Loopbaan & Burgerschap magazine #2 februari 2022 by EDG Media

Loopbaan Burgerschap Een uitgave van

Nummer 2 - Februari 2022

KIRSTEN CUPPEN, MBO-DOCENT VAN HET JAAR: ‘Mijn motto is: als je echt kijkt, zie je meer’

EEN GOUDEN TOEKOMST ZEVEN FASEN

van loopbaanbegeleiding

NU VOOR LATER Gastles over pensioen

www.primaonderwijs.nl/burgerschap - Verschijnt 2x per jaar

IN ÉÉN OOGOPSLAG Ad-opleidingen vergelijken

PrimaOnderwijs 1

Week van het geld 2022 28 maart - 1 april De wereld wordt steeds digitaler. Voor jongeren komen onderwerpen als betalingsverzoeken, in-game aankopen, online gokken, cryptovaluta en achteraf betalen dagelijks aan de orde. Daarom is het thema van de Week van het geld dit jaar: Van Doekoe tot digi.

Hoe doe je mee met de Week van het geld?

1 Bestel de geldspecial

Vraag een gastles aan en een medewerker uit de financiële sector komt een les in de klas geven. > ga naar weekvanhetgeld.nl/mbo

Gebruik de (gratis) lesmaterialen van geldlessen.nl > ga naar geldlessen.nl/mbo

4 3

De gratis geldspecial is een magazine voor MBO studenten met uitleg over zaken als online fraude en phishing. Ook staan er veel tips over sparen, je geldzaken op orde houden, wat je moet regelen als je  wordt en interviews met MBO studenten. > ga naar weekvanhetgeld.nl/mbo

4 Win een gastles van Edson da Graça Laat je e-mail adres achter en wie weet komt Edson in de klas vertellen over zijn ervaringen met schulden en geeft hij tips. > ga naar weekvanhetgeld.nl/mbo

weekvanhetgeld.nl

7025 FIN WIG adv_L&B_192x285.indd 1

26-01-2022 09:32

VOORWOORD

Een gouden toekomst

Zonder mbo’ers geen handen aan de bedden in de zorg. Of een overgang naar een duurzame energievoorziening. Mbo’ers zijn cruciaal voor onze samenleving en de onmisbare vakmensen van de toekomst. Een gouden toekomstperspectief is voor hen weggelegd.

Ik sta er dan ook van te kijken dat mbo’ers doorgaans niet dezelfde behandeling krijgen als studenten van een hogeschool of universiteit. Tot voor kort mochten niet alle mbo’ers meedoen aan de ‘gezamenlijke’ introductieweken en kregen ze geen studentenkortingen. Pas vanaf studiejaar 2020-2021 is wettelijk vastgelegd dat mbo’ers studenten zijn en niet langer als deelnemers of leerlingen worden gezien. Ook Kirsten Cuppen, Leraar van het Jaar mbo, heeft de ervaring dat het mbo snel als ‘minder’ en ‘laag’ beschouwd wordt (p.8) De reden dat Kirsten Leraar van het Jaar mbo is geworden, is dat zij staat voor verbinding en samenwerking. Dit is hard nodig. Zeker als het gaat om een goede aansluiting tussen de opleidingen en de arbeidsmarkt, zodat mbo-studenten snel een baan kunnen vinden. ROC Midden Nederland heeft dit goed begrepen: ze hebben een leerlijn uitgewerkt met daarin zeven belangrijke loopbaanmomenten die veel houvast biedt in het begeleiden van studenten op verschillende niveaus totdat zij uitstromen (p.16).

Verbinding komt eveneens terug in het verhaal van docent Amin Asad. Onderwijs draait volgens hem niet alleen over kennisoverdracht maar om het opbouwen van een relatie met je studenten. Waarom dit zo belangrijk is in het kader van stagediscriminatie licht hij toe op pagina 22. Gelukkig wordt de mbo-student zelf steeds mondiger, zo blijkt uit de column van Bram Eidhof, oprichter van bureau Common Ground. Wat hem opvalt: mbo’ers vinden de huidige boeken en lespakketten vaak maar paternaliserend (p.21). Bram bouwt samen met scholen en studenten aan beter burgerschapsonderwijs. Precies wat de artikelen in deze editie van Loopbaan & Burgerschap ook gemeen hebben. We hopen je te inspireren met mooie voorbeelden van goed loopbaan- en burgerschapsonderwijs en interessante lesmaterialen die jongeren wegwijs maken, gericht op hun eigen gouden toekomst. Veel leesplezier! Esmee Weerden Hoofdredacteur Loopbaan & Burgerschap

Ideeën, vragen, verzoeken voor Loopbaan & Burgerschap? Mail naar burgerschap@onderwijsinformatie.nl Volg @loopbaanenburgerschap ook op Facebook en LinkedIn! PrimaOnderwijs 3

aak te e

ke et p aa e ap

• Lesmateriaal Loopbaan en Burgerschap in 6 losse modules • Aansluitend op recente kwalificatie-eisen • MBO niveau 3/4 en MBO niveau 2 • 60-80 pagina’s per module • Gecombineerd leer-/werkboek • Extra opdrachten online beschikbaar • Individueel of groepsgewijs inzetbaar • Afwisseling theorie en opdrachten • Met mogelijkheden voor toetsing • Voorzien van docentenondersteuning

Eisma Edumedia T 088-2944880 I www.eisma.nl

EEM_2015_10_Adv_Profiel.indd 1

pakket aa

pakket 13-10-15 13:32

NUMMER 2 februari 2022

Inhoud 16

Kirsten Cuppen: ga met studenten in gesprek

De zeven fasen van loopbaanbegeleiding

In één oogopslag Ad-opleidingen vergelijken

Column: Controverse of consensus?

Jongeren voorbereiden op hun toekomst

21 Column: Het verschil tussen Noord-Korea en NL 22 Zo ga je de strijd met stagediscriminatie aan 24 Goed in gesprek over verkeerde informatie

30 Hoe geef je cultuureducatie een serieuze plek?

Gastles over pensioen? Moet je doen!

Volg ons

p weg naar ﬁnanci le elfred aamheid 40 ‘Politiek mag wel wat transparanter’ 44 ‘Wat zou jij meenemen als je moest vluchten?’

@loopbaanenburgerschap

Colofon

51 Nieuw lesprogramma: Brandmeester

Hoofdredactie Esmee Weerden

Redactie 030 - 241 70 44, burgerschap@onderwijsinformatie.nl , postbus 40266, 3504 AB Utrecht

Vormgeving Martin Hollander, Laura Richter

Sales 030 - 241 70 21, account@edg.nl

Medewerkers Karin van Breugel, Heleen de Bruijn, Klaske Delhij, Mandy Kok, Marleen Kuijsters, Sanne van der Most, Erik Ouwerkerk, Natasja de Vrind, Malini Witlox

Klantenservice 030 - 241 70 20 klantenservice@edg.nl

Foto’s Shutterstock

Verschijning en verspreiding Loopbaan & Burgerschap magazine verschijnt 2 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij mbo-instellingen in Nederland.

Loopbaan Burgerschap

Loopbaan & Burgerschap magazine is een uitgave van

©Copyright 2022 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelinge n.

Tips van de redactie

NIEUWS Heb jij een tip voor de redactie? Stuur dan een e-mail naar: burgerschap@onderwijsinformatie.nl

Een aanklacht en inspiratie in één Blanco Methode burgerschap is ontstaan met, door en voor studenten. En de hulp van docenten. Eigenlijk hebben ze geen methode gemaakt. Maar een anti-methode. Geen blauwdruk of een boek, waarin ze van hoofdstuk naar hoofdstuk gaan. Nee, Methode Blanco is een aanklacht en een inspiratie in één. Een aanklacht tegen mbo-studenten niet serieus nemen. Een inspiratie omdat ze laten zien dat het wel degelijk kan: burgerschapsonderwijs dat uitdagend is, waar studenten aan het stuur zitten, onderwerpen aandragen, durven af te wijken van de norm en nog meer dan dat: ook iets maken. Bekijk www.blancoburgerschap.nl voor meer informatie en de gratis lessen.

Werken aan je Toekomst Werken aan je Toekomst is dé LOB-methode voor een succesvolle loopbaanoriëntatie in het eerste of tweede leerjaar van het mbo (niveau 1 - 4). Jongeren gaan aan de slag met interactieve werkvormen en krijgen praktische handvatten. Gaandeweg komen ze erachter wat hun talenten, mogelijkheden, drijfveren en passies zijn en hoe ze deze tijdens hun opleiding en verdere loopbaan in kunnen zetten. De methode is onder andere te bestellen via: www.educatheek.nl/werken-aan-je-toekomst

Lang leve LOB! Werk jij al mee aan het succes van LOB? Van 14 tot en met 18 februari 2022 organiseert het Expertisepunt LOB een vijfdaagse LOB-marathon ‘Lange leve LOB’. Iedere dag van de week kun je deelnemen aan een korte werksessie over LOB en zo je kennis vergroten, van elkaar leren en LOB binnen jouw school tot een succes maken. Doe je mee? Aanmelden kan via: www.expertisepuntlob.nl/lang-leven-lob

Loopbaan & Burgerschap Wil je Loopbaan & Burgerschap magazine kosteloos 2 keer per jaar ontvangen? Meld je aan voor een gratis abonnement via: www.onderwijsinformatie.nl/burgerschap

Vind ik na mijn opleiding snel een baan? Wat ga ik verdienen? Wat zijn mijn opties als ik nog een andere mbo-opleiding wil gaan doen? Welke studies kan ik doen als ik wil doorstromen naar het hbo?

Het antwoord op deze en veel meer vragen vind je in de Keuzegids mbo en de Keuzegids hbo. Bestel een exemplaar via keuzegids.nl!

keuzegids.nl

Loopbaan & Burgerschap 7

‘Ik vind het vooral belangrijk om met studenten in gesprek te gaan’ In december werd Kirsten Cuppen (37) uitgeroepen tot Leraar van het Jaar mbo. Ze geeft Nederlands en loopbaanbegeleiding op het ROC Tilburg bij de opleiding mechatronica, werktuigbouwkunde en metaaltechniek. Tekst: Heleen de Bruijn

Waarom ben jij leraar geworden? ‘Ik was zelf vroeger geen gemotiveerde leerling, deed liever andere dingen dan opletten in de klas. In de ogen van de leraren was ik waarschijnlijk een irritant kind. Maar ik werd alleen beoordeeld op mijn gedrag, over de achtergrond daarvan werden nooit vragen aan mij gesteld. Ik dacht toen al: dat kan ik zelf beter. Totdat een leraar wel verder keek en vragen stelde. Hij motiveerde me extra om door te zetten en leraar te worden. En dus ging ik na school naar de pabo.’

Je bent niet direct op het mbo begonnen natuurlijk. ‘Nee, eerst zeven jaar op een basisschool. Maar op een gegeven moment wilde ik me verder ontwikkelen. En ik had ook wel een beetje genoeg van de toetscultuur op school. Daardoor bleef er erg weinig tijd over voor zaken als creatieve vaardigheden en techniek. Ook de discussies met ouders over het niveau van leerlingen stonden me tegen. Vervolgens ben ik naar het voortgezet onderwijs gegaan en heb ik een master educational needs gevolgd, met gedrag al specialisatie.’

Waarom heb je uiteindelijk gekozen voor het mbo? ‘Studenten in het mbo zijn vaak heel praktisch 8 28

gericht en weten vaak al heel jong wat ze willen gaan doen. Dat is heel positief. Maar het mbo wordt snel als ‘minder’ en ‘laag’ beschouwd. Dat is zo oneerlijk, we zouden zoveel trotser op deze leerlingen moeten zijn.’

Waarom ben jij Leraar van het Jaar geworden, denk je? ‘Ik sta voor verbinding en samenwerking. Met studenten, want die kunnen heel goed aangeven wat ze belangrijk vinden. En als je dat weet, kun je ze ook beter motiveren. En ook met docenten, want er heerst nu vaak nog een eilandjescultuur: iedereen wil graag het wiel opnieuw uitvinden, er wordt nog niet veel samengewerkt. Terwijl ik denk dat we veel van elkaars expertise kunnen leren. En tot slot samenwerken met het bedrijfsleven, om te zorgen dat deze jongeren daar goed terecht komen.’

Je hebt meegewerkt aan het ontwikkelen van het talentenpaspoort. Kun je daar iets over vertellen? ‘In het talentenpaspoort kun je laten zien wat je talenten zijn, wie je bent, welke skills je beheerst, maar ook wat je in je privéleven doet, wat je hobby’s zijn. Dat paspoort kunnen studenten meenemen als ze gaan solliciteren, zodat ze zichzelf kunnen laten

zien. Het maken van zo’n paspoort - in bijvoorbeeld lessen loopbaanbegeleiding of lessen burgerschap nodigt uit tot gesprekken en kritisch denken over jezelf. En het geeft zelfvertrouwen. Ik heb weleens een leerling gehad die zei: ik heb geen talenten en geen skills, want ik ben autistisch en heb adhd. Toen ik met hem in gesprek ging, bleek dat hij gitaar speelt en zelf op zoek was gegaan naar mensen om een band mee op te richten. Hij is dus ondernemend en kan samenwerken met anderen. Door zijn autisme kan hij ook nog eens lang heel geconcentreerd ergens mee bezig zijn. Allemaal belangrijke vaardigheden. Dus daarmee heeft hij zijn talentenpaspoort gevuld. Er kunnen zelfs foto’s en filmpjes bij. Iedereen vult en gebruikt het paspoort op zijn eigen manier.’

Ik sta voor samenwerking en verbinding Je bent loopbaanbegeleider. Hoe ziet jouw functie eruit? ‘Ik geef loopbaanbegeleiding op niveau 2,3 en 4. De eerste les begin ik altijd met ‘de eerste indruk’. Hoe kom je over op mensen, wat zijn je kwaliteiten? En ik laat de studenten kennismaken met elkaar, door ze iets over zichzelf te laten vertellen. Vervolgens bespreek ik met hen wat ze zelf interessant vinden, welke onderwerpen ze willen bespreken. Het uitgangspunt daarbij zijn de loopbaancompetenties die aan bod moeten komen. In groepjes bespreken ze wat ze belangrijk vinden en daar pas ik dan mijn lessen op aan. In het begin was ik erg zoekende naar de juiste lesmethode, bij veel methodes worden veel opdrachten gemaakt en geëvalueerd. Maar ik vind het vooral belangrijk om veel met studenten in gesprek te gaan en ze kritisch over zichzelf te laten nadenken. Aan de andere kant sla ik de plank ook weleens goed mis, want de ene klas is de andere niet.’

Hoe reageerde jouw school op je uitverkiezing? ‘Daar zijn ze supertrots op en ik ben bedolven onder een zee van bloemen en andere attenties. Maar het belangrijkste is dat ik een dag in de week heb gekregen om aan mijn projecten te werken. Zoals het talentenpaspoort, want ik hoop echt dat heel veel andere scholen daar ook mee gaan werken. En ik ga samen met anderen een campagne opzetten om het imago van het mbo te verbeteren, want dat is hard nodig. Ik ben als Leraar van het Jaar nu ambassadeur voor het mbo. Ik probeer daarom veel contact te maken met andere docenten en vraag hen mij te volgen en te helpen met mijn ambassadeurschap.’

Heb je een gouden tip voor andere docenten? ‘Mijn motto is : als je echt kijkt, zie je meer. Dus kijk vooral verder dan alleen het gedrag van leerlingen.’

Ik vind het vooral belangrijk om veel met studenten in gesprek te gaan en ze kritisch over zichzelf te laten nadenken Loopbaan & Burgerschap 9 29

Ken jij Thema’s Burgerschap al? Maak kennis met Thema’s Burgerschap voor MBO van Uitgeverij Essener. Werk volledig op papier, volledig digitaal of kies voor blended.

MBO

niveau 3-4

entree-2

VOLLEDIG DIGITAAL of BLENDED

Thema’s Burgerschap voor MBO: Elk jaar een geactualiseerde uitgave Goede aansluiting op de beroepspraktijk Herkenbare bronnen en casussen Grote variatie aan opdrachten Veel extra docentenmateriaal

Vraag vandaag nog een gratis proefexemplaar aan! Kijk op essener.nl/mbo, scan de QR-code of plan een kennismakingsgesprek via 073 628 7558.

Je praat erover bij burgerschap

C O L U M N

Controverse of consensus? De precieze invulling van burgerschap is altijd onderwerp van discussie. Wat is ‘burgerschap’ eigenlijk? En in hoeverre moet de overheid ingrijpen in het burgerschapsonderwijs? Tegelijkertijd is er wel degelijk brede consensus over de kern ervan. Deze consensus komt terug in de manier waarop Nieuwelink burgerschap definieert: ‘de manieren waarop vrije en gelijke individuen zich tot elkaar en tot “de macht” verhouden en hoe zij de samenleving kunnen vormgeven’ (Nieuwelink, H., 2021, p. 77).

De dimensies Op dit moment is het burgerschapsonderwijs in het mbo gebaseerd op vier dimensies: de politiek-juridische, de sociaalmaatschappelijke, de sociaaleconomische en de vitale dimensie. Deze dimensies zijn in algemene bewoordingen opgeschreven. Opleidingen kunnen lessen geven die met toetsen worden afgesloten, studenten incidenteel projectdagen laten organiseren over ‘pesten’ of alleen een bezoek afleggen aan Politiek Den Haag. Al deze varianten passen binnen de huidige wettelijke eisen. Het is onvoldoende helder wat de bedoeling is.

Ontstaansgeschiedenis Vanuit dat perspectief bezien is het interessant om te weten hoe de dimensies tot stand zijn gekomen. De aanleiding voor deze dimensies laat namelijk goed zien wat de consensus is en wat controversieel is. Begin deze eeuw werd wettelijk verankerd dat scholen in het po en vo ‘actief burgerschap en sociale integratie’ moesten bevorderen. De mbo sector nam zelf het initiatief om aan de slag te gaan met burgerschapsonderwijs. Vóór deze periode werd er op het mbo het vak Maatschappelijk Culturele Kwalificatie (MCK) gegeven. Hierin kwamen de politiek-juridische en sociaal-maatschappelijke dimensie terug.

Relaties onderling Als men kijkt naar de manier waarop in de afgelopen eeuwen over burgerschap werd geschreven dan ging het om de relatie tussen burger en het bestuur. Deze relatie komt vooral terug in de politiek-juridische dimensie. De laatste decennia wordt ook de relatie tussen het individu en de gemeenschap betrokken bij de kern van burgerschap. Dit is terug te zien in de sociaal-maatschappelijke dimensie.

Overige dimensies Wat onder burgerschap werd verstaan bleef vanaf 2007 niet bij de consensus over wat we tot dan toe dachten dat het was. Burgerschapsonderwijs werd verbreed door de twee overige dimensies toe te voegen. Met name de laatste, vitale, dimensie in relatie tot burgerschap wordt als controversieel gezien. Hoe kwam deze dimensie dan tot stand? Uit gesprekken met betrokkenen uit die tijd blijkt iets opvallends. Vlak voor het wettelijk vastleggen van de drie eerste dimensies werd er sterk gelobbyd vanuit de Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO). Volgens betrokkenen heeft deze vakvereniging van docenten lichamelijke opvoeding gezorgd voor een toename van de aandacht voor gezondheid en daarmee gepaard het toevoegen van de dimensie vitaal burgerschap. Een gebrek aan duidelijkheid en richting vanuit de overheid over wat nu van scholen wordt verwacht is problematisch. Benieuwd naar wat ons in het mbo staat te wachten? Lees dan de volgende editie van Loopbaan & Burgerschap.

Koen Dogterom Koen is werkzaam als projectmedewerker bij de afdeling Educatie van ProDemos. Daarnaast begeleidt hij verschillende schoolklassen van alle niveaus in het mbo tijdens de educatieve programma’s.

Jongeren voorbereiden Hoe bereid je jongeren voor op een gouden toekomst? Zo pakken deze mbo-scholen dat aan. Tekst: Marleen Kuijsters

Floris Beltman is docent loopbaan en burgerschap op de opleiding Haarverzorging van het MBO College Zuid in Amsterdam. ‘De lessen loopbaan en burgerschap zijn megabelangrijk om studenten voor te bereiden op hun toekomst. Niet alle studenten krijgen namelijk alles als vanzelfsprekend vanuit huis mee. Denk aan hoe je je presenteert tijdens een sollicitatiegesprek: welke kleding is dan gepast? Sommige leerlingen vinden het heerlijk om een jas aan te houden of een capuchon te dragen, dat is ook heel normaal in hun vriendengroepen. Maar tijdens een sollicitatiegesprek voor een baan bij een kapper is dat minder gepast. Dat soort onderwerpen passeren de revue.’

Eigen zaak openen of werken voor een baas? ‘Voor burgerschap laat ik de sociaal-maatschappelijke, politiek-juridische, economische dimensie en de dimensie vitaal burgerschap aansluiten bij het kappersberoep. Ik merk dat studenten alles dan beter oppikken. Tijdens economie praten we over de voor- en nadelen van een eigen zaak openen of werken voor een baas. Voor politiek gingen de studenten online in gesprek met een kamerlid van de VVD. Ze vroegen hem hoe hij zelf was op school. Soms laat ik studenten een politieke partij oprichten. Dan mogen ze een mening vormen over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld over wonen.’

Debat: ‘Voor de politiek-juridische dimensie zetten we debatten in. De studenten bedenken onder mijn begeleiding zelf de stellingen en de debatregels.

Floris Beltman

Laatst debatteerden ze over discriminatie bij kappers: mag je eigenlijk wel een mannentarief en een vrouwentarief hanteren? Volgens de studenten zouden die tarieven niet hoeven te bestaan, want het gaat om wat je met iemands haar doet. Prachtig hoe studenten over deze onderwerpen nadenken.’

Loopbaan: ‘Bij loopbaan zoomen we in op thema’s als: hoe maak je een sollicitatiebrief, hoe zoek je vacatures, hoe benader je je netwerk, wat zijn je sterke kanten en valkuilen. We gaan bijvoorbeeld pitches maken waarin studenten zichzelf kort presenteren in de klas. Zo kunnen ze elkaar feedback geven en de goede voorbeelden van elkaar overnemen.’

Tips: ‘Stem de lessen en onderwerpen af op de beroepspraktijk. Praat met studenten over wat zij belangrijk vinden op hun werk en hoe ze daar handen en voeten aan geven. Zo denken ze na over normen en waarden. Laatst vertelde een student dat hij netjes wil werken, bijvoorbeeld door de geknipte haren snel weg te vegen. Als een leerling grof taalgebruik gebruikt, houd ik een spiegel voor en vraag: ‘Zeg je dat ook in de kapperszaak?’ Daar zien ze de meerwaarde zeker van in.’

op hun toekomst

Farouk El Mouhajir stoomt nieuwe docenten burgerschap klaar. Farouk El Mouhajir geeft vakdidactiek en politicologie op de lerarenopleiding maatschappijleer van Fontys in Tilburg. Zijn studenten gaan na hun opleiding aan de slag als docent maatschappijleer op het voortgezet onderwijs òf als docent burgerschap op het mbo. ‘Leerlingen voorbereiden op de toekomst en hun rol als burger in onze samenleving: daar draait het om in het onderwijs. Alle mbo-scholen vullen de lessen burgerschap op hun eigen manier in. Zo werkt de ene docent vaak met projecten en trekt de andere docent erop uit met zijn of haar leerlingen om een kijkje te nemen achter de schermen bij de rechtbank of de Tweede Kamer. Dat maakt maatschappelijke onderwerpen erg levendig. Ook zoomen docenten in op de vraag: hoe kun je een gesprek met elkaar voeren en hoe kun je het oneens zijn met elkaar?’

Nieuwe generatie burgerschap-docenten: ‘Mijn studenten ontwerpen en geven lessen op hun stageplekken die hun leerlingen laten nadenken over de samenleving. We oefenen hoe je leerlingen kunt uitnodigen om met elkaar in gesprek te gaan. Als je als docent bijvoorbeeld iets vertelt over het onderwerp vooroordelen, kun je leerlingen vervolgens vragen hoe zij daar over denken. Het is hierbij belangrijk om een veilig klimaat te scheppen waarin leerlingen hun mening durven uiten en openstaan voor de mening van anderen.

Farouk El Mouhajir

Want samenleven is niet altijd gemakkelijk. Zelf doe ik dat ook in mijn lessen: investeren in de relatie met leerlingen. Door ze serieus te nemen, naar ze te luisteren en het goede voorbeeld te geven. Maar bijvoorbeeld ook door zelf te laten zien dat je weleens twijfelt, door je fouten toe te geven of te zeggen dat je sommige dingen soms ook niet helemaal weet.’

Buiten school aan de slag: ‘Ik neem mijn studenten ook mee op excursies naar de Tweede Kamer in Den Haag, de rechtbank en verschillende musea. En ik adviseer ze ook om buiten school aan de slag te gaan met de thema’s die binnen burgerschap vallen: neem een abonnement op een opinieblad of sluit je aan bij een studentenvereniging waar veel wordt gedebatteerd. We weten niet hoe de toekomst eruit ziet. Onze studenten geven de toekomst zelf vorm met de tools en kennis die wij aanreiken.’

Lees verder >>>

Loopbaan & Burgerschap 13

Marjan Muis is docent loopbaan & burgerschap op de opleiding Media en Vormgeving van MBO college Noord – ROC van Amsterdam. Ze stemt haar lessen af op de groep die ze in de klas heeft.

>>>

‘Leerlingen voorbereiden op hun rol in de samenleving is de belangrijkste taak van het onderwijs. In mijn lessen burgerschap gebruik ik de basiskennis over het vak uit de boeken, maar ik speel vooral met de actualiteit. Zo daag ik mijn studenten uit om iets uit het nieuws te kiezen en daarmee aan de slag te gaan. Onlangs maakten ze een hele muurkrant over straatintimidatie. Ze verzamelden de cijfers en schreven zelf verhalen. De sociaal-maatschappelijke, politiek-juridische, economische dimensie en de dimensie vitaal burgerschap lopen hierbij door elkaar, dat is in het echte leven namelijk ook zo. Ook een mooi voorbeeld: een student vertelde dat hij moeite had met budgetteren. Ik heb toen een les gegeven met stellingen over geld en een week later gaf een budgetcoach uitleg en konden leerlingen vragen stellen. Deze thema’s sluiten erg aan bij de interesse van de studenten, daarom werkt het goed.’

Samenwerken met de buurt: ‘Daarnaast werk ik samen met organisaties uit de buurt, want als je de praktijk ingaat komen onderwerpen echt tot leven. Met Channel 6 News bijvoorbeeld maken de studenten reportages over de gemeenteraadsverkiezingen. En een andere klas werkt met buurtwerk aan een project rond identiteit. Ik merk dat studenten de onderwerpen interessant vinden en openstaan voor het gedachtegoed van anderen. We bespreken ook lastige onderwerpen zoals racisme, homofobie, geloof en politieke voorkeuren. Ze weten dat de regel is: je mag je mening geven als je die goed beargumenteert en we hoeven elkaar niet te overtuigen van ons gelijk. Zo leren ze respectvol met elkaar om te gaan.’

Marjan Muis

Opdracht duurzaamheid: ‘In het tweede jaar gaan de studenten tijdens hun stage aan de slag met een opdracht rond duurzaamheid: bijvoorbeeld over werk. Hoe houd je je werk leuk, wat is maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen? Hiervoor gaan ze in gesprek met het bedrijf. Ook begeleid ik studenten als mentor bij hun loopbaan. We werken aan een persoonlijk plan, we bespreken hoe het gaat en of studenten nog extra steun kunnen gebruiken. Tijdens studieloopbaanbegeleiding werken we aan thema’s als: wat zijn je kwaliteiten in het werk, hoe kun je omgaan met feedback en hoe werkt de groepsdynamiek in de klas.’ Tips: ‘Het werkt goed om de lessen en projecten af te stemmen op de klas en de actualiteit. Hierdoor zijn studenten erg betrokken. Werk samen met externe partijen, want het draait om ontmoetingen. Laat studenten voor elkaar een les maken over een zelfgekozen thema zoals depressie, slapen of gameverslaving: een stukje theorie, iets interactiefs en een filmpje. Zij kunnen zulke goede dingen vertellen, vaak vanuit eigen ervaring. Op deze manier vergroot je het eigenaarschap van studenten. Zo worden ze meer eigenaar van een onderwerp. En: ik werk niet met toetsen, dat is voor mijn geen burgerschap.’

€

47 je eet bepaalt wat je Je koelkast gevens over ge n va sis op ba gezondheid

Gewo o wordt n geld verd wijnt helem en a al door cr ypto ver vangen munt en

nnen alleen Apparaten ku rendeld met tg on n de nog wor kenning er sh ht zic ge

IoT, KI

Technologisch burgerschap ontwikkelen met TechTwijfels

VMB O

BD, IoT

7,5 8 10 9

Je koelkast laat we ten in een app welke boodschapp en je nodig hebt

bepa aten esult aar welk lr o o n h a Je sc matisch g je g auto opleidin lg o ver v

Algoritmes, big data en blockchain; dit zijn termen uit de verregaande digitalisering. Wat betekenen ze en wat kun je ermee? Het nieuwe lesprogramma TechTwijfels maakt technologieën die soms vaag en ‘ver van je bed’ lijken concreet, en laat zien hoe iedereen er elke dag mee te maken krijgt. Tekst: Mandy Kok

Het is van belang dat iedere burger zelfstandig een keuze kan maken welke technologie hij wél of niet, kan of wil gebruiken. Want nieuwe technologieën brengen kansen maar ook risico’s met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan iemands privacy die je met technologie kunt beschermen (kans) maar ook kunt hacken (risico). Het is goed dat gebruikers kritisch zijn en de juiste vragen weten te stellen. Hiervoor is technologisch burgerschap nodig: genoeg kennis over (nieuwe) technologieën om je er echt een mening over te kunnen vormen. Alleen zo kun je een goed doordachte keuze maken voor het gebruik ervan.

Leuk en toegankelijk TechTwijfels zet mbo-studenten op een leuke en toegankelijke manier aan tot denken en discussiëren. Middels een online kaartspel en de daarbij behorende online les worden er verrassende dilemma’s voorgeschoteld. Zou jij je provider mee laten luisteren 16

GRATIS

ement Je krijgt je telefoonabonn gratis als je provider mag meeluisteren

als je telefoonabonnement daarmee gratis wordt? Of zou je liever alle leraren laten vervangen door robots? Met welke technologie stappen zij de toekomst in? Zien studenten grote kansen of hebben zij twijfels omdat ze ook de risico’s zien?

Een technisch dilemma In de les worden studenten uitgedaagd steeds een keuze te maken tussen twee kaarten waarop technologische mogelijkheden staan. Dit vormt het dilemma. Als ze meer informatie nodig hebben over een technologie om een weloverwogen keuze te maken, kunnen ze een digitale ‘hulplijn’ inschakelen. Moeilijke begrippen worden hier uitgelegd. De kaart die de meeste kansen toebedeeld krijgt, gaat verder in het spel.

Bewustwording creëren TechTwijfels is zeer geschikt voor lessen burgerschap en kost slechts één lesuur. Het doel van TechTwijfels is om studenten kritisch te laten leren kijken naar de nieuwste technologieën, bewustwording over de kansen en risico’s creëren en oefenen met het maken van doordachte keuzes over welke technologieën goed (en veilig) te gebruiken zijn. Het lesprogramma wordt ondersteund door een digitale docentenhandleiding met instructies en uitleg over alle technologieën, hierdoor is er geen voorkennis vereist.

BD, PT

Aan de slag met TechTwijfels bioscopen Theaters en ke nieuwe el , en verdwijn film kun je en g voorstellin woonkamer je ar streamen na

1+23=

Wil jij van jouw studenten kritische gebruikers van de nieuwste technologieën maken? Meld je aan op: www.onderwijsinformatie.nl/onlinespel

O n de rw vaste ijs volg je n tij ie online den en ple t meer op k w a ar en wa ken, maar nn e e r jij wil t BD, DP

VW O

TechTwijfels is een project van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Loopbaan & Burgerschap 15

De zeven fasen van loopbaanbegeleiding

Loopbaanoriëntatie en -begeleiding loopt als een rode draad door de hele opleiding. Hoe kun je LOB handig organiseren, wanneer komen welke loopbaancompetenties aan bod en op welke zaken moet je extra alert zijn? Tekst: Karin van Breugel

‘Loopbaanbegeleiding is on the spot. Studentsucces is een van de pijlers van ons ROC. Daarmee bedoel ik dat we uit elke student het beste willen halen. Loopbaanbegeleiding speelt een essentiële rol in het opdoen van en reflecteren op ervaringen en het behalen van succes’, zegt Mireille Aalfs. Mireille was jarenlang loopbaanbegeleider, nu werkt ze op de afdeling Marketing & communicatie van ROC Midden Nederland. Ook is ze lid van de sectiecommissie mbo van BiOND (www.biond.nu), de landelijke vakvereniging voor begeleiders in het mbo en het voortgezet onderwijs en hét aanspreekpunt op het gebied van deskundige LOB begeleiding, -professionalisering en het verbeteren van de kwaliteit van loopbaanontwikkeling op scholen.

Leerlijn biedt houvast Bij de verschillende Colleges van ROC Midden Nederland werken zo’n vijftig onderwijsteams. De loopbaanbegeleiding kan bij de diverse Colleges en opleidingen verschillen, wel worden dezelfde uitgangspunten gebruikt. Maayke van den Reydt,

16 28

docent en onderwijsontwikkelaar bij het Horeca & Toerisme College, zegt daarover: ‘Een aantal jaar geleden merkten we dat iedereen de loopbaanbegeleiding een beetje op zijn eigen manier deed en dat het niet altijd de prioriteit kreeg die het verdient. Daarom hebben we binnen ons College een duidelijke visie geformuleerd en een leerlijn loopbaan uitgewerkt.’ Maayke vervolgt: ‘In de leerlijn zijn zeven belangrijke loopbaanmomenten te onderscheiden. Bij elk moment is aangegeven wat het doel is, welke loopbaancompetenties relevant zijn en welke activiteiten je zoal in je onderwijsprogramma kunt opnemen. De leerlijn biedt enorm veel houvast. Ik ben er zelf erg enthousiast over, ook omdat het zo concreet en passend is voor de verschillende niveaus binnen het mbo.’

Aantrekkelijke leerroute Een van de aandachtsgebieden van Mireille Aalfs is de aansluiting tussen vmbo en mbo. Zij legt uit welke rol het startgesprek daarin kan spelen: ‘Veel van onze studenten komen uit het vmbo. Loopbaanbegeleiders

realiseren zich niet altijd hoeveel kennis, kunde en vaardigheden zij meenemen. Het is super belangrijk om oog te hebben voor die bagage en om die ook te waarderen. Op die manier kun je studenten een aantrekkelijke leerroute bieden. Dat voorkomt demotivatie, verzuim en uitval.’ Overigens komen studenten niet alleen via het vmbo binnen. Sinds 1 augustus 2020 hebben leerlingen met een vmbo-tl diploma zonder aanvullende eisen toelatingsrecht tot de havo. Mireille: ‘Van havodecanen krijgen wij het signaal dat een deel van deze leerlingen het simpelweg niet gaat redden op de havo. Voor leerlingen die in havo 4 of 5 stranden, is het mbo een heel mooie vervolgstap. Deze groep neemt andere bagage mee. De leerlingen hebben waarschijnlijk weinig of geen praktische ervaring, maar beheersen de generieke vakken mogelijk op een hoger niveau. In een startgesprek kun je dat goed in beeld brengen.’

Stevig fundament In het loopbaangesprek na de eerste onderwijsperiode vindt een belangrijke check plaats: zit de student op de goede plek? Als de opleiding toch niet zo goed bij de student past, is dit een geëigend moment om te switchen. Mireille verwacht dat dit bij meer studenten gaat gebeuren. ‘Door corona is het heel erg lastig om je goed te oriënteren op een mbo-opleiding. Dat vergroot de kans op een verkeerde keuze. Dat is overigens niet erg, maar je moet wél zorgen voor een voorziening om de

1. Start van de opleiding en introductie

2. Studieadvies

5. Meemaken van de stage

heroriëntatie goed te laten verlopen. Binnen ons ROC hebben we een speciaal heroriëntatieprogramma, waarin bijvoorbeeld veel aandacht is voor de reflectie op kwaliteiten en motieven.’ Die kwaliteiten- en motievenreflectie zijn echt het fundament voor je loopbaan. Want weten wie je bent, wat je kan en wat je wilt, helpt om keuzes te maken die bij jou passen. In principe wordt hier in het voortgezet onderwijs al aandacht aan besteed. Op het mbo gaan de studenten dit aanscherpen en verfijnen.

Durf te dromen In de loopbaanbegeleiding werkt ROC Midden Nederland volgens het principe van ‘afnemende sturing’. Maayke: ‘In het eerste jaar is de begeleiding heel intensief, we nemen de student echt aan het handje mee. In de loop van de opleiding en als de student eraan toe is, laten we die hand steeds meer los. De begeleiding is gericht op het vergroten van de zelfstandigheid. We vinden het wezenlijk dat studenten de regie nemen over hun eigen loopbaan.’ Mireille roept loopbaanbegeleiders op om daarbij oog te hebben voor de dromen van studenten. ‘Zeg niet op voorhand: misschien is dat te hoog gegrepen voor je…. Nodig studenten uit om zelf te onderzoeken welke stappen ze kunnen zetten om hun droom te verwezenlijken en geef ze daarbij bijvoorbeeld vragen mee. Laat ze zelf bedenken of ze hun droom misschien moeten bijstellen. Je kunt hen vervolgens begeleiden om een ander pad te vinden. Dan neem je studenten en hun zelfregie echt serieus!’

3. Keuzedelen selecteren en meemaken

6. Praktijkervaringen in of buiten school

4. Voorbereiden op stage 7. Uitstroom voorbereiden

De zeven fasen van loopbaanbegeleiding die Horeca & Toerisme College ROC Midden Nederland onderscheidt

Heb je interesse in de compleet uitgewerkte leerlijn Loopbaan van Horeca & Toerisme College ROC Midden Nederland? Neem contact op met de redactie: burgerschap@onderwijsinformatie.nl

Lessen en lesideeën Op zoek naar inspiratie? De website van het Expertisepunt LOB is een snoepwinkel op dit gebied! Je vindt er bijvoorbeeld een kennisbank, diverse methoden en een LOB-opdrachtenbank. Deze opdrachtenbank bevat tientallen gratis te downloaden opdrachten voor jongeren, die scholen kunnen inzetten in hun LOB-programma. Bij alle opdrachten zit ook een docentenhandleiding. Om het makkelijk te maken, kun je onder meer zoeken op fase van de opleiding, loopbaancompetenties, sector en tijdsinvestering. Zie: www.expertisepuntlob.nl/tools Loopbaan & Burgerschap 17 29

In één oogopslag Ad-opleidingen vergelijken Onderzoek naar Studie in Cijfers voor associate degrees Studiekeuze123 verzamelt en verspreidt objectieve studiekeuze-informatie over alle bekostigde hbo-en wo-opleidingen, onder andere via Studie in Cijfers. Dit overzicht geeft - in één oogopslag - een beeld van hoe een opleiding het doet in vergelijking met het landelijke gemiddelde. Omdat steeds meer studiekiezers kiezen voor een associate degree-opleiding (Ad) wil Studiekeuze123 ook voor Ad’s Studie in Cijfers uitbrengen. Zij liet Stichting Economisch Onderzoek (SEO) onderzoeken welke set aan indicatoren de beste basis is. Tekst: Stephanie de Blieck

Het vergelijkingsoverzicht Studie in Cijfers helpt studiekiezers bij hun oriëntatie op een passende studie. En ondersteunt onderwijsinstellingen bij de voorlichting aan (aankomend) studenten. Je vindt de overzichten terug op de opleidingspagina’s op www.studiekeuze123.nl. Studie in Cijfers zijn er nu voor alle voltijd bekostigde bacheloropleidingen, zowel hbo als wo. ‘Gezien de toenemende belangstelling voor de tweejarige Ad-opleidingen is het niet meer dan logisch om hier ook een overzicht voor te ontwikkelen’, vertelt Iris Saarloos, methodoloog en adviseur studiekeuze-informatie bij Studiekeuze123.

Waarom Studie in Cijfers? Het initiatief voor Studie in Cijfers kwam in 2012 van de jongerenorganisaties ISO en LSVb. Later sloten ook CNV Jongeren, JOB en LAKS aan. Om opleidingen goed te kunnen vergelijken, constateerden zij dat het handig zou zijn als er een soort ‘studiebijsluiter’ zou komen. Hierin moest betrouwbare onafhankelijke informatie over de opleiding worden getoond. ‘En om goed te kunnen vergelijken, zetten we de opleiding altijd af tegen het landelijke gemiddelde’, licht Saarloos toe.

Voordeel vergelijkingsoverzicht De informatie uit Studie in Cijfers vind je ook terug op Studiekeuze123.nl. Het grote voordeel van Studie in Cijfers is dat het gegevens overzichtelijk op een rij zet en vergelijkt. Bovendien kunnen onderwijsinstellingen het overzicht eenvoudig opnemen op hun website of in een folder. Handig voor gebruik in hun eigen voorlichting aan aankomend studenten. Ook voor mbo-opleidingen bestaat Studie in Cijfers, aangeboden door Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Veel mboscholen en de website KiesMBO.nl maken hier gebruik van.

18 28

Onderzoek naar de beste opzet

Wat is een associate degree-opleiding?

Studiekeuze123 heeft Stichting Economisch Onderzoek (SEO) gevraagd uit te zoeken welke beknopte set aan kwantitatieve indicatoren de beste basis is voor een vergelijkingsoverzicht voor Ad-opleidingen. Een indicator is een cijfer dat informatie geeft over een bepaald studiekeuzeonderwerp, bijvoorbeeld tevredenheid of doorstroom naar het tweede jaar.

Een associate degree-opleiding (Ad) is een tweejarige studie in het hoger beroepsonderwijs (hbo). Qua niveau zit een associate degree tussen een mbo-4 en een hbo-bachelor in. Studenten kunnen na het behalen van het diploma gaan werken of verder studeren voor een hbobacheloropleiding. Meer over Ad-opleidingen is terug te vinden op Studiekeuze123.nl: www.studiekeuze123.nl/associate-degree

Sets van indicatoren voor vergelijking Saarloos: ‘Het onderzoeksbureau heeft verschillende bronnen geraadpleegd om potentiële indicatoren te achterhalen. De onderzoekers hebben deze indicatoren verzameld en onderverdeeld in de thema’s opleiding, vervolgonderwijs, arbeidsmarkt en overig. Aan de hand van vijf criteria hebben we bepaald welke indicatoren geschikt zijn voor opname in Studie in Cijfers voor Ad-opleidingen. Hieruit zijn twee sets indicatoren voortgekomen, één set voor voltijdopleidingen en één set voor deeltijd- en duale opleidingen.’ De indicatoren waarop studiekiezers voltijd Ad-opleidingen kunnen vergelijken, zijn:

Ontwikkeling en publicatie Studiekeuze123 verwerkt de aanbevelingen uit het onderzoek momenteel in de Studie in Cijfers voor Ad’s. ‘We verwachten in de tweede helft van 2022 een eerste versie op de website te publiceren. Hierin tonen we de indicatoren die momenteel beschikbaar zijn op Studiekeuze123.nl’, vertelt Saarloos. ‘De indicatoren waarvoor we op dit moment nog niet over gegevens beschikken, voegen we op een later moment toe. Zo blijven we aankomend studenten optimaal ondersteunen bij het maken van een keuze.’

• Algemene tevredenheid; • Tevredenheid over aansluiting met beroepsloopbaan;

• Doorstroom naar tweede studiejaar; • Diploma na twee jaar; • Aandeel dat binnen twee jaar doorstroomt in •

vervolgopleiding: Top vijf opleidingen daarbinnen; Aandeel met een baan na afstuderen.

•

De set met indicatoren voor deeltijd en duale Ad-opleidingen krijgt daarnaast een aanvulling: de studiebelasting per week. Deze maatstaf moet nog verder worden uitgedacht, omdat daar nog geen databron voor beschikbaar is.

Meer informatie over Studie in Cijfers is te vinden op www.studiekeuze123.nl/studie-in-cijfers Voor wie is het interessant? Een associate degree-opleiding is voor een student misschien interessant als: de student een mbo-4-diploma heeft en graag wil doorleren, maar een vierjarige hbo-bacheloropleiding te lang vindt. de student werkt (op mbo-4- of havo-niveau) en zich graag verder wil specialiseren in zijn of haar beroep. de student een havo- of vwo-diploma heeft, maar (nog) geen vierjarige hbo-bacheloropleiding wil volgen.

• • •

Loopbaan & Burgerschap 19 29

Ontwikkel je vaardigheden als leercoach Ben je ook bezig met eigentijds onderwijs? En zoek je naar manieren om je studenten voor te bereiden op onze snel veranderende maatschappij en een leven lang leren? Ontwikkel dan je vaardigheden als leercoach, de zesde rol van de leraar. In deze rol ondersteun je jongeren te ontdekken hóe ze eigenlijk leren en dat ze invloed hebben op hun eigen leerproces. Die ontdekking leidt tot motivatie, meer ﬂexibiliteit en doorzettingsvermogen. Niet alleen voor nu tijdens hun vakopleiding, maar voor een leven lang leren. In de rol van leercoach denk je na over vragen als: ✓ Wie zijn mijn leerlingen precies? ✓ Wat motiveert hen? ✓ Hoe leren ze? ✓ Welke keuzes maken ze? Deze vragen helder krijgen helpt je om beter in te schatten welke vorm van begeleiding elke student nodig heeft. Leercoachen omvat vakdidactisch coachen, pedagogisch coachen én coachen gericht op zelfregulatie. De uitgave biedt je richting en ruggensteun om daarmee praktisch aan de slag te gaan.

Herzieningen Met de herzieningen in 2020 en 2021 is De zesde rol van de leraar verrijkt met een toevoeging van coaching met integratie van leerstrategieën en meer concrete, uitgewerkte voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. In inspirerende dialogen met leraren, onder andere tijdens de vele CPS-trainingen, hebben de auteurs de rol leercoach speciﬁeker en toegankelijker weten te maken. Prijs: € 34,50 Auteurs: Ariena Verbaan en Susan Potiek | ISBN: 9789065081681 | Sector: po/vo/mbo

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

C O L U M N

Het verschil tussen Noord-Korea en Nederland ‘Maar waarom kunnen we niet allerlei verschillende diëten bespreken, zoals het paleo of vegan dieet, en de voor- en nadelen daarvan? Of hoe het kan dat insta zo verslavend is, en of we dat niet zouden moeten verbieden?’

In een Utrechts café zit ik met studenten en collega’s een nieuwe burgerschapsmethode te ontwikkelen. Of eigenlijk een anti-methode. Wat me opvalt: ze vinden de huidige boeken en lespakketten vaak maar paternaliserend. ‘Alsof we dom zijn, en niet zelf kunnen nadenken.’ Ze hebben natuurlijk gelijk. Wie kritisch naar de methodes en materialen voor burgerschapsonderwijs in het mbo kijkt, ziet dat het vaak over zelfredzaamheid gaat in plaats van over burgerschap. Over dat je moet tandenpoetsen of hoe je een uitkering aanvraagt, in plaats van hoe je de samenleving vormgeeft. Jezelf kunnen redden, je aan kunnen passen – het is zonder meer belangrijk. En in menig land is dat voldoende, als burger. Maar wat ons land van een land als Noord-Korea onderscheidt, is dat je hier je stem mag laten horen, dat je hier invloed mag hebben op de samenleving. In het klein of in het groot. Hoe je dat doet, kun je leren. Als je geluk hebt en een goede leraar treft, op een opleiding met enige ambitie en voldoende uren op het rooster, lukt dat. Sterker nog, terwijl je leert je eigen mening te onderbouwen, feiten van fake news te onderscheiden, en invloed uit te oefenen, krijg je er vaak nog aardigheid in ook. En wie burgerschap leuk vindt, blijft zich ontwikkelen. Toch kunnen we dat in Nederland

niet garanderen – er zijn immers geen noemenswaardige minimumeisen voor burgerschapsonderwijs in het mbo. Wat ook niet helpt, is dat de politiek niet bepaald het goede voorbeeld geeft. Hoewel we weten dat rolmodellen ertoe doen, is geen kloof zo wijd als die tussen het mbo en de politiek. Lhbti’ers, vrouwen, mensen met een migratie-achtergrond: ze worden allemaal steeds beter vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. Mbo-opgeleiden vormen een pijnlijke uitzondering: het is de enige meerderheidsgroep die sterk ondervertegenwoordigd is. 66% van onze bevolking is mbo opgeleid; van onze Kamerleden slechts 5% - de kloof is gigantisch. De Tweede Kamer volgt dan ook vooral de voorkeuren van theoretisch opgeleiden, laat onderzoek zien. Als het niet van de methodes en de politiek komt, zal het van onszelf moeten komen. Gelukkig hebben we de studenten aan onze zijde. Gun je je studenten dat ze zelf leren nadenken over burgerschapskwesties? Vraag ze dan geregeld wat zij eigenlijk eerlijk vinden, en waarom. En wat ze zouden doen als zij de baas zouden zijn in Nederland. Of laat ze oefenen met verschil maken, in het klein. Elke vonk is er een, en kan zomaar een vuurtje worden.

Bram Eidhof Bram Eidhof is oprichter van bureau Common Ground en bouwt samen met scholen aan beter burgerschapsonderwijs. Met workshops en trainingen, het ontwikkelen van nieuwe programma’s en door te strijden voor betere wetgeving.

Dezelfde kwaliteiten, meer afwijzingen Zo ga je de strijd met stagediscriminatie aan: eigenwaarde is iets onmeetbaars Ze hebben dezelfde kwaliteiten als hun medestudenten met een Nederlandse naam. Toch hebben studenten met een niet-westerse migratieachtergrond meer moeite om aan een stageplaats te komen. Ze moeten vaker solliciteren, wat tot frustratie en onzekerheid leidt. Docent Amin Asad praat er regelmatig over in zijn klas. Zijn boodschap: ‘Vertrouw op jezelf en ken je eigenwaarde.’ Tekst: Malini Witlox

De van oorsprong Irakese Amin Asad (34) weet het als geen ander. Als je een buitenlandse naam hebt, krijg je niet dezelfde kansen. Hij woont nu al dertig jaar in Nederland en volgde de studie Nederlands Recht, die hij in 2012 afrondde. Hij slaagde cum laude. Hij wilde advocaat worden, maar bij sollicitaties kreeg hij iedere keer hetzelfde te horen. “Dank voor je reactie, maar helaas. Je past niet binnen het profiel.”

Amin of Arjan? ‘Ik kwam nergens binnen met die fantastische cijferlijst’, zegt Amin nog altijd met wat verbazing. Nadat hij een identieke brief met identiek cv stuurde namens Arjan de Leeuw, kreeg hij wel een uitnodiging. ‘Asad betekent leeuw en Arjan lijkt een beetje op Amin. Het was echt pijnlijk toen ik met die naam wel werd uitgenodigd.’ Advocaat werd hij nooit, inmiddels is hij docent recht op de Hogeschool Utrecht en op het ROC Midden-Nederland. In Utrecht werd hij zelfs uitgeroepen tot Docent van het Jaar 2021. ‘Met name op het mbo hoor ik van studenten met een Turkse of Marokkaanse achtergrond dat 22 28

stagediscriminatie veel voorkomt. Ze krijgen veel afwijzingen, waarbij onduidelijk is waarom ze afgewezen zijn. Vaak moeten ze tien brieven sturen. En iemand die Jan heet, stuurt er maar één. Dat is echt de harde realiteit.’

Geloof in jezelf Voor de helderheid. Jan en Mohammed zitten in dezelfde klas en hebben dezelfde cijfers. Amin probeert zijn studenten te helpen. ‘Ga niet in een hoekje zitten huilen vol zelfmedelijden. Ja, het is een probleem, maar wat doe je eraan? Kruip je in de slachtofferrol of ga je in jezelf geloven en kom je terecht op de plek waar je terecht wilt komen?’, zo vat hij zijn boodschap samen. Allereerst, en dat is ook zijn tip aan andere docenten, erken dat er discriminatie is. ‘Durf het erover te hebben. Ontkennen is een dooddoener. Jij hoort hier niet, horen ze eigenlijk. Dat geeft zeker op jonge leeftijd een harde klap, een deuk in hun zelfvertrouwen. We moeten discriminatie blijven benoemen.’ Als docent kun je echter ook iets doen om de studenten te helpen, meent hij. ‘Creëer een mindset

waarin ze zelfvertrouwen hebben. Laat ze op een rijtje zetten wat ze allemaal kunnen. Laat zien dat ze wel degelijk competent zijn. Zorg dat die deuk in hun zelfvertrouwen zo klein mogelijk is. Kom op, een afwijzing is niet het einde van de wereld. Ben weerbaar, het kan wel.’

IJs breken Bij zijn lessen recht probeert Amin de studenten vaak ook levenslessen mee te geven. Allerlei maatschappelijke problemen worden besproken. ‘Ja, discriminatie is een probleem maar wat doe je ermee? Er zijn oplossingen. Bijvoorbeeld anoniem solliciteren. Ook gaan we met studenten face to face langs bij bedrijven om het ijs te breken. Jammer dat dat zo moet, maar het helpt wel.’ Dat geldt ook voor solliciteren onder een andere naam. ‘Natuurlijk komen ze achter je migratieachtergrond als je dan op gesprek komt. Maar door die Nederlandse naam kom je in ieder geval langs de poortwachter. Als werkgevers de studenten ontmoeten, zien ze hoe gemotiveerd ze zijn en willen ze hen graag aannemen. En zo niet, wil jij als student daar dan wel zitten, bij zo’n bedrijf dat je om je achtergrond afwijst? Die eigenwaarde probeer ik ze ook mee te geven.’ Bij een les recht gaat het dikwijls over de grondwet en kun je het makkelijk over dit soort maatschappelijke zaken hebben. Maar iedere docent, ook van andere vakgebieden, zou het volgens Amin moeten bespreken.

Bevoorrechte positie ‘Onderwijs draait niet alleen om kennisoverdracht. Het gaat ook om het opbouwen van een relatie met je studenten. Als docent heb je een hele bevoorrechte positie, je kunt de volgende generatie beïnvloeden.’ Op 20-jarige leeftijd zou hij willen dat een docent

Meldpunt stagediscriminatie In 2017 is het Meldpunt Stagediscriminatie geopend, onderdeel van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). SBB constateert dat veel studenten en scholen geen melding doen. Zo kwamen er in het collegejaar 2020/2021 slechts 39 meldingen binnen, het topje van de ijsberg. Hebben jouw studenten te maken met stagediscriminatie? Stagediscriminatie kun je melden via: www.s-bb.nl/studenten/meldpuntstagediscriminatie. Naar aanleiding van de melding doet SBB zorgvuldig onderzoek.

tegen hem had gezegd: “Amin, jammer van die afwijzingen, maar kijk eens hoe fantastisch je het gedaan hebt en hoeveel kwaliteiten je hebt.” ‘Geef studenten zelfvertrouwen. Steek tijd in je leerlingen. Het kost misschien tien minuten van je lestijd, maar studenten zijn er zoveel gemotiveerder door. Het slagingspercentage van mijn klassen is hoog. Ze gaan extra hun best doen.’ Amin krijgt nog regelmatig berichten van oud-studenten met een bedankje. “Fijn dat je in me geloofde. Door jouw geloof en het geloof in mezelf heb ik die baan gekregen.” ‘Eigenwaarde is iets onmeetbaars. Ik heb geen succesformule om studenten aan een stageplaats te helpen. Maar ik geloof heilig in verbinding en het opbouwen van relaties.’ Amin Asad

Loopbaan & Burgerschap 23 29

Goed in gesprek over verkeerde informatie Een startpagina, campagne en challenge in de strijd tegen desinformatie

Worden studenten goed genoeg voorbereid op het omgaan met desinformatie in hun beroepspraktijk? Het Practoraat Mediawijsheid en Netwerk Mediawijsheid denken van niet. Daarom lanceren zij een startpagina voor docenten die les willen geven over het omgaan met desinformatie en is de campagne ‘Goed in gesprek over verkeerde informatie’ gestart.

Door desinformatie op het verkeerde been gezet worden. Het kan ons allemaal overkomen. Soms is het onschuldig, maar steeds vaker heeft het schadelijke gevolgen. Wouter van der Horst, Practor Mediawijsheid, ziet de sfeer in de klas verslechteren: ‘Docenten bevinden zich vaak ongevraagd midden in de frontlinie tegen desinformatie. De discussies in de klas verharden en de polarisatie neemt steeds verder toe. En dat is niet gek, want studenten worden veel online blootgesteld aan verkeerde informatie. Het kan lastig zijn om te weten wat waar en wat niet waar is. Daarom bieden wij met ons platform een handreiking naar de docent om goed in gesprek te kunnen gaan over desinformatie. Want door er fel tegenin te gaan neemt de afstand alleen maar verder toe.’

Startpagina, campagne en challenge Zijn practoraat is samen met Netwerk Mediawijsheid een startpagina, campagne en challenge gestart. Op www.mbomediawijs.nl/desinformatie vinden

docenten alles wat ze nodig hebben om interessante lessen over desinformatie te geven en studenten op een leuke manier uit te dagen zelf na te denken over hoe het gesprek anders gevoerd kan worden. De startpagina is voor alle mbo-docenten een goed begin. De campagne en challenge richten zich specifiek op opleidingen voor zorg en media. Van der Horst: ‘Juist studenten die later met kwetsbare mensen gaan werken, bijvoorbeeld in de zorg, moeten hier goed mee om kunnen gaan. En als je in de media werkt heb je een bijzondere verantwoordelijkheid. Maar in iedere sector wint desinformatie aan invloed en daar moeten we tegenwicht aan bieden.’

Lessen over desinformatie Op de startpagina zijn filmpjes, uitgewerkte casussen, een kant-en-klare powerpoint voor zorgopleidingen, een podcast, whitepaper en heel veel lesbeschrijvingen en andere materialen te vinden om elke mogelijke les over desinformatie

te geven. En daar komt de komende maanden nog meer bij. Via een nieuwsbrief worden docenten op de hoogte gehouden en worden kennis en ervaringen uitgewisseld van studenten, docenten en professionals.

Influencer Marieke Kuypers, social media specialist en Tiktokker, is in korte tijd een bekend gezicht geworden op TikTok door daar te reageren op desinformatie. Ze heeft al meer dan 90.000 volgers en is het gezicht van de campagne. Kuypers: ‘Op TikTok kan een filmpje met verkeerde informatie zich heel snel verspreiden. Zelfs iemand zonder volgers kan iets plaatsen dat binnen een paar uur honderdduizend keer bekeken is. En als je dat filmpje liket zal TikTok je ook snel veel meer desinformatie voorschotelen. Op mijn eigen account zie ik kattenfilmpjes en boekreviews, maar het extra account waarmee ik desinformatie en complottheorieën opzoek staat vol met de meest extreme verhalen.’ De filmpjes die Kuypers maakt worden vaak honderdduizenden keren bekeken. ‘Er wordt zoveel informatie gedeeld op social media dat ik het echt niet raar vind dat jongeren soms door de bomen het

bos niet meer zien. Zij kunnen niet elk filmpje checken en weten ook niet altijd hoe ze dat moeten doen. In mijn TikToks probeer ik niet alleen te zeggen of iets klopt, maar probeer ik ze ook mee te nemen in hoe ik iets heb opgezocht en waarom het niet klopt. Dat ze wel heel graag de waarheid willen weten, merk ik aan de vele verzoeken die ik elke dag krijg om iets te checken.’

Het gesprek aangaan Kuypers merkt dagelijks dat het moeilijk is om het gesprek aan te gaan als er desinformatie in het spel is. En dat mensen elkaar steeds vijandiger benaderen. ‘Iemand een wappie noemen, helpt echt niet om die persoon te overtuigen. Je kunt beter proberen iemand te begrijpen en dichter bij ze te gaan staan, dan te roepen vanaf de overkant.’ Daarom gaat Kuypers de komende maanden jongeren oproepen om na te denken over wat er nodig is voor een goed gesprek als er desinformatie in het spel is. Jongeren kunnen reageren via TikTok, of met de klas meedoen via www.goedingesprek.nl. Kuypers: ‘Ik hoop echt dat we jongeren aan het denken zetten. Om ze aan te sporen hebben we ook nog mooie prijzen! De beste inzendingen winnen gastlessen van bekende TikTokkers, kaartjes voor een event of een kilo chocolade voor de hele klas.’

Doe mee! De campagne loopt tot de zomer. Het Practoraat Mediawijsheid en Netwerk Mediawijsheid hopen een beweging op gang te brengen van docenten die elkaar inspireren om meer lessen te geven over desinformatie. Van der Horst: ‘We hopen dat docenten hun ervaringen willen delen en ons willen laten weten wat ze nog missen op onze pagina’. Kuypers: ‘En natuurlijk dat ze de campagne helpen verspreiden. Luister naar die podcast en stuur hem door, of plaats een bericht op social media. Ik kijk ook echt uit naar de inzendingen op de challenge, daar ga ik zelf ook een hoop inspiratie uit halen denk ik!’

Ga voor meer informatie over de strijd tegen desinformatie naar: www.mbomediawijs.nl/desinformatie

Loopbaan & Burgerschap 25

Gamen om vooroordelen tegen te gaan Kan een game studenten burgerschapsvaardigheden bijbrengen? De makers van Open Deur?! denken van wel. De scenario-based game prikkelt studenten en sluit aan bij hun belevingswereld. ‘In de game ervaar je dat het wat oplevert om naar een ander te luisteren’, zegt Hanneke Felten, die als onderzoeker betrokken was bij de ontwikkeling van de game. In het burgerschapsonderwijs leren mbo-studenten omgaan met verschillen, maar hoe zorg je dat ze er echt wat van opsteken? In de serious game Open Deur?! kruipen studenten in de huid van de 19-jarige Stephen die een mysterieus pakketje vindt dat bestemd is voor een mede-flatbewoner. Hij gaat op zoek naar de eigenaar en ontmoet onderweg heel verschillende mensen. De bewoners kunnen hem informatie geven die hij nodig heeft in het spel. De informatie die Stephen krijgt hangt af van de vragen die hij stelt. Welke vragen dat zijn bepaal je zelf als speler. Dit spel maakt gebruik van een scenario-based learning strategie waarbij studenten direct het effect van hun gemaakte keuze ervaren. Door deze strategie leren ze veel in korte tijd (volgens het principe van ‘learning by doing’).

Minder vooroordelen door gamen Onderzoeker Hanneke Felten adviseerde de makers van Open Deur?!. Volgens haar maakt de game-vorm discriminatie makkelijker bespreekbaar, ook met studenten die er minder open voor staan. ‘Als je jongeren vertelt dat een open houding belangrijk is,

denken ze snel: ja, dat zal wel. Je kunt het beter erváren. In de game merk je dat het wat oplevert om naar een ander te luisteren. Ondertussen word je eigenlijk afgeleid door de game en vergeet je dat je een les doet. Uit onderzoek blijkt dat je op die manier eerder in staat bent vooroordelen los te laten. ’ Ook onderzoeker en practor Birgit Pfeifer is enthousiast over de keuze voor een online game. ‘Studenten leren niet allemaal op dezelfde manier. De een leest graag een boek, de ander kijkt liever een film. Open Deur?! prikkelt op een nieuwe manier.’ Je kunt empathie het beste ontwikkelen door in de schoenen van een ander te gaan staan, vervolgt ze. ‘Kunstenaars doen dat voortdurend. Vormen als theater, film, literatuur of een serious game zijn heel geschikt om te gebruiken in burgerschaponderwijs. Daarom wilde ik graag meewerken aan de ontwikkeling van Open Deur?!.’

Discriminatie is als roken Beide onderzoekers zijn het erover eens dat onderwijsinstellingen tot taak hebben om studenten te leren omgaan met verschillen. ‘Nergens vind je zo veel diversiteit als in het mbo’, stelt Pfeifer.

‘Bovendien leiden mbo-instellingen studenten op tot beroepsmensen die in een zeer diverse samenleving aan het werk gaan.’ Felten wijst op het belang van het tegengaan van vooroordelen en discriminatie. ‘Discriminatie is schadelijk voor de onderlinge verhoudingen, maar ook voor de gezondheid. Het is zoals bij roken. Als je zelf niet rookt maar wel in de buurt staat, ondervind je toch schade. Discriminatie van een persoon raakt ook anderen uit die groep. Als mensen lezen dat iemand met dezelfde geloofsovertuiging, huidskleur of seksuele voorkeur is bedreigd, beseffen zij hoe kwetsbaar hun positie is. Dat geeft stress en kan tot gezondheidsproblemen leiden.’

Wie wordt de hoofdpersoon? Aan de lancering van Open Deur?! ging een lang traject van onderzoek en testfases vooraf. De Anne Frank Stichting gaf TinQwise Immersive de opdracht tot het ontwikkelen van de game en stelde een klankbordgroep samen. Daarin zaten docenten en studenten uit het mbo, educatieve experts, gamedesigners en onderzoekers, waaronder Felten en Pfeifer. Voor Jurmet Huitema-de Waal, projectleider bij de Anne Frank Stichting, was de ontwikkeling van Open Deur?! een leerzaam proces. ‘Doordat we met mensen van verschillende achtergronden bij elkaar zaten, hielden we elkaar scherp.’ Zo was er discussie rondom de keuze voor een hoofdpersoon. Uit onderzoek blijkt dat meisjes zich sneller identificeren met een jongen dan andersom. Datzelfde geldt

volgens onderzoeker Felten voor witte mensen en mensen van kleur. ‘Witte mensen zijn vooral gewend zich in te leven in witte mensen. De keuze voor een jongen van kleur als hoofdpersoon kan bijdragen aan het verminderen van vooroordelen.’

Veilige gespreksstarter Het is belangrijk om na afloop van de game samen met studenten te reflecteren op hun eigen reacties. Die nabespreking kan op een veilige manier plaatsvinden, volgens Huitema-de Waal. ‘Een student kan negatief reageren op een personage, zonder dat dat diegene zelf raakt. Je komt de personages immers niet in het echt tegen. Je mag dus fouten maken. In de game zul je zien dat je verder komt als je goed luistert. Dat is een vaardigheid die ook belangrijk is in het latere werk van studenten, bijvoorbeeld in contact met cliënten of collega’s.’ Huitema-de Waal noemt Open Deur?! de ideale gespreksstarter. ‘Docenten vinden het vaak spannend om controversiële thema’s te behandelen, omdat gesprekken daarover makkelijk ontsporen. Het is goed om te oefenen met onderwerpen die schuren, zonder dat de discussie uit de hand loopt. Door de game kun je gesprekken steeds terugbrengen naar de fictieve personages. Die kaders maken het gesprek veilig.’

Train-de-trainer Felten denkt dat de online game een uitkomst is voor docenten, die vaak de keuze hebben uit een gastles

Loopbaan & Burgerschap 27

of iets wat ze zelf moeten voorbereiden. De game valt in die tweede categorie, maar neemt docenten wel bij de hand. Je kunt meteen aan de slag met de game, die gratis online beschikbaar is. Voor docenten die extra goed beslagen ten ijs willen komen is er ook een train-de-trainerworkshop, waarbij de game gespeeld wordt en je als docent extra werkvormen krijgt aangereikt. Huitema-de Waal: ‘Het gaat er ook om dat studenten elkaar leren kennen. Als je ervaart dat je leuk kunt kletsen met iemand die op het eerste gezicht heel anders lijkt dan jij, ben je daarna geneigd vaker in gesprek te gaan met onbekenden.’

Ook in coronatijd Een half jaar na de lancering van de game zegt practor Pfeifer zich soms ingehaald te voelen door de werkelijkheid. ‘Diversiteit gaat nu niet meer alleen over afkomst, seksuele voorkeur of leeftijd. Er is veel

onverdraagzaamheid door corona en de bijbehorende isolatie. Ook studenten in het mbo ervaren steeds meer zinloosheid en tweedeling.’ Toch denkt ze dat het belangrijk is om steeds het gesprek op te blijven zoeken. Felten sluit zich daarbij aan: ‘De problemen rondom Covid en vaccinatie hebben ook te maken met schrikbeelden over de ander. In deze game oefen je met je inleven in anderen.’ Pfeifer spreekt de hoop uit dat studenten door het spelen van Open Deur?! beseffen dat mensen verschillend zijn en dat je ze dus ook verschillend moet benaderen. ‘Diversiteit nastreven is geen politieke keuze, maar levert je uiteindelijk iets op. Nieuwsgierig zijn loont. Diversiteit moet op scholen natuurlijk in de breedte worden gestimuleerd: niet alleen binnen burgerschap, maar ook in andere lessen, het gebouw, voorzieningen en personeelsbeleid. Zie deze game als een mooi begin.’

Birgit Pfeifer promoveerde aan de Vrije Universiteit (VU). Ze werkt als onderzoeker aan de Hogeschool Windesheim en leidt het practoraat Verschillen waarderen bij de Federatie Christelijk MBO. Dat practoraat wil studenten in het mbo opleiden tot mensen die zich inzetten voor een vreedzame samenleving.

Hanneke Felten is senior onderzoeker bij het Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS), onderdeel van Movisie. Ze is gespecialiseerd in de aanpak van discriminatie en vooroordelen in onder meer het onderwijs en op de arbeidsmarkt.

Jurmet Huitema-de Waal is projectleider mbo en trainer bij de Anne Frank Stichting. Voor Open Deur?! werkte ze mee aan een tutorial, een handleiding en een train-detrainer-workshop voor docenten.

Aan de slag met Open Deur?! Meer informatie over de serious game Open Deur?! vind je op www.annefrank.org/opendeur. Daar kun je de game direct spelen. Wil je je aanmelden voor de gratis online train-de-trainerworkshop op maandag 14 maart van 15.30 tot 16.30 uur? Mail dan naar docenten@annefrank.nl. 28

Merel Brugman:

‘Bezoek aan een museum steeds vaker onderdeel van het vak burgerschap’ Als een van de weinige musea in Nederland richt het Rijksmuseum in Amsterdam haar educatieprogramma, naast po en vo, ook op het mbo. Merel Brugman zorgt al 3 jaar als educator mbo voor een breed aanbod aan inspirerende lesprogramma’s, workshops en rondleidingen.

Tekst: Natasja de Vrind

Waar kunst en cultuur in het primair en voortgezet onderwijs in het curriculum zijn opgenomen, is dat in het mbo niet het geval. ‘Gelukkig zijn er steeds meer docenten binnen het mbo, die toch de weg naar het Rijksmuseum weten te vinden’, aldus Merel Brugman. Merel heeft zelf, voordat zij de kunstacademie volgde, op het mbo gezeten en was er daarna ook zes jaar lang docent fotografie. ‘Zeker nu het vak burgerschap belangrijker wordt, vormt een bezoek aan een museum steeds vaker onderdeel van het lesprogramma binnen het mbo.’

Op maat Mbo-opleidingen zijn vakgericht. ‘Bij een opleiding als elektrotechniek denk je niet direct aan een cultureel uitstapje.’ Merel ontwerpt, samen met het team Educatie, lesprogramma’s, masterclasses, rondleidingen en workshops op maat en werkt daarbij nauw samen met mbo-opleidingen. Mbo-studenten die een opleiding in de zorg volgen, krijgen bijvoorbeeld aan de hand van schilderijen en voorwerpen uit het museum uitleg hoe zorg zich in de loop der eeuwen ontwikkeld heeft. In coronatijd zorgt het museum voor interactieve lessen en digitale rondleidingen. Ook zijn er bij het Rijksmuseum verschillende stagemogelijkheden en talentprogramma’s voor mbo-studenten.

Kijkje achter de schermen Steeds vaker kreeg Merel de vraag vanuit mbostudenten hoe het er eigenlijk achter de schermen van het museum aan toegaat. In het kader daarvan heeft zij daarom, samen met productiebureau Mals Media, videoportretten ontworpen, waarin juist die beroepen binnen het Rijksmuseum worden uitgelicht die een link hebben met opleidingen binnen het mbo. ‘We willen studenten laten zien dat een museum meer is dan een gebouw met schilderijen. In het Rijksmuseum werken 750 mensen met diverse beroepen, van beveiliger tot kok. Zonder deze mensen kan het museum niet draaien.’

Diverse beroepen De filmpjes zijn ontworpen vanuit een subsidieregeling van Fonds 21. Studenten van het ROC Amsterdam, die een evenementenopleiding volgen, hebben ook meegewerkt aan de portretten. Zij mochten meedenken over de opzet en vormgeving. In de filmpjes komen een beveiliger, een marketeer, een chef-kok en een depotmedewerker aan het woord. In de beschrijving van de video’s op de website van het Rijksmuseum staat een link naar de opdracht. Deze kan door de docent naar eigen inzicht ingezet en uitgevoerd worden.

Bekijk het hele aanbod aan programma’s en lesmateriaal voor het mbo op: www.rijksmuseum.nl/mbo Ga met de klas aan de slag met de videoportretten, bekijk ze hier: Loopbaan & Burgerschap 29

Hoe geef je cultuureducatie een serieuze plek? Acht concrete handvatten Steeds meer mbo-opleidingen gaan aan de slag met cultuureducatie, vaak binnen burgerschap. Op basis van ervaringen van drie voorlopers – ROC Friese Poort, ROC Midden Nederland en ROC Zadkine – geeft LKCA acht concrete handvatten om cultuureducatie een serieuze en duurzame plek te geven in het mbo. Tekst: Huub Braam, Rozemarijn Schouwenaar, Anneloes Vermeulen (LKCA), Jorien van Treeck en Anne Wester (TalentenLab)

In interviews met het bestuur en docenten van deze ROC’s én met culturele instellingen is LKCA op zoek gegaan naar de succesfactoren voor duurzame cultuureducatie. Wat opvalt is dat ze alle drie een duidelijke visie op cultuureducatie hebben en met diverse partners samenwerken.

De drie voorlopers ROC Friese Poort: brede vorming Dit ROC koppelt brede vorming aan kunst en cultuur in haar missie en visie en geeft dit vorm via het Practoraat Brede Vorming. Practor Koen Vos vertaalt brede vorming naar een aantal deugden waaraan de studenten werken: empathie, solidariteit, rent-meesterschap, rechtvaardigheid, moed en verstandigheid. Hier zijn de afgelopen periode bijzondere kunstprojecten, samenwerkingen en culturele ontmoetingen uit voortgekomen. ROC Zadkine: Community of Practice Dit ROC heeft een unieke samen-werking met negen culturele instellingen in Rotterdam: een leergemeenschap o.l.v. Kennis-centrum Cultuureducatie Rotterdam (KCR). Studenten van verschillende opleidingen deden stageopdrachten in de culturele sector. Zowel artistieke opdrachten, zoals een film en theaterproductie maken bij Theater Rotterdam, als meedraaien achter de schermen, bijvoorbeeld bij het Internationale Film Festival Rotter-dam. Centraal stonden het (mede)eigenaarschap van studenten, diversiteit en inclusie. ROC Midden Nederland: Studentenverhalen Studenten van verschillende opleidingen en leerjaren maken in theater De Lieve Vrouw kennis met professionele theatergezelschappen en film. Het project is gericht op de persoonlijke ontwikkeling en beroepsvaardigheden van de studenten. Studenten voeren na de voorstelling een gesprek met het publiek (ook studenten).

30 28

Acht handvatten

De aanpak van deze drie voorlopers verschilt, maar het LKCA ziet ook duidelijke overeenkomsten: factoren die ervoor zorgen dat ze succesvol zijn. In totaal onderscheiden ze acht concrete handvatten voor succesvolle implementatie van duurzame cultuureducatie in het mbo.

1. Werk met vaste aanspreekpunten Bij alle voorlopers zijn ‘inspirators’ betrokken die als vast aanspreekpunt fungeren en vanuit enthousiasme een aanjagende rol vervullen. Het is echter belangrijk niet louter te bouwen op enthousiaste enkelingen, maar structureel te zorgen voor vaste contactpersonen.

2. Zorg voor draagvlak op hoger niveau Hoewel het een positieve ontwikkeling is dat ROC’s kunst en cultuur zien als onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling van studenten, blijft het kwetsbaar dat dit niet is opgenomen in de visie van de scholen. Als kunst en cultuur expliciet wordt vastgelegd in de visie en missie van de school wordt de voedingsbodem voor cultuureducatie steviger.

3. Maak een directe koppeling met het curriculum De succesverhalen betreffen allemaal voorbeelden waarbij er een duidelijke inhoudelijke verbinding is tussen cultuureducatie en de opleiding en/of het curriculum. Ook als een project gericht is op algemene leerdoelen, werkt het goed om een koppeling te maken met het beroep waarvoor studenten worden opgeleid.

4. Zorg voor kruisbestuiving Teamleden, docenten en studenten van verschillende opleidingen komen elkaar niet vaak tegen. Culturele activiteiten bieden de mogelijkheid tot contact en uitwisseling met andere opleidingen van de eigen instelling of binnen de regio. De drie voorlopers kiezen er expliciet voor om verschillende opleidingen

en leerjaren met elkaar in aanraking te laten komen. Dit zorgt voor kruisbestuiving van kennis en ervaring.

5. Focus op co-creatie Bij de voorlopers zien we een intensieve samenwerking tussen de onderwijs- en culturele sector. Door projecten in co-creatie te ontwikkelen wordt het eindproduct beter en ontstaat er meer draagvlak.

6. Blijf investeren Mbo-scholen doen dit om verschillende redenen vaak nog beperkt. Toch ziet LKCA bij de voorlopers wel een aantal mbo-scholen die financieel investeren in kunst en cultuur. Uit de gesprekken blijkt dat een groot deel van hen in eigen tijd werkt. Dat maakt de duur-zaamheid kwetsbaar. Duurzame inbedding van cultuureducatie vraagt om investering in tijd en geld.

7. Leer en participeer op locatie Gemiddeld genomen komen mbo-studenten minder in theater en musea dan leeftijdgenoten. Een van de redenen is dat ze dit niet van huis uit meegekregen hebben. Voor cultuurdeelname van deze groep jongeren moeten dus drempels weggehaald worden, bijvoorbeeld door hen de kans te geven buitenschools cultuur te bezoeken.

8. Gebruik de stem van studenten Laat de studenten meedenken, meebeslissen en meemaken. Door ze in een vroeg stadium bij een cultuurproject te betrekken, sluit dit beter aan bij hun belevingswereld.

Lees meer via:

Vrijdag 18 maart 13.00-16.30 uur MBO Inspiratiemiddag: De kracht van cultuureducatie Kom ook naar de online landelijke inspiratiemiddag van LKCA, FCP, CJP en Fonds 21. Hoe zorgen we ervoor dat zoveel mogelijk mbo’ers worden verrijkt met cultuureducatie? Wat heb je nodig aan kennis, onderzoek, tips en tools voor (verdere) ontwikkeling van cultuureducatief aanbod? Met welke partners werk je samen? Wat kunnen we leren van opgedane ervaringen? Met Karim Amghar als moderator neem je deel aan een interactieve talkshow, navigeer je naar een ontmoetingsplaats en kies je een workshop, o.a. over co-creatie met studenten, burgerschap en kansengelijkheid. Bekijk het programma en meld je aan via: Voor meer informatie kun je contact opnemen met Khadija: k.azahaf@gmail.com. Loopbaan & Burgerschap 31 29

Week van het geld: sparen, begroten, beleggen Op weg naar financiële zelfredzaamheid De Week van het geld komt er weer aan. Voor scholen hét moment om studenten wegwijs te gaan maken in de wereld van het geld. ‘Met geld kun je dromen verwezenlijken.’

Week van het geld

Tekst: Heleen de Bruijn

Je zou docent Karim Belhaj een man met een missie kunnen noemen. Hij streeft er namelijk naar jongeren zo goed mogelijk in te leiden in de wereld van het geld. De kiem daarvoor lag in zijn eigen jeugd, toen hij er zelf op 18-jarige leeftijd achterkwam dat je eenvoudig naar een bank kon gaan en met een lening op zak de deur van het bankfiliaal weer achter je dicht kon trekken. ‘Ik deed dat dus, maar kwam er vervolgens achter dat je zo’n lening natuurlijk ook moet terugbetalen.’ Dat was een stuk minder eenvoudig, vertelt de leraar economie en ondernemen op het Albeda College in Naaldwijk. Belhaj is een warm pleitbezorger van financiële educatie op scholen. In zijn mbo-klassen komt hij het tegen: jongeren die zo snel mogelijk, zoveel mogelijk geld willen verdienen. Bijvoorbeeld door te speculeren met crypto’s. ‘Je ziet ook dat bijvoorbeeld

geld lenen van anderen steeds makkelijker gaat naarmate ze minder hebben. Ze raken in de schulden, maar steken vervolgens hun kop in het zand voor de gevolgen. Daarom probeer ik ze educatie te geven waar studenten echt iets aan hebben in het leven.’

Om financiële educatie een structureel onderdeel te laten zijn in het onderwijs, wordt daar in de Week van het geld (28 maart t/m 1 april) met allerlei activiteiten aandacht voor gevraagd. Het thema: van Doekoe tot Digi. Volgens Oscar de Grave, projectmanager van de Week van het Geld is het belangrijk dat kinderen en jongeren al vroeg goed met geld leren omgaan. ‘Zodat ze financieel zelfredzaam zijn op het moment dat ze op eigen benen staan. We willen het scholen makkelijk maken hiermee aan de slag te gaan.’ Zo kunnen docenten in het mbo de geldspecial aanvragen om uit te delen in de klas. Een magazine met niet alleen uitleg over zaken als online fraude en phishing, maar ook met veel tips over sparen, je geldzaken op orde houden, interviews met mbo-studenten en wat je moet regelen als je 18 wordt. Verder bieden partners uit de financiële sector gratis gastlessen aan over specifieke onderwerpen,

Karim Belhaj

zoals het verschil tussen beleggen en speculeren, financiële planning en zorgverzekeringen. Nieuw is ook een samenwerking met radiozender FunX om met jongeren in gesprek te gaan over geldzaken.

Natuurlijk moment Volgens De Grave gaat het in het mbo vaak om jongeren die al vroeg stappen maken naar een baan en een salaris, met alle verantwoordelijkheden die daarbij komen kijken. ‘Ook het moment dat jongeren 18 worden, is belangrijk. Dan word je geacht financieel zelfstandig te zijn, een eigen zorgverzekering af te sluiten, studiefinanciering aan te vragen, en ben je zelf verantwoordelijk voor je bankzaken, abonnementen etc.’

Studieschuld Karim Belhaj besteedt in al zijn lessen aandacht aan financiële educatie. ‘Dus niet alleen maar in mijn mentorgroep, zodat zoveel mogelijk studenten ervan kunnen Ik sta niet met het wijzende vingertje profiteren.’ Al tijdens zijn opleiding voor de klas, maar ga met ze in tot leraar begon hij zelf met het gesprek. Je stapt in hun maken van lessen financiële belevingswereld en dan ontstaat er educatie. ‘Ik vind dat heel leuk om mooie interactie. En leren ze ook te doen. Wat ik in mijn lessen vaak van elkaar.’ als eerste doe, is inloggen in het DUO-systeem. Daar kunnen ze zien De Grave is het met Belhaj eens: ‘Het dat ik zelf op het mbo ben begonnen belerende vingertje werkt niet in het mbo. en daarna ben doorgestroomd naar het Oscar de Grave Maar aandacht voor geldzaken is wel nodig. hbo. Maar vooral ook wat me dat aan Geld is door de digitalisering abstracter geworden. studiegeld heeft gekost. Daar schrikken ze flink van.’ Wie heeft er nog contant geld? Digitaal biedt veel Ook laat hij zijn marketingstudenten onderzoeken gemak, maar met dat gemak komen ook financiële doen. Zo komen onderzoeksonderwerpen aan bod risico’s. De drempel om iets online te kopen is erg als ‘hulp bij DUO’, ‘begroten van spaargeld’ en laag, en dan kan je ook nog achteraf betalen.’ ‘Unibet’, waar je online kunt gokken op wedstrijden. Dat laatste doen veel jongeren en ze zien het als een Dromen spelletje, terwijl je er veel geld mee kunnen Aan de andere kant, geld is ook leuk, meent De kwijtraken.’ Grave. ‘Met geld kun je dromen verwezenlijken. Dus Blije studenten laat jongeren zien hoe je met geld omgaat om die Volgens Karim zijn studenten blij dat hij aandacht dromen te realiseren. Of het nu gaat om een besteedt aan de wereld van het geld. ‘Ze vinden het rijbewijs, een reis, bijdragen aan het welzijn van geweldig en durven zich ook kwetsbaar op te stellen. anderen of het kopen van huis.’

Doe mee! Kijk op www.weekvanhetgeld.nl voor het programma van de Week van het geld (28 maart t/m 1 april). Boek je gastles en bestel de gratis geldspecial.

Loopbaan & Burgerschap 33

Salaris, hypotheek, zorgverzekeringen én de verleidingen

Goed inzicht in geldzaken helpt jongeren vooruit Omgaan met geld moeten jongeren allemaal leren. Maar hoe? Thuis is het niet altijd een gespreksonderwerp, op school evenmin. De stichting LEF (Leven en Financiën) heeft daarom een lesprogramma gemaakt voor mbo scholen, waarmee jongeren in icht krijgen in hun eigen ﬁnanciën. Tekst: Heleen de Bruijn

Valerie van den Berg (32), docent en loopbaanbegeleider op Yuverta mbo in Tilburg, merkt dat haar studenten behoefte hebben aan informatie over geldzaken. ‘Ik geef les in leerjaar 1, 2 en 3 en vooral de jongere studenten weten er vaak nog niet zoveel van. Ik krijg er in ieder geval geregeld vragen over, bijvoorbeeld over hypotheken en zorgverzekeringen. We hebben er dan gesprekken over: hoe werkt het later?’ Tijd voor actie, dat was duidelijk. Via Wijzer in Geldzaken kwam Valerie uit bij het programma van LEF. ‘Dat begint echt bij de basis.’ Ze vroeg het lesprogramma aan en ging met haar studenten aan de slag. Een kleine greep uit de onderwerpen in het lesprogramma: hoeveel geld heb je in de maand om uit te geven, spaar je voor later en hoe houd je je eigen administratie goed bij?

Verleidingen

Valerie van den Berg (32) Docent en loopbaanbegeleider

Volgens stichting LEF is goed met geld omgaan voor volwassenen al lastig, maar voor jongeren helemaal. Jongeren komen constant in de verleiding om hun geld uit te geven. En geld wordt steeds abstracter; kopen op afbetaling is een fluitje van een cent. Online gokken en speculeren met crypto’s is heel verleidelijk, aldus de makers van het lesprogramma. Valerie vertelt dat haar studenten over het algemeen niet zo vaardig zijn in het omgaan met hun geldzaken. ‘Thuis krijgen ze het ook niet altijd mee. En het viel me op dat veel van de eerstejaars nog geen bijbaantje hebben.’

Ik kan het absoluut aanbevelen. Het belangrijkste doel is jongeren helpen bewuste, financiële keuzes te maken

De lessen van LEF bestaan uit drie modules. ‘Hoe krijg je je geldzaken op orde’ gaat over bijvoorbeeld administratie, hoe regel je je bankzaken en hoe spaar je. Module 2 gaat over hoe je je geld uitgeeft. Daarbij komen zaken aan bod als vaste lasten, toekomstplannen en de consequenties en risico’s van geld uitgeven. In module 3 gaat het over hoe je aan geld komt; lenen, zelf geld verdienen, maar ook bijvoorbeeld over belastingteruggave en de zorgtoeslag. Bij elke module hoort ook een gastcollege, waarin gastdocenten met jongeren het gesprek aangaan. Ter voorbereiding op die gastlessen worden in de thema’s van deze modules opdrachten gemaakt. Zo maken studenten bijvoorbeeld foto’s van de spullen die ze in een week hebben gekocht. Aan het eind van elke module schrijven ze vervolgens een ‘brief’ aan zichzelf, bijvoorbeeld over waarvoor ze willen sparen. Deze sturen ze vervolgens digitaal naar LEF en een paar maanden later krijgen ze nog een reminder per sms: hoe gaat het met je spaardoel? De gastdocenten werken of werkten veelal zelf in de financiële sector. Zo kwam er in de klas bij Valerie onder meer een accountant over de vloer. ‘Gastdocenten haken in op genoemde thema’s, ondersteund met pakkende filmpjes en met onderwerpen die aansluiten op wat de studenten aan voorbereidingen hebben gedaan. Zo brengen studenten bijvoorbeeld hun inkomsten en uitgaven in kaart, denken ze na of ze voor een baas willen gaan werken of liever zzp’er worden, gaan ze in gesprek over hun toekomstdromen en zoomen ze in op hoe ze omgaan met hun geld.’

Mbo-studenten staan voor (grote) financiële opgaven. Om een huis te kunnen kopen, moeten ze eigen geld in kunnen leggen en dus sparen. Door stijgende zorgkosten wordt goede zorg waarschijnlijk alleen maar duurder. En de pensioenbijdrage wordt lager, dus ze moeten ook zelf sparen voor een goede oude dag. Bovendien gaan studenten na hun mbo vaak fulltime werken en krijgen dus een volledig salaris. Van een bijbaan met 400 euro per maand naar een salaris van 2000 euro per maand is een grote stap. Al deze ontwikkelingen bij elkaar maakt het belangrijker dan ooit dat jongeren goed inzicht en overzicht hebben over hun geldzaken, zodat ze verantwoorde keuzes kunnen maken.

Gastlessen door mensen uit de financiële praktijk Gastlessen zijn kosteloos en kunnen zowel fysiek als online worden gegeven. Fysiek zijn het drie lessen van 90 minuten elk, gegeven door een koppel van twee gastdocenten. Online worden twee gastlessen gegeven van 60 minuten. Dat gebeurt door één gastdocent. Er is elke week 1 les. De eigen vakdocent burgerschap of docent loopbaanbegeleiding is tijdens de lessen aanwezig, maar hoeft geen actieve rol te vervullen. Heb je interesse in een gastles van LEF? Kijk dan op lefnet.nl/voor-scholen of stuur een mail naar: info@lefnet.nl

Onzekere toekomst Valerie is heel enthousiast over de inhoud van de lessen. ‘Ik kan het absoluut aanbevelen. Het belangrijkste doel is jongeren helpen bewuste, financiële keuzes te maken. Het is een mooi streven hen wegwijs te maken, gericht op hun eigen toekomst. Het is ook echt belangrijk, zeker nu.’ Want hun toekomst is onzeker, meent stichting LEF.

Loopbaan & Burgerschap 35

Gastles over pensioen? Moet je doen! De gastles Nu voor later is gemaakt om mbo-studenten na te laten denken over hun ﬁnanciële toekomst. Wat kun je nu al doen, om ook later prettig te leven? Een belangrijk onderwerp, waar vooralsnog tijdens de studie weinig aandacht aan wordt besteed. Tekst: Marleen Veldhuis-Buijsman

We vallen meteen met de deur in huis. Met ‘financiële toekomst’ bedoelen we pensioen. Een waardevol financieel onderwerp – gemiddeld 200.000 euro per persoon – waar nu bij jongeren weinig tot geen aandacht voor is. De eerste gedachte bij het horen van het woord ‘pensioen’ is vaak: ‘dat is toch iets voor later?’ of: ‘er zijn wel urgentere (financiële) onderwerpen om in de beschikbare tijd aan mijn studenten mee te geven’. Dit is herkenbaar. Daarom willen we even stilstaan bij wat jij weet over jouw pensioen. Van wie en waar heb jij voor het eerst iets

gehoord over pensioen? En weet jij hoe je er later financieel voor staat? Als je zelf goed bent voorbereid op je financiële toekomst, dan zie je het belang van het aanvragen van deze gastles voor de studenten. Zo niet dan is het nog belangrijker om de gastles Nu voor later aan te vragen voor de studenten. Zo krijgen de studenten waardevolle kennis en vaardigheden mee voor als zij straks de arbeidsmarkt betreden én word je zelf ook wijzer over pensioen.

Doel: jongeren eerder informeren over pensioen Het moment waarop jongeren voor het eerst met pensioen in aanraking komen, is als ze aan het werk gaan. En zelfs dan blijft de arbeidsvoorwaarde onderbelicht, want arbeidsvoorwaarden als salaris en vakantiedagen krijgen meer aandacht. Daarom zet de Pensioenfederatie zich in voor het geven van gastlessen over pensioen aan mbo-studenten. Zodat ze tijdens hun studie informatie krijgen over de arbeidsvoorwaarde pensioen in het kader van hun rechten en plichten als werknemer en leren ze wat het effect kan zijn van het tijdig opzij zetten van geld

36 28

Over de Pensioenfederatie De Pensioenfederatie is de overkoepelende belangenbehartiger van bijna alle Nederlandse pensioenfondsen. Zij vertegenwoordigt namens 189 pensioenfondsen de belangen van 5,9 miljoen deelnemers: 3,6 miljoen gepensioneerden en 9,7 miljoen gewezen deelnemers. De pensioenfondsen van de Pensioenfederatie beheren samen circa 1.700 miljard euro. De Pensioenfederatie is o.a. partner van Wijzer in geldzaken.

Ze leren wat het effect kan zijn van het tijdig opzij zetten van geld voor later

voor later. Steeds meer jongeren beginnen als zelfstandige. Nu voor later behandelt daarom ook het verschil tussen werken in loondienst en werken als zelfstandige.

Pensioen is meer dan alleen inkomen voor later Pensioen is in Nederland een secundaire arbeidsvoorwaarde. We kunnen stellen dat een werknemer gemiddeld één dag per week werkt voor zijn pensioen. Veel werkgevers bieden pensioen als arbeidsvoorwaarde aan, maar dit geldt niet voor alle werkgevers. Daarom is het belangrijk om toekomstige werknemers op de arbeidsmarkt tijdens hun studie informatie over pensioen te geven. Naast ouderdomspensioen, bieden veel pensioenfondsen ook nabestaandenpensioen, wezenpensioen en arbeidsongeschiktheidspensioen aan. Dat zijn drie vormen van financiële bescherming. Voor je partner en kind, mocht jij komen te overlijden. En voor jezelf, mocht je arbeidsongeschikt worden. Pensioen is dus veel meer dan alleen het inkomen voor later. Daarom vinden we het onder de aandacht brengen van en het vergroten van de betrokkenheid bij de arbeidsvoorwaarde pensioen zo belangrijk.

Na de les begrijpen de studenten waarom het belangrijk is om vroeg te beginnen met het opbouwen van pensioen en kennen ze de momenten in hun leven waarop ze hun pensioen moeten checken. Ook zijn de studenten in staat om: na te gaan of zij pensioen opbouwen; te beoordelen of het pensioen dat zij opbouwen, voldoende is; indien nodig zelf voor (extra) pensioen te sparen.

• • •

Verloop van de gastles Nu voor later In Nu voor later komen essentiële zaken met betrekking tot geld voor nu en voor later aan bod, die mbo-studenten volgens de leerdoelen van het vak loopbaan en burgerschap moeten kennen en kunnen. De digitale, online toegankelijke les bestaat uit verschillende klassikale en individuele onder-delen. De opdrachten worden gedaan op tablet of laptop. Aan de hand van een unieke code loggen de studenten in. Er zijn stellingen om in de klas te bespreken en opdrachten die worden afgestemd op de vragen die de studenten hebben beantwoord. Nu voor later biedt veel ruimte voor het beantwoorden van gestelde vragen en de gastdocent kan uitleggen wat een pensioenfonds precies doet.

Gratis gastles Nu voor later aanvragen? Zo doe je dat Vraag een gratis gastles aan op www.nuvoorlater.nu. Als je een gastles aanvraagt, komt een gastdocent die werkzaam is in de pensioensector bij je in de klas om de les te geven. Gezien de huidige omstandigheden met COVID-19 behoort een hybride gastles ook tot de mogelijkheden. Dit wordt afgestemd tussen gastdocent en docent. De les kan overigens ook tijdens het vak economie of een mentoruur gegeven worden.

Liever de les zelf geven? Op www.nuvoorlater.nu kun je ook zelf de les bekijken en de docentenhandleiding downloaden. Het is ook mogelijk om zelf de les te geven. De stapsgewijze handleiding helpt je hierbij.

Loopbaan & Burgerschap 37 29

In 6 lessen gaan studenten aan de slag met eten en eetgedrag: wat krijg ik eigenlijk allemaal binnen? En is dat gezond? Hoe zit het met duurzaamheid? Hoe blijf ik verleidingen de baas? Speciaal ontwikkeld voor het mbo, niveau 2-4, vak Vitaal Burgerschap!

Gezond eten? Dat staat misschien niet bovenaan het prioriteitenlijstje van de meeste jongeren. Terwijl het ook voor hen belangrijk is. In deze 2 lessen nemen studenten hun eigen eetgedrag onder de loep, leren ze meer over de Schijf van Vijf en verschillende apps en tools die kunnen helpen om gezonder te eten. Ook kijken ze op welk punt ze hun eigen eetpatroon kunnen veranderen.

Op school, op straat of in het station: de kans is groot dat studenten gedurende de dag allerlei voedselverleidingen tegenkomen. Hoe gaan ze daarmee om? In deze 2 lessen leren studenten de plekken kennen waar ze verleid worden door ongezond eten, om zo hun bewustzijn te vergroten. Ook gaan ze aan de slag met een ALS-DAN-plan om zich te wapenen tegen ongezonde snacks.

GRAAN bij de boer

oogsten

Brood fabriek

andere ingrediënten vervoer

BROOD

Meel maken

vers brood

SMAKELIJK ETEN!

Voedsel legt een hele weg af voordat het op ons bord belandt. Als je je daarvan bewust bent, denk je misschien wel twee keer na voordat je eten weggooit. Daarom duiken studenten in deze 2 lessen in de herkomst van eten, aan de hand van een veelgebruikt product: brood. Ook leren ze over de impact van de voedselproductie op onze planeet en kijken ze naar hun eigen verspillingsgedrag. Gooien ze nu vaak iets weg wat je eigenlijk nog kunt eten of drinken? Of zijn ze al best goed bezig?

Foto: Bart van Vliet

Aan de slag met gemeenteraadsverkiezingen in de klas

‘Politiek is ingewikkeld en mag wel wat transparanter’ Stemmen voor de gemeenteraad? Veel studenten lopen er niet warm voor. Toch is het belangrijk. En op 16 maart kan het weer, dan zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Hoe pak jij dit onderwerp aan tijdens de lessen? En wat vinden studenten belangrijk in hun gemeente? Docenten en studenten vertellen erover. Tekst: Heleen de Bruijn

Bart van der Weerd, docent burgerschap ROC Noorderpoort, Groningen

Bart van der Weerd

40 28

‘Voor studenten is het echt belangrijk, want zo’n verkiezing is voor velen de eerste keer in hun leven dat ze hun invloed kunnen laten blijken. Ook zorgt het voor bewustwording, we sporen studenten dus aan zich in verkiezingen en politieke onderwerpen te verdiepen. Ik probeer ze ook te laten nadenken over onderwerpen en politieke standpunten. Daardoor ontstaan interessante discussies. De meeste studenten vinden verkiezingen in eerste instantie saai en ‘ver van hun bed’, maar als je laat zien dat stemmen invloed heeft op hun eigen leven, vinden ze het ineens interessant.’

Foto: Bart van Vliet

‘Invloed op hun eigen leven’

‘Samen met een aantal locaties van Noorderpoort maken we een lesprogramma over gemeenteraadsverkiezingen. Bij sommige studenten beginnen we laagdrempelig: wat zijn gemeenteraadsverkiezingen, wat is stemmen en wat betekent zo’n stem dan? En hoe kun je door te stemmen invloed uitoefenen in je eigen gemeente? ‘We maken onder meer lesbrieven en nodigen gastsprekers uit, zoals politici. Ik laat studenten ook stemwijzers invullen en probeer zoveel mogelijk met studenten in gesprek te gaan over het onderwerp.

Maud Theeuwen (19) student maatschappelijke zorg aan het Gilde in Oostrum ‘Ik heb me aangesloten bij Perspectief, een nieuwe politieke partij in Horst aan de Maas. Het is de enige partij waar ik echt achter sta. En ik dacht, als ik iets wil veranderen, waarom ga ik dan zelf niet in de politiek? Ik ga me toeleggen op jongeren, want die hebben het momenteel moeilijk, maar ook op de zwakkeren in de samenleving, en de lhbtiq-gemeenschap.’ ‘Ik vind het belangrijk om je ergens voor in te zetten. In deze partij zitten geweldige mensen. Fijn om daar bij te horen en meer te leren over politiek.

‘Ik ben zelf de politiek ingegaan’

Foto: Bart van Vliet

Op mijn school wordt nog niks gedaan aan de verkiezingen in maart. Dat is jammer, want politiek is ingewikkeld en het mag wel wat transparanter en duidelijker. Mijn vrienden interesseren zich er nauwelijks voor. Vullen hooguit een stemwijzer in en gaan dan stemmen. Sommigen zelfs helemaal niet.Scholen en de politiek zouden via sociale media en door met jongeren in gesprek te gaan, meer kunnen doen om jongeren bij de politiek te betrekken.’

‘Prikkelende interviews met politici’

Thirza van der Meer

Maud Theeuwen

Thirza van der Meer, coördinator en docent burgerschap, sectie uniformberoepen, ROC Noorderpoort, Groningen ‘Ik besteed het hele jaar door aandacht aan verkiezingen en democratie. Ik heb geschiedenis gestudeerd, dus maak ik vaak de koppeling met hoe democratie ontstond in de oudheid. Nu gaat het over hoe studenten zelf invloed kunnen uitoefenen bij verkiezingen en over lokale politieke partijen. Via ProDemos nodig ik een gastdocent uit die vertelt over gemeenteraadsverkiezingen. Twee jaar geleden hielpen mijn studenten beveiliging zelfs actief bij de verkiezingen, door mensen op de coronaregels te wijzen bij het stemlokaal, dat was echt tof. Nu laat ik studenten in groepjes van alles uitzoeken over de politieke partijen in Groningen. Zo ontdekken ze welke partij het meest dichtbij hen staat. In het begin vinden ze het onderwerp niet leuk. Maar na een paar lessen merk je toch dat ze vuriger worden en tonen ze hun eigen mening. Ik raad zeker aan gastlessen te organiseren, dat helpt erg. Gastdocenten zijn vaak energieke mensen, die verbinding maken met onze studenten. Wat ook helpt, is de klas uit gaan. Zo gaan we dit jaar interviews doen met politici.’ Lees verder >>>

Verkiezingsgastles

Foto: Bart van Vliet

Voor deze verkiezingen ontwikkelde ProDemos een gratis verkiezingsgastles, waarin studenten ontdekken wat de gemeente doet en hoe zij daarop invloed kunnen uitoefenen. Zo laat je je studenten op een leuke manier kennismaken met de lokale politiek én activeer je ze wellicht om (voor de eerste keer) te gaan stemmen! Je boekt de (fysieke of online) gastles op www.prodemos.nl/verkiezingsgastles.

Loopbaan & Burgerschap 41 29

LB_FEB_000_ProDemos.indd 41

31-01-2022 15:33

Scholierenverkiezingen Van 28 februari tot en met 15 maart zijn de Scholierenverkiezingen! Door studenten mee te laten doen met deze schaduwverkiezingen, voelen zij zich betrokken en zijn ze goed voorbereid op het moment dat ze zelf mogen stemmen. Deze verkiezingen zijn vaak een goede indicator voor de landelijke uitslag. Een mooie manier dus om je studenten te activeren.

Foto: Bart van Vliet

Schrijf je klas(sen) in op www.scholierenverkiezingen.nl.

>>>

Albert Veenstra (20), student Zorg en Welzijn, ROC Noorderpoort, Groningen ‘In de lessen burgerschap gaan we het nog hebben over de gemeenteraadsverkiezingen. Ik vind het goed dat er aandacht aan wordt besteed, want veel jongeren weten er, als ze rond de 18 zijn, niet veel van. Als ze dat wel weten, gaan ze misschien eerder stemmen. Zelf heb ik al een paar keer gestemd, altijd op GroenLinks, die past het beste bij mij. Vooral omdat die partij opkomt voor het milieu. Ik ben zelf niet zo heel actief op dat gebied, maar ik gooi wel mijn afval in een afvalbak in plaats van op straat en thuis doen we zeker aan afvalscheiding. Voor de gemeenteraad heb ik nog niet eerder gestemd. Ik ben niet zo bezig met gemeentelijke onderwerpen. Meer met mijn opleiding. Ik ben me gaan interesseren voor politiek toen ik daarover op mijn vorige school een verslag moest maken. Ik heb me er goed in verdiept en keek ook op welke partij ik dan zelf zou gaan stemmen. Ik heb eens een stemwijzer ingevuld en daar kwam ook GroenLinks uit. Dat vond ik wel mooi.’

Website STEM Laat studenten meer ontdekken over de gemeenteraadsverkiezingen op de website STEM! Op deze website vind je interviews met raadsleden, quizzen en casussen waarmee studenten aan de slag kunnen. In elke casus vormen de studenten de gemeenteraad van het fictieve Raadsdorp en nemen zij de besluiten. Met STEM leren studenten wat het werk van een raadslid inhoudt, en leren ze meer over het werk van de gemeenteraad. stem.prodemos.nl

‘Ik stem altijd op dezelfde partij’

Albert Veenstra

Masterclasses; een inspiratiebron voor (v)mbo-studenten Inspirerende vakmensen die je laten zien wat excellent vakmanschap is, die je meenemen in hun passie en je enthousiasmeren met hun verhaal. Dat is kort gezegd waar het om draait in de masterclasses van Worldskills Netherlands. Tekst: Klaske Delhij

Normaal gesproken houdt Worldskills Netherlands zich vooral bezig met het organiseren van jaarlijkse vakwedstrijden voor studenten uit het vmbo/mbo. Duizenden studenten en honderden scholen doen hieraan mee. Via de vakwedstrijden kunnen de studenten hun vaardigheden en vakmanschap ontwikkelen én laten zien. Corona gooide echter roet in het eten. Daarom gooide Worldskills Netherlands het over een andere boeg en is er een online motivatieprogramma ontwikkeld, om de studenten te voorzien van de broodnodige inspiratie.

‘Meesters’ aan het werk De masterclasses zijn één van de onderdelen van dit motivatieprogramma. ‘Het zijn korte video’s van 15 minuten waarin een expert iets vertelt over de nieuwste trends en ontwikkelingen in zijn of haar vakgebied, en hier ook een demonstratie bij geeft’, vertelt Eveline Buddenberg, onderwijskundige bij Worldskills Netherlands en coördinator van de masterclasses. ‘Het zijn heel bevlogen mensen met passie voor hun vak. Heel inspirerend’, vervolgt Eveline. Een patissier laat in een masterclass zien hoe je ‘sugar art’ maakt: met een speciale techniek (suikerblazen) creëer je prachtige decoraties van suiker, zoals een fruitschaal. Een schilder vertelt over een populaire trend op interieurgebied: behang met 3D effect. Hij demonstreert in de video hoe je

het behang goed op de muur krijgt. Een ondernemer gaat in op ondernemerschap in coronatijd: hoe houd je het hoofd boven water, welke vaardigheden heb je nodig als ondernemer om flexibel op de actualiteit in te kunnen springen? Ook trends als een natuurlijke leefstijl, duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen worden besproken aan de hand van fashion, voeding en interieur. Van 20 beroepen zijn masterclasses beschikbaar.

Bedrijfsleven wil graag kennis overdragen De masterclass omvat een lesbrief bestaande uit een video en lesactiviteit voor de docent, zodat de studenten zelf aan de slag kunnen. ‘Er was veel animo bij de bedrijven uit ons netwerk om mee te doen aan de masterclasses’, zegt Eveline. ‘Er zijn veel nieuwe ontwikkelingen die nog niet verwerkt zijn in de opleidingen. Zoals in de autotechniek: elektrisch rijden is de toekomst, maar studenten krijgen daar nog nauwelijks les in. Net als verschillende andere branches wil de autobranche daarom haar kennis verspreiden onder de studenten. Ook voor docenten zijn dit inspirerende masterclasses, want ze doen nieuwe kennis op en ze kunnen daardoor hun lesprogramma beter laten aansluiten op de huidige beroepspraktijk.

Doe mee! Bekijk de verschillende gratis masterclasses op: worldskillsnetherlands.nl/skillsacademy/masterclass

‘Wat zou jij meenemen als je moest vluchten?’ Wahhab (25) vluchtte op zijn vijftiende uit Irak en Emmy (85) moest als Joods meisje op haar vierde onderduiken. Ervaringen die hun ideeën over vrijheid, mensenrechten en je veilig voelen voorgoed hebben gevormd. n de lesﬁlms ‘Geef Vrijheid een Gezicht’ gaan ze met elkaar in gesprek en zetten ze studenten van het mbo aan het denken over hun eigen levens. Tekst: Sanne van der Most

over.indd 2

Het 4FREE magazine is onlangs verschenen met een oplage van tienduizend stuks. Docenten kunnen een gratis exemplaar bestellen via www.onderwijsinformatie.nl/4free 44

202 2

opzet_4free_2021_02_c

DOCE NTEN EDITI

E 202 2

N Hoe doe LESGERVE OVE IDjij d?at? VRIJHE

4FREE DOCEN TEN EDITIE

Ook het 4FREE magazine bestellen?

MAGAZIN E VRIJHEID & BURGERS CHAP

LESG EVEN OVE R VR IJ H E I D? H O E DO E J IJ DAT?

KIJ K OOEK ONLINw.nl 4 f re e - n o

4free -now. nl

‘De Tweede Wereldoorlog eindigde in 1945 maar oorlog en vluchten zijn van alle tijden’, zegt Julia Sarbo van het Nationaal comité 4 en 5 mei. ‘En de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog is nog steeds actueel. De bevrijding luidde voor Nederland een periode van vrijheid in. Helaas ontbreekt die vrijheid nog in veel andere landen. In Syrië bijvoorbeeld, waar het al sinds 2011 oorlog is en heel veel mensen op de vlucht moesten op zoek naar veiligheid en vrijheid. Maar waar vinden ze die? Wie hebben ze daarbij nodig? En wat heeft hun vrijheid te maken met de onze? ‘Geef Vrijheid een Gezicht’ combineert verhalen van toen en nu én daar en hier.

FREE

HOLOCAUST EDUC ATIE do’s & don’ts

DEMOCRATISCH BURGERSCHAP anno 2021

OORLOGSGAMES als educatief middel

31-08-2021 17:24

Trijneke

Wat vind ik er eigenlijk zelf van? ‘De vluchtelingenproblematiek van vandaag de dag is een sociaal, maatschappelijk en politiek thema’, gaat Sarbo verder. ‘Dit lesmateriaal ondersteunt scholen in hun taak om studenten voor te bereiden op het functioneren in een dynamische en pluriforme maatschappij. Bij het bespreken van deze onderwerpen staat persoonlijke betrokkenheid van studenten centraal. ‘Ze moeten nu en in de toekomst hun eigen standpunten bepalen en beslissingen nemen over zaken van persoonlijk en van algemeen belang. Het gaat daarom niet alleen om het begrijpen van verschijnselen in de actuele maatschappelijke werkelijkheid maar ook om het waarderen en beoordelen daarvan. Wat is er aan de hand, hoe komt het en wat vind ik er zelf eigenlijk van?’

haar ouders en zusje uit Syrië. Haar vader was hulpverlener in Aleppo en toen de oorlog uitbrak, was het daar niet langer veilig. In de film vertelt ze: ‘Ik weet nog goed dat de bus werd beschoten en dat de buschauffeur riep ‘iedereen bukken’. Thuis durfde ik niks tegen mijn moeder te zeggen omdat ik bang was dat we Syrië anders moesten verlaten en dat wilde ik niet.’ Trijneke (88) werd in 1933 geboren als dochter van Johannes Post, een bekende verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog. Toen de oorlog uitbrak, was ze zes jaar oud en woonde ze op een boerderij in Drenthe waar haar familie onderduikers opving. ‘In 1944 werd mijn vader verraden’, vertelt ze aan Sara in de film. ‘Hij werd opgepakt en twee dagen later doodgeschoten. Na de bevrijding was iedereen blij. Ik wilde ook graag blij zijn, maar ik kon het niet.’

Sara

Kritisch en genuanceerd denken Sarbo: ‘Emmy, Wahhab, Sara en Trijneke bespreken hun ervaringen, die erg overeen komen, en hun blik op vrijheid en oorlog.’ Deze persoonlijke verhalen zetten studenten aan tot nadenken over thema’s als de pluriforme samenleving, racisme en het totalitaire karakter van het nationaalsocialisme. Zo vluchtte Sara (nu 15 jaar, 3 vwo) op haar tiende met

Actief burgerschap en sociale integratie Door over deze persoonlijke verhalen en historische gebeurtenissen te horen, gaan studenten nadenken over het effect van oorlog op een mensenleven en over actuele sociale, economische en politieke ontwikkelingen in Nederland, Europa en de wereld. ‘Zo leren ze dat oorlog en vluchten van alle tijden is en dat er ook op dit moment vluchtelingen uit de hele wereld zijn die zoeken naar vrijheid en veiligheid’, aldus Sarbo. De film bevat uitstapjes met extra informatie en vragen voor studenten die de docent naar eigen inzicht kan aanklikken of overslaan. Bijvoorbeeld over vluchten toen en nu. Wat is oorlog voor jou? Is onderduiken hetzelfde als vluchten? Wat zou jij meenemen als je moest vluchten? Wat betekent vrijheid voor jou? ‘Zo draagt het lesmateriaal bij aan de ontwikkeling van actief burgerschap en sociale integratie’, aldus Sarbo.’

‘Geef vrijheid een Gezicht’ De lesfilms ‘Geef Vrijheid een Gezicht’ zijn een initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5, Vluchtelingenwerk Nederland en het Landelijk Steunpunt Gastsprekers WOII-Heden. Ze zijn online te bekijken op platform www.4free-now.nl. Vanaf april 2022 is 4free-now vernieuwd en uitgebreid met extra films, artikelen, opdrachten voor jongeren en het 4FREE magazine.

Ga voor meer informatie over 4FREE naar www.4free-now.nl

Loopbaan & Burgerschap 45

E WAT DOE J

WEL

NIET

ZIET ALS JE DIT

Is er voor jouw studenten een toekomst weggelegd bij de politie?

WAT DOE JE

WEL

NIET

ZIET ALS JE DIT

WAT DOE JE

WEL

NIET

ZIET ALS JE DIT

Een belangrijke vraag die menig mbo-student bezighoudt: ‘Wat ga ik na mijn opleiding doen?’ Om die vraag te kunnen beantwoorden is het belangrijk dat ze nagaan wat hun sterke eigenschappen, interesses en talenten zijn. Met het gratis lesprogramma Wat doe je wel/niet als je dit ziet maken studenten kennis met de politie en ontdekken ze wat het politiewerk écht inhoudt. Werken bij de politie, wat vraagt dat van je? Met het lesprogramma krijgen studenten een completer beeld van het werk en de opleiding. Ze ontdekken dat werken bij de politie misschien toch beter bij ze past, dan ze op voorhand dachten. Het werk is veelzijdig en geen dag hetzelfde. Situaties kunnen binnen een minuut totaal veranderen.

Afwisselend en betekenisvol werk Agenten staan midden in de samenleving en doen afwisselend en betekenisvol werk. Toch hebben jongeren vaak een eenzijdig beeld van politiewerk en denken ‘Dat is toch niks voor mij?’. Naast de functies in uniform, heeft de politie nog veel meer te bieden. De politie is de grootste werkgever van Nederland, en net als elke andere grote organisatie kent de politie ook administratieve functies, personeelsadviseurs, IT’ers, facilitaire medewerkers, etc. Verder zijn er ook specifieke politievakgebieden. Denk onder andere aan persoonsbeveiliging, 0900-8844 en 112 telefooncentrales, digitale en forensische opsporing.

Confronterende situaties In Wat doe je wel/niet als je dit ziet worden studenten geconfronteerd met situaties waarmee ze zelf of via de (sociale) media te maken kunnen hebben, zoals diefstal, alcoholgebruik, geweld en wapenbezit. Jonge agenten in opleiding vertellen hoe zij met zulke situaties omgaan. Soms met geduld, een luisterend oor of – als het moet – met kracht. Via interactieve opdrachten worden studenten

lesprogramma is zowel inzetbaar bij het vak loopbaan als burgerschap. Als studenten deze lessen gevolgd hebben weten ze wat er bij politiewerk komt kijken en weten ze waar ze online extra informatie over een opleiding bij de politie kunnen vinden.

Het leerwerktraject

uitgedaagd om mee te denken én te handelen. Wat zou jij doen als er iemand op straat met een mes staat te zwaaien?

Interactieve digiles Het lesprogramma Wat doe je wel/niet als je dit ziet bestaat uit een inlevingsvideo, 4 dilemma’s, een skillsquiz, een kennistest en afsluitende stelling. Om de interactiviteit en betrokkenheid van de studenten tijdens de lessen te stimuleren, kunnen ze deelnemen met hun smartphone. Aansluitend op de basisles zijn er facultatieve opdrachten over een real life casus die in tweetallen uitgevoerd kan worden, een driedelige test om erachter te komen of je over de juiste eigenschappen beschikt om bij de politie te werken én een sportchallenge. Het

Als een student heeft besloten zich aan te melden voor een opleiding bij de politie, start eerst een uitgebreide selectieprocedure om te controleren of hij/zij aan de toelatingseisen voldoet. Denk bijvoorbeeld aan een sporttest, een medische keuring en een psychologisch onderzoek. Bij een positief resultaat starten ze als aspirant (agent in opleiding) een leerwerktraject op de Politieacademie. Hier wordt studie afgewisseld met lerend werken in een echt politieteam. Zo leren aspiranten het politievak in de praktijk. Een opleiding bij de politie stoomt je echt klaar voor de toekomst. Elisa, agent in opleiding: ‘Je leert je mening onderbouwen, sterk in je schoenen staan en voor jezelf opkomen. Allemaal dingen die heel belangrijk zijn, ook naast het werk. Ik ben snel volwassen geworden en heb het idee dat ik meer weet van de maatschappij dan voorheen.’ Na de opleiding hebben aspiranten niet alleen een erkend politiediploma, maar ook direct een baan bij de politie. Voor dit voltijds leerwerktraject gaat de politie een overeenkomst aan met de aspirant. Dit betekent dat hij/zij vanaf de eerste dag in dienst is bij de politie (dus ook salaris krijgt) en er geen kosten verbonden zijn aan de opleiding.

Je leert je mening onderbouwen, sterk in je schoenen staan en voor jezelf opkomen. Allemaal dingen die heel belangrijk zijn, ook naast het werk.

Meld je aan! Via onderwijsinformatie.nl/politie kun je jouw klas of school aanmelden voor het les-programma Wat doe je wel/niet als je dit ziet. Na aanmelding ontvang je gratis toegang. Daarnaast is het mogelijk om voor studenten die echt geïnteresseerd zijn, minimagazines te bestellen. Deze bevatten meer informatie over de opleidingen bij de politie. Loopbaan & Burgerschap 47

‘Met het vinden van de eigen stem maken jongeren een verschil in de tijd van nu’ Ariena Verbaan traint en coacht docenten, coaches, loopbaanontwikkelaars en schoolleiders op weg naar effectief leiderschap. In de vorige editie van L&B magazine benadrukte ze het belang van de ‘zeven gewoonten van Covey’, op weg naar persoonlijk leiderschap. Ze vertelt nu over de achtste gewoonte, het vinden van je eigen stem. Dat is volgens haar urgenter dan ooit in tijden van een crisis, zoals de coronacrisis. Tekst: Erik Ouwerkerk

Eerst even terug naar het vorige interview met Ariena. Daarin vertelde ze over de stap van loopbaancompetenties naar persoonlijk leiderschap met behulp van de zeven gewoonten van Covey. Volgens de onderwijscoach zorgt het werken met de levensstijl van de Amerikaanse inspirator, onderzoeker en auteur voor een verandering van binnenuit, waarbij het karakter van de jongere geworteld wordt, zichzelf reguleert waarbij hij of zij van binnen naar buiten proactief, effectief en sociaal handelt.

Met de zeven gewoonten hadden we de essentie van het werken met de erfenis van Covey al te pakken, toch? Maar er blijkt nog een achtste te zijn. Welke is dat en waarom is dat belangrijk?

Ariena Verbaan

‘De achtste gewoonte gaat over het vinden van je eigen stem. Van effectiviteit naar inspiratie. Ik denk dat die eigenschap nu meer dan ooit van belang is omdat jongeren houvast zoeken in de coronatijd: stages vallen uit en het contact met medestudenten en docenten wordt een stuk minder. Wie werkt met de 7 gewoonten krijgt grip op zijn eigen leven (zelfmanagement) en leert oog te hebben voor anderen en effectief samen te werken. Deze persoonlijke ontwikkeling op zich is al ontzettend waardevol, maar omdat de maatschappelijke verhoudingen nu snel veranderen en de toekomst onzeker is, is het meer

48 28

dan ooit zaak voor jongeren dat zij hun plek vinden in deze samenleving, hun eigen stem vinden als het ware. Het feit dat banen verdwijnen of veranderen kan verwarrend zijn, waardoor jongeren zich afvragen wat zij kunnen bijdragen in de maatschappij. Het ontdekken en uitdragen van hun eigen stem, hoe zij een positief verschil kunnen maken in de wereld om hen heen en daar een bijdrage aan kunnen leveren. Het is eigenlijk een continu bepalen van de eigen positie, want alleen dan kun je varen op je eigen koers. Waar die persoonlijke ontwikkeling naartoe leidt is natuurlijk niet precies te zeggen, het gaat om een potentieel dat vorm krijgt, maar het zal ergens liggen op het kruispunt van hun talent, geweten, passie en behoeften. Dat is niet niks. Het vergt een constante reflectie.’

Hoe is het daarmee gesteld op het mbo? ‘Wisselend. Je ziet in mbo-challenges en op vakmanschapsevenementen dat sommige jongeren al echt goed weten wat ze willen en kunnen. Aan de andere kant is er een grote groep die uitvalt, meer dan gemiddeld op niveau 1 en 2. Dat is niet zo gek als je kijkt naar de leeftijd; jongeren zijn volop in ontwikkeling. Ze willen gehoord en gezien worden en hebben begeleiding nodig om wegwijs te raken in de maatschappij. Dat staat nu meer dan ooit onder druk.’

Wat kunnen docenten en begeleiders doen om het tij te keren? ‘Het is belangrijk te beseffen dat de ontwikkeling van burgerschap meer is dan socialisatie. Dat is ontzettend belangrijk, maar er is nog meer. Om naar Gert Biesta te verwijzen: onderwijs draait om kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. Ze hangen met elkaar samen. Zolang de student geen idee heeft wat zijn eigen stem is, voelt hij geen

verbinding met de maatschappij. Die lijkt dan los van hem te staan.’

Persoonlijke ontwikkeling is… persoonlijk. Het moet voor veel jongeren heel spannend zijn om daar klassikaal, met alle twijfels en schaamte, vorm aan te geven. (Intensieve) Individuele begeleiding is dan noodzakelijk. ‘Natuurlijk. De vorming van persoonlijkheid, identiteit en karakter is geen apart vakgebied, maar gebeurt de hele dag door op allerlei momenten. Al deze momenten zijn in zekere zin uniek. Het is belangrijk om die momenten te herkennen. Daarom geloof ik ook in educatie van docenten en andere onderwijsprofessionals die jongeren dagelijks (/vaak) zien. Dat vraagt meer (basis)kennis van psychologie, waardoor je beter kunt begrijpen en begeleiden hoe bijvoorbeeld het emotioneel regulatiesysteem werkt op die leeftijd, waar uitstelgedrag vandaan komt etc. Echt begrijpen zorgt voor herkenning, dat betekent erkenning, waardoor de student zich gehoord en gezien voelt, en dat geeft vleugels. Ik zie een positieve trend in dat opzicht, er is steeds meer kennis aanwezig.’

Om aan te haken bij de vleugels: geef eens een voorbeeld van studenten die je de laatste jaren ‘hebt zien vliegen.’ ‘Er zijn tal van jongens en meisjes die het hebben aangedurfd hun stem te laten horen. Ze zijn bijvoorbeeld gaan vloggen of bij een politieke partij gegaan. Ze hebben hun angsten overwonnen en zijn gaan staan voor waar ze in geloofden. Je moet het maar durven… Een goede begeleider geeft zijn pupillen dat zelfvertrouwen en laat ze vliegen. Een gouden toekomst tegemoet. Waarheen, dat bepalen ze gelukkig zelf.’

Wat is stem? Stem bevindt zich op het kruispunt van de vier cirkels: Talent, waar iemand goed in is. Passie, wat iemand leuk vindt om te doen. Behoefte, wat anderen nodig hebben in de wereld. Geweten, wat iemand denkt dat het juiste is om te doen.

Vind je stem... Als je werk doet dat gebruik maakt van jouw talenten en je passie voedt - dat voortkomt uit een behoefte in de wereld - dan ligt daar jouw roeping - jouw stem.

...en inspireer anderen om hun stem te vinden Zodra jij je stem hebt gevonden, kun je jouw bijdragen vergroten om anderen te inspireren hun stem te vinden. Loopbaan & Burgerschap 49 29

Burgerschap methodes en lesmaterialen

Tijdens het vak Burgerschap leren studenten over de wereld om hen heen en over het maken van afwegingen en keuzes voor hun toekomst. Educatheek.nl heeft een uitgebreid assortiment Burgerschap lesmaterialen, leerlijnen en complete methodes.

Uitgelich t

Uitgelicht

StruX Burgerschap

KIES - Burgerschap

StruX is een complete methode voor het praktijkonderwijs, vso en de entreeopleiding. Burgerschap vormt een belangrijke leerlijn binnen deze methode.

KIES biedt vier activerende leerwerkboeken burgerschap voor studenten in het PrO, vso, entree-opleidingen en mbo-niveaus 2, 3 en 4.

•

KIES stimuleert de onderlinge samenwerking

•

Daagt studenten uit tot kritisch nadenken

•

Biedt per thema theorieblokken en praktijkopdrachten

StruX behandelt uiteenlopende thema’s als loopbaan, gezondheid en ﬁnanciën.

•

Biedt de basis voor een zelfstandige plaats in de maatschappij.

•

Gevat in vier praktische leer- en werkboeken.

Bestel deze én andere Burgerschap lesmaterialen en methodes op

Educatheek.nl/burgerschap Educatheek.nl | info@educatheek.nl | 030 – 711 03 17

Nieuw lesprogramma:

‘Brandmeester op de werkvloer’

Wat weten jouw studenten over brandveiligheid? Met het lesprogramma Brandmeester leren studenten kritisch na te denken over brandveiligheid, onderzoeken ze actief mogelijke brandrisico’s op de werkvloer en leren ze wat ze kunnen doen om diezelfde omgeving zo brandveilig mogelijk te maken. Het activerende en uitdagende lesprogramma Brandmeester is ontwikkeld in opdracht van Brandweer Nederland en gaat over brandveiligheid in de sector Techniek en Gebouwde omgeving en de sector Zorg, Welzijn en Sport.

Wat houdt het lesprogramma in?

Onder controle

• •

Brandmeester is het sein dat de brandweer geeft wanneer een brand onder controle is. De stof uit het lespakket is speciaal afgestemd op de desbetreffende sector. Wat je moet weten over brandveiligheid, hangt namelijk af van de sector waarin de studenten aan het werk gaan. In de zorg is het veilig vluchten van de zorggebruikers die mogelijk moeilijk ter been zijn een grote uitdaging, terwijl in de bouw het op de juiste wijze installeren van een brandveilige deur van levensbelang is.

Aan de hand van uitdagende en interactieve onderzoeksvragen in een cyclus van onderzoekend leren, verdiepen de studenten zich in de volgende drie belangrijke aspecten van brandveiligheid:

•

het voorkomen van brand; het beperken van branduitbreiding en rookverspreiding; veilig vluchten.

Brandmeester sluit aan bij de drievoudige kwalificatieplicht van het mbo en kan worden aangeboden bij vakken die aansluiten bij werkprocessen, vakkennis en vaardigheden en in de LOB-uren.

Meld je aan en ga met je studenten aan de slag! Het lesprogramma Brandmeester wordt medio april 2022 gelanceerd. Meld je nu alvast aan op www.onderwijsinformatie.nl/brandmeester en wij houden je op de hoogte wanneer het materiaal beschikbaar is. Jouw school doet toch ook mee?

Loopbaan & Burgerschap 51

BURGERSCHAP [AAN] DÉ NIEUWE DIGITALE BURGERSCHAPSMETHODE VOOR HET MBO

www.codenamefuture.nl

& MODULAIR THEMATISCH TIJK RELD & PRAK E W S G IN V E L BE RTFOLIO DIGITAAL PO RENTIATIE NIVEAUDIFFE

ZET JONGEREN IN DE AAN-STAND www.ganaar.link/aan

Meer weten? Scan de QR-code of neem contact met ons op!

info@codenamefuture.nl 070 302 47 70

Loopbaan & Burgerschap magazine #2 februari 2022

Articles inside

Nieuw lesprogramma: Brandmeester

Goed in gesprek over verkeerde informatie

‘Wat zou jij meenemen als je moest vluchten?’

Column: Controverse of consensus?

Jongeren voorbereiden op hun toekomst

‘Politiek mag wel wat transparanter’

Column: Het verschil tussen Noord-Korea en NL

Hoe geef je cultuureducatie een serieuze plek?

Zo ga je de strijd met stagediscriminatie aan