waren de motieven van de Europeanen

voor de kolonisatie van Afrika in de 19e eeuw?

In de eerste historische vraag stelde je vast dat een aantal relatief kleine Europese staten er in enkele decennia tijd in slaagden overzeese gebieden te onderwerpen die veel groter waren dan hun eigen grondgebied. Tijdens dat kolonisatieproces waren de Europese staten of ‘metropolen’ niet vies van koloniaal geweld tegen de Afrikaanse bevolking. Ze hadden er meerdere koloniale oorlogen voor over en schrokken ook niet terug voor dagelijks geweld. De Europese metropolen bezetten niet alleen het grondgebied, maar voerden ook een strak koloniaal bestuur in en stelden de gekoloniseerde volkeren op alle domeinen van de samenleving in dienst van de metropolen.

In deze historische vraag onderzoek je welke motieven hebben geleid tot de kolonisatie van Afrika.

Opdrachten

1 De motieven voor de Europese kolonisatie van de 19e eeuw vat men vaak samen met de drie C’s: Civilisation, Christianity en Commerce (beschaving, christendom en handel).

a Bestudeer bron 1 tot en met 5 en noteer welke bronnen bij welke C horen.

b Noteer voor elke C welke belangrijke informatie je krijgt over de voedingsbodem van het koloniale imperialisme.

c De drie C’s zijn kernwoorden die vanuit het Europese perspectief zijn opgesteld. Bedenk drie andere kernwoorden om de motieven van het kolonialisme van de 19e eeuw aan te duiden die meer vanuit het perspectief van de gekoloniseerden redeneren.

2 Herlees bron 5. Onderzoek welke verbanden de schrijver ziet tussen de drie C’s.

3 De 19e-eeuwse auteur Conrad wijst in zijn boek (bron 6) op de stereotypering en hypocrisie van de motieven van de kolonisatie. Welke overeenkomst zie je met de visie van de hedendaagse onderzoeker Van Reybrouck (bron 2)?

4 Lees het bijschrift bij bron 2.

a Leid uit het bijschrift af welke titel David Van Reybrouck aan zijn bestseller uit 2011 gaf en welke periode hij behandelde.

b In de inleiding van zijn boek geeft Van Reybrouck kritiek op het feit dat in de Europese geschiedschrijving de geschiedenis van Congo pas lijkt te beginnen met de kolonisatie. Welke bedenking kun je vanuit dat perspectief ook maken bij de titel die hij zelf koos? Kun je een betere titel bedenken?

Bron 1:

Whatever happens, We have got The Maxim gun, And they have not.

Maker onbekend. (1884). Foto van de Amerikaan Hiram Stevens Maxim. Op de foto zie je Maxim met het Maxim gun dat hij had uitgevonden.

Het machinegeweer was zelfladend en kon zeshonderd kogels per minuut afvuren.

Hilaire Belloc was een Frans-Britse schrijver en historicus die vanaf het einde van de 19e eeuw steeds invloedrijker werd. Dit vers schreef hij in 1898.

4: Kolonialisme en modern imperialisme in de 19e eeuw

© Stocktrek Images, Inc. / Alamy

Bron 2:

Die grote economische belangstelling voor Congo draaide niet langer alleen om ivoor. In 1888 knutselde een Schotse veearts, John Boyd Dunlop, een uitvinding ineen, die niet alleen het comfort van duizenden reizigers in Europa en Amerika aanzienlijk zou verbeteren, maar ook het leven van miljoenen Congolezen zou bepalen, of zelfs beëindigen – de opblaasbare rubberband. (…) De mondiale vraag naar rubber nam een enorme vlucht. Voor Leopold betekende het een miraculeuze redding. Olifanten liepen er in zijn Vrijstaat steeds minder rond, maar rubberbomen groeiden er bij de vleet. De timing had niet beter gekund. Zijn Congo balanceerde op de rand van het bankroet. (…) In 1891 leverde Congo slechts een honderdtal ton rubber op, maar in 1896 was dat opeens dertienhonderd ton en in 1901 zesduizend ton. Van een slabakkend project in Centraal-Afrika was de Vrijstaat eensklaps een verbluffend economisch wonder geworden. Leopold schraapte de miljoenen binnen en kreeg, na zeer lang wachten en roekeloos ondernemen, eindelijk een return on investment. (…)

Uit: Van Reybrouck, D. (2011). Congo - een geschiedenis. De Bezige Bij, 101-102.

David Van Reybrouck (1971) is een Belgische cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver. In zijn boek Congo een geschiedenis behandelt hij de Congolese geschiedenis vanaf de kolonisatie.

Bron 3:

Ook de ontdekking van het geneesmiddel kinine was een belangrijke factor. Het maakte de Europeanen minder vatbaar voor malaria en gele koorts. In 1820 konden twee Franse farmaceuten kinine onttrekken uit de schors van de Cinchona-boom. Die boom groeit in Zuid-Amerika en het was al langer bekend dat die een werkzame stof tegen koorts bevatte. Halverwege de 19e eeuw plantten de Europese grootmachten de boom massaal aan in Azië om er kinine uit te onttrekken. Door kinine stegen de overlevingskansen van de Europeanen die zich in Afrika waagden. Het was het medicijn dat de kolonisatie mogelijk maakte.

Uit: Ulens, J. (2018). Afrika: het ‘vergeten’ continent, Knack Historia.

Bron 4: