1: Waar stichtten de Europese mogendheden koloniën in

de 19e eeuw?

Vorig jaar onderzocht je op welke manier de Europese grootmachten in de 16e eeuw op zoek gingen naar koloniën. Doorgaans stonden metropolen – zoals je grootmachten met koloniën noemt – politiek, militair en economisch heel sterk en hongerden ze naar meer gebied en macht. In de 19e eeuw, de periode waarin veel Spaanse en Portugese koloniën uit de 16e eeuw hun onafhankelijkheid herwonnen, begon vanuit Europa een nieuwe kolonisatiegolf. In deze historische vraag onderzoek je aan de hand van de tijdlijn en de wereldkaart waar die kolonisering plaatsvond.

Historisch denken: veranderende betekenis van historische begrippen

In de geschiedschrijving duid je fenomenen uit het verleden aan met historische begrippen. Omdat de historische interpretatie van het verleden voortdurend verandert, krijgen gangbare begrippen soms een andere betekenis. Daarom gebruiken historici vaak nieuwe, minder gevoelige of minder beladen termen om hetzelfde fenomeen uit de geschiedenis aan te duiden. Ook het dagelijkse woordgebruik evolueert in de tijd.

Zo kijken hedendaagse historici nu anders naar de koloniale periode dan vroeger. Het begrip ‘moederland’, lange tijd gebruikt om de kolonisator aan te duiden, ligt vandaag gevoelig. De kolonisator gedroeg zich immers verre van ‘moederlijk’ ten aanzien van zijn koloniën. Vandaag verkiest men daarom het begrip ‘metropool’. Tijdens de kolonisatie categoriseerde men mensen systematisch op basis van hun huidskleur: men sprak van de blanke tegenover de ‘neger’. Dat laatste woord gebruiken we niet meer. Het verwijst immers naar de beledigende en kleinerende term die de kolonisatoren gebruikten en kadert in een racistische geschiedenis. Om over de geschiedenis en het misbruik van die groepen mensen te spreken gebruikt men tegenwoordig de neutralere woorden ‘wit’ en ‘zwart’.

Opdrachten

1 Bestudeer de tijdlijn op p. XXX.

Leid af hoeveel decennia er lagen tussen de Europese exploratie van het binnenland van Centraal-Afrika en de Conferentie van Berlijn, die de start van de grootschalige kolonisatie van Afrika betekende.

2 Analyseer de wereldkaart (bron 1).

Onderzoek welke Europese metropolen welke gebieden koloniseerden.

Maak drie kolommen: noteer de belangrijkste koloniale metropolen van Europa (kolom 1), noteer bij elke metropool haar koloniën in Afrika (kolom 2) en doe hetzelfde voor Azië (kolom 3).