1 Oor zaken van de Eerste Wereldoorlog

(1914 - 1918)

1.1 Het jaar 1871

Eind 19e eeuw had Frankrijk één belangrijke alliantie in Europa, en dat was die met Rusland. Duitsland grensde daardoor aan weerskanten aan vijandige mogendheden: Rusland in het oosten en Frankrijk in het westen. Het gevolg was dat Duitsland nog dichter naar zijn bondgenoot Oostenrijk-Hongarije werd gedreven. Het voelde zich immers bedreigd door de enorme mankracht die Rusland in de strijd zou kunnen werpen.

Het Duitssprekende midden van Europa was eeuwenlang versplinterd en zwak geweest; nu was het verenigd en sterk. Frankrijk daarentegen was nog aan het bekomen van de onverwachte Franse nederlaag in de Frans-Pruisische oorlog van 1871 en de annexatie van Elzas-Lotharingen, al blijft het een open vraag hoeveel Fransen de ‘verloren provincies’ Elzas-Lotharingen echt betreurden. Voor de meeste Fransen uit de jongere generatie was die veranderende territoriale invulling immers iets uit het (verre) verleden.

1.2 ‘ Wereldpolitiek’ en kolonialisme

Wilhelm II wou het Duitse keizerrijk in het centrum van de Weltpolitik plaatsen. Een groter Duitsland met imperialistische ambities wilde dan ook de nog te verdelen overzeese gebieden onder controle krijgen. Op koloniaal vlak stond Duitsland erg zwak en veel winstgevende gebieden vielen er niet meer te koloniseren. De Fransen en vooral de Britten waren hen immers voor geweest. De confrontatie zou Europees verlopen.

1.3 Allianties en wapenwedloop

De vlootwedloop was voor Duitsland noodzakelijk om een Weltpolitik te voeren en om Engeland uit de eigen invloedssfeer op zee te houden. Beide landen gingen dus tegen elkaar op investeren in de verdere uitbouw van hun vloot. Hoewel Duitsland massaal investeerde in zijn marine, kwam het nooit in de buurt van de omvang van de Britse vloot. Toch voelde het voor Groot-Brittannië als een bedreiging en het land sloot daarom in 1904 een verdrag met Frankrijk: de Entente Cordiale. De Fransen verzekerden zich, na hun bondgenootschap met Rusland, nu dus ook van Britse steun.