Les 7 Ruimte in verhalen

2 1

Je vergelijkt hoe verhaalelementen in verschillende bewerkingen (in een andere tijd, in een ander genre) aan bod komen

Je weet welke rollen de ruimte in een verhaal kan spelen 3

Je analyseert het ruimtegebruik in filmtrailers

1

DE PLAATSEN IN EEN VERHAAL

1 3

2

TRAJECT NEDERLANDS 3 LITERATUUR Overloop de vragen en noteer je antwoorden gestructureerd onder de vragen. 1 Bekijk afbeeldingen 1, 2 en 3. Over welk verhaal gaat het volgens jou? 2 Je leraar laat je de trailer van een moderne bewerking van dit verhaal zien. a Geef drie gelijkenissen met het originele verhaal en twee verschillen. b* Zou je de fi lm willen zien? Geef twee redenen waarom (niet). © VAN IN

A

De begrafenis van de beminde overledene vindt plaats in de regen.

B

C

De klokkenluider van de Notre Dame speelt zich af in Parijs.

Een vampier slaapt overdag in een kist.

3 Ook de lm Passengers heeft heel wat gelijkenissen met het verhaal van Robinson Crusoe. a* Je leraar laat je de trailer zien. Probeer tijdens het kijken zo veel mogelijk gelijkenissen met de fi lm te verzamelen.

b Stel samen met een medeleerling een lijst op van vier gelijkenissen. c Welk genre is Passengers volgens jou? d* Waarom is de plaats waar het verhaal zich afspeelt in beide verhalen belangrijk?

De plaats waar een verhaal zich afspeelt, noemen we de ruimte. Die vormt het decor waartegen de gebeurtenissen zich afspelen. Je hebt in de vorige opdracht gemerkt dat de plaats ook belangrijk kan zijn in de spanningsopbouw van het verhaal.

onthouden

LES 7 RUIMTE IN VERHALEN 75 4 Kijk naar afbeeldingen A, B en C bovenaan deze pagina. Wat voegt de ruimte in deze gevallen toe aan het verhaal? 1 karakterisering van een personage 2 sfeerschepping 3 geografische plaats * Het antwoord op deze vraag hoef je niet te noteren. a De ruimte schept een bepaalde sfeer en weerspiegelt de gebeurtenissen, hierdoor komt er spanning of emotie in het verhaal. b Door de ruimte waar het verhaal zich afspeelt, krijgt de lezer of kijker een beter beeld van wie het personage is. c Het is de concrete plek waar het verhaal zich afspeelt. © VAN IN

2

TOEPASSEN OP ROMANFRAGMENTEN

MONICA FURLONG JUNIPER

Atuatuca Tungrorum – het huidige Tongeren – in het jaar 190 na Christus.

Terwijl de wrede en onpopulaire keizer Commodus in het verre Rome over het rijk heerst, broeit er in Atuatuca een opstand. De schippers zijn het beu om uitgebuit te worden door de machtige handelaars. Wanneer de jonge keukenbediende Freio getuige is van de brutale aanslag op een gezant van de keizer, worden hij en zijn vriendin Amma ongewild betrokken bij de samenzwering. Freio’s trouw aan zijn meester, de invloedrijke graanhandelaar Marcus Clodius Drousus, wordt op de proef gesteld. Zeker wanneer Freio meer ontdekt over de mysterieuze dood van zijn vader.

MONICA FURLONG JUNIPER

12+ 14+ 16+ LUC HANEGREEFS LUC HANEGREEFS

vanin.be DE RING VAN COMMODUS

NICCI FRENCH

BLAUWE MAANDAG 76 TRAJECT NEDERLANDS 3 LITERATUUR

WWW.BOEKTOPPERS.BE pakketA_4_commodus.indd 1 MARIA NYGREN 592610 1/05/19 10:46

NICCI FRENCH WWW.BOEKTOPPERS.BE BLAUWE

MAANDAG

2/05/19 12:03

Als de vijftienjarige Blenda midden in het semester op een nieuwe school komt, ziet ze meteen dat iedereen in de ban is van één persoon: Hedvig. Zelfs de rector gehoorzaamt het mooie blonde meisje blindelings. Blenda is nooit populair geweest en droomt ervan om net als Hedvig in de spotlights te staan. En ze is niet de enige. Lena-Stina haalt goede cijfers, maar heeft geen plezier in het leven. En Penny verandert telkens in een kopie van anderen, ze is allang vergeten wie ze zelf is. Voor een project bestuderen de drie meisjes hoe Hitler aan de macht kwam. Ze bedenken een geniaal plan waarmee ze Hedvig van haar troon kunnen stoten. Maar al snel stijgt de macht een van hen naar het hoofd … 12+ 14+ 16+ HET VIERDE RIJK MARIA NYGREN

592611

2/05/19 11:21 vanin.be pakketB_2_het vierde rijk.indd 1 1/05/19 11:29 © VAN IN

15.8

1 Hiernaast vind je vijf boekcovers terug. a Bekijk ze aandachtig en beschrijf wat je ziet b Welke ruimte-elementen vind je terug? Vind je voorbeelden van geogra sche ruimte, sfeerschepping of karakterisering?

LES 7 RUIMTE IN VERHALEN 77© VAN IN

2 Je gaat nu aan de slag met het verhaal Tussenstop van Tom Thys op p. 79-80. a Duid tijdens het luisteren alle ruimte-elementen aan. b Overloop in duo wat jullie aangeduid hebben. c Verbind deze elementen aan de termen geogra sche ruimte, sfeerschepping en karakterisering.

3 Voor de sfeerschepping in dit verhaal gebruikt Tom Thys de glijbaan contrasterend. a Welke omschrijving legt dit correct uit? 1 De auteur laat het verhaal bewust op een foute plaats afspelen. 2 De auteur gebruikt een plaats die je niet direct verbindt met de gebeurtenissen in het verhaal. Daardoor wordt de spanning verhoogd. 3 De auteur werkt de ruimte in het verhaal heel zwart-wit uit: je hebt positieve plaatsen (veilige, rustige, aangename) en negatieve plaatsen (drukke, lugubere, vieze). 4 De auteur kiest voor een bepaalde plaats omdat die heel goed past bij de gebeurtenissen die zich afspelen.

b Geef zelf een voorbeeld van contrasterende ruimte in boeken of fi lms.

4 Je leraar laat je kiezen uit vier mogelijkheden om creatief met dit verhaal aan de slag te gaan.

78 TRAJECT NEDERLANDS 3 LITERATUUR © VAN IN

1

5

10 Tussenstop

Mary kreeg het langzaam op haar zenuwen. Ze had barstende hoofdpijn gekregen van de hitte en de kinderen waren aan het kibbelen op de achterbank. Joshua was elf en maakte er een sport van om zijn twee jaar jongere zusje altijd en overal te jennen. ‘Voor de laatste keer, hou op met ruziën!’ Mary schrok van haar eigen stem die kennelijk effect had, want de kinderen zwegen onmiddellijk. Ze waren het niet gewoon om zo lang stil te moeten zitten. En er was nog geen beterschap in zicht, want de weg naar Brisbane was nog minstens tweehonderd kilometer. Tweehonderd kilometer zonder airco, met als decor een eindeloze, dorre vlakte en een bloedhete zon die hoog aan de hemel stond. De weerman had voorspeld dat dit weleens de warmste en droogste Australische zomer in jaren kon worden. ‘Zijn we er bijna?’ zeurde Sheila. Mary wiste zweet van haar voorhoofd en zuchtte. Sheila drong niet langer aan.

Eindelijk, stilte. Net zoals vorige zomer zouden ze enkele weken van hun vakantie doorbrengen aan de kust. Mary hunkerde al naar het koele water van de oceaan.

‘Whoa, cool!’ zei Joshua, na een stilte die amper enkele kilometers geduurd had. Hij stak zijn hoofd tussen de twee passagiersstoelen en wees opgewonden naar buiten. Ook Mary zag het: een zilverkleurige glijbaan, kronkelend als een python. Ze kon zich niet herinneren dat die er vorig jaar al stond. Het was trouwens geen logische plaats voor een glijbaan, middenin een niemandsland waar nauwelijks mensen passeerden. ‘Toe mama, kunnen we even stoppen? Ik wil in die glijbaan. Toe, één keertje maar.’ Nog voor Mary iets kon zeggen kreeg Joshua versterking van zijn zusje. ‘Ja mama, één keertje. Toe.’ ‘Het is al goed. Eén keertje en dan weer de wagen in. We hebben nog een flink stuk voor de boeg.’ Mary minderde vaart om haar wagen aan de kant te parkeren. Ze dacht dat een korte tussenstop de kinderen wat rustiger zou maken. Dat hoopte ze alleszins. Joshua opende het portier en sprong uit de wagen. Sheila volgde in zijn voetsporen. Ze struikelde bijna over haar eigen voeten van enthousiasme. ‘Om ter eerst’, schaterde Joshua.

‘Wees voorzichtig!’ schreeuwde Mary hen na. Terwijl de kinderen naar de glijbaan renden, dronk ze gulzig van een flesje water dat al lauw geworden was. Op dit moment kon ze wel een moord begaan voor een ijsje. Haar mond plakte. Er was geen zuchtje wind en elke beweging die ze maakte voelde als een inspanning. Met lome passen slenterde ze in de richting van de glijbaan die zich middenin een korenveld bevond. Het gevaarte doemde op uit de vlasblonde stengels en contrasteerde fel met de heldere lucht. Zonnestralen weerkaatsten op de zilveren buis. ‘Voorzichtig’, riep ze nogmaals toen Joshua de stalen trappen al aan het beklimmen was. Mary schatte dat de glijbaan bijna tien meter hoog was. Joshua was boven. Apetrots wuifde hij naar zijn moeder om vervolgens met een luid ‘jiiihaaa’ in de buis te verdwijnen. ‘Wacht op mij’, gilde Sheila, maar hij was al weg. Joshua’s overwinningskreet was al weggestorven toen zijn zusje halverwege de trappen stond. ‘Ik kom eraan’, juichte ze uitgelaten. Op datzelfde moment weerklonk er een doffe klap in de glijbaan, gevolgd door een hels geschreeuw waarvan de nagalm rauw en onmenselijk klonk. Sheila proestte het uit, waarschijnlijk omdat ze dacht dat haar grote broer weer een grapje uithaalde, maar Mary had meteen door dat er iets niet pluis was. Ze vreesde dat haar zoon onderweg een been of een arm gebroken had, of erger nog, dat hij zijn hoofd had gestoten en daardoor buiten bewustzijn was geraakt. Ze rende naar de glijbaan. ‘JOSHUA!’ gilde ze. Er sprongen tranen in haar ogen, tranen van angst en wanhoop. Er kwam echter geen reactie en dat maakte haar alleen maar banger. Ze hapte naar lucht. Net wanneer ze zijn naam opnieuw wilde roepen, hoorde ze een hol getrommel binnenin de glijbaan. Bop. Bop. Bop. Eerst klonk het ver weg, daarna zwol het geluid aan. BOP. Er was iets op weg naar beneden …

15

20

LES 7 RUIMTE IN VERHALEN 79 25 30 35 40 hunkeren: uitkijken naar voor de boeg hebben: nog moeten doen woord © VAN IN

45

50

55

60 Mary keek naar binnen en was zodanig gechoqueerd door wat ze zag, dat ze achteruit deinsde. Ze viel achterover in het koren, met wijd opengesperde ogen en een schreeuw die bevroor in haar keel. Het voorwerp dat met hobbelende stoten uit de glijbaan kwam gedenderd, rolde recht in haar schoot. Het was Joshua’s hoofd, afgehakt, net onder de kin, met rafelige linten vlees waar enkele seconden geleden zijn hals nog zat. In een reflex duwde Mary het hoofd van haar zoon van zich af. Haar vingers zaten onder het bloed en trilden als een espenblad. Opnieuw trachtte ze te krijsen, maar ze huiverde zo hard dat haar stem brak. Via de spiegelingen binnenin de glijbaan zag Mary een netwerk van vlijmscherpe messen. Grote messen, kleine messen, gekartelde cirkels, zelfs minuscule scheermesjes, allemaal met elkaar verbonden als een propeller die de hele omtrek van de glijbaan besloeg. Hij draaide rond zonder ook maar enig geluid te produceren. Het was een duivels mechanisme, gemaakt om levens te verwoesten. Mary zocht haar zoon in het labyrint van reflecties, alsof ze nog enige hoop koesterde dat hij er levend uit zou komen, maar die hoop veranderde al snel in een nachtmerrie. Het lichaam dat eens haar zoon toebehoorde gleed in onherkenbare repen en brokken naar beneden, gevolgd door een rivier van bloed. De rode brij stroomde uit de zilveren buis en sijpelde over de rand op Mary’s benen. Ergens in het bloed dreef een vinger. Een kleine, onschuldige vinger. Mary durfde niet opzij te kijken, maar deed het toch. Joshua’s hoofd lag tussen het koren. Hij had één oog open waarmee hij haar hulpeloos aankeek. Het andere oog was gesloten, zijn gezicht verwrongen tot een masker van pijn. Ze kon het niet geloven. Heel even leek de wereld rondom haar te wankelen. Ze voelde zich duizelig en alles werd stil. Oorverdovend stil. Een kortstondig moment dat een eeuwigheid leek te duren. Tot ze de frêle stem van Sheila hoorde: ‘Ik kom eraan, mama!’

woord

trillen als een espenblad: heel erg trillen (uitdrukking) minuscuul: heel klein de propeller: een draaiende luchtschroef, zoals bij vliegtuigen of een ventilator frêle: breekbaar, fijn, zacht

3

RUIMTE IN FILMS In deze spreekopdracht passen jullie de theorie rond ruimte in verhalen toe op films. 1 Je leraar geeft je de titel van een lm. Je bekijkt in duo de trailer. 2 Focus op de inhoud van het verhaal. a Wat verwacht je van de inhoud? Voorspel drie dingen die volgens jou zeker aan bod zullen komen. b Wil je de fi lm gaan bekijken? Geef twee redenen waarom (niet). 3 Pas de theorie van ruimte toe op dit verhaal. a Maak een overzicht van alle ruimte-elementen in de trailer. b Verbind deze aan de termen geogra sche ruimte, sfeerschepping en karakterisering. 4 Breng al de informatie bijeen in een PowerPointpresentatie. Houd rekening met volgende criteria: • Bespreek zowel de inhoud van de trailer (opdracht 2) als de ruimte-elementen (opdracht 3). • Houd de presentatie sober en overzichtelijk. • Voeg afbeeldingen toe om je bespreking te verduidelijken. • Houd de tekst bij de presentatie beperkt. 80 TRAJECT NEDERLANDS 3 LITERATUUR

Een overzicht van de kenmerken van een krachtige presentatie vind je in de Trajectwijzer. tip © VAN IN

EVALUATIEMATRIX

GOED volledigheid en duidelijkheid Je bespreekt de inhoud van de trailer en de ruimte-elementen duidelijk: je informatie is volledig en correct.

Je PowerPointpresentatie bevat niet te veel tekst. Alle tekens zijn goed leesbaar. Je maakt bovendien geen storende taalfouten.

VOLDOENDE

Je bespreekt de inhoud van de trailer en/of de ruimteelementen, maar je informatie is niet altijd even volledig uitgewerkt. Sommige slides bevatten te veel tekst en/of sommige delen zijn minder leesbaar. Je maakt geen storende taalfouten.

ONVOLDOENDE

Je werkt de inhoud van de trailer en de ruimte-elementen onvoldoende uit. De informatie is niet correct.

Je PowerPointpresentatie bevat te veel tekst en/of sommige delen zijn minder leesbaar. Je maakt bovendien (te veel) storende taalfouten.

gepastheid De afbeeldingen die je kiest, sluiten zeer goed aan bij de inhoud.

De afbeeldingen passen bij de inhoud, maar de link is soms onvoldoende duidelijk. correctheid en aantrekkelijkheid Je praat vlot en gebruikt gedurende de hele presentatie standaardtaal. Je praat vlot maar je presentatie bevat dialectwoorden, tussentaal, en/of uitspraakfouten. Je presentatie bevat te veel tussentaal, uitspraakfouten en/ of dialectwoorden. Die leiden de aandacht te veel af van de boodschap.

De afbeeldingen ontbreken of staan volledig los van de inhoud.

Aanvullende vragen: LES 7 RUIMTE IN VERHALEN 81 • Zou je naar de fi lm gaan op basis van deze presentatie? Geef twee redenen waarom je dit (niet) zou doen. –• Geef twee sterke punten van deze presentatie. ––• Noteer één concreet aandachtspunt voor de volgende spreekoefening. –© VAN IN