Van horen zeggen Christendom wegen van navolging inkijkexemplaar H1 herziene versie

M O D N E T S I CHR

ING G L O V A N N WEGEN VA

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_omslag.140116.indd 1

18/01/16 10:57

M O D N E T S I CHR

G N I G L O V A N W E G E N VA N Inge Boef

len Cor Jongenee

er Pieter van Li

G er rit Sl

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 1

eeuwenhoek

Epko Smit

Jaap Veld

Albert Wubs

18/01/16 10:48

Christendom – Wegen van de navolging is een deel

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag

uit de serie Wereldgodsdiensten van de methode Van horen

worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

zeggen. Dit boek is bestemd voor klas 3 of 4 havo/vwo.

gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,

Ontwerp en opmaak

opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande

Grafisch Ontwerpbureau Neo & Co, Velp

schriftelijke toestemming van de uitgever.

Over ThiemeMeulenhoff

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is

ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatieve uitgeverij

toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het

tot een learning design company. We brengen content, leer-

Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17

ontwerp en technologie samen. Met onze groeiende expertise,

Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk ver-

ervaring en leeroplossingen zijn we een partner voor scholen

schuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie-

bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs. Zo kunnen we

en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060,

samen beter recht doen aan de verschillen tussen lerenden

2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het over-

en scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker,

nemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen,

effectiever en efficiënter wordt.

readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie

Samen leren vernieuwen.

over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

ISBN 978 90 061 0577 3 Vierde druk, eerste oplage, 2016

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2016

alsnog tot de uitgever wenden.

Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd. Deze uitgave is voorzien van het FSC®­keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw voor het gebruikte papier op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 2

18/01/16 10:48

Inhoud

1 Christendom wereldwijd

1.1 Wegen van navolging

5

1.2 Christendom wereldwijd en in Nederland

1.3 In de kerk

11

1.4 Symbolen van geloof

13

8

2 Rituelen en feesten

2.1 Christelijke rituelen

15

2.2 Feesten in de kerk

20

3 Een nieuwe religie in Rome

3.1 Christenen in Rome

29

3.2 Van onderdrukking naar erkenning

36

3.3 De kerk in het centrum van de macht

38

4 Reformatie en vernieuwing

4.1 De kerk en het geloof

43

4.2

52

4.3 Na de Reformatie

De Reformatie

58

5 Sporen van navolging

5.1 Oproep tot navolging

61

5.2 Werken van barmhartigheid

64

5.3 Wegen van navolging nu

67

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 3

18/01/16 10:48

Illustratieverantwoording

Corbis, omslag; Jorg Hackemann / Shutterstock, p.5; Wiki-

gesellschaft mbH, p. 35-9; Jean-Pol Grandmont / Wikimedia,

media, p. 6-1, 6-6, 13, 22, 23-1, 35-4, 37-onder, 43-onder,

p. 36; In Green / Shutterstock, p. 37-boven; Theun / Wikimedia,

44-boven, 55, 58; Anilah / Shutterstock, p 6-2; Dan Breckwoldt

p. 38; Biblioteca Medicea Laurenziana, p. 39-boven; Grentidez

/ Shutterstock, p.6-3; Triff / Shutterstock, p.6-4; Aldorado /

/ Wikimedia, p. 39-onder; Ovchinnikova Irina / Shutterstock,

Shutterstock, p.6-5; Neo & Co p. 9 en 10; Quistnix / Wikimedia,

p. 40; Jan Kranendonk / Shutterstock, p. 41; Office de Tourisme

p.11; Rasbak / Wikimedia, p. 11; Pieter van Lier, Wamel,

de Chartres, G. Osorio, p. 43-boven; Benelux Film Distribution,

p. 12-A, 12-B, 14-4, 63; Ruud Morijn / Shutterstock, p. 12-D;

p. 44-onder; L'Osservatore Romano / AP, p. 45; AlexussK /

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, p. 12-C, 14-6; Albert

Shutterstock, p. 46; Provincialaat Franciscanen p. 46-onder;

Wubs, Epe, 14-7; Catherine D. Kerr / Wikimedia, p14-1; Red-

National Gallery, Londen /Wikimedia, p. 47-boven; Emka74 /

vers / Wikimedia, p. 14-2; Dariush M, p. 14-3; Ananas /

Shutterstock.com / Shutterstock, p. 47-onder; Vlada Z./

Shutterstock, p. 14-5; Evert Jan Luchies / Nationale Beeldbank,

Shutterstock, p. 50; Prado, Madrid / Wikimedia, p. 51;

p. 15; infausto / Shutterstock, p. 16-boven; Pawel Loj / Flickr,

Pinacoteca Vaticana / Wikimedia, p. 52-boven; Veste Coburg /

p. 16-midden; Martin Kucera / Shutterstock, p. 16-onder;

Wikimedia, p 52-onder; blue crayola / Shutterstock, p. 53;

juulbaars, Nationale Beeldbank, p. 17; Kiselev Andrey

Bibliothèque publique et universitaire, Genève, p. 54-boven;

Valerevich / Shutterstock, p. 18-boven; Marco Mega / Shutter-

Torsten Schleese, Wikimedia, p. 54-onder; Rijksmuseum,

stock, p. 18-a; Photographee eu / Shutterstock, p. 18-b; Zvoni-

Amsterdam, p. 56-57, 64, 65, 66, 67; Lothar Wolleh (1930-

mir Altletic / Shutterstock, p 18-c; Lisa S. / Shutterstock,

1979) / Wikimedia, p. 59-boven; Jeffrey Bruno, NYC, USA /

p. 18-d; MNStudio / Shutterstock, p. 18-e; Antoniusparochie,

Wikimedia, pp. 59-onder; VZW Oecumene Brugge, p. 60; Leger

Musselkanaal, p. 18-f; myln / Shutterstock, p. 18-g; A_Lesik /

des Heils Nederland, p. 61; Michiel Verbeek / Wikimedia,

Shutterstock, p. 20; Marius van Dokkum, Ugchelen, p. 21;

p. 62-boven; Hardscarf / Wikimedia, p. 62-onder; Ontmoe-

Lightspring/ Shutterstock, p. 23; Pressmaster / Shutterstock,

tingskerk Nijmegen, p. 69; Andresr / Shutterstock, p. 72.

p. 23-3; Magdalena Kucova / Shutterstock, p. 23-4; Pack-Shot / Shutterstock, p.23-5; Anneka / Shutterstock, p. 23-6;

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te

Tiekstra Media, p. 24; Bert Beeken / HH, p. 25; Africa Studio /

regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die deson-

Shutterstock, p. 27-boven; Jürgen Moestl / Wikimedia,

danks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen

p. 27-onder; Nederlandse Bachvereniging, p. 28; Banauke /

zich alsnog tot de uitgever wenden.

Shutterstock, p. 29; Metropolitan Museum of Art Purchase, Joseph Pulitzer Beq estFund, 1955, p. 30 r.b.; The digital sculpture, p. 30-32; Helen Cook, Wikimedia, p. 33; Tupungato, Shutterstock, p. 35-1; The York Project, Zenodot Verlagsgesellschaft mbH p. 35-2; The Yorck project, Zenodot Verlagsgesellschaft mbH, p.35-3; Paul Hermans / Wikimedia, p. 35-5; Anagoria / Wikimedia, p. 35-6; Postdif, National Gallery of Art, Washington / Wikimedia, p. 35-7; Mattana / Wikimedia, p. 358; Musée du Louvre, The Yorck project, Zenodot Verlags-

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 4

18/01/16 10:48

1

1

Christendom wereldwijd

Wegen van navolging

Het christendom is wereldwijd de godsdienst met de meeste aanhangers. Het begon ongeveer tweeduizend jaar geleden in Palestina met een groep volgelingen van Jezus. Zij spraken vaak over Jezus als de Christus (Grieks voor 'gezalfde') en daar zijn de woorden christenen en christendom van afgeleid.

Voor christenen betekent het geloof in Jezus vooral dat zij zijn levenswijze als voorbeeld wilden navolgen. De verschillende stromingen in het tegenwoordige christendom kun je zien als verschillende 'wegen van navolging'.

Een ander woord voor

Tussen de jaren 100 en 200 van onze (christelijke) jaartelling

godsdienst is religie of

heeft het christendom zich vanuit Klein-AziĂŤ verspreid over

geloof. Deze drie begrippen

Europa. Vanaf die tijd is de christelijke religie in Europa zichtbaar

worden in dit boek

aanwezig, onder andere door ontelbaar veel kerken. De volgende

afwisselend gebruikt, maar

opdracht gaat over enkele opmerkelijke kerkgebouwen in

meestal met dezelfde

Europese steden.

betekenis.

5

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 5

18/01/16 10:49

OPDRACHT 1 In het christendom komen verschillende stromingen voor. Hieronder wordt kort iets over vier van die stromingen verteld.

R

1

Rooms-katholiek, zo heet de grootste stroming binnen het christendom. De naam ontstond in het jaar 1054, toen zich de eerste grote splitsing in het christendom voordeed. De rooms-katholieke kerk is het grootste kerkgenootschap ter wereld.

Het hoofd van deze kerk is de paus, die zijn paleis heeft in Vaticaanstad, een zelfstandig kerkelijk staatje in de stad Rome.

O

2

Oosters-orthodox is de naam van de andere stroming die in 1054 ontstond.

De grootste menings verschillen met de rooms-katholieken gingen over de groeiende kerkelijke en politieke macht van de paus. In het Midden-Oosten en OostEuropa accepteerde men het oppergezag van de paus niet. De kerken in deze gebieden noemden zich orthodox, dat 'juiste leer' of 'juiste aanbidding' betekent.

P

3

Protestant is de naam van de kerken die na 1517 ontstonden, na de protesten van onder andere Luther en Calvijn tegen misstanden in de rooms-katholieke kerk.

Die hervormingsbeweging wordt ook wel de Refor matie genoemd.

In veel Europese landen maakten plaatselijke kerken zich los van Rome en gingen zelfstandig verder als (lutherse, calvinistische of evangelische) protestantse kerken.

A

4

De Anglicaanse kerk is in Engeland ontstaan, ongeveer tegelijk met de Reformatie.

Koning Hendrik VIII kreeg een conflict met de rooms-katholieke kerk over het verbreken van zijn huwelijk. Hij verklaarde in 1534 dat de Engelse kerk niet meer onder het gezag van Rome stond en dat de koning van Engeland ook het hoofd was van de (nieuwe) Anglicaanse kerk.

Hiernaast zie je zes chatgesprekken. Ze zijn verstuurd vanuit het buitenland.

5

Ze bevatten ook een foto van een kerk uit de stad waar de verzender van de foto zich bevindt: Barcelona, Londen, Moskou, Parijs, Rome of Wittenberg.

a

Schrijf bij elk chatgesprek de naam van de stad waar de verzender van de foto zich bevindt.

b c

Noteer het cijfer van de foto die hij of zij meestuurt.

Noteer de letter R, O, P of A, om aan te geven bij welke stroming de kerk hoort. (Een letter kan meer dan ĂŠĂŠn keer gebruikt worden.)

6

6

Christendom Hoofdstuk 1 Christendom wereldwijd

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_H1.dec15.indd 6

20/01/16 08:59

OPDRACHT 1

vervolg

Vincent Karel

Hier aan het wachten op een toespraak.

1

Waar ben je?

plaats: foto:

Op Pietersplein.

Doe de groeten aan papa.

stroming:

Frederike Marieke

Kijk, een kerk met uien.

plaats:

Uien????

2

foto:

Bedoel die torens.

Waar ben je eigenlijk?

stroming:

Rode Plein

Fleur Maurits

Sta hier nu binnen, op Whispering Gallery.

Wats dat?

3

plaats: foto:

Je had mee moeten gaan.

Mij te veel regen in die stad.

Maarten Gerard

Rare kerk hier, architect met veel fantasie.

Waar ben je?

stroming:

plaats: foto:

Spanje 4

Ik vind het wel mooi.

stroming:

Frits Monica

Nooit eerder zoiets gezien!

plaats:

Hoezo, is toch gewoon een deur? foto:

Staat vol met stellingen Wiskunde?

5

stroming:

Nee, Reformatie.

Monique Barbara

Kijk, de kerk van die film.

plaats:

Welke film? foto:

Met Quasimodo.

O ja, ik zie het nu aan dat raam.

Ja! Dat is een roosvenster.

stroming:

7

6

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 7

18/01/16 10:49

2

Christendom wereldwijd en in Nederland

Het christendom vind je overal ter wereld. Door onderstaande ‘muzikale en historische wereldreis’ te maken, krijg je enigszins een beeld van de verbreiding van het christendom in de loop der geschiedenis.

OPDRACHT 2 In de hieronder volgende tekst moeten de namen van de landen worden ingevuld. Die namen staan naast de tekst in alfabetische volgorde. Je krijgt muziekfragmenten te horen die passen bij de verschillende landen.

De geluidsfragmenten hoor je in de volgorde van de tekst. Het eerste geluid hoort dus bij het eerste land dat je moet invullen, enzovoort. Vul tijdens het luisteren de juiste namen in.

Rondreis Het christendom is zo’n 2000 jaar geleden ontstaan in de zuidoostelijke hoek van het

Brazilië

Romeinse rijk, in het land dat nu (1)

Chili

heet. In de eerste eeuwen

groeide het aantal christenen zeer snel in de landen van het Romeinse rijk.

China

Via Klein-Azië, dat tegenwoordig Turkije heet, werd de nieuwe godsdienst verkondigd

Duitsland

tot in (2)

Engeland

(3) (4)

. Vanuit dat land maakte het de oversteek naar en enkele jaren later werd ook in het nog westelijker gelegen het christelijk geloof verkondigd. In diezelfde eeuwen

Ethiopië Frankrijk

verbreidde het christendom zich ook naar het werelddeel Afrika. De volkeren uit het

Griekenland

gebied ten noorden van de Sahara en uit Egypte en (5)

Ierland

behoorden

grotendeels tot deze godsdienst.

Indonesië

In Europa nam vanaf de zesde eeuw het aantal christenen vooral toe in

Israël

(6)

Italië

, dat een belangrijk land werd in de geschiedenis van het

christendom. Vanaf ongeveer het jaar 600 werden er zendelingen (missionarissen)

Nederland

gestuurd naar het noordwestelijk gelegen (7)

Polen

westelijker gelegen eiland (8)

en naar het nog , dat nooit tot het Romeinse rijk

Rusland

had behoord. Rond 700 gingen monniken vanaf deze eilanden weer naar het vasteland

Spanje

van Europa en verkondigden het evangelie in (9)

Verenigde Staten

oosten daaraan grenzende (10)

en het in het . In de daarop volgende

eeuwen werd het evangelie ook gepredikt in het nog oostelijker gelegen (11)

en in grote delen van (12)

.

Na 1500 was de verspreiding van het evangelie vanuit Europa vooral gericht op de andere werelddelen. Zendelingen reisden bijvoorbeeld naar Azië en bereikten in het verre oosten zelfs (13)

. Vanaf de ontdekking van Amerika werd

ook hier het christendom verspreid. In het begin vooral in het zuiden, onder andere in het grote land (14) in de (15)

, maar later ook in Noord-Amerika. Met name kwam in de twintigste eeuw onder de zwarte bevolking

een vorm van religieuze muziek tot ontwikkeling, die ook in Europa bekend werd.

Zo reisden de afgelopen eeuwen rooms-katholieken, protestanten en anglicanen de hele aardbol over, met het gevolg dat bijna overal op de wereld christenen wonen.

Je vindt ze zowel aan de lange kust en in het moeilijk begaanbare binnenland van (16)

8

als op de vele eilanden van het tropische (17)

Christendom Hoofdstuk 1 Christendom wereldwijd

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 8

18/01/16 10:49

Europa 584 miljoen

Noord-Amerika 283 miljoen

Azië 350 miljoen

Afrika 488 miljoen Zuid-Amerika 544 miljoen

Rooms-Katholiek Protestant Orthodox Anglicaans Overig

0

500

1.000

Afrika

1.500

2.000

Azië

2.500

Australië/Oceanië 28 miljoen

miljoen

Europa

Z.-Amerika

N.-Amerika

Austr./Oceanië

488 miljoen

350 miljoen

584 miljoen

544 miljoen

283 miljoen

28 miljoen

r.k.

170

35%

140

40%

277

47%

470

86%

84

30%

9

31%

prot.

137

28%

89

25%

68

12%

59

11%

60

21%

8

29%

orth.

45

9%

16

4,5%

201

35%

1

0,5%

7

3%

1

4%

anglic.

50

10%

1

0,5%

26

4%

1

0,5%

3

1%

5

18%

overig

86

18%

104

30%

12

2%

13

2%

129

45%

5

18%

Christenen wereldwijd (Bron: Encyclopedia Britannica, 2010)

OPDRACHT 3 a

Noteer bij elke stroming de twee werelddelen waar de meeste aanhangers van deze stroming wonen.

Rooms-katholieken Protestanten Orthodoxen Anglicanen Overigen

b

Welke verklaring is er voor de verspreiding van rooms-katholieken en protestanten in Noord- en Zuid-Amerika?

9

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 9

18/01/16 10:49

OPDRACHT 4 Bekijk de kaart van Nederland en beantwoord de vragen.

a

In welke twee provincies wonen procentueel de meeste katholieken?

b

In welke twee provincies wonen procentueel de meeste protestanten?

c

Wat is een verklaring voor deze verdeling?

Je ziet hier de kaart van Nederland met het percentage

5

christenen en niet-christenen van de bevolking per pro-

23

vincie. De christenen zijn verdeeld in rooms-katholieken,

6

6

protestanten en overige christelijke groeperingen.

66

30

(Bron: CBS, 2013)

56

5

8 9

24

5

60

11

7

18

17

68

6 14

25

62

46 6

23

19

5

5

58

17

19

47 23

60

16 7 30

25

63 37

45 54

18

23

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000 0

Inwoneraantal Nederland 1 januari 2013 = 16.800.000

10

27

2 20.000.000

68

waarvan 54% Niet-Christen waarvan 25% Rooms-Katholiek waarvan 16% Protestant waarvan 5% Overige christelijke groeperingen Christendom Hoofdstuk 1 Christendom wereldwijd

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 10

18/01/16 10:49

3

In de kerk

Op bladzijde 6 heb je foto's gezien van enkele grote en beroemde kerken in Europa. Ook in Nederland kun je in alle dorpen en steden kerken zien, vaak in het centrum. Die centrale plaats laat zien dat in het verleden de kerk het middelpunt was in de samenleving. Het was de centrale ontmoetingsplaats voor de mensen, waar ze hun godsdienstige samenkomsten hadden, om er te bidden, te vieren of te rouwen. Tot op de dag van vandaag komen christenen op een vast moment in de week samen in de kerk, meestal op zondagmorgen.

Petrus en Pauluskerk in Maassluis

Petrus en Pauluskerk in Cothen

Vooral de oude kerken met hun torens zijn aan hun vorm en bouw vaak meteen te herkennen als kerk. Bij moderne kerken is dat niet altijd zo. Toch hebben ook veel moderne kerkgebouwen elementen waaraan je herkent dat het om een kerk gaat. Een kruis aan een gevel bijvoorbeeld, of gebrandschilderde ramen met bijbelse taferelen, of de naam die op het gebouw staat.

Sommige kerken zijn vernoemd naar een apostel of een heilige, bijvoorbeeld de Sint-Janskathedraal of de Andreaskerk. Andere kerken zijn genoemd naar personen of plaatsen in de Bijbel, bijvoorbeeld de Mozes en A채ronkerk of de Jeruzalemkerk.

OPDRACHT 5 Zoek twee kerken in je eigen woonplaats en beantwoord de volgende vragen.

a

Wat is de naam van de kerk?

Kerk 1

b

Waar komen die namen vandaan?

Kerk 1

c

Kerk 2

Kerk 2

Is het een katholieke of protestantse kerk?

Kerk 1

Kerk 2 Christendom Hoofdstuk 1 Christendom wereldwijd

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 11

11

18/01/16 10:49

Sommige kerken zijn sober ingericht, terwijl in andere soms heel veel te zien is. In protestantse kerken zie je meestal geen beelden of schilderijen van heiligen. Een kruis aan de muur is vaak de enige versiering. In veel katholieke kerken zie je heiligenbeelden en centraal boven het altaar een cruciďŹ x. Dat is een kruis met daarop het lichaam van de gekruisigde Christus.

OPDRACHT 6

a

A

B

C

D

Je ziet hier vier foto’s van een kerkinterieur. Hieronder staan zeven korte tekstjes over onderdelen uit een kerkinterieur. Schrijf bij elke foto de nummers van de onderdelen die op de foto te zien zijn.

1 Preekstoel

Deze hoge plaats is bedoeld voor de dominee of pastoor, die daar voor iedereen zichtbaar is bij het uitleggen van een gedeelte uit de Bijbel.

2 Crucifix

Een kruisbeeld met het lichaam van de gekruisigde, symbool voor de kruisdood van Jezus.

3 Psalmenbord

Een bord waarop staat welke psalmen en gezangen er in de dienst gezongen worden.

4 Paaskaars

Een grote versierde kaars als symbool voor het licht van de opgestane Christus.

5 Godslamp

Een olielamp bij het altaar die altijd brandt. Het licht staat symbool voor de aanwezigheid van Christus.

6 Mariabeeld

Maria neemt, als moeder van Jezus, een bijzondere plaats in de rooms-katholieke kerk in.

Soms staat dit beeld in een aparte kapel.

7 Doopvont

Een cirkelvormig of achthoekig bassin met water. Met dit water wordt een kind of volwassene gedoopt.

12

Christendom Hoofdstuk 1 Christendom wereldwijd

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 12

18/01/16 10:49

OPDRACHT 6 b

vervolg

Twee van de vier afgebeelde kerken zijn katholieke kerken. Welke twee zijn dit, en waaraan zie je dat?

Foto

Dat is te zien aan

Foto

Dat is te zien aan

In de katholieke kerk wordt de samenkomst meestal de mis of de viering genoemd. In de protestantse kerk spreekt men vaak van kerkdienst of eredienst, maar soms ook van viering.

Een viering in de kerk heeft meestal een vaste orde die liturgie genoemd wordt. De liturgie in bijna alle christelijke kerken (katholiek, orthodox, anglicaans en protestant) bevat de volgende onderdelen: - het zingen van liederen door de gemeente of een koor; - het lezen van gedeelten uit de Bijbel; - een preek met uitleg van een gedeelte uit de Bijbel door een priester of dominee; - het uitspreken of zingen van gebeden; - het inzamelen van geld voor de kerk en voor liefdadigheidsprojecten; - het verrichten van een of meer rituelen.

4

Symbolen van geloof

In opdracht 6 worden zeven onderdelen van een kerkelijk interieur genoemd. Bij drie van de zeven – het kruisbeeld, de godslamp en de paaskaars – staat waarvoor ze symbool staan, dat wil zeggen waar naar ze verwijzen. In het christendom komen meer symbolen voor die, als het ware zonder woorden, iets vertellen over belangrijke elementen van het christelijk geloof.

Op de foto hiernaast zie je een symbool van een kernpunt van het christelijk geloof, de Heilige Drie-eenheid of Drievuldigheid van God. Met de drie-eenheid van God wordt bedoeld dat je in verschillende 'beelden' over God kunt spreken, namelijk als Vader, als Zoon en als Heilige Geest: - Vader: God is de 'Schepper en Vader' van alle mensen. Dit roept het beeld op van God die als een vader zorgt voor zijn kinderen.

- Zoon: Jezus Christus wordt 'Zoon van God' genoemd. Het woord 'zoon' verwijst niet naar een familie-afkomst. Het is in de Bijbel een uitdrukking om aan te geven dat iemand een bijzondere relatie met God heeft. Dit komt ook voor in het Oude Testament, waar bijvoorbeeld het volk Israël 'zoon van God' wordt genoemd.

- Heilige Geest: De 'Geest van God' inspireert mensen om het voorbeeld van Jezus na te volgen en verantwoordelijk met mens en wereld om te gaan.

13

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 13

18/01/16 10:49

OPDRACHT 7 Lees eerst de teksten en zet daarna de juiste letter bij de juiste afbeelding.

A

Omdat het moeilijk is om te zeggen wie God is, spreken mensen vaak in beelden over hem. Ze geven hem namen en eigenschappen, die aan de Bijbel zijn ontleend.

Zo wordt van God vaak gezegd dat hij als 'de Alziende' mens en wereld bewaakt.

B

Dit is een belangrijk symbool in het christelijk geloof.

Het verwijst naar Christus die zijn leven offert voor de zonden van de mensen. Agnus Dei (Latijn voor Lam Gods) is ook het gebed dat in veel kerken gezongen wordt bij de viering van de eucharistie (heilig avondmaal).

C

Een monogram, samengesteld uit de de eerste twee letters van de naam Christus. In het Grieks zijn dit de letters X (chi) en P (ro), die overeenkomen met de Nederlandse Ch en R. Sinds de vierde eeuw is het een veel gebruikt christelijk symbool.

D

In het laatste bijbelboek wordt over God gesproken als het Begin en het Einde van alle dingen. In de kerk wordt dit vaak symbolisch weergegeven door de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet.

E

Dit meest bekende christelijk symbool behoort niet tot de oudste. Waarschijnlijk werd het vanaf ongeveer de vierde eeuw gehanteerd als een symbool voor de kern van het christelijk geloof: de kruisiging van Jezus.

F

De beginletters van de vijf Griekse woorden Iesous Christos Theou Uios Soter (vertaald: Jezus Christus Gods Zoon Redder) vormen samen het Griekse woord 'ichthus' dat 'vis' betekent. Het teken van de vis is een van de oudste christelijke symbolen.

G

In een brief aan de christenen in Korinthe schreef de apostel Paulus dat geloof, hoop en liefde drie wezenlijke elementen zijn van een christelijke levenshouding.

Deze drie begrippen worden vaak samen afgebeeld.

14

Christendom Hoofdstuk 1 Christendom wereldwijd

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_binnenwerk.140116.indb 14

18/01/16 10:49

M O D N E T S I CHR

ING G L O V A N N WEGEN VA

TM_VHZ_Wegen van navolging_Christendom_ISBN9789006105773_omslag.140116.indd 1

18/01/16 10:57