicatie en educatie over culturele verschillen met betrekking tot de omgang met onze dieren. We onderzoeken dit samen met Dierenartsen zonder Grenzen.

• Herijking van de ideale groepsgrootte van een kudde of familiegroep dieren op een UN-locatie en naar aanleiding hiervan een aanpassing van ons dierbeleid. We kijken hierbij naar dierwelzijn en naar een verantwoorde ecologische belasting van de grond, in het kader van regeneratieve landbouw.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDGdoel 11 Duurzame steden en gemeenschappen.

Programma op onze locaties

23

Levendig erf Met het motto ‘Levendig erf’ zorgen we voor verlevendiging van onze stadsboerderijen. Er is altijd wat te doen en te ontdekken.

Groene speelomgeving

Doe-het-zelfaanbod op onze locaties

Utrecht Natuurlijk wil dat kinderen kunnen spelen in het groen en daarbij ook zoveel mogelijk natuurlijke materialen kunnen gebruiken, kunnen ontdekken en kunnen experimenteren. Kinderen komen op onze locaties talloze uitdagingen tegen die ze kunnen overwinnen, zoals enge beestjes of glibberige boomstammen. Dit versterkt hun psychische en lichamelijke weerbaarheid en draagt bij aan de waardering voor een groene leefomgeving.

Onder het motto ‘Samen spelen’ zorgen we ervoor dat er op onze boerderijen speelmogelijkheden zijn voor kinderen met een beperking, zodat alle kinderen samen kunnen spelen.

We bieden doe-het-zelf activiteiten aan. Dit zijn activiteiten waar bezoekers op ieder moment van de dag gebruik van kunnen maken zoals een natuur- en ontdekspeurtocht op onze locaties en klein gereedschap om het erf te onderhouden, te vegen, onkruid te wieden en vuil te knijpen.

Op de stadsboerderijen Griftsteede en Eilandsteede beheren wij een grotere speeltuin. Het beheer van deze speelvoorzieningen wordt gefinancierd uit de gemeentelijke subsidie sociaal beheer speeltuinen.

Inspirerende groene omgeving Utrechters kunnen op onze locaties genieten van de natuur in de stad en inspiratie opdoen om zelf bij te dragen aan biodiversiteit en aan een klimaatadaptieve stad. Op onze locaties zijn voorbeelden te zien van onder andere geveltuinen, insectentuinen, sedumdaken en bijenburchten die bezoekers thuis ook zelf kunnen realiseren.

Meekijken en helpen op de stadsboerderij Dagelijkse werkzaamheden op de boerderij worden ingezet als publieksactiviteit. Bezoekers worden uitgenodigd om mee te werken aan het schoonmaken van de dierverblijven, het voeren en verzorgen van de dieren en het verzorgen van de tuin.

24

Educatieve bebording Er is veel te zien en te ontdekken op onze locaties. Veel van wat er te zien is, is pas beleefbaar als bezoekers er informatie over krijgen. Denk daarbij aan de manier waarop wij de mest van onze dieren gebruiken voor de voeding van de bodem, of een tuin inrichten met planten die biodiversiteit stimuleren. Onze medewerkers geven informatie en we zorgen met bebording dat bezoekers informatie kunnen krijgen. Hiermee zorgen we dat de educatieve elementen op onze locaties beleefbaar worden voor onze bezoekers.

Vreedzame Wijk Om alle bezoekers een veilige omgeving te bieden werkt Utrecht Natuurlijk met de Vreedzame Wijk aanpak. Dit is een samenhangende pedagogische aanpak ingevoerd in alle organisaties die actief zijn met jeugd en ouders in de wijk. Een van de doelen is dat medewerkers van verschillende organisaties kinderen op eenzelfde manier aanspreken op gedrag en conflicten ook op een veilige constructieve manier worden opgelost. Onze medewerkers worden periodiek getraind in de Vreedzame Wijk methodiek.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Uitbreiding van het natuurlijk en avontuurlijk spelen.

Waar mogelijk voegen we speelmogelijkheden toe met water. We ontwikkelen het spelen met losse materialen (‘Loose parts play’) op onze locaties.

We onderzoeken welke losse natuurlijke materialen daarvoor geschikt zijn.

• Uitbreiding van speelmogelijkheden naar andere delen van de boerderijen. We concentreren speelmogelijkheden niet alleen op een speelgedeelte, maar bieden deze ook aan op andere plekken op de boerderij.

• Speelmogelijkheden voor kinderen met een beperking.

We zorgen dat zoveel mogelijk voorzieningen op de locaties toegankelijk zijn voor bezoekers met een beperking en publiceren hierover op onze website.

• Verdere vergroening van het erf.

We versterken de kwaliteit van het groen op onze locaties en reiken bezoekers voorbeelden aan van manieren om de eigen tuin of eigen balkon te vergroenen.

• Uitbreiding van de educatieve bebording op onze locaties. Hiermee versteken we onze functie als natuureducatiecentrum.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 16 Vrede, veiligheid en sterke publieke diensten.

Programma op onze locaties

25

Ecologisch tuinieren Utrecht Natuurlijk werkt aan een gezonde en duurzamere voedselvoorziening.

De voedselvoorziening moet gezonder en duurzamer om de voedselveiligheid te kunnen blijven garanderen en om uitputting van de bodem te voorkomen. Het is van belang dat we ons voedsel meer lokaal en in een betere balans met de rest van de natuur gaan produceren. Dit betekent onder andere dat we met minder chemische bestrijdingsmiddelen moeten werken en meer circulaire landbouw moeten bedrijven om zo de CO2 footprint van de voedsel­voorziening te verkleinen en bijvoorbeeld ontbossing elders op de wereld tegen te gaan.

Daarom tuinieren wij ecologisch en laten we op kleinschalige wijze zien hoe in Nederland regeneratieve ­landbouw kan worden bedreven.

Wij tuinieren op de tuinen bij de vijf stadsboerderijen en op onze zes stadstuinen. Op stadsboerderij Gagelsteede tuinieren we in samenwerking met Voedseltuin Overvecht. We nodigen Utrechters uit om onze tuinen te komen bezoeken en om mee te komen tuinieren; om er te komen leren, experimenteren, kennis te delen en samen te werken.

Tuinieren is voor velen een populaire vrijetijdsbesteding.

Lang niet alle Utrechters hebben de beschikking over een tuin, of de mogelijkheid om dit voor zichzelf te regelen.

Zij kunnen bij Utrecht Natuurlijk komen mee tuinieren, cursussen volgen of met een groep komen tuinieren.

Gewassen verbouwen en tuinieren vergroot de kennis en het bewustzijn over de natuur, een duurzamere voedselproductie en over gezonde voeding. Tuinders ontwikkelen kennis en handelingsperspectief met betrekking tot de kwaliteit van onze voedselvoorziening en vergroten hun betrokkenheid en kennis over de flora en fauna in de stad en de waardering voor een groen leefklimaat in de stad.

Onze uitgangspunten voor ecologisch tuinieren • Geen kunstmatige bestrijdingsmiddelen of kunstmest, maar alleen organische bemesting en compost van zo veel mogelijk lokale oorsprong.

• Respectvolle omgang met de bodem, door meer gebruik te maken van vaste gewassen, de inzet van wisselteelt om bodemuitputting te voorkomen en minimale grondbewerking.

• Rekening houden met de natuur en de seizoenen; het benutten van kenmerken van de bodem-/ grondsoort, het respecteren van de groeiperiodes van groenten en gebruik maken van natuurlijke ‘partnerschappen’ in de moestuin.

26

• Water zoveel mogelijk op de tuin zelf op vangen en hergebruiken.

• Natuurlijk kringlopen en biodiversiteit ondersteunen, door de tuin te delen met andere ‘gebruikers’ zoals insecten, vogels, egels en hazen.

• Inkoop van zaad- en plantgoed volgens, in overeenstemming met Skal-gecertificeerd Eko-keurmerk en gebruik maken van zoveel mogelijk inheemse groente- en fruitgewassen.

• Jaarrond gewasproductie door niet alleen te kijken naar eenjarige gewassen maar ook eetbare bomen, heesters en meerjarige gewassen.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029

Onze ecologisch beheerde tuinen hebben drie functies die op iedere tuin op unieke wijze in de praktijk worden gebracht.

Deze drie functies zijn:

1 Ecologische tuinieren met en voor de stad We tuinieren gemeenschappelijk, in werkgroepen.

Er is ruimte voor experiment en initiatief. We zorgen voor een zichtbare productie van ecologisch geteelde gewassen. Er is oogst voor vrijwilligers en voor verkoop aan bezoekers. Er zijn bloemenpluktuinen waar bezoekers zelf een bos ecologisch geteelde bloemen kunnen plukken.

Onze tuinen zijn rijke natuurbiotopen, met een biodiverse en klimaatadaptieve inrichting. We werken aan de totstandkoming van voedselbossen en manieren om water vast te houden.

2 Educatie over ecologische gewasproductie en tuinieren We informeren over het verbouwen van gewassen, over soorten en over het ecologisch inrichten van tuinen. Dat doen we met informatieborden en andere educatieve middelen. Medewerkers en vrijwilligers voorzien bezoekers van informatie. We stimuleren kennisuitwisseling tussen vrijwilligers en bezoekers en bezoekers kunnen deelnemen aan workshops en cursussen om kennis op te doen over verschillende aspecten van ecologisch tuinieren. Op onze website publiceren we informatie om ecologisch te tuinieren.

• Een aanpak waarmee we de uitgangspunten voor ecologisch tuinieren in de praktijk brengen.

We ontwikkelen de aanpak samen met vrijwilligers en samenwerkingspartners en maken verschillende facetten van duurzame regeneratieve landbouw en een duurzamere voedselproductie zichtbaar en beleefbaar.

• Educatieve producten waarmee we laten zien hoe beheer en inrichting van tuinen bijdragen aan een duurzame voedselproductie.

We ontwikkelen verschillende methoden voor verschillende doelgroepen; van educatieve bebording tot een spannende ontdekroute.

• Uitbreiding van recreatieve mogelijkheden op onze tuinen.

We bieden bezoekers meer mogelijkheden om op de tuin te verblijven (o.a. met zitjes op de tuin) en mee te doen aan activiteiten.

3 Recreatie in een natuurrijke omgeving De tuinen bieden ruimte aan bezoekers om er rond te lopen en er zijn bijzondere plekken ingericht waar bezoekers kunnen zitten en verblijven in een natuurrijke en rustgevende omgeving. De tuinen bieden ook ruimte voor activiteiten zoals schildercursussen, koken op de tuin, wandelclubs of yoga op de tuin.

Deze functies zijn doorlopend in ontwikkeling. Op de ene tuin zijn functies verder ontwikkeld dan op de andere tuin. We leren van ontwikkelingen op andere tuinen en zorgen voor onderlinge inspiratie.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 4 Kwaliteitsonderwijs.

Programma op onze locaties

27

Educatie op onze locaties Het educatieprogramma op onze locaties bestaat uit recreatieve activiteiten, lezingen, workshops en cursussen.

We maken het programma samen met andere Utrechtse partijen en we stellen onze locaties beschikbaar aan initiatief­nemers van activiteiten die bijdragen aan een groene en gezonde stad. Dit noemen we het groen wijkpodium. Het programma gaat over onze thema’s ‘natuur in de stad’ en ‘gezonde en duurzame voedselvoorziening’ en is zowel laagdrempelig als verdiepend, zowel voor kinderen als voor volwassen

Recreatieve activiteiten Op de stadsboerderijen en stadstuinen organiseren we verschillende soorten recreatieve activiteiten.

Daarbij sluiten we o.a. aan op de actualiteit van het seizoen, landelijke themadagen of evenementen in de stad.

Met deze activiteiten bieden we natuurbeleving op onze locaties, waarbij wat geleerd wordt of waarbij juist ontspanning in een groene omgeving voorop staat.

We concentreren dit aanbod op de schoolvakanties en feestdagen. Voorbeelden van activiteiten zijn uilenballen pluizen, appelmoes maken, mais roosteren, hutten bouwen, kerststukjes maken, slootje prutten, broodjes bakken, op zoek naar bodemdieren en schapenscheren.

Op meerdere stadsboerderijen en stadstuinen is het inmiddels een wijktraditie dat ouders en kinderen met Pasen eieren kunnen komen zoeken.

Op onze stadstuinen en stadsboerderijen organiseren we tweemaal per jaar een publieksactiviteit om twee belangrijke momenten op onze tuinen te markeren; de start van het tuinseizoen en het oogstfeest.

De start van het tuinseizoen vindt plaats in maart. Bezoekers krijgen informatie over verschillende werkgroepen op onze stadstuinen, kunnen zich daarbij aansluiten, of kunnen nieuwe initiatieven opstarten. Met een communicatiecampagne werven we nieuwe vrijwilligers om als tuinder aan de slag te gaan op een van onze tuinen.

In de maanden september en oktober vieren we de oogst en de afsluiting van het tuinseizoen. In een feestelijke setting kunnen bezoekers deelnemen aan verschillende activiteiten zoals bijvoorbeeld fruitplukken en sap maken en informatie krijgen over de producten van onze tuinen en van lokale en regionale producenten.

Exposities We worden benaderd door kunstenaars die bij ons willen exposeren en we nodigen kunstenaars uit. De exposities zijn te zien in onze bezoekerscentra. De exposities hebben zoveel mogelijk een thematische verbinding met onze inhoudelijke thema’s ‘natuur in de stad’ en ‘gezonde en duurzame voedselvoorziening’.

Kinderfeestjes

Landelijke themadagen We doen mee aan een aantal landelijke themadagen.

Voorbeelden zijn de Nationale Tuinvogeltelling, de Boomfeestdag, Nederland Zoemt, Wereld Dierendag, Slootjesdagen, Nationale Modderdag, Nacht van de Nacht en de Natuurwerkdag. Utrecht Natuurlijk organiseert de lokale activiteiten bij deze themadagen en we zetten onze communicatiemiddelen in om Utrechters van de themadagen op de hoogte te stellen, bijvoorbeeld door Utrechters via onze social media en nieuwsbrief te vragen om vogels te tellen op de dag van de Nationale Tuinvogeltelling.

28

Start van het tuinseizoen en het oogstfeest

Kinderen kunnen op onze stadsboerderijen hun kinderfeestje vieren. We bieden vier verschillende verjaardagskisten aan. In zo’n kist zitten alle materialen waarmee je een feestelijke activiteit kunt uitvoeren voor kinderen in de leeftijd van vijf tot en met twaalf jaar. Kinderen leren met deze verjaardagskisten spelenderwijs over natuurthema’s. We zorgen voor een laagdrempelig aanbod, dat ook toegankelijk is voor ouders die weinig te besteden hebben.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Een programma waarmee we het tuinseizoen van start laten gaan. We werken een programma uit waarmee we Utrechters kennis laten maken met de mogelijkheden om bij Utrecht Natuurlijk te komen tuinieren of te komen leren over tuinieren.

• Een netwerk van regionale en lokale voedselproducenten. We bieden hun o.a. een podium op de oogstfeesten en brengen bezoekers zo in contact met lokale en korte voedselketens.

• Mee-makers. We breiden de groep mee-makers verder uit.

We nodigen vrijwilligers en andere initiatief­nemers uit om samen met ons recreatieve activiteiten te organiseren. We onderzoeken hoe we Utrechters met niet-Neder­ landse culturele achtergrond kunnen uitnodigen om kennis te delen met andere culturen.

• Kinderfeestjes voor iedere beurs.

We onderzoeken hoe we het vieren van een kinderfeestje op een UN-locatie nog beter kunnen laten aansluiten op de wensen van ouders en kinderen, de moge­ lijkheden van onze locaties en onze inhoudelijke onderwerpen.

We willen dat kinderfeestjes in het groen toegankelijk zijn voor alle Utrechtse kinderen, ook als ouders minder te besteden hebben.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 1 Geen armoede.

Programma op onze locaties

29

Lezingen, workshops en cursussen Lezingen In de komende beleidsperiode organiseren we jaarlijks diverse lezingen over actuele onderwerpen met betrekking tot natuur in de stad en een gezonde en duurzame voedselvoorziening. De lezingen hebben verschillende vormen, zoals het natuurcollege, een rondleiding of een debat. Ook zorgen we dat de projecten die we uitvoeren in opdracht van de gemeente Utrecht zoals het ringslangen-, vleermuizen- of gierzwaluwenproject met lezingen onder de aandacht worden gebracht van onze bezoekers.

Concrete voorbeelden zijn: • Natuurwandelroutes tussen of vanaf UN-locaties langs natuurpareltjes in de Utrechtse wijken; • Workshops of natuurcolleges over bijvoorbeeld lentebloeiers en hun bestuivers in het voorjaar, bodemdieren en hun onmisbaarheid in de voedsel­ kringloop in het najaar.

Wij organiseren de lezingen samen met andere organisaties die zich bezighouden met natuur in de stad zoals IVN, KNNV, de vogelwerkgroepen, wijkgerichte natuur­ groepen en de gemeente Utrecht.

30

Workshops en cursussen We breiden ons aanbod aan cursussen en workshops over moestuinieren verder uit zodat er over het hele jaar verspreid te leren valt op de verschillende tuinen.

We bouwen aan een cursusaanbod dat iedere Utrechter in staat stelt om op zijn of haar niveau te leren; voor beginnende tuinders die willen tuinieren op hun balkon, in hun eigen tuin, of op een gemeenschappelijke tuin en voor gevorderde tuinders die kennis willen opdoen over bijvoorbeeld het realiseren van een permacultuurtuin.

We organiseren workshops over aan tuinieren gerelateerde onderwerpen zoals snoeien en het slijpen van tuingereedschap.

De workshops en cursussen worden gegeven door specialisten. Deze specialisten zijn bij ons in dienst, worden door ons ingehuurd, of we werken samen met organisaties zoals Velt, IVN en De Tuinders. Samen met De T ­ uinders verzorgen we de moestuincursus XL. In deze cursus onderhoud een groep van 20 deelnemers een seizoen lang een gezamenlijke moestuin onder begeleiding van een ervaren tuinder.

We bieden ook workshops en cursussen aan waarmee we thema’s als voedselverspilling en -verwerking en de omschakeling naar meer plantaardige voeding onder de aandacht brengen. We werken daarbij o.a. samen met de lokale afdeling van Velt. Deze van oorsprong uit België afkomstige vereniging richt zich op iedereen die milieuvriendelijk aan de slag wil in tuin of keuken. Velt staat voor Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren.

Voorbeelden van workshops zijn: Van groente tot spread’ en ‘Fermenteer het seizoen’.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Een jaarlijkse reeks lezingen in samenwerking met Utrechtse partners. We ontwikkelen structurele samenwerkingsverbanden voor de diverse lezingenreeksen.

Groen wijkpodium We stellen onze locaties beschikbaar als groen wijk­ podium. Dit doen we in eerste instantie voor initiatiefnemers uit de stad die activiteiten willen organiseren die bijdragen aan onze missie ‘leren leven in harmonie met de natuur’ en zich ook richten op onze onderwerpen ‘natuur in de stad’ en ‘een gezonde en duurzame voedsel­ voorziening’.

We werken ook samen met initiatiefnemers van activiteiten die het recreatieve programma verrijken en waarmee we nieuwe bezoekers kennis kunnen laten maken met onze locaties. Bij activiteiten die worden georganiseerd door andere partijen spelen we een rol als facilitator. We stellen onze locatie beschikbaar en leveren een bijdrage aan publieksmanagement en publiciteit. We werken bijvoorbeeld samen met Struinen in de Tuinen, het Bevrijdingsfestival, jeugdcircus DIEDOM, en meerdere kledingruil- en kerstmarkten. Er zijn ook organisaties die yoga en schildercursussen of een kindervakantieweek aanbieden op onze locaties.

We zetten onze locaties ook in voor sociale wijkactiviteiten. Op stadsboerderij Griftsteede komt elke week een groep ouderen bijeen voor een buurtbakkie. Op stadsboerderij Koppelsteede is een ‘Mamma & Pappa café’ en wordt regelmatig kinderkleding geruild bij het wijkinitiatief ‘Krijg de Kleertjes’. En dit is maar een kleine greep uit de verschillende activiteiten die de stadsboerderijen ook tot sociale wijkpodia maken.

Tot slot worden een aantal van onze locaties ook ingezet als stemlocatie bij verkiezingen.

• Een cursusaanbod moestuinieren dat iedere Utrecht in staat stelt om op zijn of haar niveau te leren.

We verdiepen ons huidige cursusaanbod.

• Een workshop en cursusaanbod over actuele klimaatthema’s.

Wij stimuleren Utrechters met workshops en voorlichting om een b ­ ijdrage te leveren aan een klimaat­adaptieve stad. Bij de organisatie van deze workshops werken we o.a. samen met het gemeentelijk programma Waterproof030. We verbreden het aanbod workshops en cursussen.

• Structurele samenwerkingsverbanden in het aanbod van workshops en cursussen voedsel en tuinieren. We onderzoeken o.a. een structurelere samenwerking met Velt.

• Helder aanbod en voorwaarden voor partners om gebruik te kunnen maken van het groene wijkpodium voor activiteiten met een openbaar karakter.

• Uitbreiding van het aantal structurele samenwerkingspartners voor het groene wijkpodium.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 15 Leven op het land.

Programma op onze locaties

31

Meewerken op onze locaties Het educatieprogramma op onze locaties bestaat uit recreatieve activiteiten, lezingen, workshops en cursussen.

Vrijwilligerswerk Utrecht Natuurlijk zorgt er niet alleen voor dat Utrechters op haar locaties kunnen recreëren en leren over natuur gerelateerde onderwerpen, maar ook dat Utrechters er kunnen werken en initiatieven kunnen ontplooien. Het werken met vrijwilligers is deel van ons werk en samen met vrijwilligers kunnen we meer realiseren voor onze bezoekers.

Met het vrijwilligerswerk op de stadsboerderijen en stads­tuinen voorzien we in de behoefte van Utrechters om: • een bijdrage te leveren aan de natuur en het groen in onze stad, • andere mensen te leren over de natuur en kennis over te dragen, • te leren over tuinieren, het verzorgen van dieren en de natuur in de stad, • te werken in een groene omgeving en daarmee o.a. de eigen fysieke en geestelijke gezondheid te versterken, • sociale contacten aan te gaan met andere Utrechters in een groene omgeving, • een fijne en zinvolle dagbesteding te hebben.

Met het aanbieden van werkplekken voor vrijwilligers vergroten we ook het rendement van de publieke middelen die gemeente Utrecht aan de locaties besteedt.

Naast doelstellingen met betrekking tot Natuur- en Milieucommunicatie en Educatie dragen we ook bij aan doelstellingen met betrekking tot gezondheid, partici­ patie, re-integratie en sociale cohesie.

Onze jongste vrijwilligers zitten nog op de basisschool en de oudste vrijwilligers zijn ver over pensioenleeftijd.

Vrijwilligers melden zich aan op onze locaties en gaan werken in een locatieteam verbonden aan een van onze stadsboerderijen of -tuinen. Vrijwilligers krijgen een vrijwilligerscontract. Vrijwilligers die werken op een publiekslocatie, of onderwijslocatie moeten een verklaring omtrent gedrag (VOG) kunnen overleggen waaruit blijkt dat er geen beperkingen zijn voor het werken met publiek en kinderen. De begeleiding van vrijwilligers is in handen van de betaalde medewerkers op onze locaties.

We maken de mogelijkheid voor het meewerken met Utrecht Natuurlijk bekend via de website en vacature­ bank van de Vrijwilligerscentrale en een jaarlijkse ­communicatiecampagne in de periode februari – maart waarin we specifiek werven voor meewerken op onze tuinen.

Met het motto ‘Verantwoord bouwen op betrokkenheid van vrijwilligers’ werken we aan een structurele inbedding van het vrijwilligerswerk in onze organisatie.

We gaan van ‘werk zoeken voor vrijwilligers die zich aanmelden’ naar ‘weten welk werk we beschikbaar hebben’ en het faciliteren van initiatieven van vrijwilligers. We verbeteren de werving en selectieprocedures en zorgen voor een goede balans tussen vrijwilligers die meer begeleiding nodig hebben en vrijwilligers die grotendeels zelfstandig kunnen werken. En we zorgen met scholing en training dat onze betaalde medewerkers nog beter in staat zijn om het werken met vrijwilligers te begeleiden.

Vrijwilligers melden zich nu aan voor de volgende ­functies:

32

Activiteitenbegeleider

Klusser

Gastheer/gastvrouw

Dierverzorger

Tuinder

Communicatie­medewerker

Begeleider van (school)groepen op de tuinen

Medewerker boerderijwinkel en -horeca

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Een structurele inbedding van het vrijwilligerswerk in de bedrijfsvoering van Utrecht Natuurlijk.

Ontwikkelen van functieprofielen voor vrijwilligerswerk, zicht op het aantal werkplekken per functieprofiel en een structurele invulling van vrijwilligersfuncties.

• Samen werken en initiatieven ontwikkelen met vrijwilligers.

We doen ervaring op met het ondersteunen van initiatieven van vrijwilligers op onze locaties en werken aan de kwaliteit van onze werkmethodieken. We trainen onze medewerkers in het begeleiden van vrijwilligers.

• Werving op vrijwilligersvacatures.

We werken aan de kwaliteit van onze huidige werving en onderzoeken andere kanalen in samenwerking met de Vrijwilligerscentrale.

• Up-to-date vrijwilligersbeleid.

We actualiseren ons vrijwilligersbeleid, waaronder de uniformering van het inwerkprogramma, het ­actualiseren van het handboek voor vrijwilliger en opzetten van een nieuw programma waarmee we de inzet van vrijwilligers ­waarderen.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 3 Goede gezondheid en welzijn.

Programma op onze locaties

33

Begeleid vrijwilligerswerk Een specifieke groep vrijwilligers zijn de vrijwilligers die een vorm van professionele ondersteuning nodig hebben bij het werken op onze locaties. We noemen dit begeleid vrijwilligerswerk. Dit vrijwilligerswerk is voor Utrechters die een intensievere, vaak psychosociale professionele begeleiding nodig hebben om vrijwilligerswerk uit te kunnen voeren.

We bieden deze professionele begeleiding op stadsboerderij Steede Hoge Woerd, op stadstuin Food for Good en op Stadstuin Plutodreef. Deze inzet wordt grotendeels separaat gefinancierd door de gemeente Utrecht en uitgevoerd door onze geschoolde trajectbegeleiders.

Utrecht Natuurlijk beschikt met de vijf stadsboerderijen en zes stadstuinen over een unieke infrastructuur voor het realiseren van de gemeentelijke doelstellingen met betrekking tot ‘meewerken’ en ‘meedoen’. De locaties bieden met hun verscheidenheid aan werksoorten een waardevol en toekomstbestendig aanbod voor Sociale prestatie en Arbeidsmatige activering, vormen van begeleid vrijwilligerswerk die door de gemeente Utrecht worden gesubsidieerd.

De deelnemers aan het begeleid vrijwilligerswerk worden in staat gesteld om met echt werk van toegevoegde waarde te zijn voor de bezoekers van onze locaties, voor de natuur in de stad en dragen met hun werk bij aan een belangrijk maatschappelijk doel; op een duurzame wijze zorgdragen voor onze aarde. Het werk dat mensen bij ons verrichten doet ertoe.

We hebben bij Utrecht Natuurlijk een concrete behoefte aan het kunnen aanbieden en uitbreiden van het begeleid vrijwilligerswerk. De locaties ontvangen aanvragen naar begeleid vrijwilligerswerk vanuit doorverwijzers zoals Lister en buurtteams. We worden ook rechtstreeks benaderd door mensen die vrijwilligerswerk willen komen doen, maar daar een duidelijk behoefte aan onder­steuning bij meebrengen. Deze mensen kunnen we alleen met de inzet van professionele trajectbegeleiders goed begeleiden en een werkplek bieden op één van onze locaties.

We werken ook samen met andere organisaties die begeleid vrijwilligerswerk uitvoeren. Deze organisaties zijn gespecialiseerd in het begeleiden van specifieke doelgroepen.

We werken samen met onder andere:

Reinaerde

de Groene Golf

Zorgtrecht

­Emmaus

Common Ground Two

34

Voedseltuin Overvecht

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029

Werken in het groen heeft op veel vlakken meerwaarde.

Onderzoeken laten zien dat mensen die (moes) tuinieren gezonder gaan eten, meer bewegen en zich beter kunnen ontspannen. Socioloog en senior onderzoeker aan de VU Jolanda Maas zegt hierover “Groen doet mensen sneller herstellen van stressvolle situaties. Niet alleen een wandeling door de natuur helpt, zelfs het uitzicht op groen heeft al effect”. Ook werken met dieren heeft een therapeutisch effect. Dieren beschamen je vertrouwen niet en kunnen troost, warmte en veiligheid bieden. Aangezien ze voor hun verzorging afhankelijk van ons zijn, spreken ze mensen aan op hun verantwoordelijkheidsgevoel waarbij het verzorgen de eigenwaarde versterkt. Daarnaast biedt het werk bij Utrecht Natuurlijk een veilige, gezonde en stabiele sociale omgeving.

• De implementatie van ‘Positieve gezondheid’ in onze werkmethodieken. We werken aan de verdere implementatie van Positieve gezondheid in de uitvoering van het begeleid vrijwilligerswerk. We gebruiken de benadering om onze werkwijze verder te professionaliseren.

We werken daarbij onder andere samen met Indekerngezond (uit Leidsche Rijn).

• Uitbreiding van het aantal locaties met begeleid vrijwilligerswerk en professionele trajectbegeleiding.

Uitbreiding is afhankelijk van beschikbare additionele financiering.

In de uitvoering van het begeleid vrijwilligerswerk werken we met Positieve Gezondheid. Dit is een bredere benadering van het begrip gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen, dagelijks functioneren.

Samen met de vrijwilliger maken we inzichtelijk op welke dimensies we kunnen en willen werken aan de verbetering van gezondheid. Met deze bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren. Deze benadering wordt door meerdere Utrechtse zorgprofessionals ingezet.

Gezondheidsvoordelen contact met de natuur Kortstondig contact Stemming • Positieve gevoelens • ‘Zorgen loslaten’ • Vrijheid • Vitaliteit

Stress en aandacht • Ontspanning • ‘Ruimte in je hoofd’ • Concentratie • Reflectie

Lichaamsfuncties  Hartslag/bloeddruk  Bloedsuiker  Cortisol  Pijn

Regelmatig contact Mentale gezondheid  Depressie/angst  Burnout  ADHD • Weerbaarheid • Zelfvertrouwen

Welzijn • Kwaliteit van leven • Zelfredzaamheid • Redie eigen gezondheid • Zingeving

Fysieke gezondheid  Diabetes  COPD  Overgewicht  Hart-/vaatziekten • Immuungerulatie

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 8 Eerlijk werk en economische groei.

Bron: Nature for Healt

Programma op onze locaties

35

Natuureducatie voor het onderwijs Met het onderwijsprogramma bouwt Utrecht Natuurlijk voort op een lange traditie van schooltuinieren en natuuronderwijs die begon in de jaren dertig van de vorige eeuw.

Basisonderwijs Met onze programma’s betrekken we leerlingen op een positieve, verrijkende en actieve wijze bij hun natuurlijke omgeving en hun voedsel.

Voor het voortgezet en hoger onderwijs in Utrecht bieden wij maatwerk op aanvraag of in co-creatie.

Het programma voor het basisonderwijs Positief ontdekken en onderzoeken van natuurlijke kringlopen Zelf ervaren en doen, zelf ontdekken en onderzoeken is de kern van de educatieve aanpak van Utrecht Natuurlijk.

We stellen de schoonheid van de natuur en de natuurlijke kringlopen centraal en we sluiten aan bij de leefwereld van kinderen. We gebruiken voorbeelden die in Utrecht vindbaar zijn. Uit de evaluaties blijkt unaniem dat leerkrachten deze werkwijze waarderen.

36

De unieke natuurervaringen die Utrecht Natuurlijk de leerlingen biedt leidt tot positieve betrokkenheid bij de natuur. Die betrokkenheid is belangrijk bij het (later) ­maken van weloverwogen keuzes die invloed hebben op een groene en duurzame wereld. We noemen dit ecologische basisvorming. Door deze basisvorming kun je begrijpen wat er gebeurt als mensen ‘ingrijpen’ in de natuurlijk kringlopen en begrijp je ook hoe je de negatieve gevolgen op klimaatverandering of biodiversiteit kunt voorkomen. In onze educatie integreren we aandacht voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de ­Verenigde Naties (SDG’s).

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Kennismaken met tuinieren, natuur in de stad en dieren op de boerderij Inzicht krijgen in natuurlijke kringlopen is het boven­ liggende doel van al onze natuureducatielessen. Scholen kunnen bij ons selecteren uit lessen over tuinieren, over natuur in de stad en over de dieren op onze boerderijen.

1 Tuinieren In onze tuinlessen ervaren, beleven en ontdekken leerlingen de kringlopen op de tuin. Met meer dan honderd lessen ‘Kabouterpad’ per jaar maken kleuters in het voor- en najaar kennis met de tuin. In de les ‘Tuinverkenners’ kweken leerlingen van groep 3 en 4 in gemeenschappelijke tuinbakken kruiden, bloemen en groenten. De oudere leerlingen verbouwen gedurende een tuin­seizoen hun eigen groenten.

Met de bollen, knollen en zaden van het materiaal­ project ‘Moestuin bij school’ kunnen scholen in hun eigen schoolomgeving tuinieren. De instructievlogs en zaai- en oogstkalenders van Utrecht Natuurlijk helpen de leerkrachten en leerlingen op weg. Met de speciale receptkaarten kan de oogst met de hele klas bereid worden.

2 Natuur in de stad Met onze educatie maken Utrechtse kinderen kennis met de rijke biodiversiteit in de stad. In de les ‘Buitengewone bodembeestjes’ ontdekken leerlingen van groep 3 en 4 hoeveel verschillende bodemdieren er zijn in onze directe omgeving. Deze les is een eerste kennismaking met voedselkringlopen in de natuur. Met de leskist ‘Op minisafari, op zoek naar bodemdieren rond de school’ kunnen leerkrachten zelf aan de slag met dit thema.

Met de leskist ‘(W)onderwaterwereld’ leren leerlingen dat er in de sloten van Utrecht een verborgen wereld is compleet met rovers en prooidieren. In de leskist ‘Bomen, bos, hout en papier’ ontdekken de kinderen het belang van bomen in de stad en kunnen ze o.a. aan de hand van de ‘Utrechtse Bomenkaart’ bomen in de omgeving van de school onderzoeken. Het materiaalproject ‘Rupsen voor, vlinders na’, waarbij op school de levenscyclus van vlinders live gevolgd kan worden is ieder jaar enorm populair. Het uit de pop zien kruipen van en ­vlinder vergeet je nooit meer! Het doe-het-zelf project ‘Wilde bijen’ is ontwikkeld rond bijenhotels in Utrecht.

De les ‘Zaden en zo’ openbaart de rijke diversiteit van planten in de stad en hun zaadverspreidingsstrategieën.

In deze les wordt ook de link gelegd naar plantaardige eiwitten voor de voedseltransitie. Want waarom zijn zaden eigenlijk zo’n goed voedsel voor ons?

3 Dieren op de boerderij Juist voor stadskinderen zijn stadsboerderijen zeer ­belangrijke plekken om, soms voor het eerst, in contact te komen met echte dieren. In onze lessen over dieren op de boerderij benadrukken we welke verantwoordelijk­ heden mensen hebben voor dieren en wat wij doen om onze dieren een prettig leven op onze boerderijen te geven.

In onze populairste les ‘Beestenboerderij’ ontmoeten jaarlijks ruim 3.500 leerlingen en 1.000 leerkrachten en begeleidende ouders en verzorgers de diverse dieren op de stadsboerderij. Ze gebruiken daarbij alle zintuigen. In de les ‘Veer & Vacht’ vergelijken leerlingen van groep 3 en 4 de dieren onderling en met zichzelf. De oudere leerlingen helpen in de les ‘Werken op de boerderij’ mee in de dierverzorging en andere werkzaamheden op de boerderij. Zij ontdekken wat er nodig is voor een goede verzorging van dieren en welke verantwoordelijkheden de mens daarbij heeft.

Tijdens de les ‘Kaasmaken’ ervaren de kinderen zelf het magische proces waarbij melk in kaas veranderd. In de escapegame ‘Bevrijd de bijen!’ ontmoeten leerlingen van groep 7 en 8 de imker en zijn bijen. Ze leren welke rol b ­ ijen hebben in de natuur en welke rol ze spelen in de productie van ons voedsel. Met het programma ‘Boer­ derij in de kijker’ gaan scholen op bezoek bij boerenbedrijven (veeteelt en akkerbouw) in de omgeving van Utrecht.

Natuureducatie voor het onderwijs

37

Breed en divers aanbod

Bereik en inclusiviteit

Het is onze ambitie om ieder Utrechts kind in zijn schoolcarrière een onvergetelijke natuurervaring te laten beleven. De ruim 130 basisscholen in Utrecht maken een keuze uit lessen op één van onze locaties of projecten en lessen die op school kunnen worden uitgevoerd. Zo is er voor iedere school en leerjaar een passend programma.

We geven ieder jaar gemiddeld 235 lessen op onze tuinen en 575 op onze boerderijen. Daarmee hebben we zo’n 13.500 contactmomenten met leerlingen. Met de uitgifte van levende materialen, de uitleen van leskisten en de doe-het-zelf-projecten bereiken we zo’n 30.000 leer­lingen. In totaal zijn er jaarlijks zo’n 45.000 contact­ momenten met leerlingen.

Omdat we leerlingen ontvangen van scholen uit alle wijken in Utrecht bereiken we bijna alle Utrechtse kinderen, ongeacht afkomst of sociale status. Naast de leerlingen bereiken we ook de leerkrachten, ouders en verzorgers die meekomen naar de lessen op onze locaties. Zij hebben eveneens een waardevolle natuurervaring.

Bij de materiaalprojecten halen scholen bij Utrecht Natuurlijk levende materialen op waarmee ze zelf op school aanschouwelijk en praktisch onderwijs kunnen geven vol bijzondere natuurervaringen. In onze leskisten vinden leerkrachten uitdagende materialen om met leerlingen samen onderzoekend en ontdekkend te leren. Onze Doe-het-zelf-projecten kunnen door leerkrachten zelf gedownload worden en zelfstandig worden uitgevoerd op school.

Het lesaanbod is geclusterd per twee leerjaren (bijvoorbeeld groep 3 en 4) of is geschikt voor schoolbreed projectonderwijs. In de lessen is differentiatie mogelijk naar niveau en ervaring. Leerkrachten kunnen in ons lesaanbod zoeken op leeftijd, niveau, thema en kerndoelen. Met de NME-themakalender kunnen scholen de lesprogramma’s koppelen aan landelijke en inter­ nationale themadagen of -weken om zo aan te sluiten bij de actualiteit.

In de periode 2024 – 2029 zorgen we dat scholen in buurten en wijken met een lagere sociaaleconomische status in het bijzonder in de gelegenheid worden gesteld om mee te doen aan het natuureducatie aanbod.

Lessen

235 575 op onze tuinen

Voor kleuters en groep 3 en 4 bieden we grote aantallen ervarings- en kennismakingslessen op de boerderij en op de tuin om zoveel mogelijk leerlingen te bereiken. Voor de oudere leerlingen zetten we vooral in op intensievere lessen met meer inhoudelijke diepgang. Deze bouwt voort op de ontdekkingen in de onderbouw.

op onze boerderijen

Contactmomenten met leerlingen

13.500 op onze locaties

30.000

met onze materialen, leskisten en projecten

45.000 contact­momenten per jaar

Moestuinpraatplaten

38

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Een greep uit onze lessen

Op de tuin:

Materiaalproject:

Kabouterpad

Moestuin bij school

Lekker buiten zijn en zelf ontdekken en ervaren. Deze doe-het-zelf-les op de tuin voor kleuters is het begin van de reeks van tuinlessen van Utrecht Natuurlijk voor alle groepen.

Met dit project ervaren leerlingen hoe het is om zelf voedsel te verbouwen. Ze volgen de ontwikkelingen op de tuin.

Ze zaaien, poten, onderhouden, oogsten en eten.

e p te n Met recigen uit e in moes t u

Op de boerderij:

Kaas maken

Scoor t eld gemidd een 8.6

Ervaar zelf dit magische proces Wrongel, wei, stremsel, wat is dat? Na deze les weten je leerlingen het wel! De kinderen maken het magische p ­ roces mee dat melk tot kaas omtovert.

Leskist:

Leskist:

Op minisafari rond de school

Utrecht Schone Stad Ontdek samen met afval­ reporters Daysha en Jesper hoe we Utrecht schoon kunnen houden (ontwikkeld door de Gemeente Utrecht).

Op en in de grond leven wonder­ baarlijke dieren. Ontdek hoe mooi, verschillend en nuttig ze zijn.

Ga op en rond de school met elkaar op zoek naar deze dieren.

Doe-het-zelf-project:

Hoe komt een boom het jaar door? 40 41

Volg je boom!

Dat een boom verandert gedurende het jaar weten de meeste leerlingen wel, maar wat gebeurt er nu precies in de verschillende seizoenen?

Natuureducatie voor het onderwijs

39

Ontwikkelingen in het onderwijs

Effectief en efficiënt Onze buitenlocaties, levende materiaal projecten en praktische leskisten blijken zeer krachtige didactische middelen te zijn. Leerkrachten geven aan dat lessen een belangrijke meerwaarde zijn voor het reguliere programma op school.

Doordat de kinderen binnen ons basisonderwijspro­ gramma groepsgewijs en onder schooltijd komen in een ‘verplichte onderwijsleersituatie’ is de educatieve opbrengst zeer hoog. Daarnaast heeft ons programma door de jarenlange optimalisatie een zeer gunstige input-­ output ratio gekregen zowel kwalitatief als kwantitatief.

De NME-gids Alle Utrechtse basisscholen ontvangen in juni onze ­NME-gids. In deze gids vinden scholen al onze educatie­ programma’s en worden relevante educatiethema’s uitgelicht. Uitgebreidere informatie over de programma’s is te vinden op onze website. In onze NME-gids besteden we ook aandacht aan het ‘Programma van de buren’.

Hiermee wijzen we scholen op programma’s van meer dan 35 andere (lokale) aanbieders, waaronder organisa­ ties zoals de Utrechtse Fungi Factory, Technotrend, Natuurwijs, het Universiteitsmuseum en Het Vogelnest in Amelisweerd.

Inschrijven op lessen, leskisten, materiaalpakketten en doe-het-zelf-projecten verloopt digitaal. Het systeem is flexibel; voor de meeste lessen en projecten kunnen scholen zich jaarrond inschrijven. Bij vragen of opmerkingen kunnen de scholen terecht bij ons secretariaat.

Evalueren We evalueren ons programma door na afloop van elke afgenomen activiteit een digitale evaluatie op te sturen. We streven ernaar dat ons aanbod met een 8 of hoger wordt gewaardeerd door de meerderheid van de gebruikers.

40

Kringloopdenken Binnen het onderwijs is er behoefte aan mogelijkheden om te differentiëren in de lesstof om zo beter aan te kunnen sluiten bij de verschillende leerstijlen en niveaus van de leerlingen. Ontdekkend en onderzoekend leren en kringloop- en systeemdenken bieden veel mogelijkheden voor differentiatie. Wij scholen onze educatie­ medewerkers in deze methodieken.

Nieuwe didactieken en methodes We werken voortdurend aan het aanpassen van onze lessen naar nieuwe didactische inzichten en methodes.

Zo is bijvoorbeeld de les ‘Buitengewone bodembeestjes’ herzien en nu opgebouwd rondom de hoger orde denkvraag “Wat zou er gebeuren als er geen bodemdieren waren?”. De bijenles hebben we getransformeerd naar een escapegame.

Groene scholen en buitenlessen Een groen schoolplein en een moestuin bij school zijn mogelijkheden om natuur- en buiteneducatie bij school een impuls te geven en tegelijkertijd bij te dragen aan meer groen in de stad. Met ons materiaal project ‘­Moestuin bij school’ kan een school hier concreet invulling aan geven. We ondersteunen scholen die een groen schoolplein willen ontwikkelen en er meer educatief gebruik van willen maken.

Utrecht Natuurlijk heeft samen met het GGD-programma Jong Leren Eten en collega NME-organisaties uit de provincie Utrecht een groep van moestuincoaches bij elkaar gebracht. Utrechtse scholen kunnen deze moestuincoaches inschakelen bij ontwikkeling en onder­ steuning van een moestuin bij school.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Inventarisatie van scholen in wijken en buurten met een gemiddeld lagere sociaaleconomische status die nu nog niet of minder intensief meedoen aan ons aanbod. Actief overleg met deze scholen over de wijze waarop ons aanbod beter kan aansluiten bij de behoefte van deze specifieke scholen.

• Hogere beschikbaarheid van lessen voor scholen in wijken en buurten met een lagere sociaaleconomische status.

• Kwalitatief meer aandacht voor het onderwerp dierenwelzijn in het educatieprogramma.

Daarmee stimuleren we bewustwording en dialoog rond dierenwelzijn, duurzaamheid en vleesconsumptie in het basisonderwijs.

• Op maat aanbod schooltuinieren voor het speciaal onderwijs, zodat deze scholen passend onderwijs kunnen geven specifiek toegespitst op hun leerlingen.

• Verbetering van de ecologische kwaliteit van het schooltuinieren.

We onderzoeken dit met natuureducatiecentra uit andere steden.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 10 Minder ongelijkheid.

Natuureducatie voor het onderwijs

41

Voortgezet-, beroeps- en hoger onderwijs Binnen het voortgezet-, beroeps- en hoger onderwijs wordt aandacht besteed aan actuele thema’s als biodiversiteit, lokale voedselproductie, circulariteit en klimaatadaptatie.

Bij het behandelen en onderzoeken van deze thema’s wordt Utrecht Natuurlijk gevraagd als kennispartner. Wij zorgen voor inhoudelijke expertise, we begeleiden thema-excursies en bieden onderzoeksstages.

Inhoudelijk Expertise Utrecht Natuurlijk denkt mee en deelt haar netwerk.

Daarnaast verlenen we medewerking aan interviews rond aspecten van natuur, milieu en duurzaamheid in de stad.

Voorbeelden zijn: • Bètastudenten van de HU lerarenopleiding duurzame ontwikkeling worden begeleid bij het ontwikkelen van vakoverstijgend lessen over biodiversiteit, klimaatadaptie en Rechten voor de Natuur. Deze lessen worden getest met leerlingen van het St Bonifatius College.

• Leerlingen van het Globe College worden begeleid bij het maken van een ‘Escape Box’ rond thema circulariteit. Dit gebeurt in het kader van het Circulair Skills programma van stichting Technotrend.

Thema-excursies Utrecht Natuurlijk begeleidt locatiebezoek waarbij studenten zich verdiepen in een thema met eventueel een bijpassende workshop. We stellen onze locaties ter beschikking en maken programma op maat om aan vragen vanuit het onderwijsveld te voldoen.

Voorbeelden zijn: • Studenten van de Marnixacademie (Pabo) bezoeken stadsboerderij Griftsteede. Toekomstige leerkrachten in het basisonderwijs ervaren hier hoe zij met hun leerlingen NME-activiteiten kunnen doen en hoe UN daar met locaties en onderwijsprogramma aan bijdraagt.

• CHARM-EU master studenten die werken aan de Capstone Challenge onderzoeken op onze locaties hoe actieve tuingemeenschappen kunnen bijdragen aan het verbeteren van de relatie mens-natuur.

Onderzoeksstages We bieden onderzoeksstages waarbij onderzoek uitmondt in praktisch bruikbaar resultaat. We formuleren onderzoeksvragen en leveren maatschappelijke context.

Voorbeelden zijn: • Een student toegepaste biologie vergelijkt voor ons verschillende methoden om dierenwelzijn te monitoren. De student doet aanbevelingen die in onze bedrijfsvoering geïmplementeerd worden en draagt bij aan de ontwikkeling van deze methoden.

• Een student aan de Utrecht University School of Governance ontwikkelt een spelconcept rond het thema natuurverbondenheid en rechten voor de natuur. De student stelt daarbij het kunstwerkplaats van Marieke Vromans centraal. Dit kunstwerk is te vinden op drie van onze locaties.

Naast de ondersteuning die wij bieden aan het onderwijs, zorgt de samenwerking met studenten ook voor kennisen productontwikkeling bij Utrecht Natuurlijk.

42

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Formaliseren bestaande samen­ werkingen met het onderwijs.

Daarmee realiseren we langdurige samenwerkingsverbanden en kunnen we de kwaliteit van de samenwerking ook meer in gezamenlijkheid ontwikkelen.

• Resultaten van samenwerking met het onderwijs beschikbaar maken voor een breed publiek.

Sustainable Development Goals Met ons onderwijsprogramma leveren wij een bijdrage aan het behalen van SDG-doel 4 Kwaliteitsonderwijs en in het bijzonder aan het subdoel Kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen en aan het subdoel De toevloed verhogen van gekwalificeerde leraren.

Utrecht Natuurlijk is hiervoor aangesloten bij de coöperatie Leren voor Morgen en bij de vereniging Gemeente voor Duurzame Ontwikkeling.

Natuureducatie voor het onderwijs

43

Ondersteuning bewonersinitiatief Naast het werk vanuit onze locaties ondersteunen we groene initiatieven in de stad. Dat doen we met ondersteuning op maat en het platform BuurtNatuur030. Daarnaast zijn we partner in de Groen moet je Doen dag.

Ondersteuning op maat

Platform BuurtNatuur030

Utrechters kunnen bijdragen aan een prettige openbare ruimte door zwerfvuil op te rapen, maar ook door een boomspiegel of een stuk openbaar groen in beheer te nemen. Utrechters doen dit individueel en in georganiseerd verband. Het zorgen voor natuur in de openbare ruimte door inwoners van de stad wordt zelfbeheer ­genoemd. De zelfbeheerders dragen bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte.

Het platform BuurtNatuur030 zorgt voor contact en kennisuitwisseling tussen Utrechters die actief willen bijdragen aan de kwaliteit van het groen in de stad. Het biedt de inwoners van Utrecht volop informatie en inspiratie om hun omgeving te vergroenen en het groen in hun omgeving te beheren. Het platform BuurtNatuur030 bestaat uit een website, een redactie, activiteiten en bijeenkomsten. In 2023 zijn er meer dan 500 Utrechters actief op dit platform. Het platform is gelanceerd in 2022 en wordt beheerd door Milieucentrum Utrecht en Utrecht Natuurlijk. Wij ontvangen additionele financiering voor de realisatie van BuurtNatuur030.

Zelfbeheerders kunnen bij ons terecht voor kennis en advies. Wij maken hen wegwijs in de mogelijkheden en regels die de gemeente Utrecht heeft voor zelfbeheer en groeninitiatief, we adviseren over het vinden van financiële middelen en over de haalbaarheid en toekomst­ bestendigheid. Daarnaast faciliteren we waar mogelijk met bijvoorbeeld de opslag van gereedschap of door onze locaties in te zetten als verzamelplek, lunchplek of afsluitingsplek voor gezamenlijke werkdagen.

Utrecht Natuurlijk is ook partner van de GroenmoetjeDoen! -dag. De dag waarop de Utrechtse zelfbeheerders in het zonnetje worden gezet.

44

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • 1.500 actieve zelfbeheerders op het platform BuurtNatuur030 in 2029.

• Betrokkenheid van belangrijke stakeholders bij het platform zoals woningbouwcoöperaties en de sociaal makelaars.

• Financiële middelen om de offlineactiviteiten uit te breiden en voor het platform een structurele financiële basis te realiseren.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 14 Leven in het water.

Ondersteuning bewonersinitiatief

45

Projecten Met onze projecten besteden we aandacht aan actuele vraagstukken met betrekking tot onze onderwerpen ‘de natuur in de stad’ en ‘een gezonde en duurzame voedselvoorziening’.

Dat doen we altijd in samenwerking met andere partijen.

We voeren projecten uit op onze locaties en in de gehele stad. Voor de projecten werven we additionele financiering.

De projecten komen tot stand in samenwerking met andere natuurorganisaties, maatschappelijke organisaties en bewonersinitiatieven. We voeren ook projecten uit in samenwerking met gemeentelijke afdelingen en de stadsecologen. In de afgelopen jaren hebben we regel­ matig samengewerkt met kunstenaars en kunst- en cultuurorganisaties. De verbeeldingskracht van de kunst biedt fantastische mogelijkheden om de schoonheid van de natuur en daaraan gerelateerde maatschappelijke vraagstukken over het voetlicht te brengen. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn de Bee Embassy, Compost en kleding, het Lisdodde-lint, Zaailingen van de stad en de wilde bijenburchten.

46

Rechten voor de Natuur Rechten voor de natuur is een belangrijk opkomend maatschappelijk vraagstuk. Het sluit naadloos aan op onze missie leren leven in harmonie met de natuur.

We hebben in samenwerking met kunstenaar Marieke ­Vromans op drie van onze locaties een conceptuele plek ingericht waar de natuur ‘het voor het zeggen heeft’.

Deze plekken zijn gemarkeerd met een kunstwerk.

In de komende beleidsperiode zetten we deze plekken in om programma te maken rondom het thema rechten voor de natuur.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Bijenburchten

Zaailingen en spontane natuur

Het merendeel (+/- 80%) van de wilde bijensoorten nestelt in de grond, het liefst op een zonnig talud. In 2022 hebben de gemeente Utrecht en Utrecht Natuurlijk een gezamenlijke subsidieaanvraag toegekend gekregen voor het project Bijenburchten waarmee in 2022 en 2023 verschillende bijenburchten in Utrecht zijn gerealiseerd.

Bij de realisatie hiervan is samengewerkt met diverse vrijwilligers en de Bijenhoudersvereniging Utrecht. In 2024 zorgen we voor de continuïteit en instandhouding van de bijenburchten.

Er lijkt weinig ruimte in de stad voor spontane natuur. Al het groen is ooit bedacht, geplant en wordt verzorgd.

Toch laat de natuur zich niet tegenhouden en groeien er spontaan zaailingen in de stad. Soms op plekken waar ze ongestoord kunnen groeien, maar soms ook op plekken die daar niet voor bedoeld zijn.

In samenwerking met kunstenaar Hans van Lunteren zorgden we vanaf 2021 voor meer aandacht voor spontane natuur en zaailingen in de stad. In 2024 geven we een vervolg aan het zaai­lingen project in ieder geval met de afsluitende expositie van het project op Steede Hoge Woerd in het voorjaar 2024.

Waarnemen en beheren van kwetsbare soorten

Het Grote Utrecht Stadsdiner In 2022 en 2023 droeg Utrecht Natuurlijk bij aan de organisatie voor Het Grote Utrecht Stadsdiner. Wij ondersteunen de boodschap dat gezonde voeding beschikbaar moet zijn voor iedereen, het zelf kweken van groenten en het samenbrengen van verschillende groepen Utrechters. Sinds de start in 2020 zijn een aantal vaste partners zoals Stichting Sharing Arts Society, de Armoedecoalitie Utrecht en de Bibliotheek Utrecht betrokken.

Wij denken mee over de organisatie, dragen bij in de logi­ stiek van het verdelen van de zaai- en plantpakketten en de dinerpakketten. Utrechters konden in 2023 op een aantal van onze locaties samenkomen tijdens de Wereld­ armoededag. We blijven in de komende beleidsperiode graag participeren in de organisatie van het Grote Utrecht Stadsdiner.

Het waarnemen en beheren van kwetsbare soorten voeren we uit in samenwerking met en in opdracht van de gemeentelijke stadsecologen. Utrecht Natuurlijk begeleidt projecten waarin Utrechters werken aan het beheer van gierzwaluwen (Gierzwaluw030), vleermuizen (BAT030) en ringslangen. Wij coördineren de activiteiten voor de betrokken groepen Utrechters, organiseren ­bijeenkomsten en bundelen (broed)gegevens. Samen met de gemeente Utrecht zorgen we voor activiteiten waarmee Utrechters kennis kunnen maken met het beheer van deze kwetsbare soorten.

Projecten

47

Bee Embassy

Groen doet goed ‘Groen doet goed’ is een programma van de Provincie Utrecht dat tot doel heeft meer kinderen de natuur in te laten gaan. Utrecht Natuurlijk verdeelt een activiteiten­ budget onder verschillende stedelijke initiatieven, voorziet deze van advies en zorgt voor uitwisseling en inspiratie tussen de partners. Op dit moment is nog niet duidelijk of er na 2023 vervolg financiering beschikbaar komt. Wij zouden dit project graag continueren omdat het aansluit bij onze aanpak waarin we ‘ongelijk investeren voor gelijke kansen’ om alle Utrechtse kinderen te bereiken.

Op de tuin van Steede Hoge Woerd staat tot zomer 2024 de Bee Embassy: een kunstwerk als eerbetoon aan de honingbij en het belang van de bij voor ons als mensen.

De Bee Embassy won de eerste prijs in de Open Call: NatuurCultuur van het Fentener van Vlissingen Fonds. De metershoge sculptuur vormt een unieke ambassade voor de Zwarte Bij in Nederland en is een gezamenlijk initiatief van het Gentse Reaktor21, de stichting Zwermrepubliek, kunstenaar Zeger Reyers en Utrecht Natuurlijk. In 2024 maken vier kunstenaars nieuwe objecten op Steede Hoge Woerd rondom de Bee Embassy. De inspiratiebron voor deze objecten zijn de zintuigen van de bij. De nieuwe objecten zijn te zien door onze bezoekers en worden opgenomen in ons activiteiten en educatie programma.

Wilde Stadscafé In het Wilde Stadscafé gaan we met Utrechters in gesprek over een actueel groen Utrechts onderwerp. Dit stadscafé vindt plaats in de bibliotheek aan de Neude en organiseren we in samenwerking met GroenmoetjeDoen!, Milieucentrum Utrecht en de Bibliotheek Utrecht. Het stadscafé wordt mogelijk gemaakt met additionele financiering van de gemeente Utrecht en fondsen

Vergroen je Boomspiegel We werken sinds 2020 met de Guerrilla Gardeners en de gemeente Utrecht aan de succesvolle actie Vergroen je Boomspiegel. Met deze actie roepen we Utrechters op een boomspiegel te adopteren en te vergroenen. Sinds 2020 zijn al meer dan 1000 boomspiegels geadopteerd.

Afhankelijk van het enthousiasme van bewoners en de resultaten van de actie in 2023 willen we dit project continueren in 2024.

48

Wormenhotel Een wormenhotel is een collectieve composteer­ installatie voor een buurt. Een groepje buurtbewoners beheert samen een ‘hotel’ en gebruikt dat om groenafval te composteren. Door het gebruik van een wormenhotel ontstaat er een reductie van het afval dat opgehaald moet worden, met de oogst van het wormenhotel zorgen bewoners zelf voor het in standhouden van de bodemvruchtbaarheid en er ontstaat meer kennis over kringlopen in de natuur. Utrecht Natuurlijk stelt een stappenplan ter beschikking en voorziet in een netwerk van samenwerkingspartners. Zij bieden training in het gebruik, hulp bij het opstarten en hulp bij de eerste oogst van het wormenhotel. Utrecht Natuurlijk verzorgt contact met de gemeente over beschikbare plekken en draagt financieringsmogelijkheden aan.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Uitbreiding van de projectportefeuille en van additionele financiering voor projecten vanuit fondsen en subsidiemogelijkheden.

• Samenwerking met kunstenaars en kunst- en cultuurorganisaties waarmee we projecten kunnen ontwikkelen over de onderwerpen natuur in de stad en duurzame voedselvoorziening.

• Een actieve poule van zzp’ers die met Utrecht Natuurlijk werken aan de uitvoering van projecten.

• Programma rondom het thema rechten voor de natuur.

• Continuïteit en instandhouding van de bijenburchten en aandacht voor het leefgebied van wilde bijen. We besteden aandacht aan de Wereld Bijendag op 20 mei 2024.

• De afsluitende expositie van het project Zaailingen in het voorjaar van 2024.

• Nieuwe objecten rondom de Bee Embassy en flankerende activiteiten en educatieprogramma.

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema sluit o.a. aan op SDG-doel 11 Duurzame steden en gemeen­ schappen.

Projecten

49

Communicatie Met onze communicatie zorgen we ervoor dat Utrechters kennisnemen van ons programma, van de ondersteuningsmogelijkheden die we bieden en dat zij weten waar Utrecht Natuurlijk voor staat.

Onze locaties worden goed gevonden. De meeste Utrechters leren Utrecht Natuurlijk kennen via onze locaties, bijvoorbeeld door als kind met familie of school een van onze boerderijen of tuinen te bezoeken. Volwassenen die in Utrecht wonen, maar er niet zijn opgegroeid, leren ons kennen door zij bijvoorbeeld met hun kinderen een locatie bezoeken. Een deel van de Utrechters leert onze locaties kennen omdat ze recreëren in de parken en het groen en daarbij ook onze locaties bezoeken.

Publiciteit We maken publiciteit voor onze activiteiten, workshops, cursussen, projecten en evenementen via onze website, nieuwsbrief en sociale mediakanalen, via persberichten, offline en online communicatiecampagnes, via samenwerkingspartners en via verschillende activiteitenkalenders in wijk-, week- en dagbladen en op websites.

Utrecht Natuurlijk nieuwsbrief

Herkenbaarheid en bereik De herkenbaarheid van onze locaties en ons programma wordt ondersteund door onze huisstijl. Deze komt op onze locaties terug in o.a. onze bebording, werkkleding, vlaggen en affiches. Daarnaast wordt onze huisstijl toegepast in al onze uitingen over ons programma. We actualiseren onze huisstijl naar aanleiding van de onze nieuw geformuleerde missie en breiden onze huisstijl uit met producten voor onze boerderijwinkel en -horeca.

Daarmee versterken we onze doelstellingen met betrekking tot gezonde en duurzame voedselvoorziening versterken.

Daarnaast stellen we ons ten doel om met onze communicatie alle Utrechters te bereiken. We vergroten daarvoor onze kennis op het gebied van inclusieve communicatie en marketing. We zorgen voor meer kennis over onze doelgroepen en bezoekers zodat we nog gerichter kunnen communiceren.

50

Utrechters kunnen zich abonneren op onze digitale nieuwsbrief. We vragen naar de interesses van onze bezoekers, zodat zij in de toekomst actief benaderd kunnen worden met informatie en activiteiten die vallen binnen hun interessegebied.

Social media We maken ons werk en de activiteiten die we organiseren beleefbaar op social media. Medewerkers plaatsen berichten over de dagelijkse werkzaamheden op de locaties en communiceren over de activiteiten die we aanbieden. De communicatiewereld verandert snel. Daarom zorgen we voortdurend voor interne scholing van onze medewerkers om social media goed in te kunnen blijven zetten.

De Groene Uitloper De Groene Uitloper is de digitale activiteitenkalender waarin we natuuractiviteiten promoten in de stad Utrecht en in een straal van 30 minuten fietsen rondom de stad.

Deze kalender wordt onderhouden door een enthousiaste vrijwilliger. Zij speurt websites en uitagenda’s af en verzamelt natuuractiviteiten van heel veel verschillende organisaties. We vergroten de naamsbekendheid van de Groene Uitloper door deze ook te promoten op social media.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Kom samen tuinieren op de Utrechtse stadstuinen

Te realiseren in 2024-2029

Oogstfeest Vier de samen ! oogst

• In 2024 ‘laden’ we onze huisstijl met onze missie: Samen met heel Utrecht leren leven in harmonie met de natuur.

aan Meld je ne oe voor gr ps en ho works sen cursus

• Uitbreiding van onze huisstijl met producten voor onze boerderijwinkel en -horeca, zoals verpakkingsmateriaal en menukaarten in de UN-huisstijl.

utrechtnatuurlijk.nl/oogstfeest

utrechtnatuurlijk.nl/samentuinieren

Ontdek Utrecht Natuurlijk op:

Ontdek Utrecht Natuurlijk op:

Communicatiecampagnes • Onderzoek naar wensen van onze doelgroepen en bezoekers en het imago van Utrecht Natuurlijk waarmee we onze manier van communiceren gaan aanscherpen.

Utrecht Natuurlijk voert jaarlijks twee grote ­communicatiecampagnes uit.

• Tuinseizoen: Met de campagne rondom de opening van het tuinseizoen (medio maart) laten we Utrechters weten dat zij mee kunnen tuinieren op één van de Utrechtse stadstuinen, initiatieven kunnen ontplooien op de tuinen en zich kunnen aanmelden voor ons workshop- en cursusaanbod tuinieren en gezonde voeding.

• Kennis over inclusieve en interculturele communicatie. We zetten deze in om alle Utrechters te bereiken.

• Oogstfeest: Deze campagne kondigt de oogstfeesten en -activiteiten aan. Jaarlijks weer een van de grootste evenementen op onze locaties. Deze vinden plaats in de maanden september en oktober.

• Up-to-date kennis en vaardigheden bij onze medewerkers voor het gebruik van social media.

Met de communicatiecampagnes genereren we aandacht voor de specifieke activiteiten en brengen we Utrecht Natuurlijk en ons programma twee keer per jaar stadsbreed onder de aandacht van veel Utrechters.

• Een goed functionerende beeldbank.

Verdieping bij projecten en activiteiten

• Een groei van het aantal nieuwsbrief abonnees naar 4.500.

Bij de uitvoering van onze projecten en activiteiten wordt kennis gedeeld met deelnemers en bezoekers.

Deze kennis ontsluiten we via onze website en andere media zoals publicaties en folders. Hiermee inspireren en informeren we Utrechters voortdurend over verschillende actuele groene thema’s.

Zie jij ook al di e geveltuinen in Naast de workshops en cursussen maken Utrecht? we bijvoorbeeld voorlichtingsmateriaal over specifieke onderwerpen waarmee we het tuinieren in de stad stimuleren. Een voorbeeld is onze folder over geveltuinen.

Maak je

• Actualiseren van onze informatiefolders over groene thema’s.

Denk ook aan de volgende prakti • Kies plante sche zaken: n die passen bij de grootte van struiken en bomen je geveltuin. kunnen schade zijn daarom niet aan kabels en/of Wortels van grote geschikt. riolering veroor Klimplanten die zaken en aan de muur hechte bijvoorbeeld niet n zijn niet voor elke gevel geschi • Met een volled geschikt voor (oude) kalkm kt. Ze zijn uren i.v.m. schade ig opstaand randje daaraa geveltuin strome kan het regenw ater van de stoep n. n. Kies alleen een zijkanten open. niet in je randje aan de straatkant en houd • Houd de ventila de tieroos ters van • Zoek een je huis open. nieuwe parkee rplek voor je fi • Bedenk hoe ets of houd hier ruimte je je raam gaat zemen als je je geveltuin onder voor over. je raam aanleg Samen make t. n we een groen e stad Informeer de buren En als je de smaak als je een gevelt aan wilt leggen uin Wil je ook metee te pakken hebt… . Wellicht willen n de boomspiegel zij ook een gevelt in de straat vergro uin en kunnen enen of wil je extra jullie samen aan de plantenbakken? slag. Hoe meer Informeer eens groen in de straat, hoe bij je wijkbureau* naar beter en leuker de mogelijkhed . Vraag bij de gemeente en.

Of neem contac een t op met een van kosten voor aanleg bijdrage in de adviseurs van de .

Utrecht Natuu Initiatievenfonds*. Dat kan via het rlijk*. We denken graag met je mee om ook jouw straat (verder) te vergroenen! * Interessante websites

• Bekendheid van De Groene Uitloper op social media.

•

• • • • •

utrecht.nl/gev eltuin wittevrouwen.nl/plan- voor regels vanuit de gemee nte over geveltu tenbak - voor inen utrecht.nl/initi meer informatie atievenfonds over planten en voor het aanvra utrecht.nl/wijk geveltuinen gen van subsidi en - voor contac e voor de aanleg tgegevens van utrechtnatuur het wijkbureau lijk.nl/zijn-er-o in jouw buurt ok-voor/duurz een adviseur van aam-initiatief Utrecht Natuur - voor contact lijk die met je meede nkt over je groenv met raag

Sustainable Development Goals Ons programma rondom dit thema

straat groener!

sluit o.a. aan op SDG-doel 13 Klimaatactie.

www.utrecht Hoge Woerdp

Geveltuinen - folder

- 28 feb.indd

natuurlijk.nl

lein 1 - 3454 PB De Meern - info@utrechtn 030 753 38 00 atuurlijk.nl UtrechtNatuur lijk @030Natuurlij k @UtrechtNatu urlijk

Spread 1 of 2 -

Pages(4, 1)

28-2-2019 14:34:01

Communicatie

51

52

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Netwerken samenwerken aan kwaliteit Utrecht Natuurlijk participeert in verschillende netwerken. Dat doen we op wijkniveau en op stedelijk, regionaal, landelijk en Europees niveau. Op wijk­niveau werken we in netwerken die zich inzetten voor sociale cohesie, voor natuurkwaliteit en gezondheid. Op stedelijk niveau werken we in netwerken gericht op ontwikkeling van onderwijs, gezondheid en welzijn en natuurlijk op onze ‘eigen’ onderwerpen natuur in de stad en een gezonde en duurzame voedselvoorziening en andere aanpalende onderwerpen.

We zijn regionaal verbonden met andere kinderboerderijen en werken regelmatig samen met de Provincie Utrecht. Wij onderhouden goede banden met partijen die zich landelijk en provinciaal profileren op het snijvlak van NME en duurzaamheid. Dit zijn onder andere Staatsbosbeheer, de Natuur- en Milieufederatie, Natuurmonumenten, IVN en SME. Utrecht Natuurlijk is aangesloten bij verschillende netwerken om de kwaliteit van ons werk te borgen en gezamenlijk te verbeteren.

Een overzicht van netwerken en activiteiten waar we bij betrokken zijn: > Branche netwerken > Stedelijke en regionale netwerken

53

Samenwerken aan kwaliteit Branche netwerken vSKBN - Vereniging Stads- en Kinderboerderijen Nederland

Brancheorganisatie LOS

Netwerk van bijna 200 aangesloten publieksboerderijen voor kennisuitwisseling, belangenbehartiging en d ­ oor­ ontwikkeling van het vakgebied.

De vSKBN is onderdeel van brancheorganisatie LOS en geeft een kwaliteits­bewijs uit.

Netwerk voor speeltuinen, kindervakantieorganisaties en kinder- en stadsboerderijen. LOS beschikt over een kenniscentrum over spelen. LOS heeft leveringsover­ eenkomsten met leveranciers van speeltoestellen.

Coöperatie Leren voor Morgen Netwerk dat tot doel heeft duurzaamheid in het ­onderwijs te verankeren.

GDO - Gemeenten voor duurzame ontwikkeling Netwerk voor het ontwikkelen van het vakgebied Natuur en Milieu Educatie (NME).

Binnen het GDO draagt Utrecht Natuurlijk bij aan netwerk- en scholingsdagen en doen we mee met gezamenlijke productontwikkeling voor natuureducatie.

Utrecht Natuurlijk is binnen het GDO vertegenwoordigd in de ‘focusgroep Schooltuinieren’.

Landelijke Alliantie Schooltuinen Netwerk ter promotie en ontwikkeling van het schooltuinieren. Utrecht Natuurlijk is aangesloten en neemt jaarlijks deel aan de landelijke Week van de schooltuin.

Daarnaast participeert Utrecht Natuurlijk in een onderzoek van de Wageningen University & Research naar het effect van schooltuinieren op leerlingen.

Branche netwerken

lerenvoormorgen.org www.vskbn.nl

vereniginggdo.nl

www.vereniginglos.nl alliantieschooltuinen.nl

54

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Stedelijke en regionale netwerken Netwerk speeltuinen Utrecht

Utrecht4GlobalGoals

Netwerk voor alle organisaties die één van de beheerde Utrechtse speeltuinen in beheer hebben. Netwerk voor ontwikkeling van het vakgebied en samenwerking.

Netwerk bestaande uit mensen die verschillende organisaties uit de stad vertegenwoordigen, zoals Universiteit Utrecht, Rabobank en de Economic Board.

Het netwerk komt meerdere keren per jaar bij elkaar en zet zich actief in voor het behalen van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen in Utrecht.

Magie-overleg Netwerk van Utrechtse natuur- en milieuverenigingen, Milieucentrum Utrecht en gemeente Utrecht (o.a. de stadsecoloog). Het netwerk is klankbord voor de gemeente met betrekking tot de betrokkenheid van bewoners bij het groenbeheer in de stad.

Gezondheidspact Netwerk van met name kleinere organisaties uit de stad met dienstverlening die het welzijn en de gezondheid van Utrechters bevorderen. In het netwerk wordt kennis uitgewisseld en vinden organisaties elkaar in het samenwerken aan specifieke projecten.

Voedselagenda gemeente Utrecht In het kader van de Voedselagenda van de gemeente Utrecht werkt Utrecht Natuurlijk met Jong Leren Eten, de Moestuincoaches en Growwizzkid aan de ambitie om iedere leerlingen op een Utrechtse basisschool in de gelegenheid te stellen tenminste één keer zelfgekweekte groenten te eten.

Food Print Utrecht Region Netwerk ter stimulering van een duurzame en gezonde voedselomgeving in regio Utrecht.

SDG De doelen die Utrecht nastreeft zijn te groot om alleen te realiseren. Gezamenlijk kunnen we meer bereiken dan alleen. Deze werkwijze sluit aan bij SDG-doel 17 Partnerschappen voor de goals.

Stedelijke en regionale netwerken

Gezondheidspact ­Utrecht utrecht4globalgoals.nl

Netwerk speeltuinen ­Utrecht

www.utrechtnatuurlijk.nl/ moestuinieren-met-school

Magie-overleg foodprint-utrecht.nl

Netwerken - Samenwerken aan kwaliteit

55

56

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Organisatie

57

Organisatie Stichting Utrecht Natuurlijk is opgericht op 30 oktober 2014.

De stichting komt voort uit de gemeentelijk afdeling NMC. Deze afdeling is in 2014 verzelfstandigd naar stichting Utrecht Natuurlijk.

Utrecht Natuurlijk is vanaf 2015 de uitvoerder van de subsidieregeling Natuur- en Milieucommunicatie en -educatie. De statuten van de stichting voldoen aan de voorwaarden voor de ANBI-status en aan de voorwaarden voor toelating vrijwillige aansluiting bij het pensioenfonds ABP.

Organisatie inrichting

De uitvoering van onze activiteiten wordt ondersteund door ons bedrijfsbureau. De financiële en personeels­ administratie wordt grotendeels intern verzorgd en is deels uitbesteed. We hebben een langdurige relatie met drie externe adviseurs die ons ondersteunen op het gebied van Human Resources, ICT en juridische kwesties.

Het Hoofd bedrijfsvoering geeft leiding aan het bedrijfs­ bureau.

Locatieteams

Directie

De medewerkers van Utrecht Natuurlijk geven uitvoering aan onze activiteiten vanuit onze locaties. Vanuit de locaties worden alle tien wijken in Utrecht bediend.

Naast de vaste personele bezetting werken we met een team van parttime medewerkers en oproepkrachten. De locaties worden ondersteund door twee facilitair medewerkers. De locatieteams worden begeleid door locatiecoördinatoren. Zij zijn integraal verantwoordelijk voor de uitvoering van de verschillende programmaonderdelen op onze locaties.

De directeur geeft leiding aan de locatiecoördinatoren, vakgroepcoördinatoren, Hoofd Programma en Hoofd Bedrijfsvoering. Zij zijn ook vertegenwoordigd in het managementoverleg, het besluitvormend overlegorgaan binnen Utrecht Natuurlijk.

Vakgroepen De uitvoerend medewerkers van de verschillende locaties werken inhoudelijk samen in de vakgroepen. De vakgroepen worden begeleid door vakgroepcoördinatoren.

Programma en communicatie De afdeling Programma en communicatie is verantwoordelijk voor de inhoud van het educatief programma en de communicatie over onze activiteiten. Het Hoofd Programma geeft leiding aan onze communicatieafdeling, de vakgroepcoördinatoren voor basisonderwijs en vrijetijdseducatie, de adviseur voor het voortgezet, beroeps en hoger onderwijs en aan projectmedewerkers.

Het Hoofdprogramma is zelf vakgroepcoördinator voor onze programmamakers.

58

Bedrijfsbureau

Personeelsbeleid Aannamebeleid In ons aannamebeleid selecteren we in eerste instantie op de talenten van medewerkers. We houden rekening met de persoonlijke binding met de stad en regio Utrecht en streven naar een personeelsbestand dat een afspiegeling is van de Utrechtse samenleving en bijdraagt aan sociale integratie, gendergelijkheid, gelijke kansen en gelijke behandeling voor iedereen ongeacht achtergrond, geslacht, leeftijd en etniciteit. Medewerkers worden op gelijke voet beloond. Er bestaat geen beloningsverschil op basis van geslacht of gender, of een beloningsverschil op basis van de culturele achtergrond van medewerkers.

Arbeidsvoorwaarden Utrecht Natuurlijk volgt de collectieve arbeidsvoor­ waardenregeling voor Verzelfstandigde Maatschappelijke Organisaties, de cao Vermo.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Locatieteam

Educatie medewerkers

Locatie medewerkers tuin / dieren

Programma maker

Publieksmedewerkers Dieren

Medewerkers winkel & horeca

Speeltuin medewerkers

Traject begeleiders Locatiecoördinator Weekend / flex medewerkers

Vakgroepen

Vakgroep Basisschool en vrije tijds educatie

Vakgroep Begeleid vrijwilligerswerk

Vakgroep Boerderijwinkel en -horeca

Vakgroep Dieren

Vakgroep Programma

Vakgroep Tuinen

Organisatie

59

Lerende organisatie Utrecht Natuurlijk is een lerende organisatie. We werken met een intern scholingsbeleid en met de volgende ­uitgangspunten:

medezeggenschapsorgaan bestaat uit werknemers die namens het personeel overleg voeren met de werkgever (directeur-bestuurder) over het ondernemingsbeleid en de personeelsbelangen. De ondernemingsraad overlegt meerdere malen per jaar met de directeur-bestuurder en minimaal eenmaal per jaar met de Raad van Toezicht.

1

lle medewerkers en vrijwilligers kennen de missie A en doelstelling en dragen met hun ervaring en vanuit hun vakgebied bij aan de ontwikkeling van het inhoudelijk beleid.

2 Wij stellen teamleren centraal en stimuleren persoonlijke ontwikkeling.

3 Wij verwelkomen nieuwe denkpatronen en durven onze eigen ideeën en vooronderstellingen kritisch te onderzoeken.

4 Onze merkwaarden zijn onderdeel van het persoonlijk ontwikkelplan van iedere medewerker.

5 We ontwikkelen met het uitgangspunt dat alle onderdelen van onze organisatie met elkaar verbonden zijn en elkaar beïnvloeden, gezamenlijk bereiken we onze doelen.

Stageplaatsen

Verantwoording De organisatie legt met het jaarverslag en de jaar­ rekening verantwoording af aan de gemeente Utrecht en andere stakeholders zoals fondsen, sponsoren en financiële instellingen. De jaarrekening wordt gecontroleerd door een registeraccountant, aangesteld door de Raad van Toezicht van Utrecht Natuurlijk. Het jaarverslag bevat een weerslag van de gerealiseerde activiteiten. Ook bevat het jaarverslag een overzicht van gerealiseerde doelstellingen en ontwikkelingen op het gebied van beleid, bedrijfsvoering, bestuur, personeel en huisvesting. De jaarrekening en het jaarverslag zijn binnen zes m ­ aanden na sluiting van het boekjaar gereed.

Toezicht op de organisatie

We bieden stageplaatsen om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van onze collega’s van de toekomst en aan ons vakgebied. Een stagiair wordt begeleid door onze medewerkers en levert in ruil daarvoor een bijdrage aan de uitvoering van onze dienstverlening. Met het werk van stagiaires kan Utrecht Natuurlijk haar programma kwantitatief en kwalitatief ontwikkelen. Utrecht Natuurlijk heeft een structurele samenwerking met de mbo-­ opleidingen dierverzorging van Yuverta, Aeres en LOI. In 2024 – 2029 breiden we ons aanbod aan stageplaatsen uit met stageplaatsen voor de organisatie van activiteiten en educatie op onze locaties en stageplaatsen voor het begeleiden van het gemeenschappelijk tuinieren.

Medezeggenschap

Het toezicht op het functioneren van de directeur-­ bestuurder en de organisatie wordt uitgevoerd door de Raad van Toezicht van Utrecht Natuurlijk. De Raad van Toezicht heeft drie tot vijf leden die jaarlijks meerdere keren voor overleg bij elkaar komen. Voor het functioneren van het toezicht hanteert Utrecht Natuurlijk de principes van de Governance Code Cultuur. De leden van de raad van toezicht houden actief, kritisch en op stimulerende wijze toezicht. Zij bewaken de maatschappelijke doelstelling en de continuïteit van de organisatie.

Het Utrechts college van burgemeester en wethouders heeft de bevoegdheid van het benoemen van het ­bestuur van de stichting. Bij Utrecht Natuurlijk is dat de directeur-bestuurder. Nieuwe leden van de Raad van Toezicht worden door de Raad van Toezicht benoemd op basis van coöptatie.

De medezeggenschap in de stichting krijgt vorm op basis van de Wet op de Ondernemingsraden. Utrecht Natuurlijk werkt met een ondernemingsraad. Dit inspraak- en

60

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Utrecht Natuurlijk wil op maatschappelijk verantwoorde wijze vormgeven aan de eigen bedrijfsvoering. Vanzelfsprekend maakt zorg voor natuur en milieu een belangrijk onderdeel uit van onze inspanningen op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bij inkoopprocessen formuleren we onze vraag zo dat we leveranciers uitdagen ons een aanbod te doen dat aantoonbaar beter is voor natuur en milieu. Op onze stadsboerderijen zoeken we voortdurend naar mogelijkheden om te laten zien wat we zelf doen aan het verduurzamen van onze bedrijfsvoering. Zo bieden we bijvoorbeeld arbeidsplaatsen aan vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Veilige arbeidsomstandigheden Arbo is een verkorting van het woord arbeidsomstandigheden. Met ons arbobeleid stellen we de medewerkers van Utrecht Natuurlijk in staat om hun werk op een zo goed mogelijke en veilige manier uit te voeren en zorgen we ervoor dat onze bezoekers veilig op onze locaties kunnen verblijven.

Arbobeleid gaat allereerst over preventie. Utrecht ­Natuurlijk actualiseert jaarlijks haar Arbo jaarplan en voert dit uit met de organisatie. Het Arbo jaarplan wordt opgemaakt naar aanleiding van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). We zorgen voor jaarlijkse werkplek­ inspecties, keuring van materialen en speeltoestellen, BHV trainingen en aandacht voor gewenst en ongewenst gedrag.

Bedrijfshulpverlening Utrecht Natuurlijk heeft een jaarlijks terugkerend ­opleidingsprogramma Bedrijfshulpverlening (BHV) voor al onze medewerkers op locatie.

Gewenst en ongewenst gedrag We voeren met regelmaat het gesprek over gewenst en ongewenst gedrag. Medewerkers kunnen met vraagstukken terecht bij één van onze twee vertrouwenspersonen. Eenmaal per twee jaar voeren de vertrouwenspersonen een gesprek met ieder locatieteam over wat gewenst en ongewenst gedrag voor ieder betekent. De vertrouwenspersonen kunnen op ieder moment door iedere medewerker worden ingeschakeld. Utrecht Natuurlijk beschikt over een klokkenluidersregeling.

Gegevensbescherming (AVG) en cybercriminaliteit Utrecht Natuurlijk gaat zorgvuldig om met digitale persoonsgegevens. We houden ons aan de zes AVG-beginselen. We verzamelen niet meer gegevens dan nodig en bewaren deze niet langer dan nodig.

We nemen maatregelen tegen cybercriminaliteit en beschermen onze gegevens. We nemen o.a. voorzorgsmaatregelen met betrekking tot ons wachtwoordbeleid en zorgen voor back-ups van onze gegevens.

Utrecht Natuurlijk heeft een arbocoördinator en een preventiemedewerker. De arbocoördinator is verantwoordelijk voor het opstellen en de uitvoering van het arbobeleid. De preventiemedewerker ondersteunt de werkgever om optimale arbeidsomstandigheden te ­realiseren. De preventiemedewerker werkt samen met de arbocoördinator en de ondernemingsraad aan te nemen maatregelen voor een goed arbeidsomstandigheden­ beleid en hij zorgt voor het (mede) uitvoeren van arbo­ maatregelen. Utrecht Natuurlijk laat zich in de uitvoering van het arbobeleid ondersteunen door een gecontracteerde arbodienst.

Organisatie

61

Organisatieontwikkeling In de beleidsperiode 2020 – 2023 heeft Utrecht Natuurlijk haar brede oriëntatie op duurzaamheid, aangescherpt naar de huidige onderwerpen ‘Natuur in de stad’ en een ‘Gezonde en duurzame voedselvoorziening’. De winkelen horecavoorzieningen, het begeleid vrijwilligerswerk en het sociaal beheer van twee beheerde speeltuinen zijn geïmplementeerd in onze dienstverlening. De vak­ specialisten op onze locaties zijn locatie overstijgend gaan samenwerken in vakgroepen.

• Uniforme werkprocessen

• Uniforme werkprocessen

Door de werkprocessen en verantwoordelijkheden van medewerkers op onze locaties meer uniform te maken zorgen we voor meer taakduidelijkheid. Ons meest recente onderzoek onder onze medewerkers geeft aan dat deze ontwikkeling gewenst is. We zorgen dat medewerkers beschikken over het juiste mandaat en randvoorwaarden om verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor het werk. Met uniforme werkprocessen kunnen we effectiever werken, vernieuwingen sneller implementeren en zorgen we dat er meer tijd en energie is voor de inhoud van het werk. We maken het daarmee eenvoudiger voor locatiemedewerkers om ervaringen te delen, locatie overstijgend te leren en optimaliseren en elkaar te ondersteunen.

• Het vergroten van onze projectenportefeuille

• Vergroten projectenportefeuille

In de beleidsperiode 2024 – 2029 continueren we de organisatieontwikkeling.

We werken aan:

• Ongelijk investeren voor gelijke kansen

We ondersteunen deze ontwikkelingen met een nieuwe managementstructuur.

Externe projectfinanciering stelt ons in staat om samen met andere partijen in de stad actueel en vernieuwend programma te maken op onze inhoudelijke onderwerpen. In de beleidsperiode 2024 – 2029 vergroten we onze capaciteit om externe projecten te ontwikkelen, projectfinanciering te werven bij ­fondsen en externe projecten uit te voeren. Hiermee zorgen we voor een doorlopende vernieuwende ­impuls aan ons programma en zorgen we voor het nog beter benutten van onze locaties.

• Ongelijk investeren voor gelijke kansen We voeren specifiek onderzoek uit naar de mate waarin ons activiteitenprogramma aansluit bij Utrechters met een lagere sociaaleconomische ­status. We onderzoeken met welke activiteiten we deze doelgroep kunnen betrekken bij de natuur in de stad en een gezonde en duurzame voedselvoorziening. We werken met Utrechters uit deze doelgroep en ontwerpen een plan van aanpak.

62

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029 • Uitbreiding stageplaatsen. We breiden ons aanbod uit met stageplaatsen voor de organisatie van projecten, activiteiten en educatie op onze locaties en stageplaatsen voor het begeleiden van het gemeenschappelijk tuinieren.

• Uniforme werkprocessen op onze locaties. Hiermee zorgen we voor meer taakduidelijkheid en kunnen we effectiever werken en vernieuwingen sneller implementeren.

• Het vergroten van onze projectenportefeuille. Hiermee zorgen we voor een doorlopende vernieuwende impuls aan ons programma en zorgen we voor het nog beter benutten van onze locaties.

• Ongelijk investeren voor gelijke kansen. We betrekken de doelgroep in het onderzoek en bij het maken van het plan van aanpak. Stichting Denkkracht Utrecht ondersteunt ons om dit onderwerp uit te werken en te implementeren.

• Een nieuwe management­ structuur die ondersteunend werkt aan het realiseren van uniforme werkprocessen, locatie overstijgende samenwerking, het lerend en innovatief vermogen van de organisatie en het realiseren van een grotere projectenportefeuille.

Organisatie

63

Samenwerking gemeente Utrecht Accounthouderschap

• Onderhoud en modernisering locaties

De gemeente Utrecht heeft het accounthouderschap van de subsidie NME belegt bij een beleidsadviseur. Utrecht Natuurlijk overlegt op regelmatige basis met deze beleids­adviseur.

We houden de beleidsadviseur op de hoogte van de uitvoering van onze jaarplannen. Wanneer nodig besluiten we na onderling overleg en instemming over aanpassing van ons jaarplan of de uitvoering ervan. De beleidsadviseur is ook de verbindende schakel naar andere gemeentelijke afdelingen en zorgt met regelmaat voor succesvolle koppelingen van het NME werk met andere programmaopgaven in de gemeentelijke organisatie. De beleidsadviseur geeft namens het college van burgemeester en wethouder goedkeuring aan het jaarplan, het inhoudelijk jaarverslag en de financiële jaarrekening van Utrecht Natuurlijk.

Samenwerking Vastgoedbedrijf Gemeente Utrecht (VGU) VGU vervult namens de gemeente Utrecht de eigenaars­ rol van de UN-locaties. Utrecht Natuurlijk is de gebruiker en gaat vanaf 2024 huur betalen aan VGU voor het gebruik van de locaties. Het jaarlijkse huurbedrag wordt in de vorm van een subsidie aan Utrecht Natuurlijk ­beschikbaar gesteld.

In de beleidsperiode 2024 – 2029 werken we met VGU aan: • Onderhoud en de modernisering van onze locaties • De nieuwbouw van stadsboerderij Gagelsteede • De modernisering van onze locaties in Park Transwijk • Het (bijna) energieneutraal maken van de locaties.

64

Het huidige onderhoudsprogramma voor de locaties is niet meer compleet. We actualiseren het onderhoudsprogramma. Nieuwe locaties zoals stadstuin Food for Good en Kasteeltuin Nijevelt worden toegevoegd. We maken met VGU ook een meerjarenprogramma voor de modernisering van de locaties, zodat we deze up-to-date kunnen houden en optimaal kunnen blijven inzetten voor het bereiken van de doelstellingen.

• Nieuwbouw stadsboerderij Gagelsteede We werken met de gemeente Utrecht aan de nieuwbouw van stadsboerderij Gagelsteede. VGU heeft als eigenaar een belangrijke rol in dit proces. Naast VGU zijn ook de inhoudelijk betrokken afdeling voor de subsidie NME en de gemeentelijke afdeling gebiedsontwikkeling Overvecht betrokken. In 2022 heeft Utrecht Natuurlijk samen met deze afdelingen, diverse bewoners- en parkorganisaties en andere stakeholders de ontwikkelvisie ­‘stadsboerderij voor de toekomst’ uitgewerkt. We verwachten in 2024 samen met een projectleider van de gemeente Utrecht aan de slag te kunnen met het n ­ ieuwbouw ­proces.

• Modernisering locaties in Park Transwijk Stadsboerderij Eilandsteede en stadstuin Food for Good liggen in Park Transwijk. Direct naast Park Transwijk wordt de nieuwe Utrechtse wijk Merwede gerealiseerd. Deze wijk krijgt in de eerste fase 12.000 inwoners. Met de komst van de nieuwe wijk wordt ook Park Transwijk gemoderniseerd. De wens is om stadsboerderij Eiland­steede geschikt te maken voor meer bezoekers en om de toegang tot de boerderij vanuit de nieuwe wijk te verbeteren. De wens is ook om de tijdelijke opstallen op de Food for Good tuin om te zetten naar een representatieve accommodatie, passend bij het gemoderniseerde park. We verkennen de wenselijkheid en mogelijkheid van een verplaatsing van stadstuin Food for Good, zodat deze direct gaat grenzen aan de stadsboerderij. De opgaven met betrekking tot de UN-locaties zijn opgenomen in het Startdocument Park Transwijk dat in juni 2023 is vastgesteld door het college van B&W.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029

• (Bijna) energie neutrale locaties De gemeente Utrecht streeft naar energie neutrale, of bijna energie neutrale maatschappelijke voorzieningen. Dit is een van de maatregelen om de klimaatdoelstellingen te halen. Sinds 2022 is het realiseren van energie neutrale gebouwen ook urgent vanwege de gestegen kosten van energie. Utrecht Natuurlijk kan de stijging van energiekosten ondanks een aantal maatregelen om het energiegebruik te minimaliseren niet opvangen binnen de reguliere begroting. De extra kosten worden nu gecompenseerd door de gemeente Utrecht. We werken met VGU aan de planvorming en uitvoering van het bijna energieneutraal maken van de locaties.

Overige programmaopgaven In de afgelopen jaren heeft de gemeente Utrecht ons regel­matig verzocht om naast ons reguliere jaar­ programma extra inzet te leveren. Voor deze extra inzet ontvingen wij financiering uit projectsubsidies of project­ opdrachten. In de periode 2024 – 2029 richten wij onze organisatie ook zo in dat we projecten kunnen aannemen en extra capaciteit kunnen leveren wanneer dat nodig is.

We zorgen voor regelmatige afstemming met de stadsecologen en beleidsadviseurs die betrokken zijn bij het gemeentelijk groenbeleid. We onderhouden ook contact met beleidsadviseurs die betrokken zijn bij programma­ opgaven waar Utrecht Natuurlijk met haar kennis, netwerk, programma en locaties een bijdrage aan kan leveren. We hebben onder andere contact met beleids­ adviseurs van de afdelingen onderwijs, maatschappelijke ontwikkeling, volksgezondheid en stadsbedrijven. Op wijkniveau hebben onze locatiecoördinatoren en programmamakers regelmatig contact met wijkadviseurs over wijkgerichte programmaopgaven.

• Een intensievere samenwerking met de gemeentelijke afdeling VGU. We zorgen voor een heldere taakverdeling tussen eigenaar en gebruiker van de stadsboerderijen en stadstuinen, effectiever onderhoud en een lange termijn aanpak met betrekking tot de modernisering van de locaties.

• Onderhoud en de modernisering van de UN-locaties. Samen met VGU actualiseren we het onderhouds- en meerjarig moderniseringsprogramma voor de UN-locaties.

• Nieuwbouw stadsboerderij Gagelsteede. We werken met VGU en andere betrokken afdelingen aan de stadsboerderij van de toekomst in Overvecht.

• Modernisering locaties in Park Transwijk. Samen met VGU maken we stadsboerderij Eilandsteede geschikt voor meer bezoekers en verbeteren de toegang vanuit de nieuwe wijk Merwede. We moderniseren de accommodaties op stadstuin Food for Good.

• (Bijna) energie neutrale locaties.

Samen met VGU implementeren we energiebesparende installaties en realiseren we (bijna) energie neutrale locaties.

Organisatie

65

66

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Financiering

67

Financiering Structurele financiering NME, speeltuinen en sociale prestatie Utrecht Natuurlijk wordt structureel gefinancierd door gemeente Utrecht. Utrecht Natuurlijk ontvangt de subsidie voor Natuur- en Milieucommunicatie en -educatie (NME), de subsidie sociaal beheer speeltuinen en de subsidie sociale prestatie. De uitvoering van NME vanuit Castellum Hoge Woerd wordt gefinancierd met een Dienstverleningsopdracht (DVO).

Met de NME-subsidie en DVO Castellum Hoge Woerd realiseren wij de openstelling van onze locaties, het activiteitenprogramma op en vanuit onze locaties en de natuureducatie voor het onderwijs.

Projectfinanciering en externe financiering Projectfinanciering We werven additionele financiering voor projecten, programmaonderdelen en fysieke aanpassingen aan onze locaties. De projecten komen altijd tot stand in samenwerking met andere initiatiefnemers of samenwerkingspartners. We voeren ook projecten uit in samenwerking met gemeentelijke afdelingen en de stadsecologen. De additionele financiering is afkomstig van gemeentelijke, provinciale, landelijke en Europese projectsubsidies en fondsen. In 2024 – 2029 breiden we onze projectenportefeuille verder uit.

Crowdfunding De subsidie sociaal beheer speeltuinen heeft betrekking op het uitvoeren van het sociaal beheer op de speeltuinen bij stadsboerderij Griftsteede en stadsboerderij Eilandsteede.

De subsidie Sociale Prestatie heeft betrekking op de uitvoering van het begeleid vrijwilligerswerk op de Stadstuin Food for Good en Stadsboerderij Steede Hoge Woerd. Wij hopen deze subsidie op termijn uit te kunnen breiden en in te kunnen zetten op meerdere van onze locaties.

Groeikader NME-subsidie Het college van B&W heeft Utrecht Natuurlijk in 2022 en 2023 incidenteel extra financiering toegekend, vooruitlopend op de besluitvorming over het groeikader voor maatschappelijke voorzieningen in 2023. Onderzocht wordt of en hoe de NME-subsidie moet meegroeien met de groei van de stad. De voortzetting van de extra financiering in 2024 - 2029 is voor Utrecht Natuurlijk essentieel om uitvoering te kunnen geven aan het beleidsplan 2024 - 2029.

68

We organiseren jaarlijks meerdere crowdfunding-acties op onze locaties. Met zo’n actie vragen we bezoekers om een financiële bijdrage voor een concrete en zichtbare verbetering van één van onze locaties. Er is geld opgehaald voor een nieuw konijnenverblijf, voor een buitenkeuken en voor een klimrek voor de geiten. Deze acties zijn succesvol. Bezoekers vormen zich een mening over bijvoorbeeld het konijnenverblijf en ervaren eigenaarschap bij ‘hun’ stadsboerderij. In 2024 – 2029 continueren we de crowdfunding.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen en sponsoring We werken met meerdere bedrijven uit de regio Utrecht die bij ons klusdagen willen organiseren. Bedrijven willen met deze klusdagen een maatschappelijke bijdragen leveren. De dagen zijn vaak onderdeel van het MVO-­ programma van de betrokken bedrijven. Zij gebruiken de dagen ook voor teambuilding. Utrecht Natuurlijk begeleidt meerdere klusdagen per jaar op diverse locaties.

Als bedrijven bij ons komen werken vragen we hen ook om Utrecht Natuurlijk financieel te sponsoren. Dat kan met bijdrage aan een investering op de locatie, of door een financiële bijdrage te leveren aan één van de andere programma-activiteiten van Utrecht Natuurlijk. In 2024 – 2029 onderzoeken we hoe we de sponsoring van onze natuureducatielessen voor het basisonderwijs kunnen uitbreiden.

Beleidsplan 2024 – 2029 Utrecht Natuurlijk

Te realiseren in 2024-2029

Eigen inkomsten Utrecht Natuurlijk verkrijgt eigen inkomsten uit de ­verkoop vanuit onze winkel- en horecafaciliteiten en inkomsten uit bijdragen van bezoekers.

In de periode 2024 – 2029 breiden we de openingstijden van de winkel- en horecafaciliteiten verder uit en streven we naar een kostendekkende exploitatie van deze faciliteiten. Utrecht Natuurlijk heeft geen winstoogmerk met deze faciliteiten. Deze zijn additioneel en ondersteunend aan de inhoudelijke doelstellingen. Verliezen van locaties met een minder dan kostendekkende omzet worden gecompenseerd door locaties met een meer dan kostendekkende omzet.

• Centrale intake en aanbod van MVO-dagen voor bedrijven.

Hiermee vergroten we de toegankelijkheid van ons MVOaanbod voor bedrijven en zorgen we voor meer toegevoegde waarde voor onze locaties en andere programmaonderdelen.

• Sponsoring van onze natuur­ educatielessen voor het basisonderwijs.

De bijdragen van bezoekers bestaan uit betalingen voor activiteiten en workshops, deelname aan cursussen, huur van verjaardagskisten en de huur van ruimtes op onze locaties.

Financiering

69

Utrecht Natuurlijk 030 753 38 00 info@utrechtnatuurlijk.nl www.utrechtnatuurlijk.nl @030natuurlijk /utrechtnatuurlijk /utrechtnatuurlijk