Vmbo-kgt Leerboek
Aardrijkskunde voor de bovenbouw vmbo
SE
Aardrijkskunde
voor de bovenbouw vmbo
vmbo-kgt Leerboek
Auteurs
Freek Jutte, Katie Oost, Theo Peenstra en Michael van Veen
Eindredactie
Daphne Ariaens en Theo Peenstra
Methodeoverzicht
SE
Leerstof voor het schoolexamen
978 90 06 23789 4 De Geo online + boek 3 vmbo-b SE
978 90 06 23792 4 De Geo online 3 vmbo-b SE
978 90 06 23797 9 De Geo online + boek 3 vmbo-kgt SE
978 90 06 23800 6 De Geo online 3 vmbo-kgt SE
CE
Beste leerling,
Dit boek van De Geo gebruik je samen met de digitale leeromgeving in de les. Dit boek is van jou persoonlijk, dus je mag er aantekeningen in maken. Na dit schooljaar is het boek van jou. Dat is makkelijk als je volgend jaar iets wilt opzoeken, of iets moet leren voor een toets of je eindexamen.
Wij wensen je veel succes en plezier met het vak aardrijkskunde.
Leerstof voor het centraal examen
Leerstof voor het centraal examen
978 90 06 23793 1 De Geo online + boek 4 vmbo-b CE
978 90 06 23796 2 De Geo online 4 vmbo-b CE
978 90 06 23801 3 De Geo online + boek 4 vmbo-kgt CE
978 90 06 23804 4 De Geo online 4 vmbo-kgt CE
Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd. Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.
Team De Geo
Colofon
Vormgeving en opmaak
HollandseWerken / Marc Freriks, Zwolle
Cartografisch tekenwerk en grafieken
EMK, www.emk.nl
Fotoresearch
Lineair Beeldresearch, Arnhem & Daliz, Den Haag
Bureauredactie
Text & Support / Marjon Koolen, Beusichem la Over ThiemeMeulenhoff
ThiemeMeulenhoff is een educatieve uitgeverij die zich inzet voor het voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs. De mensen van ThiemeMeulenhoff zijn er voor onderwijsprofessionals – met ervaring, expertise en doeltreffende leermiddelen. Ontwikkeld in doorlopende samenwerking met de mensen in het onderwijs om samen het onderwijs nog beter te maken.
We ontwikkelen lesmethodes die goed te combineren zijn met andere leermiddelen, naar eigen inzicht aan te passen en bewezen effectief zijn. En natuurlijk worden al onze lesmethodes zo duurzaam mogelijk geproduceerd. Zo bouwen we samen met de mensen in het onderwijs aan een mooie toekomst voor de volgende generatie.
Samen leren vernieuwen.
www.thiememeulenhoff.nl
ISBN 978 90 06 23798 6
Editie 4, druk 1, oplage 21, 2025 © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2018
Alle rechten voorbehouden. Tekst- en datamining, AI-training en vergelijkbare technologieën niet toegestaan. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.
De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
Inhoud
en rijk
1 Arm en rijk in Nigeria 8
1.1 Nigeria: de reus in Afrika 8
1.2 Armoede in Nigeria 10
1.3 Bronnen 12
1.4 Nigeria in de wereldeconomie 14
1.5 Pas toe 16
2 Arm en rijk in de Verenigde Staten 18
2.1 Arm en rijk in Detroit 18
2.2 Armoede en rijkdom in de Verenigde Staten 20
2.3 Landbouw in de Verenigde Staten 22
2.4 Bronnen 24
2.5 Pas toe 26
3 Arm en rijk in Nederland 28
3.1 Arm en rijk binnen steden 28
3.2 Veranderingen in oude arbeiderswijken 30
3.3 Bronnen 32
3.4 Achterstandswijken verbeteren 34
3.5 Rijke steden, arm platteland 36
3.6 Pas toe 38
Casus Arm en rijk in Ogoniland 40
C.1 Armoede, ziekte en honger 40
C.2 Gezondheid in Ogoniland 42
C.3 Steun aan de Ogoni 44 Finish 46 Aan de leerling 4 Vaardigheden 136 Ruimte voor aantekeningen 142 Bronvermelding 144
4 Energie in Nederland 52
4.1 Energiebronnen 52
4.2 Uitputbaar: fossiele brandstoffen 54
4.3 Bronnen 56
4.4 Hernieuwbare energiebronnen 58
4.5 Energietransitie in Nederland 60
4.6 Pas toe 62
5 Energie in Frankrijk 64
5.1 Energiebronnen 64
5.2 Kernenergie: hoe het werkt 66
5.3 Bronnen 68
5.4 Transportnetwerken 70
5.5 Pas toe 72
6 Energie in Brazilië 74
6.1 De economie van Brazilië 74
6.2 Energiebronnen: de energiemix van Brazilië 76
6.3 Bronnen 78
6.4 Energiearmoede in São Paulo 80
6.5 Pas toe 82
Casus Het Amazonegebied 84
C.1 Het Amazoneregenwoud 84
C.2 Het tropische regenwoud verdwijnt 86
C.3 Inheemse volken 88
7 Grenzen en identiteit in Nederland 94
7.1 Verband tussen grenzen en identiteit 94
7.2 Grenzen in Nederland 96 7.3 Bronnen 98
7.4 Contacten over de grens 100
7.5 Ondanks grenzen toch samenleven 102
7.6 Pas toe 104
8 De Europese Unie en Europa 106
8.1 De Europese Unie 106
8.2 Bronnen 108
8.3 De toekomst van Noord-Ierland na de brexit 110
8.4 Uitdagingen aan de grens van de Europese Unie 112
8.5 Pas toe 114
9 Grenzen en identiteit in Rusland 116
9.1 Het bestuur van Rusland 116
9.2 Bronnen 118
9.3 Natuurlijke hulpbronnen in Rusland 120
9.4 De Krim 122
9.5 Pas toe 124
Casus Het noordpoolgebied 126
C.1 Minderheden
C.2 Claims
C.3 De toekomst
Aan de leerling
Dit leerboek gebruik je bij aardrijkskunde in klas 3. Je gebruikt ook een werkboek, of eDition. Met het leerboek en het werkboek, of eDition, bereid je je voor op het schoolexamen. In het leerboek en werkboek voor leerjaar 3 staat alles wat je moet kennen en kunnen voor het schoolexamen. Hier lees je hoe je met De Geo werkt.
Leerboek
In het leerboek staan drie thema’s: Arm en rijk, Bronnen van energie en Grenzen en identiteit Ieder thema is op dezelfde manier opgebouwd.
Startfoto
Elk thema begint met een startfoto. Hiermee verken je het thema. Samen met je docent(e) bespreek je deze foto en maak je kennis met de onderwerpen die in het thema aan de orde komen. Werk je met de digitale variant? Dan kun je je met de opdrachten ook zelfstandig oriënteren.
Hoofdstukken
De hoofdstukken behandelen het thema telkens in een ander gebied. Zo leer je over het thema in je eigen omgeving en Nederland, maar ook in andere gebieden in de wereld.
Paragrafen
Ieder hoofdstuk bestaat uit drie soorten paragrafen:
- gewone paragraaf: met leerteksten en figuren
- bronnenparagraaf: met een korte leertekst en veel bronnen
- Pas toe: hierin gebruik je alles wat je hebt geleerd in het hoofdstuk om dieper in te gaan op een onderwerp
Alle begrippen die je moet kennen, zijn vetgedrukt
De structuurtekens in de tekst helpen je de tekst te lezen:
hoofdzaak
bijzaak of opsomming
voorbeeld of extra uitleg
Aan het eind van het thema staat een casus. De casus bevat examenstof voor gt-leerlingen.
Casus
Vaardigheden
Achter in het leerboek staan alle vaardigheden uitgelegd die je bij aardrijkskunde en in het examen gebruikt.
Begrippen
Aan het eind van ieder thema staan alle begrippen, met de definitie en het paginanummer erbij.
Werkboek
De opdrachten in het werkboek helpen je om met de stof uit het leerboek te oefenen, en te leren. Aan het begin van elk hoofdstuk staat de hoofdvraag van het hoofdstuk en aan het begin van elke paragraaf een deelvraag. Deze vragen helpen je bij het leren over het thema. Als je de opdrachten maakt, werk je alle stof uit het leerboek vanzelf door.
Voor het maken van de opdrachten heb je soms ook de atlas of internet nodig.
Symbolen
Bij iedere opdracht zie je aan de symbolen wat je nodig hebt: leerboek atlas computer vaardigheden
En je ziet of je in een opdracht mag/moet samenwerken: samenwerkingsopdracht
Herhaling
De laatste opdracht in iedere paragraaf is een herhalingsopdracht. Daarin controleer je of je genoeg weet en of je antwoord kunt geven op de deelvraag van de paragraaf. In iedere paragraaf leer je een nieuwe manier om dit te doen.
Wat moet je kennen en kunnen?
Iedere paragraaf sluit af met Wat moet je kennen en kunnen? Daarin staat wat je na het maken van de opdrachten moet kennen en kunnen voor het schoolexamen.
Finish
Ieder hoofdstuk eindigt met de Finish. De slotopdracht in de Finish helpt je om overzicht te krijgen over alle stof uit het hoofdstuk en een antwoord te geven op de hoofdvraag.
In de Finish vind je ook een overzicht van de hoofdvraag, de deelvragen en alle leerdoelen van een heel hoofdstuk in het Leerdoelenoverzicht. Je kunt dit Leerdoelenoverzicht dus gebruiken als checklist bij het leren: beheers je alle leerdoelen?
Examentraining
Na ieder hoofdstuk kun je oefenen voor het schoolexamen met echte examenvragen in de Examentraining.
De online omgeving: eDition
Alle inhoud van het leerboek en werkboek staat ook online. Daar kun je dus alle opdrachten maken en alle teksten lezen. Maar in de onlineomgeving staat meer: - de start van een thema met een video en animaties - vervangende en aanvullende onlineopdrachten uit de paragrafen - een zelftoets per hoofdstuk, met een advies om nog meer te oefenen
Arm en rijk
1 Waarom is Nigeria als de reus van Afrika een arm land, ondanks de rijkdom aan natuurlijke hulpbronnen?
2 Waarom is er in de rijke Verenigde Staten ook armoede?
3 Hoe zit het met arm en rijk in Nederland?
C Wat hebben armoede, honger en ziekten met elkaar te maken in Ogoniland?
Arm en rijk in Nigeria
1.1 Nigeria: de reus in Afrika
Hierboven zie je Lagos, het grootste economische centrum van Nigeria. Nigeria wordt wel de reus in Afrika genoemd. Waarom krijgt het land deze naam? En is dat terecht?
Een groot land
Er zijn verschillende redenen waarom Nigeria een reus is.
Nigeria is een heel groot land. In oppervlakte is Nigeria het zesde land van Afrika; het is ongeveer even groot als de Benelux, Duitsland en Frankrijk samen. Er leven ongeveer 200 miljoen mensen. Geen enkel ander land in Afrika heeft zo veel inwoners. Nigeria is ook een van de dichtstbevolkte landen van Afrika.
Nigeria heeft veel natuurlijke hulpbronnen. Het land is de grootste exporteur van aardolie in Afrika. Voor Nigeria is de olie-industrie ontzettend belangrijk. De overheid verdient er veel geld aan. Behalve aardolie bezit Nigeria grote voorraden aardgas, steenkool, ijzererts en goud. Verder exporteert het land landbouwproducten als cacao en plantaardige olie.
Een arm land
In Nigeria ligt het Hollywood van Afrika: Nollywood. Hier worden per jaar meer dan duizend films gemaakt die niet alleen in Nigeria populair zijn, maar ook in veel andere Afrikaanse landen. De films gaan over het moderne Afrikaanse leven en dat spreekt veel Afrikanen aan.
Hoewel in Nigeria veel verdiend wordt aan olie, leeft ruim een derde van de Nigerianen in armoede. Het bruto nationaal product (bnp) per hoofd van de bevolking is ongeveer $ 2.500 per jaar. Dat is erg laag. Landen als Zuid-Afrika, Egypte en Congo scoren hoger.
Het inkomen in Nigeria is erg ongelijk verdeeld. Een klein deel van de Nigerianen, zoals politici en succesvolle zakenmensen, is rijk. De 10% rijkste Nigerianen verdient ongeveer 30% van het inkomen in Nigeria. Het arme helft van de bevolking verdient maar 24% van het Nigeriaanse inkomen.
Klimaat en landbouw
Grote delen van Nigeria zijn geschikt voor landbouw. Maar er zijn ook gebieden waar landbouw moeilijker is. Dat heeft te maken met het klimaat.
BENIN
Kebbi
Sokoto
Zamfara
Katsina
Jigawa Kano Yobe Borno
Kaduna
Niger
Kwara
Oyo
Ogun
Ekiti Osun
Ondo
Lagos Edo
Abuja
Nasarawa
Bauchi
Gombe
Adamawa
Plateau
Taraba
Benue Kogi
1
Nigeria: bnp per hoofd van de bevolking, 2010.
Het zuiden van Nigeria ligt dicht bij de evenaar. Dit gebied heeft een tropisch regenwoudklimaat. De temperatuur is het hele jaar door hoog en het regent er in alle seizoenen. De natuurlijke begroeiing in het regenwoud is heel dicht en er komen heel veel verschillende planten- en diersoorten voor. Maar veel bossen zijn gekapt en vervangen door akkers. Daar worden tropische gewassen zoals cacao verbouwd.
In het noorden van Nigeria is het droger. Dat deel van het land heeft een savanneklimaat. Enkele maanden van het jaar is er een droge tijd. Wortel- en knolgewassen zoals yams en cassave kunnen goed tegen deze droogte. In savannegebieden waar de droge tijd langer duurt, groeien granen. Daar komt ook veeteelt voor.
In het uiterste noorden van Nigeria heerst een steppeklimaat. Dit gebied heet de Sahel. Sahel is het Arabische woord voor kust. Dit gebied is de rand van de Saharawoestijn. Het regent er erg weinig; er is alleen wat veeteelt mogelijk.
Toekomstige nieuwe reus in de wereld?
Kan Nigeria ook uitgroeien tot een reus in de wereld? Daar zijn argumenten voor en tegen.
De olievoorraden maken van Nigeria een belangrijk land: veel landen hebben die olie nodig. De economie van Nigeria is sinds 2000 flink gegroeid. Ook andere bedrijven produceren en verdienen steeds meer en het aantal rijke Nigerianen groeit. Nigeria heeft ook een grote, groeiende bevolking. Dat trekt bedrijven aan die goederen willen verkopen, zoals kleding en telefoons.
2
Het aantal wijken met moderne huizen en appartementen groeit, zoals hier in Abuja.
Meer bedrijven in Nigeria betekent meer werk en inkomen voor de Nigerianen en dat trekt weer nieuwe bedrijven aan.
Maar Nigeria kent ook een paar flinke moeilijkheden. In Nigeria wonen veel verschillende volken. Samenleven gaat niet altijd goed. In het noordoosten plegen terroristen die een strenge islamitische wetgeving willen, aanslagen. In Nigeria wordt ook te weinig stroom opgewekt voor bedrijven en huishoudens. Bovendien zijn de wegen en spoorlijnen in het land slecht. Deze dingen maken Nigeria kwetsbaar.
uinee
bevolkingsgroep in % van de bevolking Hausa-Fulani Yoruba Igbo
3
Spreiding van de bevolkingsgroepen in Nigeria.
Golf van Guinee
NIGER
BENIN
Jos
Port Harcourt Kano
FIGUUR
FIGUUR
FIGUUR
1.2 Armoede in Nigeria
Veel mensen in Nigeria hebben te maken met armoede. Het bnp per inwoner is laag. Aan welke andere kenmerken kun je de armoede herkennen en wat hebben die kenmerken met elkaar te maken?
Voedselzekerheid
In grote delen van Nigeria worden voedselgewassen verbouwd. Die gewassen zijn bedoeld om de eigen bevolking te voeden. In Nigeria wordt minder voedsel geproduceerd dan de mensen nodig hebben. Het tekort wordt aangevuld door voedsel uit het buitenland te importeren. Toch is de voedselvoorziening nog steeds onvoldoende. Dat betekent dat het voedsel niet goed verdeeld wordt over het land. Er is niet altijd voedselzekerheid; niet iedereen heeft altijd genoeg te eten.
Voedseltekort
Ongeveer 8% van de Nigerianen heeft te weinig te eten. Er bestaan twee soorten honger of ondervoeding Om ondervoeding te voorkomen, moet je voldoende en gevarieerd eten.
Bij te weinig eten spreek je van kwantitatieve ondervoeding (kwantiteit = hoeveelheid). Je lichaam heeft elke dag energie en bouwstoffen nodig. Die energie wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal). Een mens heeft er per dag ongeveer 2.000 tot 2.500 nodig.
In voedsel zitten ook beschermingsstoffen. Vitaminen en mineralen zijn stoffen die je lichaam nodig heeft voor de afweer van ziekten. Als deze stoffen niet in het voedsel zitten, is de kwaliteit van het voedsel niet goed. Dat veroorzaakt kwalitatieve ondervoeding
Het percentage mensen dat te veel eet en overgewicht heeft, stijgt in Nigeria overigens ook. Dat komt doordat fastfood goedkoop is en omdat eten in fastfoodrestaurants een teken is van rijkdom en modern zijn.
Deel van de Nigeriaanse bevolking dat te weinig kilocalorieën binnenkrijgt, 1995 - 2015.
Gezondheid en ziekten
De gezondheidstoestand van veel mensen in Nigeria is niet goed. Je ziet dat aan de levensverwachting: gemiddeld worden Nigerianen maar 55 jaar oud.
In Nigeria sterven veel mensen aan infectieziekten. Dat zijn besmettelijke ziekten die worden verspreid door bacteriën en virussen. In rijke landen gaan daar bijna geen mensen aan dood.
- Malaria is een tropische ziekte die wordt verspreid door malariamuggen. Besmette mensen krijgen hoge koorts en kunnen zonder goede behandeling overlijden.
- Diarree ontstaat vaak door het eten van bedorven voedsel of het drinken van vervuild water. Door diarree drogen mensen uit en dat kan dodelijk zijn.
- In Nigeria heeft ongeveer 3% van de bevolking hiv/aids. Die ziekte verspreidt zich door (wisselende) seksuele contacten of via het contact met bloed. In 2016 overleden er ongeveer 160.000 Nigerianen aan.
Kinderziekten zijn ook een probleem. Het aandeel van de Nigeriaanse baby’s dat wordt ingeënt tegen mazelen, is bijvoorbeeld ook in vergelijking met de buurlanden erg laag. Deze ziekte had met een goedkope prik voorkomen kunnen worden. Het sterftecijfer van baby’s, de zuigelingensterfte, is daardoor erg hoog. Van de 1.000 Nigeriaanse baby’s overlijden er 65 in het eerste levensjaar. In Nederland zijn dat er 3.
FIGUUR 4
5
Inentingen in Nigeria bij kinderen, 2013.
Huisvesting
Percentage vrouwen zonder opleiding, 2015.
Ondervoeding, ziekte, huisvesting en onderwijs
De armoede kun je in Nigeria ook zien aan de huizen waarin mensen wonen. De meeste Nigerianen wonen in eenkamerappartementen of kleine zelfgemaakte woningen, vaak met veel mensen bij elkaar. Veel huizen zijn van slechte kwaliteit. De muren zijn niet altijd stevig, de woningen zijn slecht geïsoleerd en vaak niet aangesloten op een waterleiding of riool. Veel huizen hebben wel elektriciteit, maar die is niet altijd veilig aangelegd. In de steden liggen enorme wijken met zelfgebouwde huizen die dicht op elkaar staan. De straten zijn onverhard, er zijn open riolen en weinig parken en pleinen.
Armoede heeft veel te maken met problemen op het gebied van ondervoeding, ziekte, huisvesting en onderwijs. Ze houden elkaar in stand en versterken elkaar. Ze vormen samen een cirkel van armoede Mensen die bijvoorbeeld arm zijn, eten slechter en zijn daardoor vaker ziek. En als je geen geld voor medicijnen hebt, ben je sneller of langer ziek. Andersom zorgt ziekte ook voor armoede. Want zieke mensen kunnen niet goed werken en verdienen minder geld. Met minder geld woont iemand in een slechter huis en een slechter huis zorgt weer voor ziekte.
FIGUUR
Zelfbouwwijk in Ijegun, Lagos.
FIGUUR 6
FIGUUR 7
1.3
Bronnen De oorzaken van armoede
Titel ...
BRON 2 Deel van de totale overheidsuitgaven aan onderwijs, 2014.
Er zijn veel redenen waardoor Nigeria problemen heeft met armoede, voedsel, huisvesting, gezondheid en onderwijs. Deze paragraaf gaat over de oorzaken die binnen Nigeria liggen.
Onvoldoende inkomsten
Veel Nigerianen verdienen niet genoeg met hun werk.
Ongeveer 30% van de Nigerianen werkt in de landbouw. De boerenbedrijven zijn meestal klein en de oogsten ook. De boeren produceren vooral voor eigen gebruik en verkopen maar een deel van hun oogst op de markt. Dat levert weinig op. Om hun inkomen te vergroten, hebben boeren betere zaden, bestrijdingsmiddelen en machines nodig, maar die zijn duur. Boeren zeggen dat ze te weinig steun van de regering krijgen om zulke investeringen te doen.
Het grootste deel van de Nigerianen werkt in de dienstensector. Bij een deel van die banen hoort een contract en een vast salaris. De rest van de mensen werkt in de informele sector. Ze wassen auto’s, halen afval op of verkopen spullen op straat. Dat is ongeschoold en slechtbetaald werk. Nigerianen werken in de informele sector, omdat er te weinig echte banen zijn. Veel werkloze Nigerianen bedenken dan zelf iets om geld te verdienen.
Banen met hoge salarissen zijn er wel in de olieindustrie, bij de regering en enkele andere grote bedrijven. Maar er zijn maar weinig van zulk soort banen.
Te weinig geld voor onderwijs
Het onderwijs in Nigeria krijgt opnieuw minder geld dan de 26% van de nationale begroting die door de Verenigde Naties wordt geadviseerd. Dat is wat volgens de VN nodig is om goed onderwijs te kunnen geven. In het voorstel dat de president voor 2018 aan het parlement presenteerde, wordt maar 7,04% aan onderwijs uitgegeven. Dat is minder dan vorig jaar. Deze daling is tegen de afspraken die met universiteiten was gemaakt. De leraren protesteren daarom ook tegen het nieuwe voorstel van de president.
Te weinig geld veroorzaakt te veel sterfte in Nigeriaanse ziekenhuizen
Er zijn weinig artsen in Nigeria zodat de artsendichtheid laag is. Gemiddeld zijn ongeveer 2.500 inwoners afhankelijk van één arts (in Nederland zijn dat er ongeveer 340). Als een dokter veel patiënten moet behandelen, is de zorg minder goed.
In ziekenhuizen ontbreekt verder vaak van alles. Er zijn te weinig bedden, geen goede apparaten en geen medicijnen. Artsen krijgen een laag salaris, waardoor sommigen verhuizen naar landen waar ze meer kunnen verdienen.
Er zijn grote investeringen van de regering nodig om de gezondheidszorg op peil te krijgen, zodat er meer artsen komen, betere apparatuur en goede medicijnen. Voorlopig lijkt de regering hier geen extra geld in te zullen steken.
BRON 1
Lijden te midden van overvloed.
BRON 5
Geweld en honger in Noordoost-Nigeria
Een groot aantal mensen in Noordoost-Nigeria is getroffen door ondervoeding en honger, die gedeeltelijk worden veroorzaakt door de strijd tussen het leger en terreurgroep Boko Haram. Dorpen en wegen zijn verwoest en veel mensen zijn gevlucht. Hierdoor is een grote voedselcrisis ontstaan. Begin 2017 hadden 5,1 miljoen mensen voedselhulp nodig en waren 450.000 kinderen ondervoed. De Samenwerkende Hulporganisaties (Giro555) zamelen daarom geld in om de mensen in dit gebied te helpen.
6
Droogte in Nigeria
Het Tsjaadmeer wordt steeds kleiner. Ongeveer 30 miljoen mensen in Nigeria, Tsjaad, Niger en Kameroen zijn afhankelijk van de steeds kleiner wordende watervoorraad in het meer.
klimaatverandering te groot watergebruik vervuiling bevolkingsgroei
oever Tsjaadmeer, 1963 oever Tsjaadmeer, 2018
Corruptie in Nigeria
In Nigeria komt veel corruptie voor. Dat is het omkopen van mensen of het verduisteren van geld. Als je mensen omkoopt, geef je geld zodat de ander doet wat jij wilt. Bij een verkeersovertreding zegt een politieagent bijvoorbeeld dat je geen boete krijgt, als je hem wat geld geeft. Bij verduistering van geld houd je geld dat niet voor jou is, voor jezelf achter. Bij Nigeriaanse bedrijven en bij de overheid gaat dat soms om heel grote bedragen. Volgens schattingen verdwijnt er per jaar € 50 miljard door corruptie.
Levensverwachting te laag
Een Nigeriaan: Het is treurig dat de levensverwachting hier zo laag is. En we zijn niet eens in oorlog. Waardoor gaan de mensen dan dood? Ik bid dat we verlost worden van corruptie, egoïsme en diefstal. En elke Nigeriaan moet hier iets aan doen, want het is niet alleen de overheid die corrupt is.
Bronnen: De oorzaken van armoede
BRON
NIGER
TSJAAD
KAMEROEN
NIGERIA
BRON 7
BRON 8
1.4 Nigeria in de wereldeconomie
De wereld buiten Nigeria heeft ook invloed op armoede en honger in Nigeria. Daarin speelt de wereldhandel een belangrijke rol.
Vrije wereldhandel
Nigeria heeft met veel andere landen in de wereld afgesproken dat zij voor vrije handel zijn. Dat betekent dat landen met elkaar handelen, zonder dat ze elkaar daarin tegenwerken.
Maar die tegenwerking in de handel komt toch nog veel voor. Als een land goedkoop graan wil verkopen aan Nigeria, heft Nigeria een invoerbelasting over dat graan. Het buitenlandse graan is daardoor in Nigeria duurder. Nigeriaanse boeren hoeven hun prijs dan niet te verlagen om te kunnen concurreren met het buitenlandse graan. Zulke belastingen zijn een voorbeeld van handelsbelemmeringen: ze beschermen de eigen producenten tegen de goedkopere buitenlandse producten. Bij vrije wereldhandel zijn er geen handelsbelemmeringen.
Voordelen van vrijhandel
De vrije wereldhandel heeft positieve gevolgen voor Nigeria.
Nigeria kan zonder problemen producten exporteren. Zo verkoopt het land veel aardolie, en verdient daar goed mee. Cacao, palmolie en rubber zijn voorbeelden van handelsgewassen die in Nigeria speciaal voor de export worden verbouwd.
Door de wereldhandel kan Nigeria ook veel producten goedkoop importeren, zoals graan, machines, kleding en medicijnen. De lage prijs van die producten is een voordeel voor de Nigeriaanse consument.
Nadelen van vrijhandel
De vrije wereldhandel heeft ook nadelen voor Nigeria.
De prijzen van producten op de wereldmarkt schommelen flink. Als er veel vraag is naar olie, is de olieprijs hoog. Maar als er veel aanbod of weinig vraag is, daalt de olieprijs en mist de Nigeriaanse overheid veel inkomsten
Er is veel concurrentie op de wereldmarkt. Als andere landen goedkopere of betere cacao produceren, wordt de Nigeriaanse cacao minder gekocht en verliezen boeren inkomsten.
Als buitenlandse producten goedkoper zijn dan hetzelfde product uit eigen land, is dat nadelig. Graanboeren in Noord-Nigeria kunnen hun graan niet meer verkopen, omdat geïmporteerd graan goedkoper is.
Ze stoppen daarom met de graanteelt. Zo vindt er verdringing van de eigen voedselproductie plaats.
Als boeren hun producten over de hele wereld kunnen verkopen, is het aantrekkelijk om exportproducten te produceren. Nigeriaanse boeren gebruiken hun grond daarom vaak voor de verbouw van cacao voor de export, en niet voor voedselgewassen zoals yams. Dat is ook verdringing. Nigeria wordt dan voor zijn voedselvoorziening afhankelijk van import.
Koninkrijk Nederland
11
Olieprijs, 1968 - 2017.
Goedkoop voedsel
Voedsel op de wereldmarkt is vaak goedkoper dan voedsel uit Nigeria, omdat het aanbod aan voedsel op de wereldmarkt groot is. Het grote aanbod ontstaat als landen meer voedsel produceren dan voor de eigen bevolking nodig is. Ze verkopen de overschotten dan voor lage prijzen op de wereldmarkt. Dat heet dumping Vooral in de Verenigde Staten (VS) en de Europese Unie (EU) wordt veel voedsel geproduceerd. Daar zijn twee redenen voor.
Boeren in de EU en de VS hebben grote bedrijven en grote machines. Zo kunnen ze met weinig mensen heel veel voedsel verbouwen. Ze gebruiken goede zaden en bezitten veel kennis om de opbrengst zo groot mogelijk te maken. Computers bepalen bijvoorbeeld hoeveel voer elke koe moet krijgen om zo veel mogelijk melk te produceren.
Machines, computers en grond zijn duur. Boeren in de VS en de EU krijgen vaak steun van hun regering om in deze dingen te kunnen investeren.
1 oliecrisis: minder olie op de markt
2 machtsstrijd in Iran
3 oorlog in Iran en Irak
4 oorlog in Koeweit
5 crisis in Azië
6 OPEC-landen* verminderen hun productie
7 toenemende vraag door economische groei in China en India
8 wereldwijde crisis
OPEC-landen* verminderen hun productie
10 grotere olieproductie in de VS
* een aantal olie-exporterende landen
Andere inkomstenbronnen
Behalve met de export krijgt Nigeria nog op andere manieren geld binnen.
Veel Nigerianen werken in het buiteland. Een deel van hun loon sturen ze op naar familie. Daardoor hebben de familieleden in Nigeria meer te besteden.
Nigeria krijgt van andere landen en hulporganisaties steun om de levensomstandigheden in het land te verbeteren. Dat is structurele ontwikkelingshulp. Dat geld wordt bijvoorbeeld besteed aan ziekenhuizen en scholen, en aan trainingen voor artsen en boeren.
Er zijn ook buitenlandse bedrijven die investeren in Nigeria. Investeren betekent dat buitenlandse bedrijven een vestiging in Nigeria opzetten of een Nigeriaans bedrijf kopen. Zo kunnen ze hun producten makkelijker in Nigeria verkopen. Sommige bedrijven helpen ook bij de bouw van spoorlijnen of havens. Veel van die bedrijven komen uit China. In ruil voor de investeringen krijgen ze voordeel bij het kopen van grondstoffen.
Lekki Harbour: een hypermoderne zeehaven bij Lagos, gebouwd door Chinese bedrijven.
ontwikkelingshulp uit het buitenland buitenlandse investeringen geldzendingen uit het buitenland handel (export − import)
13
Vier bronnen van inkomsten in Nigeria, 2006 - 2016.
FIGUUR
FIGUUR
FIGUUR 12
1.5 Pas toe
Hoe werkt fair trade en is het een oplossing voor de armoede onder Nigeriaanse cacaoboeren?
FIGUUR 15
Wist je dat ...
- Amsterdam de grootste cacaohaven ter wereld is? Per jaar wordt hier 600.000 ton cacaobonen geïmporteerd.
- de cacaobonen in Europa en de VS eerst worden gebroken, gemalen en geperst om de cacao uit de cacaobonen te halen?
Daarmee kunnen de chocoladefabrikanten aan de slag.
- Nigeria chocolade importeert uit Europa en dat chocolade in Nigeria erg duur is?
Cacaobonen moeten eerst drogen voordat ze verder verwerkt kunnen worden.
FIGUUR
In de internationale cacaohandel hebben de Amerikaanse en Europese chocoladefabrikanten veel macht. Cacaoboeren produceren hun cacaobonen voor internationale cacaohandelaren en -bedrijven.
Omdat ze hun bonen alleen aan hen kunnen verkopen, kunnen de handelaren lage prijzen betalen voor de cacao. Dat is gunstig voor de chocoladefabrikanten en de consumenten, maar cacaoboeren kunnen er moeilijk van rondkomen.
Omdat sommige liefhebbers van chocolade vinden dat de boeren een betere prijs verdienen, is er tegenwoordig een keurmerk voor fair trade (= eerlijke handel). Handelaren die hun chocolade met een keurmerk verkopen, betalen de boeren nooit minder dan $ 2,30 per kilo cacaobonen. Ook niet als de wereldmarktprijs lager ligt. Zo krijgt een boer altijd een minimumprijs voor zijn bonen. Daarmee kan hij beter in zijn levensbehoeften voorzien.
Cacao en chocolade
Bonbons, paaseitjes, repen, sinterklaaspoppen, hagelslag: Nederlanders zijn inke chocoladeeters. Gemiddeld eten we 4,5 kg chocolade per persoon per jaar. Maar de Zwitsers spannen de kroon: met 9 kg per persoon per jaar zijn zij de grootste chocolade-eters ter wereld.
Chocolade wordt gemaakt van cacao, melk en suiker. De productie ervan vindt vooral plaats in de VS en Europa. Je kent vast wel chocoladefabrikanten als Verkade, Tony’s Chocolonely en Mars. De cacao voor de chocolade is afkomstig uit cacaobonen. Die komen uit tropische landen, zoals Ivoorkust en Nigeria. Cacaobomen kunnen alleen in een tropisch klimaat groeien.
Het effect van fair trade
Fair trade is soms succesvol, maar soms ook niet. Er zijn boeren die hogere inkomsten hebben en kunnen investeren in hun huis, bedrijf of het onderwijs van hun kinderen. Maar er zijn ook boeren die ondanks fair trade nog steeds weinig voor hun bonen krijgen. Een cacaoboer in Nigeria: ‘Mijn cacao verkoop ik niet zelf, dat doet de plaatselijke boerenvereniging waarvan ik lid ben. Die verkoopt de cacao van alle boeren uit de omgeving. Ze zorgen ook voor de opslag en het vervoer ervan naar de haven. De boerenvereniging krijgt volgens afspraak de fairtradeprijs voor de cacaobonen, en wij leden krijgen ons loon van de vereniging. Maar omdat het vervoer, de opslag en allerlei belastingen duur zijn, krijgen we voor een kilo cacao toch niet genoeg.’
FIGUUR 17
FIGUUR 18
FIGUUR 16
2
Arm en rijk in de Verenigde Staten
2.1 Arm en rijk in Detroit
De Verenigde Staten zijn rijk. Maar in de grote steden zie je enorme verschillen tussen arme en rijke mensen. In deze paragraaf kijk je naar de stad Detroit en zijn inwoners.
Motor City
Het centrum van Detroit ziet er op sommige plekken uit als een spookstad, met vervallen huizen in verlaten straten. Bijna niemand wil er wonen, zelfs niet in de villa’s. Dat is niet altijd zo geweest.
Eens was Detroit een bloeiende stad met de bijnaam Motor City. De stad was het hart van de Amerikaanse auto-industrie. Cadillac, Chevrolet, Dodge, Jeep en Ford: allemaal zijn ze hier ‘geboren’. Omdat die fabrieken rond 1900 veel arbeiders nodig hadden, groeide Detroit snel.
Opvallend was de komst van veel Afro-Amerikanen. Dat zijn Amerikanen die afstammen van Afrikaanse slaven. Zij vertrokken uit het zuiden van de Verenigde Staten, omdat ze daar hun baan in de landbouw waren kwijtgeraakt door de komst van landbouwmachines. Ze gingen in Detroit als laaggeschoolde arbeiders aan de slag aan de lopende band in de autofabrieken.
Centrum en suburbs
De groei en bloei van Detroit leidde tussen 1900 en 1950 tot veranderingen in het centrum en de buitenwijken.
Het centrale deel van de stad werd steeds drukker door de groei van de bevolking en de industrie. Er ontstond een tekort aan woningen. Dat kwam doordat veel woningen (half)vrijstaand waren en een tuin hadden. Er was weinig hoogbouw, behalve de kantoren in het zakencentrum. De weinige lage flats boden te weinig plaats voor alle nieuwkomers.
De mensen met hogere salarissen vertrokken daarom naar de buitenwijken, die in de Verenigde Staten suburbs heten. Dat zijn groene en rustige woongebieden rondom de stad met vrijstaande huizen en grote tuinen.
Detroit Verenigde Staten
Een rijke suburb in Detroit.
FIGUUR 1
Afro-Amerikanen in Detroit en omgeving.
Het begin van het verval
Na 1950 raakte het centrum van Detroit langzaam in verval. Dat kwam door veranderingen in de autoindustrie.
Steeds meer mensen kochten een auto. Zij hoefden daarom niet meer in de buurt van hun werk te wonen, en verhuisden van Detroit naar de suburbs. De armste mensen bleven achter in Detroit zelf.
De belangrijkste oorzaak van het verval was het verdwijnen van veel banen in de auto-industrie. Dit kwam door de automatisering. Dat betekent dat arbeiders worden vervangen door machines en robots die sneller en goedkoper kunnen werken. Auto’s werden daardoor goedkoper, maar veel arbeiders verloren hun baan.
Vooral de banen van laagopgeleide Afro-Amerikanen aan de lopende band verdwenen. Zij bleven werkloos achter. De Anglo-Amerikanen, afstammelingen van Europese kolonisten, hadden een hogere opleiding en deden werk met een hoger loon. Zij vertrokken naar de suburbs.
Problemen in het centrum
De werkloosheid leidde weer tot andere problemen in Detroit.
Veel voorzieningen verdwenen omdat restaurants, winkels en bioscopen hun klanten volgden naar de suburbs.
De leefomgeving verslechterde omdat de gebouwen waaruit gezinnen, voorzieningen en bedrijven vertrokken, leeg kwamen te staan. Ze raakten net als de wegen en parken in verval. Het bestuur van de stad ontving minder belastinggeld omdat er minder (rijke) bewoners waren, zodat er ook geen geld was voor onderhoud.
De kwaliteit van onderwijs en gezondheidszorg nam ook af door de lagere inkomsten van het stadsbestuur.
De werkgelegenheid nam nog verder af, doordat de voorzieningen en bedrijven vertrokken. Ze vestigden zich langs snelwegen buiten de stad, omdat ze daar beter bereikbaar waren voor werknemers en klanten uit de suburbs.
De hele auto-industrie verdween zelfs uit het oude Detroit! Bovendien konden Japanse autofabrikanten zoals Toyota goedkopere én kwalitatief betere auto’s maken in de Verenigde Staten. Zo nam de verkoop van de Amerikaanse automerken af.
En tegenwoordig? Op dit moment wordt er een nieuwe lightrail verbinding aangelegd. Een van de sponsors: Ford! Detroit is druk bezig zich te ontwikkelen van Motor City tot Mobility City
FIGUUR 2
Inkomen per huishouden in Detroit en omgeving.
FIGUUR 3
De nieuwe lightrail verbinding in Detroit.
FIGUUR 4
2.2 Armoede en rijkdom in de Verenigde Staten
De Verenigde Staten staan bekend als een rijk land. Waarom is dat zo? En waarom leven in dit rijke land toch mensen in armoede?
Welvarend land
De Verenigde Staten zijn een rijk land.
Het bruto nationaal product (bnp) van de Verenigde Staten is heel hoog. Dat is de waarde van alle goederen en diensten die in een land worden gemaakt in één jaar. Alleen het bnp van China is hoger, maar daar wonen dan ook veel meer mensen. Het is daarom beter om naar het bnp per inwoner te kijken. Een Amerikaan verdient gemiddeld $ 59.500. Een Chinees $ 16.600, een Nederlander $ 53.600 en een Nigeriaan $ 5.900. Die bedragen zijn gemiddelden; er zijn heel rijke Nigerianen en heel arme Amerikanen.
De human development index (hdi) van de Verenigde Staten is ook hoog: 0,920. De hdi is een soort rapportcijfer voor een land. Hoe dichter het getal bij 1 ligt, hoe hoger de ontwikkeling. Het cijfer wordt uitgerekend door te kijken naar het bnp per inwoner (= welvaart), de levensverwachting en het aantal jaren scholing (= welzijn).
Nederland doet het erg goed met een score van 0,924. Nigeria scoort een stuk lager: 0,527.
Globalisering en inkomen
Globalisering is het proces waarbij wereldwijd steeds meer goederen, geld en informatie worden uitgewisseld. Op de achterkant van je iPhone of iPad staat bijvoorbeeld designed by Apple in California, assembled in China Globalisering leidt in de Verenigde Staten tot hogere inkomens maar ook tot werkloosheid.
Het ontwerpen van elektronische producten gebeurt in rijke landen als de Verenigde Staten. Het ingewikkelde, creatieve werk wordt gedaan door specialisten in hun vakgebied. Ze hebben daar lang voor gestudeerd aan de beste universiteiten. Deze ontwerpers horen bij de rijke mensen van het land.
Apple laat de producten in China in elkaar zetten. In China zijn de lonen lager. Daardoor kan er in China goedkoper geproduceerd worden. Veel laaggeschoold en laagbetaald werk is door globalisering uit de Verenigde Staten verdwenen.
Een gevolg van de globalisering en de automatisering uit paragraaf 2.1 is dat bijna 7 miljoen Amerikanen werkloos zijn. En 44 miljoen Amerikanen leven zelfs onder de armoedegrens. Zij hebben onvoldoende toegang tot gezond voedsel, gezondheidszorg en scholing.
universiteit (bachelor of hoger)
college (mbo/hbo)
minder dan high school (middelbare school)
high school (middelbare school)
Inkomen in de Verenigde Staten per week, naar opleiding, 1980 - 2015.
Rijkdom in de Verenigde Staten.
FIGUUR 5
FIGUUR 6
Ongelijkheid
In de Verenigde Staten is de welvaart erg ongelijk verdeeld over de bevolking.
Aan de Lorenzcurve kun je goed zien dat niet iedere Amerikaan even rijk is. Op de y-as staan de totale inkomsten van alle Amerikanen. Op de x-as zie je welke groep die inkomsten verdient. De 20% rijkste Amerikanen verdienen samen iets meer dan de helft (50,2%) van het totale Amerikaanse inkomen. De armste 20% van de bevolking verdient samen maar 3,5%!
8
De Lorenzcurve van Nederland en de Verenigde Staten.
Het totale bnp is dus heel hoog, maar niet iedereen profiteert daar evenveel van. De koopkracht, de hoeveelheid producten en diensten die je van je inkomen kunt kopen, van de armste groep Amerikanen is maar heel klein.
9
Gemiddeld inkomen per jaar per huishouden in de Verenigde Staten per staat, 2016.
De inkomensverschillen in de Verenigde Staten zijn veel groter dan die in Nederland. Rijke Amerikanen zijn rijker dan rijke Nederlanders en arme Amerikanen zijn armer dan arme Nederlanders. Dat komt door het geloof in de American Dream. Volgens die droom heeft iedereen kans op rijkdom. Heb je succes, dan heb je dat aan jezelf te danken. In Nederland betalen de rijkere mensen meer belasting. Met dit geld worden de armere mensen gesteund.
De spreiding van de inkomens over het land en over de bevolkingsgroepen is ook ongelijk.
Staten totaal Aziatische Amerikanen*
* Aziatische Amerikanen zijn vaak hoogopgeleid en komen oorspronkelijk uit landen als China, de Filipijnen en India. ** Hispanics zijn relatief laagopgeleide Spaanssprekende migranten uit bijvoorbeeld Mexico.
10
Gemiddeld inkomen per jaar per huishouding per bevolkingsgroep in de Verenigde Staten.
Armoede in de Verenigde Staten.
FIGUUR 7
FIGUUR
FIGUUR
FIGUUR
2.3 Landbouw in de Verenigde Staten
De meeste Amerikanen wonen in steden. Toch is het Amerikaanse platteland erg belangrijk voor het voeden van de wereldbevolking.
Enorme productie
De Verenigde Staten produceren veel landbouwproducten. Dat komt doordat een groot deel van het land geschikt is voor de landbouw en omdat Amerikaanse boeren veel slimme technologie en machines gebruiken.
Een gunstig klimaat en een vruchtbare bodem zijn belangrijk als je veel wilt produceren. Maar Amerikaanse boeren helpen de natuur ook een handje. Ze gebruiken
12
dure zaden en bestrijdingsmiddelen om de productie per hectare te vergroten. Soms worden de genen van de gewassen verbeterd, zodat ze bijvoorbeeld sneller groeien of beter tegen ziekten of klimaatverandering bestand zijn. Dat heet genetische modificatie
De productie per hectare is ook hoog vanwege de mechanisatie. Het landschap is daar erg geschikt voor.
Het Amerikaanse platteland
Het Amerikaanse platteland is helemaal ingericht om die enorme productie te halen. Dat heeft niet alleen positieve gevolgen voor de plattelandsbewoners.
Alles is groot in de Amerikaanse landbouw: de akkers, de landbouwmachines en de boerderijen zelf. Veeboeren hebben vaak meer dan duizend koeien of varkens en akkers zijn kilometers lang. Vaak teelt een Amerikaanse boer nog maar één gewas, zoals mais. Dat heet monocultuur. Dat is efficiënt, want je hoeft als boer alleen maar de kennis te hebben van één gewas. En je hoeft alleen maar voor dat landbouwproduct machines aan te schaffen.
Op het Amerikaanse platteland zijn relatief veel arme bewoners. Er is veel werkloosheid door de mechanisatie, maar ook door migratie: vooral Mexicanen zijn bereid om voor een laag salaris het werk te doen dat machines niet kunnen. Een voorbeeld daarvan is het plukken van aardbeien. Vanwege de lage koopkracht van de plattelandsbewoners zijn er weinig voorzieningen. Een deel van het Amerikaanse platteland is zelfs ‘leeggelopen’, met name in het noordoosten en het zuiden.
De Verenigde Staten zijn de grootste exporteur van aardbeien ter wereld.
Grote akker, grote machine.
FIGUUR 11
FIGUUR
Een dorp in het zuiden van de Verenigde Staten: vroeger een succesvol katoengebied, nu vrijwel verlaten.
Wereldwijde handel
De boeren in de Verenigde Staten produceren meer voedselgewassen en andere landbouwproducten dan de Amerikanen nodig hebben. Daarom exporteren de Verenigde Staten ze over de hele wereld. Maar het land voert ook landbouwproducten in.
De Verenigde Staten hebben veel exportlandbouw en zijn de grootste exporteur van mais, sojabonen, aardbeien en rundvlees in de wereld. Het land verdient elk jaar miljarden aan die uitvoer.
Het land is tegelijk een grote importeur van landbouwproducten. De Verenigde Staten hebben een koopkrachtige bevolking en de verschillende bevolkingsgroepen geven veel geld uit om hun favoriete producten uit het buitenland te halen. Dat zijn vooral landbouwproducten die vanwege de kosten of het klimaat beter in het buitenland kunnen worden verbouwd.
Overvoeding en ondervoeding
De voedselvoorziening in de Verenigde Staten is goed geregeld. Veel Amerikanen eten zelfs te veel. Maar naast deze overvoeding komt in de Verenigde Staten ook ondervoeding voor.
Gemiddeld eet een Amerikaan bijna 3.800 kilocalorieën per dag, terwijl een mens er ongeveer 2.000 tot 2.500 nodig heeft. Een op de drie Amerikanen eet te veel en is daarom zo zwaar, dat het effect heeft op de gezondheid. Ziekten die hierdoor ontstaan, zoals diabetes en hart- en vaatziekten, noem je welvaartsziekten.
In de Verenigde Staten komt ook ondervoeding voor. Dit komt voor bij arme mensen die niet genoeg geld hebben om gezond voedsel te kopen. Ze eten daarom goedkoop voedsel waarin te weinig mineralen en vitaminen zitten. Denk bijvoorbeeld aan fastfood: best lekker, maar met te veel vet, eiwitten en calorieën.
SNAP staat voor Supplemental Nutrition Assistance Program, maar is beter bekend als het voedselpassenbeleid. 9,5 miljoen Amerikaanse gezinnen met kinderen maken er gebruik van om aan voldoende voedzaam eten te komen. Veel van hen wonen in food deserts. Letterlijk vertaald betekent dat voedselwoestijn.
MEXICO
CANADA
Food deserts: mensen zonder auto die verder dan 1 mile (1,6 km) van een supermarkt wonen.
FIGUUR 14
File voor een drive-in fastfoodrestaurant in Texas, Verenigde Staten.
FIGUUR 15
FIGUUR 13
2.4 Bronnen Migratie
Titel ...
BRON 2
Mensen verhuizen omdat ze op zoek zijn naar een beter leven. De Verenigde Staten zijn een populaire bestemming, maar het land probeert de migratie wel te sturen: niet iedereen is even welkom.
Braindrain
Stel je bent Enrique Peña Nieto, de ex-president van Mexico. 16 miljoen van jouw landgenoten zijn al geëmigreerd naar de Verenigde Staten. Wat zou je daarvan vinden? Je verliest werknemers voor je eigen economie, omdat ze meehelpen produceren voor het bnp van de Verenigde Staten.
Ook is er de braindrain: slimme jonge mensen gaan liever in de Verenigde Staten studeren aan goede scholen en universiteiten. Zo raakt Mexico veel van zijn slimste jonge mensen kwijt. Zij worden later bijvoorbeeld een goedbetaalde ontwerper bij Apple in California en richten geen concurrent van Apple op in Mexico. Zo blijven de hoge winsten van de verkoop van al die iPads en iPhones in de Verenigde Staten. Net zoals de hoge salarissen voor de hoger opgeleiden. Of is dat toch niet helemaal waar?
BRON 1
Stellingen en argumenten tegen de stellingen.
Stelling Argument tegen de stelling
Op reis naar het beloofde land
Emerick, net 17, steekt met zijn vader Delmer de grens over naar de Verenigde Staten. Hij heeft de avond voor de oversteek het volgende WhatsAppgesprek mijn zijn vriend Julio, thuis in Honduras.
Vandaag
Waar zit je? 22:50
Aan de grens! Vannacht moet het gebeuren. Dan steken we over naar de Verenigde Staten. 22:51
Lang onderweg geweest, zeg! 22:51
Ja, drie weken al. Het lijkt zo lang geleden dat we Honduras verlieten. 22:55
Hoe heb je gereisd? 22:56
Eerst met een krakende, overvolle bus van Quimistán naar Tecún Amán, een dorpje aan de grens van Guatemala met Mexico. Daar zijn we met een vlotje de grensrivier naar Mexico overgestoken. Toen 250 km gelopen naar Arriaga. Daar vandaan op het dak van een trein die La Bestia, het beest, wordt genoemd naar Mexico-Stad. En tot slot met een vrachtwagen van een kennis van mijn vader naar Ciudad Juárez, waar we nu zijn. 23:02
Ze pakken onze banen af. Meer werknemers leidt tot meer vraag naar producten en dus tot meer banen.
Door hen dalen onze lonen. Door de komst van hardwerkende immigranten stijgen de lonen van iedereen een beetje. Dit komt door een stijging in de productiviteit van bedrijven, waardoor ze meer winst maken.
Ze zijn te lui om te werken. Ze maken gemiddeld minder vaak gebruik van werkloosheidsuitkeringen dan de oorspronkelijke bevolking.
Ze gaan nooit meer terug. Als je een muur bouwt, keren mensen minder snel terug. Juist open grenzen bevorderen terugkeer.
Ja, behalve een vliegtuig hebben we alle vervoermogelijkheden gehad, geloof ik. 23:10
Heftig! 23:05 Waar steek je precies over? 23:12
Dat kan ik niet zeggen. Ongeveer 100 km ten oosten van El Paso. Het wordt zwaar, gevaarlijk en zeker illegaal. 23:15
En daarna? 23:16
Als het goed is, pikt een vriend ons op, en die brengt ons naar mijn oma in Los Angeles. 23:19
Nou, heel veel geluk! 23:20
Het gaat ons lukken. We zijn al zó ver gekomen. 23:21
BRON 3 Om ongewenste migranten buiten het land te houden, bouwen de Verenigde Staten een muur op de grens met Mexico. Dit zijn proefstukjes waaruit gekozen kan worden.
Geldzendingen naar Mexico, 2015. Korea town in Los Angeles.
$ 1,7 miljard
851 miljoen
223 miljoen
7,7 miljoen
BRON 7 Verdeling van de bevolkingsgroepen van de VS naar leeftijd.
2.4 Bronnen: Migratie
Anders actief
BRON 4 BRON 6
La Bestia. BRON 5
Arm en rijk
Bronnen van energie
Grenzen en identiteit
Bevolking en ruimte
Weer en klimaat