San Martin de Tor, ai 26.11.2020
L’ann 2020 é n ann particolar a gauja dla pandemia dl Covid-19. Porimpó á l’Uniun Ladins Val Badia dé n contribut fondametal por le svilup dl lingaz y dla cultura ladina. Ara á lauré fora n program che á plajü y é bonamënter sté ütl portan finamai n pü’ de ligrëza te tëmps nia saurisc. Impó éra jüda da porté a bun fin scialdi döt ci che l’uniun s’á tut dant - a pert les manifestaziuns. Ara ti é jüda incuntra ales esigënzes de döta la jënt dla valada y ti á dé espresciun a süa cultura te na manira dinamica y d’inovaziun. Insciö ti é l’Uniun Ladins Val Badia jüda do a sü obietifs y á ademplí sües finalités statutares cun gran pasciun, daidada dala convinziun che la situaziun atuala foss bindebó plü crödia zënza cultura. Le laur de volontariat di aconsiadusc y dles aconsiadësses dl’uniun, sciöche ince chël de d’atres porsones che á dé ca so tëmp y á lauré debann, é sté de gran valüta por la realisaziun dles publicaziuns, dles manifestaziuns y di proiec.
Fondamental por le bun garaté dl’ativité ampla dl’assoziaziun é sté le contribut finanziar da pert dl Assessorat por la Cultura Ladina dla Provinzia de Balsan, dla Regiun Autonoma Trentin-Südtirol, di Comuns dla Val Badia y dla Cassa Raiffeisen Val Badia.
Dessot él da ciafé na presentaziun dl program realisé tratan le 2020.
DLA VAL B AD I A
43ejima ediziun. La cronica dla valada é na testemonianza dla vita di paisc y dla jënt dla Val Badia, che coliëia le presënt y le dagní. Al é n’opera d’informaziun importanta che dëida ince plü inant da recostruí la storia dla valada, de sü paisc y de süa jënt. Le proiet se damana n gran impëgn, dantadöt tl ann pandemich dl 2020: Al é le früt dl laur di volontars dl’uniun, di cronisć, dl grafich, di redadus y dla bona colauraziun cun i rapresentanc dles uniuns y dles istituziuns di paisc. Cun l’aiüt de dötes y düc éra garatada ince en chësc ann d’aisciöda. La resonanza dl publich é stada dër bona.
Ince por l’ann de scora 2020/21 él gnü arjigné ca n’ajënda de scora por i mituns y les mitans dla scora primara cun stories, jüc y rimes por ladin y dessëgns de Gabi Mutschlechner y Sofia Triggiano. La pert grafica é gnüda surantuta da „Marameolab“. Le tema da en chësc ann é plü che atual: la sconanza dl ambiënt.
l’injenier, mo ince l’infermier y l’injeniera y che an pó arjunje vigni travert sce an laora y se proa. Conzet y storia de Silvia Liotto y Iris Ciola, dessëgns de Trung Nguyen. En colaboraziun cun l’Istitut Ladin Micura de Rü y la Ciamena dl Comerz.
C H ECC O – C U N
M IES MA NS C H E R IËII
Checco
„ DA GRAG N OR ESS O N ES T E R …
C O N T ËNC“ - PU B L ICAZ I U N SÖN
LA PAR I TÉ D I SESC
Checco. Cun mies mans cheriëii ti vá do ala storia de Checco y la turta da res ghei bele dada fora tl 2013. Tres chësta publicaziun oresson sensibilisé i plü pici ai laurs d’artejan te nostes valades ladines.
T Ë RA PA TÖ – N L IBE R D ’ADVËN T P OR D ÖTA LA FAM I L I A
Chësta publicaziun por mituns y mitans dess sensibilisé ala parité di sesc, ala toleranza y contesté vijiuns stereotipades tl monn dl laur y tla sozieté. An oress ti trasmëte bele ai plü pici che al n’é nia ma l’infermiera o
La publicaziun „Du spinnst wohl“ cun
tesć y ilustraziuns de Kai Pannen (Tulipan Verlag) é gnüda surantuta y portada tl ladin da Silvia Costabiei. Al é na storia da rí de na moscia y n aragn che s’arjigna al Nadé – na publicaziun de gran suzes ince te nosta valada.
C O NËSCES T E LA VAL B AD I A II
Ince tratan l’ann 2020 unse porté inant le proiet dles schedes de parores. Al é gnü chirí parores ladines por les massaries adorades te chisc mistiers: la bocara/ le bocá, la feuria/le feur, l’ortolana/l’ortolan y la mecanica/ le mecanich. Les schedes vëgn stampades sön de gran placac y mená fora ai artejans interessá.
Conësceste la Val Badia é na publicaziun ponsada por les scores cun tematiches liades ala storia y ala cultura ladina. Sciöche bele tla pröma ediziun gnarál, dlungia la publicaziun, ince indô invié ia n pice concurs ciamó te chësc ann de scora 2020/21, olache i scolars y les scolares messará respogne a domandes sura i contignüs dl liber.
A guajia dl virus da Covid 19 unse ciaré da porté inant tl respet dles normes ince n valgönes manifestaziuns. Danter chëstes éra jüda da mëte a jí:
PE L EGR IN A JE A O IES
Sciöche vigni ann él gnü organisé le pelegrinaje a Oies. Al se trata de n evënt interladin de carater religius che chërda adalerch tröpes porsones da dötes les cinch valades ladines.
L’ULVB s’á en chësc ann cruzié de döta l’organisaziun, sambëgn tignon ite les normes igieniches cuntra le Covid-19.
SC H E D ES D E PAROR ES
LAD INI A DAY AL M ESSNE R MOU N TA IN MU SE UM A B OR NEC H
N de dediché ala cultura ladina organisé dl MMM ai 15 d’agost.
L’ULVB á fat impara cun na letöra y discusciun dl poet Christian Ferdigg y cun n marcé de libri.
„L’alber conta – Le lëgn cunta“ é le titul de n toch de teater ti idioms fascian y badiot, met ü a jí da Simon Kostner deboriada cun l’assoziaziun teatrala „I Bontemponi“ de Poza de Fascia. Le teater i vá do ai ultims 150 agn de nosta storia dal punt d’odüda dl bosch, che fej pert da tres dl’identité y cosciënza dla popolaziun de nostes valades. Al ê preodü 4 rapresentaziuns d’aisciöda (sbü rlades al altonn a gauja dl Covid-19) - 2 tla Val Badia y 2 tla Val de Fascia. L’ULVB á daidé para pro l’organisaziun dles rapresentaziuns tla Val Badia.
Mëmbri/mëmbres dl consëi atual
2020-2023
René Pescoll (presidënt)
Samuel Clara (vizepresidënt)
Michael Moling
Florian Tavella
Florian Barbolini
Alexis Bassetto
Timo Craffonara
Christian Ferdigg
Silvia Costabiei
Elena Frenademetz
Alessia Sorà
Elisa Mangutsch
Daniel Willeit
y sües publicaziuns se damana n’atenziun particolara y tresfora ajornamënc. Adöm cun la plata internet é ince i atri i social networks gnüs ajorná y laurá fora inant.
C LOUD
Tres la Usc di Ladins él gnü publiché dötes les informaziuns y documentaziuns sura i proiec dl’uniun – n contribut essenzial por fá conësce damí l’ativité dl’uniun a n publich tres plü ampl.
D’altonn á le grup de laur che se cr ü zia dla digitalisaziun ativé la „cloud“ G-Suite por n archif digital de 1 Terabyte a condiziuns speziales por uniuns de volontariat.
PUL S LAD IN
D ESVAL IES
SEN TADA G ENE RALA Y L I TA DL C O NSËI NÜ
Tl scomenciamënt dl 2020 él sté la sentada generala dl’Uniun Ladins Val Badia, che rapresentëia na bona ocajiun por düc i mëmbri/les mëmbres da aldí ci che é gnü realisé tl ann passé y da gní informá sön les publicaziuns, les manifestaziuns y i proiec che le consëi s’á tut dant por le 2020. Les lîtes dl consëi é gnüdes sborlades a d’aisciöda: Le presidënt nü dl’Uniun Ladins Val Badia é René Pescoll da La Ila. N jonn che se dedichëia ala promoziun dl lingaz y dla cultura ladina sciöche mëmber dl’uniun bele dal 2014 incá. Cun motivaziun ál surantut l’inciaria de Michael Moling da San Martin, che é sté presidënt por 6
C OLA B ORAD ËSS A
L’ativité dl’Uniun Ladins Val Badia é chersciüda dassënn ti ultims agn y ara
á tut ite na posiziun de referimënt tla cultura ladina dla valada. La presciun de laur sön le consëi n’é nia plü sostenibla sot a chësc ritm. Porchël á
l’uniun cherié n post de laur cun compic d’aministraziun, organisaziun y comunicaziun, daidan insciö da porté inant tröc proiec y alisiran le laur di volontars y dles volontares che fej pert dl consëi. Da messé 2020 incá á Marianna Kastlunger d’Al Plan surantut cun gran ligrëza chësta inciaria.
Al é gnü a s’al dé na cooperaziun cun l’ofize por les families dla Provinzia da Balsan. Le fin de chësc proiet é chël da ti scinché ales families jones libri debann por promöie la letöra bele da pici insö. Da jená 2021 inant ti vëgnel surandé ai genit ü rs nü s le liber „La doi pitla formies“, injunté sciöche terzo liber pro le rucsoch „Baby Paket“ y n secundo liber, Boris, vëgn spo partí fora dales biblioteches do che i pici/les piceres ará complí 18 mëisc. Na bela novité, deache i libri scincá ê fina sëgn ma por talian y todësch.
L’uniun s’á anuzé ince tratan chësc ann dl software www.monday.com por gestí sü a ativité y porchël él gnü cumpré inant la lizënza. Al é ince gnü porté inant a livel interladin cun le fin de cherié na miú sinergia y colauraziun anter les Uniuns di Ladins y sü partners. „Puls Ladin“ é n board che pormët da alisiré le laur, le fá trasparënt y da anuzé les forzes y le potenzial ladin. Cina sëgn fej pert l’Uniun Ladins Val Badia, Ampëz, Fodom, Gherdëna, l’Istitut Ciasa de Jan y l’Istitut Ladin Micurá de Rü.
La plata internet, fontana d’informaziun sura l’uniun, süa ativité
OR M I TU NS (O N L INE)
Tratan le tëmp dl lockdown á l’ULVB ciaré da implí le tëmp a ciasa de pici y gragn. L’ULVB á invié porsones interessades da fá para y da ciarié online söes registraziuns de stories y