Labyrint wegwijs 1 stap 2 voorbeeld

Wegwijs in het labyrint is wegwijzer 1 van Labyrint, een methode levensbeschouwing voor de onderbouw havo/vwo. De methode biedt materiaal voor drie lesjaren en bestaat uit vijftien wegwijzers en de methodesite www.labyrint-online.nl. Daarnaast is er voor de docent veel materiaal ter ondersteuning in de handleiding en op de methodesite.

Ontwerp en lay-out: Mediaeval Ontwerpers, Nijmegen Pre Press, Zeist NijghVersluys Ericastraat 18 3742 SG Baarn Correspondentieadres: Postbus 225 3740 AE Baarn

Customer Contact Center Voortgezet Onderwijs Telefoon: 035-5482470 Fax: 035-5418221 E-mail: vo@nijghversluys.nl Internet: www.nijghversluys.nl www.labyrintonline.nl www.labyrintonline.nl/ww1

Beeldresearch: B en U International Picture Service, Diemen ELF beeldredactie en -research, Geldermalsen Illustraties: Anjo Mutsaars, Haren Vakdidactische adviezen: Thom Geurts Met dank aan Jan van Lier, Jop Delemarre en alle docenten en leerlingen die het materiaal in de praktijk hebben getest.

Verantwoording Foto’s Catchlight Visual Services, Huizen: p. 8 afb. 3, 10, 26 foto 3, 41 linksonder Fabian Cevallos / Corbis: p. 22 Corbis: p. 31 Owen Franken / Corbis: p. 30 Julia Grossi / Corbis: p. 26 foto 1 Kippa / ANP: p. 26 foto 4 Bob Krist / Corbis: p.23 links Eoghan McNally / Shutterstock: p. 26 foto 2 Olga Mishyna / Shutterstock: p. 23 rechts Shutterstock: p. 39 linksboven + linksonder Shutterstock / Martin Green: cover (onder) Stichting Vrienden van Loesje, Arnhem: p. 39 rechtsonder Twan Wiermans, Cadier en Keer: p. 32

Bob Anderson / Masterfile Nederland, Utrecht: p. 6 Chris Lisle / Corbis / TCS, Amsterdam: p. 8 Dave Bartruff / Corbis / TCS, Amsterdam: p. 8 David Aubrey / Corbis / TCS, Amsterdam: p. 8 Archief J.H. Kok b.v. Kampen:p. 11, 34, 35 David Turnley / Detroit Free Press / Transworld, Amsterdam: p. 13 Rolf Bruderer / Corbis / TCS, Amsterdam: p. 13 Len Munnik, Prinsenbeek: p. 16 J.C. Vincent / Lineair, Arnhem: p. 24 Norbert Schaefer / Corbis / TCS, Amstaerdm: p. 24 Zefa Benelux Press: p. 24 Hans Oostrum Fotografie, Den Haag: p. 41 Leo Himsl / Mediacolor’s, Zürich: p. 41

Tekst De Bijbelteksten in de wegwijzers van Labyrint komen uit de Nieuwe Bijbelvertaling, Katholieke Bijbelstichting, Boxtel, Nederlands Bijbelgenootschap, Haarlem 2004. ‘Het nijlpaard’ op p. 14 is een verhaal van Toon Tellegen, overgenomen uit Misschien wisten zij alles. Alle verhalen over de eekhoorn en de andere dieren, Querido, Amsterdam, 2001. ‘De vos en de raaf ’ op p. 15 is een bewerkte fabel van De la Fontaine.

De uitgever heeft getracht met alle rechthebbenden op illustraties en teksten contact op te nemen. Mogelijk is dit niet in alle gevallen gelukt. Diegenen die menen rechten te kunnen doen gelden op illustraties en/of teksten, worden verzocht contact op te nemen met de uitgever.

Derde druk, tweede oplage, 2008 ISBN 9789042542204 / NUR 132 © 2003, 2008 Uitgeverij NijghVersluys bv, Baarn Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijke verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

wegwijs labyrint 1.indd 2

20-07-2009 14:25:04

Inhoud

Inleiding

4

Je maakt kennis met levensbeschouwing.

Stap 1 De levensbeschouwelijke optiek

11

Hoe kijk je levensbeschouwelijk? Wat is eigenlijk levensbeschouwelijk leren?

Stap 2 Persoonlijke waarden

18

Wat vind jij belangrijk in je leven en hoe voel je je daarbij?

Hoe denk jij over geluk, geweld, ruzie, liefde, strijd, zin en onzin?

Stap 3 Waardegemeenschappen

25

Van welke groepen en verenigingen maak jij deel uit? Waar hoor je nog meer bij dan bij je familie en je klas?

Stap 4 Redeneren

32

Welk standpunt neem je in? En welke argumenten heb je ervoor? Denkt iedereen hetzelfde?

Stap 5 Consequenties

38

Hoe anders ben je gaan denken en heeft dat gevolgen voor je gedrag?

Afronding

44

Wat heb je geleerd? aan de Wat is hier t eraan hand? Het lig kijkt. ar na er je e ho

wegwijs labyrint 1.indd 3

20-07-2009 14:25:04

Stap 2 Persoonlijke waarden

Dingen met een geheim Aan de tas van Jeroen hing een heel klein beertje. Ooit was het een wit beertje geweest, maar dat was het allang niet meer.

Het was nu een klein, groezelig, grijs beertje, en er was één oor af. Jeroen zei altijd dat het zijn geluksbeertje was. Hij had het toen hij klein was van zijn oma gekregen.

Als hij het beertje bij zich had, ging alles altijd een klein beetje beter. ‘Heb jij ook een geluksbeertje?’, vroeg de leraar op een dag aan Martijn. Martijn zei dat hij zulke kinderachtige dingen niet deed. Hij haalde zijn schouders op, om nog even te laten zien hoe flauw hij het vond. ‘En dat touwtje om je pols, wat is dat dan?’, vroeg Jasmijn.

‘Dat is heel wat anders’, zei Martijn, ‘dat is een touwtje dat we van de zomer in de duinen vonden bij het kamperen. Toen waren we eerst verdwaald, maar later vonden we zelf de weg weer terug. Met z’n drieën waren we, en we bleven de hele vakantie met elkaar optrekken. We hebben heel wat wedstrijden gewonnen, zo goed waren we. Het touwtje is een herinnering. En ook omdat we een soort club geworden zijn toen.’ ‘Toch is het een beetje hetzelfde als een beertje’, zei Marijke.

‘Wat heb jij dan?’, vroeg de leraar aan haar. Marijke liet een ringetje met een blauw steentje zien. ‘Dat heb ik altijd om’, zei ze. ‘Het was van mijn moeder, toen zij klein was. En ik wil later net zo worden als zij.’ ‘Wat hebt u meneer?’, vroeg Jasmijn. De leraar haalde zijn agenda te voorschijn. ‘Kijk’, zei hij en hij liet een foto zien. De kinderen zagen een portret van twee kleine kindertjes in de sneeuw. ‘Dat zijn mijn kinderen’, zei hij, ‘en ik heb de foto altijd bij me.’ Je kon wel zien dat hij trots op die kinderen was, dacht Marijke; hij keek zo leuk naar die foto. ‘Ik heb ook altijd een foto bij me’, zei Jasmijn, maar ze schrok toen ze het zei. ‘Van wie dan?’, vroeg Martijn onmiddellijk, maar Jasmijn zei niets en kreeg een beetje een kleur. Zo lang had ze die foto van Joeri, die in de tweede klas zat, nog niet en dat ze een beetje verliefd op hem was en pas ontdekt had dat hij dat ook op haar was, hield ze maar liever geheim. ‘Van wie dan?’, vroeg Jeroen, maar ze zei niets.

Cultuur Je hebt gezien dat je bij levensbeschouwing naar andere dingen vraagt dan bij geschiedenis of aardrijkskunde. Het is belangrijk dit onderscheid te kunnen maken.

Vanuit de levensbeschouwelijke optiek kan ‘thuis’ heel verschillende dingen betekenen. Je thuis voelen heeft te maken met de cultuur waarin je leeft. Iedereen doet thuis zijn eigen dingen en vindt die heel gewoon. Anderen kunnen die dingen heel vreemd vinden. ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 18

[18]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:40

Twee dingen zijn belangrijk voor de cultuur: 1 de plaats waar je woont; 2 de tijd waarin je leeft.

Deze twee elementen bepalen of je je ergens thuis voelt.

G Opdracht 14 Neem een voorwerp van thuis mee dat belangrijk voor je is. Iets dat je nooit weg zult gooien of zo maar aan een willekeurig iemand zult geven. Verdeel de klas in vijf groepen. Laat om de beurt zien wat je hebt meegebracht en vertel waarom dat ding zo belangrijk voor je is. Let op: luister goed naar elkaar en stel ook vragen. Maak na afloop een verslag van het gesprek.

•

Opdracht 15

a Stel dat je broertje of zusje het voorwerp dat je hebt laten zien, kapot maakt of weggooit. Hoe zou je reageren? b Waarom zou je zo reageren?

G Opdracht 16 In deze opdracht gaan jullie rollenspellen spelen. Verdeel de klas in groepen van ongeveer vijf leerlingen. De bedoeling is, dat je laat zien dat je je in een bepaalde situatie op je gemak voelt of juist niet.

Kies met je groep één of twee van onderstaande situaties en beeld ze uit in een rollenspel. a Omdat je ouders gescheiden zijn, ben je naar een andere plaats verhuisd en moet je naar een nieuwe school. Vandaag is je eerste lesdag en je komt de klas binnen… b Jouw school organiseert elk jaar een grote talentenjacht. Jij wilt graag meedoen en daarom worden er audities gehouden. Vandaag verschijn je met je groep voor de auditie… c Op de basisschool was je niet de populairste leerling. Als klasgenoten een feestje organiseerden, werd je niet gevraagd. Nu ligt er een uitnodiging in je kluisje om vrijdagavond te komen… d Samen met een klasgenoot moet je een presentatie doen. Die klasgenoot laat het echter lelijk afweten en je dreigt er alleen voor op te draaien. Je hebt steeds geprobeerd een afspraak te maken om de presentatie voor te bereiden, maar dat is niet gelukt. Uiteindelijk besluit je het dan maar in je eentje te doen. Op de dag van de presentatie verschijnt je klasgenoot en wil samen met jou de presentatie houden… ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 19

[19]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:40

e Iemand van de basisschool die jij niet zo leuk vindt, is met je meegegaan naar de middelbare school en zit ook nog bij je in de klas. Vanmorgen deelde hij doodleuk mee dat hij per se naast jou wil gaan zitten… f Je krijgt, zoals wel vaker, van je docent wiskunde een enorm compliment, omdat je altijd zo overzichtelijk werkt. Deze docent vindt jou geweldig, maar de klas begint te joelen… g Bij één van je klasgenoten is onlangs diabetes vastgesteld. Je bent zeker geen vriendin van haar, integendeel, zij was degene met wie je heel vaak ruzie had.

Vanmorgen in de mentorles heeft zij verteld dat zij zichzelf dagelijks een insuline-injectie moet geven… h Na een aardbeving ergens in Azië organiseert de school een grote inzamelingsactie. In iedere klas wordt iemand gevraagd als vertegenwoordiger van zijn klas op te treden. De mentor vraagt aan jou of jij de vertegenwoordiger van je klas wilt zijn…

Terwijl één groep speelt, schrijven de andere groepen op welke gevoelens ze bij de verschillende spelers waarnemen. Kies uit de lijst op deze bladzijde en vermeld welke speler welk gevoel liet zien.

Allerlei Gevoelens dat hij zich veilig voelt

op z’n gemak

dat hij om iemand of iets geeft

dat hij het aan kan

eenzaam

dat hij zich sterk voelt, stevig in zijn schoenen staat

angstig, bang

kwaad

vertrouwen

dat hij een band voelt

dat hij contact heeft

ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 20

dat hij zich zorgen maakt

in de steek gelaten

teleurgesteld gevoel van troost

verdrietig

blij

machteloos

rustig

het gevoel dat hij de moeite waard is

dat hij geniet, opgetogen

dat hij zich schuldig voelt

een warm gevoel zelfvertrouwen

[20]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:41

Gevoelens, persoonlijke waarden en levensbeschouwing Gevoelens laten zien of je iets belangrijk vindt of niet. Bijvoorbeeld: als jij betrapt wordt op een leugen, zijn je ouders boos omdat ze eerlijkheid belangrijk vinden.

Maar: als jij je ouders over je eerste verliefdheid vertelt, zijn ze blij, omdat je hen in vertrouwen neemt. Of: als jij je tegenstander met een overwinning feliciteert, voelt deze dat jij sportief bent. En als je steelt, laat je zien dat je eerlijkheid niet erg belangrijk vindt.

De persoonlijke waarden van mensen maken zichtbaar hoe iemands levensbeschouwing eruit ziet. Jouw persoonlijke waarden bepalen jouw kijk op het leven, wat jij in het leven belangrijk vindt, kortom: jouw levensbeschouwing.

•

Opdracht 17

Zoek foto’s van jezelf uit verschillende levensfasen. Ze moeten een goed beeld van jouw leven geven. Beantwoord de vragen. a Waar ben je trots op? Wat vind je waardevol? b Welke waarden zijn voor jou belangrijk? c Wat zeggen de foto’s over jouw levensbeschouwing?

•

Opdracht 18

Interview je grootouders of iemand van dezelfde leeftijd en vraag of je ook de foto’s van hun leven mag bekijken. a Vraag wat zij waardevol vinden en waar zij trots op zijn. b Vraag welke waarden er in de tijd van je grootouders belangrijk waren. c Wat zeggen de foto’s over hun levensbeschouwing? d Verschilt jouw levensvisie met die van je grootouders? Beschrijf verschillen en overeenkomsten.

What’s in a name?

Varna

Frans, Job-Jan

Aïsja

Maarten Esther

Dennis

Marijke

Jarig!

De meeste mensen vieren hun verjaardag. Ze vinden het belangrijk en fijn dat iemand een jaartje ouder wordt. Daarom feliciteren ze elkaar. Feliciteren betekent: ik wens je geluk toe! Een verjaardag is voor velen dus erg belangrijk. Voor anderen is de naamdag belangrijker. De naamdag is de feestdag van een heilige naar wie iemand ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 21

[21]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:41

genoemd is. In bepaalde landen viert men geen verjaardag, maar wordt de naamdag gevierd. Er zijn ook mensen die geen verjaardagen of naamdagen vieren. Hun geloof verbiedt hen dat.

Er zijn echter veel meer feesten die mensen vieren met anderen samen. Mensen vieren feest als een kind gedoopt wordt, als iemand volwassen wordt, als iemand zijn examen haalt, als mensen trouwen, enzovoort, enzovoort. Allemaal mijlpalen in het leven, belangrijke momenten waar mensen aandacht aan willen besteden.

•

G Opdracht 19

a Wat betekent jouw naam? Ga naar het leerlingendeel van www.labyrintonline.nl en kies deze wegwijzer (of ga naar www.labyrintonline.nl/ww1). Ga daarna naar deze opdracht en bekijk de links. b Waarom heb je deze naam gekregen? Ben je hier blij mee? c Verzamel met de klas de redenen die ouders hebben om hun kind een naam te geven. Maak daar een lijst van. d Zoek op van welke heilige 4 oktober de naamdag is en leg uit wat de heilige met deze dag te maken heeft. e Wie vieren geen verjaardag of naamdag? Zoek daar een voorbeeld van op en beschrijf ook de reden.

ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 22

[22]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:41

•• ••

Opdracht 20

Interview met z’n vieren twee echtparen die je goed kent naar aanleiding van hun trouwdag. Werk beide interviews uit op papier.

– Maak van tevoren de vragen en denk goed na wat je wilt weten en waarom.

– Maak ook ruimte voor extra dingen die verteld worden zonder dat je er om vroeg.

– Laat goed uitkomen welke dingen op de dag belangrijk waren en bekijk waarom dat zo is.

– Bekijk nu samen welke dingen van deze dag met levensbeschouwing te maken hebben.

– Welke verschillen – op levensbeschouwelijk gebied – kun je vinden? Leg uit waarom ze er zijn.

– Bij deze opdracht staat een foto van een Hindoebruiloft. Ga op zoek naar een bruiloft uit een andere cultuur dan die van de bruidsparen die door jullie geïnterviewd zijn. Leg uit, hoe een andere cultuur leidt tot andere waarden.

Gebruik de website voor de beantwoording van deze vraag. Ga naar het leerlingendeel op www.labyrintonline.nl en kies de juiste wegwijzer. Of wat sneller is: ga naar www.labyrintonline.nl/ww1. Kies daarna deze opdracht.

ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 23

[23]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:42

Foto 1

Foto 2

Foto 3

•• Opdracht 21 Bekijk de drie foto’s bij deze opdracht en beantwoord de vragen. a Welke gevoelens roepen de beelden bij jullie op? b Welke waarden vind je belangrijk, als je deze foto’s ziet? c Wat zeggen deze foto’s over jouw levensbeschouwing? d Bij welke culturen horen de foto’s? e Wat zeggen de foto’s over de bijbehorende culturen?

G

evoelens, waarden en cultuur Elke cultuur kent eigen waarden, zaken die mensen belangrijk vinden om na te streven. Een cultuur is het geheel van waarden en gebruiken van een groep mensen.

Soms vind je in één samenleving verschillende culturen. Dan kost het soms moeite om goed met elkaar samen te leven. Iedere cultuur kent immers andere waarden en gebruiken.

Ieder mens wordt binnen een bepaalde cultuur geboren. De persoonlijke waarden ontlenen mensen voor een groot deel aan die cultuur. Maar niet alles is even belangrijk. Een aantal waarden en gebruiken worden van de cultuur overgenomen, maar andere waarden juist niet. Men vindt ze niet meer in deze tijd passen. Deze waarden laten hen onverschillig. Zo kunnen gevoelens aangeven of iemand bepaalde waarden belangrijk vindt, of juist niet. Boosheid geeft aan dat iemand iets heel belangrijk vindt! Onverschilligheid het tegenovergestelde. Door te kijken naar iemands gevoelens en emoties, kun je iets te weten komen over iemands levensbeschouwing. ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 24

[24]

Stap 2 Persoonlijke waarden

20-07-2009 14:26:48

Stap 3 Waardegemeenschappen Je hoeft nooit helemaal alleen te bepalen wat belangrijk of onbelangrijk, zinvol of zinloos is. Je kunt ook kijken naar anderen. Soms delen mensen dezelfde waarden met elkaar. Zo’n groep mensen noemen we een waardegemeenschap.

Zelf maak je deel uit van verschillende groepen. Iedere groep heeft zo zijn eigen kenmerken, of het nu een sportclub is, een klas op school, een groep mensen die bij een kerk hoort of je familie. Als er in zo’n groep iets gebeurt, merk je ineens dat je bij elkaar hoort. Je deelt bepaalde waarden met elkaar en daar voel je je meestal goed bij. We noemen zo’n groep een waardegemeenschap.

In een waardegemeenschap worden bepaalde waarden gedeeld. Zo vinden katholieken hun godsdienst belangrijk omdat ze die met elkaar kunnen delen. Maar dat vinden protestanten, moslims en hindoes ook. Het zijn allemaal godsdienstige waardegemeenschappen. Ook een sportclub kun je een waardegemeenschap noemen. Nu spreken we niet van een godsdienstige, maar van een sportieve waardegemeenschap.

Sporters delen immers sportieve waarden met elkaar. Iedere waardegemeenschap heeft dus iets dat bindt, bijeenhoudt.

Iedere waardegemeenschap kent ook belangrijke personen, vertelt en bewaart eigen verhalen, heeft eigen ontmoetingsplekken, kent speciale gebruiken (ook wel rituelen genoemd) en symbolen die belangrijk zijn, maakt eigen afspraken en regels en natuurlijk hebben de leden van zo’n gemeenschap taken die speciaal bij die waardegemeenschap horen.

Een opmerkelijk initiatief In Gouda-Oost liggen bij elkaar om de hoek de Vredeskerk en de Es-Salaam-moskee. Tijdens een groot buurtfeest schilderden kinderen met witte latexverf een pad tussen kerk en moskee. De verf was van een dusdanige kwaliteit dat het pad ook na een regenbui Het vredespad in Gouda. zichtbaar bleef. Twee kunstenaars kwamen toen op het idee om de verbondenheid tussen kerk en moskee zichtbaar te maken met een vredespad in verschillende tinten blauw. Deze kleuren stellen de hemel voor en moeten de band tussen beide waardegemeenschappen zichtbaar maken: ‘We leven niet alleen naast elkaar, maar moeten vooral ook met elkaar leven’, aldus een van de wijkbewoners.

ww 1 - wegwijs in het labyrint

wegwijs labyrint 1.indd 25

[25]

Stap 3 Waardegemeenschappen

20-07-2009 14:26:50