Giới thiệu phương pháp nghiên cứu trong KHXH

Phương pháp nghiên cứu trong khoa học xã hội Sai Gon Summer School 2018 | ThS. Phạm Thị Thủy Tiên Tien.phamthithuy2386@hoasen.edu.vn

Nội dung 1.

Phương pháp nghiên cứu khoa học hiện đại

2.

Quy trình nghiên cứu khoa học

3.

Đạo đức trong nghiên cứu khoa học

2

Tại sao cần học phương pháp khoa học?

Not all scientific studies are created equal !

3

Phương pháp ngoài khoa học

4

Phương pháp khoa học •

Là một cách tư duy (a way of thinking) -> chúng ta áp dụng trong đời sống hằng ngày.

•

Là một hệ thống tư duy ( a system of thought) -> nhà khoa học đi tìm câu trả lời về thế giới xung quanh.

5

Quy nạp Quan sát A1 Quy luật/ Kết luận cái tổng thể A

Quan sát A2 Quan sát A3 ….

•

NHƯNG… ….

A1

A2

A3

A4

=> Tất cả thiên nga trên đời đều màu trắng?

6

Diễn dịch •

Quy luật/ Kết luận cái tổng thể A Tất cả thiên nga trên đời đều màu trắng!

Quan sát A3, A4, A5,…

… …..

7

Diễn dịch – giả thuyết •

Nếu Quy luật/ Tổng thể A đúng, thì Quan sát A4, A5, A6,… phải đúng.

A4

A5

A6

An

Giả thuyết sai. Kết luận ban đầu bị bác bỏ.

8

Phương pháp khoa học hiện đại •

Trong khoa học tự nhiên • Thực nghiệm (empiricism) • Diễn dịch-giả thuyết (hypothetico- deductive method)

•

Trong khoa học xã hội • Thực nghiệm kiến tạo (constructivist empiricism) • Diễn dịch-giả thuyết (hypothetico- deductive method)

9

Phương pháp khoa học hiện đại Phản nghiệm – falsification

10

Chu kỳ thực nghiệm (Empirical cycle) Đánh giá

Kiểm định giả thuyết bằng công cụ thống kê: -Thống kê mô tả -Thống kê suy luận

Đi tìm đề tài nghiên cứu

Kiểm định

Quan sát

Diễn dịch Phương pháp định lượng Đề ra giả thuyết

Nếu GT đúng -> tạm thời chấp nhận Nếu GT sai -> bác bỏ hoặc điều chỉnh

Quy nạp

Phương pháp định tính

11

Một cuộc cách mạng phương pháp khoa học?

CHUYỂN DỊCH HỆ THUYẾT (Paradigm Shift) – Thomas Kuhn (1922 – 1996)

12

Quy trình nghiên cứu khoa học 1.

Đặt câu hỏi nghiên cứu

2.

Nghiên cứu lý thuyết

3.

Lập giả thuyết nghiên cứu

4.

Chọn biến số nghiên cứu

5.

Thiết kế nghiên cứu

6.

Thu thập dữ liệu

7.

Phân tích dữ liệu

8.

Diễn giải kết quả 13

1. Câu hỏi nghiên cứu •

Mô tả (Descriptive)

•

Tương quan (Association)

•

Quan hệ nhân quả (Causality)

14

Quan hệ nhân quả •

Là loại quan hệ quan trọng và có giá trị nhất trong nghiên cứu khoa học

•

Bốn điều kiện để kết luận quan hệ nhân quả giữa A và B: A và B xảy ra cùng nhau A trước, B sau X và Y cùng biến thiên Tương quan Nhân quả (correlation) B chỉ xảy ra nếu A xảy ra (causality)

15

2. Nghiên cứu lý thuyết – PRISMA

http://prisma-statement.org/ 16

3. Giả thuyết nghiên cứu Giả thuyết vô hiệu (null hypothesis) (1) Không có sự khác biệt giữa các nhóm HOẶC (2) Không có mối quan hệ giữa các biến số Ví dụ: (1)

Không có sự khác biệt trong hành vi gây hấn giữa nhóm chơi video game bạo lực và nhóm chơi video game không có yếu tố bạo lực.

(2)

Không có mối quan hệ giữa giới tính và thu nhập. ĐHHS | PHẠM T.T. TIÊN

17

3. Giả thuyết nghiên cứu Giả thuyết thay thế (alternative hypothesis) (1) Có sự khác biệt giữa các nhóm HOẶC (2) Có mối quan hệ giữa các biến số Ví dụ: (1)

Nhóm chơi video game bạo lực có nhiều hành vi gây hấn hơn nhóm chơi video game không có yếu tố bạo lực.

(2)

Có mối quan hệ giữa giới tính và thu nhập.

(3)

Trung bình thu nhập của nam giới cao hơn nữ giới. ĐHHS | PHẠM T.T. TIÊN

18

4. Chọn biến số nghiên cứu •

Thói hung hãn • •

Sức hấp dẫn •

•

Tình yêu

Trầm cảm

Trí thông minh

19

5. Thiết kế nghiên cứu •

Thiết kế cắt ngang mô tả (cross-sectional design)

20

5. Thiết kế nghiên cứu •

Thiết kế can thiệp (true experimental design)

21

5. Thiết kế nghiên cứu •

Thiết kế bán can thiệp (quasi-experimental design)

22

5. Thiết kế nghiên cứu •

Nghiên cứu theo dòng đời (longitudinal study)

23

6. Thu thập dữ liệu •

Quan sát

•

Bản hỏi (questionnaire)

•

Test chuẩn hóa (psychometric test)

•

Phỏng vấn

•

Tự quan sát

•

Sinh lý thần kinh (psychophysiological methods), sóng não (EEG)

•

Chụp hình não bộ (fMRI, DTI)

•

Phát biểu suy nghĩ thành lời nói (verbal protocol)

24

7. Phân tích dữ liệu •

Thống kê mô tả • Mô tả mẫu nghiên cứu • Tóm tắt các xu hướng trong mẫu: • Xu hướng trung bình – central tendency • Phân tán – dispersion

•

Thống kê suy luận • Cho phép suy luận từ các đặc điểm và xu hướng của mẫu sang cho quần thể.

25

7,8. Phân tích dữ liệu & Kết luận 1)

Giả định – Assumptions • Phân phối ngẫu nhiên (hay chọn mẫu ngẫu nhiên) • Hình dạng của phân bố

2)

Giả thuyết thống kê – Hypotheses • Giả thuyết vô hiệu – Null hypothesis H0 •

Giả thuyết thay thế - Alternative hypothesis Ha

3)

Kiểm định thống kê – Test Statistics

4)

P-Value • P-value nhỏ là bằng chứng để vô hiệu hóa H0.

5)

Kết luận – Conclusion

26

Đạo đức trong nghiên cứu khoa học

Tuskegee Syphilis Study (1932 – 1972)

Đạo đức trong nghiên cứu khoa học

https://www.youtube.com/watch?v=FMnhyGozLyE

1920 1960

Đạo đức trong nghiên cứu khoa học

Đạo đức đối với người tham gia •

Tôn trọng

•

Thiện tâm

•

Công bằng

30

Nghiên cứu trên động vật

Bạn có sẵn sàng hy sinh chú mèo con này cho khoa học? … để tìm cơ chế hoạt động của hệ thần kinh thị giác? … nếu bạn biết rằng nghiên cứu sẽ đặt nền móng cho những ứng dụng vô cùng quan trọng trong 25 năm tới?

31

Liêm chính trong nghiên cứu •

Đạo văn

•

Gian lận

•

Xung đột lợi ích

•

Niềm tin cá nhân

32

Vùng xám trong thông lệ nghiên cứu

Good research practices

Lý tưởng

Luộm thuộm

Questionable research practices

Thiên kiến không chủ ý

Thiên kiến có chủ ý

Fabrication Falsification Plagiarism

Làm sai dữ liệu

Làm giả dữ liệu

33

Cảm ơn bạn đã chú ý lắng nghe!

34