Verhalenderwijs – Bijbelverhalen voor mensen van nu

Van horen zeggen Verhalenderwijs

Leerwerkboek 1 / 2 havo / vwo Naam Klas

LEERJAAR HAVO-VWO

Van horen zeggen Verhalenderwijs

Leerwerkboek

Bijbelverhalen voor mensen van nu

Auteurs Cor Jongeneelen Pieter van Lier Henk van Putten Gerrit Sleeuwenhoek Epko Smit Jaap Veld Eindredactie Albert Wubs

1/2

Colofon Van horen zeggen is een lesmethode voor het vak godsdienst en levensbeschouwing havo/vwo.

Verhalenderwijs laat leerlingen kennismaken met een aantal Bijbelverhalen, waardoor zij leren inzien dat het ‘verhalen voor het leven’ zijn en ook voor mensen van nu van betekenis kunnen zijn.

Vormgeving: Reclamers, Tom Lamers, Veghel Omslagbeeld: Gabriëlle Putuhena, Amersfoort Opmaak: Crius, Hulshout

Dyslexie In de opmaak hebben we zo veel mogelijk rekening gehouden met dyslectische leerlingen.

Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatieve uitgeverij tot een learning design company. We brengen content, leerontwerp en technologie samen. Met onze groeiende expertise, ervaring en leeroplossingen zijn we een partner voor scholen bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs. Zo kunnen we samen beter recht doen aan de verschillen tussen lerenden en scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker, effectiever en efficiënter wordt.

Samen leren vernieuwen. www.thiememeulenhoff.nl ISBN 978 9006 07793 3 Derde druk, eerste oplage, 2020 � ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2020

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieen in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.

Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd.

Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

2

Inhoud 1

Verhalen voor het leven 1.1 Mythische verhalen 1.2 Waar komen wij vandaan?

4 5 8

2

Hoe een mens leert mens te zijn

00

3

Gedeeld verdriet

00

4

De weg naar verzoening 4.1 Wantrouwen tussen familieleden 4.2 Verzoening na wantrouwen

14 15 19

5

Liefde en verliefdheid

00

6

Vrijheid en regels

00

7

Macht (on-)recht en protest

00

8

Het leven van Jezus

00

9

Wij en de wereld om ons heen

00

10

Ontmoetingen met Jezus / Samen leven

00

3

1

Verhalen voor het leven

1 Verhalen voor het leven

D'ou venons-nous van Paul Gauguin

Het schilderij dat hierboven is afgebeeld, is van de Franse kunstenaar Paul Gauguin. Hij heeft het eind 19e eeuw geschilderd toen hij op het eiland Tahiti woonde.

In de linker bovenhoek staan - in het Frans - drie vragen geschreven: D'oĂš venons nous / Que sommes nous / OĂš allons nous? Het schilderij is een illustratie bij die vragen, zegt Gauguin zelf.

Aan de rechterkant zie je drie vrouwen met een klein kind - Waar komen wij vandaan?

In het midden zie je taferelen uit het dagelijkse leven - Wat zijn wij?

Aan de linkerkant zit een oude vrouw die in haar gedachten al bezig is met de dood - Waar gaan we heen?

4

1.1 Mythische verhalen

1.1

Mythische verhalen De kern van het leven De drie vragen van Gauguins schilderij zijn vragen waar het in de kern om draait in het leven. Naar antwoorden op deze levensvragen hebben mensen al sinds oeroude tijden gezocht. In alle culturen en religies komen mythische verhalen voor die iets vertellen over de oorsprong van de mens, zijn plaats in de wereld en zijn uiteindelijke bestemming.

In zulke mythische verhalen spelen goden en goddelijke wezens een belangrijke rol.

Er zijn bijvoorbeeld verhalen die vertellen hoe een god of de goden de aarde hebben geschapen. Andere verhalen gaan over het leven van de eerste mensen, hoe die mensen met elkaar omgingen in hun strijd om in leven te blijven. Weer andere verhalen willen iets duidelijk maken over wat een mens in wezen is tegenover de goden en tegenover de hem omringende natuur.

Zolang er mensen zijn, hebben ze zich verwonderd over verschijnselen in de natuur. Ze zagen de zon elke avond verdwijnen en vroegen zich dan af: Als de zon onder is gegaan, weten we dan zeker dat hij de volgende dag terugkomt? Wie zou de zon, de maan en de sterren gemaakt hebben? Vroeger dachten veel mensen dat de zon een vuur van de goden was. Veel volken vereerden de zon als een god. Ook de maan werd aanbeden, omdat die gezien werd als de godin van de nacht.

Soms zagen de mensen ook andere angstaanjagende dingen: de maan die groter of kleiner werd, of de zon die overdag donker werd. Mensen zochten hier een verklaring voor door middel van mythische verhalen.

1

De wolven van Ymir Hieronder lees je een voorbeeld van zo'n oeroud verhaal uit IJsland, over het begin van de wereld en over de zon en de maan.

Lees het verhaal en beantwoord daarna de vragen.

De wolven van Emir 1 In het begin was er helemaal niets op de wereld. In het noorden lag een grote massa sneeuw en ijs. En helemaal in het zuiden was een gloeiend hete vulkaan.

Het ijs en de hitte kwamen steeds dichter bij elkaar. Toen ze met elkaar in contact kwamen, begon het ijs te smelten.

2 Uit het smeltende ijs kwam de reus Ymir tevoorschijn. Ymir kreeg een heleboel reuzenkinderen. Ze kwamen onder zijn oksels en tussen zijn tenen vandaan. Uit het ijs kwamen ook drie goden tevoorschijn. Ze waren broers en de oudste was Odin.

3 De drie goden vonden dat Ymir veel te groot werd. Ze werden bang voor hem, dus besloten ze hem te doden. Odin doodde Ymir met een speer. Samen hakten de godenbroers het lichaam van de reus in stukken. Van de stukken maakten ze de heuvels en de bergen. En van het haar van Ymir maakten ze de bossen.

5

1

Verhalen voor het leven

4 Daarna besloten de goden dat er lichten moesten komen op de donkere wereld. Ze maakten een groot vuur. Van de vonken uit het vuur maakten ze de sterren. Uit de grote gele en witte vlammen maakten zij de zon en de maan.

5 De kinderen van Ymir waren woedend dat hun vader vermoord was. Ze wilden wraak nemen op Odin en zijn broers. Daarom lieten zij twee wolven los, die de zon en de maan moesten verslinden. Elke dag jagen de wolven op de zon en de maan.

6 Eén keer in de maand kan de ene wolf een paar happen uit de maan bijten. Maar de maan groeit telkens weer aan. De andere wolf achtervolgt de zon, maar hij kan die bijna nooit te pakken krijgen.

Soms lukt het de wolf om de zon in te halen, en dan pakt hij hem in zijn bek. Maar dan merkt hij dat de zon te heet is om door te slikken. De wolf spuugt de zon dan weer uit.

7 Maar de twee wolven worden nooit moe. Er komt dus een dag dat zij het licht van de zon en de maan zullen verslinden.

a Wat was er op de aarde voordat er levende wezen ontstonden?

b Uit het smeltende ijs kwamen twee soorten levende wezens tevoorschijn.

Welke levende wezens kwamen het eerst tevoorschijn?

c Welke levende wezens kwamen daarna tevoorschijn?

d Waar komen de bergen en bossen vandaan, volgens dit verhaal?

e Hoe zijn de zon, de maan en de sterren ontstaan?

f Hoe gingen de kinderen van Ymir wraak nemen op de goden? g De wolven krijgen de zon en de maan soms te pakken.

Wat doet één van de wolven met de maan?

6

1.1 Mythische verhalen

h Wat doet de andere wolf met de zon?

i Welke twee gebeurtenissen in de natuur worden hiermee verklaard?

Religieuze verhalen en heilige boeken In mythische en religieuze verhalen bestaat vaak geen scherpe scheiding tussen de wereld van de goden en die van de mensen. Goden kunnen contact leggen met mensen en ook dieren kunnen soms spreken met mensen. Voor veel mensen zijn zulke mythische en religieuze verhalen waardevol, niet alleen vroeger, maar ook nu nog. Ze bevatten voor hen een bepaalde 'waarheid', ook al kan die wetenschappelijk niet bewezen worden. Die waarheid zit dan in het feit dat die verhalen een diepere betekenis hebben en zin geven aan hun leven. Zo kunnen de verhalen mensen bijvoorbeeld stimuleren om goed te leven, niet alleen voor zichzelf maar ook voor medemensen.

Mythische en religieuze verhalen, maar ook allerlei spreuken en volkswijsheden, zijn doorverteld van generatie op generatie. Later zijn veel van deze doorvertelde verhalen schriftelijk vastgelegd. Zo ontstonden er verzamelingen van teksten en boeken, die door de aanhangers van religies als heilige geschriften worden beschouwd.

In dit boek Verhalenderwijs komen verhalen en teksten aan de orde uit de verzameling van joodse en christelijke heilige geschriften, die bekendstaat als de Bijbel.

De Bijbel Het woord bijbel is afgeleid van het oorspronkelijk Griekse woord biblia, dat 'boeken' betekent. De Bijbel is een verzameling boeken uit verschillende tijden en plaatsen. Het eerste en grootste deel van die boeken zijn heilige geschriften van het jodendom, die in de Bijbel het Oude Testament heten. Het zijn verhalen over de vroegere Israëlieten, die door het joodse volk als hun voorouders worden gezien.

Het tweede, kleinere deel van de Bijbel wordt het Nieuwe Testament genoemd.

Dit zijn geschriften uit de eerste eeuwen van het christendom.

Ze bevatten verhalen over Jezus en zijn volgelingen, maar ook over de verspreiding van het christelijk geloof in het toenmalige Romeinse Rijk.

Scan de QR-code om meer te leren over hoe je kunt zoeken en lezen in de Bijbel.

7

1

Verhalen voor het leven

1.2

Waar komen wij vandaan?

De drie vragen In dit boek zullen de drie vragen uit Gauguins schilderij in verschillende hoofdstukken aan de orde komen. In dit eerste hoofdstuk besteden we aandacht aan de eerste vraag: waar komen wij vandaan?

Verhalen over het ontstaan van de eerste mensen komen wereldwijd enorm veel voor.

Vaak geven ze niet alleen antwoord op de vraag naar het ontstaan van de mens, maar ook op andere vragen, zoals: • waarom verschillen de mensen zo van elkaar?

• waarom doen mensen zowel goede als slechte dingen?

• wat is de zin van een mensenleven?

Hieronder staat een verhaal uit Zuid-Amerika, over 'de eerste mensen'.

2

Een verhaal uit Zuid-Amerika Lees het verhaal en beantwoord daarna de vragen.

Een verhaal uit Zuid-Amerika De goden hebben vroeger, toen de aarde nog onbewoond was, drie pogingen gedaan om mensen te maken.

De eerste keer maakten de goden mensen uit klei. Maar deze mensen uit klei waren erg lomp en onhandig. Daarom sloegen de goden hen meteen weer kapot.

De tweede keer maakten de goden mensen uit hout. Maar de houten mensen waren ruw en boosaardig. Dus wilden de goden ook deze houten mensen vernietigen. Maar sommige houten mensen ontsnapten naar de bossen.

Daar vormden zij het volk van de apen.

De derde keer maakten de goden mensen uit deeg. Die mensen waren wel slim, maar ook gemeen. De goden hadden er toen genoeg van om het opnieuw te proberen.

Maar ze hadden geen zin om de mensen van deeg ook te vernietigen. Dus lieten ze deze mensen maar leven, ook al waren ze slecht.

Maar de goden namen wel maatregelen. De mensen mochten niet zó slim worden, dat ze alle geheimen van de wereld zouden kennen. Daarom zorgden de goden ervoor dat het verstand van de mensen niet te groot werd.

8

1.2  Waar komen wij vandaan? 

a Hoe zijn de eerste mensen ontstaan?

b Hoe zijn de apen ontstaan? c Waarom kunnen mensen niet alles weten?

Het eerste scheppingsverhaal in de Bijbel In het eerste hoofdstuk van het boek Genesis, het eerste boek van de Bijbel, wordt verteld dat God alles geschapen heeft wat op deze aarde bestaat. De beginsituatie, voordat de schepping begint, is dat er op aarde alleen nog maar chaos en duisternis is en dat bewoonbaar land door water wordt overspoeld.

De tekst van dat eerste Genesis-hoofdstuk lijkt meer op een groot gedicht of lied dan op een verhaal. Het wordt ook wel als volgt samengevat: De eerste dag schiep God het licht De tweede dag heeft hij de dampkring ingericht De derde dag bracht gras, kruid en bomen De vierde dag deed hij de hemellichten komen De vijfde dag zijn vis en vogels voortgebracht De zesde dag het vee en het menselijk geslacht Opvallend in de tekst van Genesis 1 is dat alles wat er wordt geschapen niet door God wordt gemaakt, maar dat alles 'tevoorschijn wordt geroepen'. Als God spreekt dat er licht moet zijn, dan is het er ook meteen. Zo gaat het ook met de zon, maan en sterren, en met alle levende wezens op aarde.

De hele schepping vindt plaats in zes dagen en de zevende dag is een rustdag voor alles wat er leeft. De schepping van de mens gebeurt op de zesde dag. Daarmee zijn de mensen de laatst geschapen levende wezens.

9

1

Verhalen voor het leven

3

Genesis 1 Lees de tekst uit het Bijbelboek Genesis, hoofdstuk 1. Je kunt je Bijbel gebruiken of de QR-code scannen.

Dag 1

Dag 4

Dag 2

Dag 5

Dag 3

Dag 6

Je ziet zes foto’s die de zes scheppingsdagen uitbeelden.

Schrijf onder elke foto enkele kernwoorden die bij die scheppingsdag horen.

Kies uit de volgende woorden. Je moet ze allemaal gebruiken. aarde / bomen / dag / gewelf / hemel / land / licht / maan / man / mensen / nacht / planten / sterren / vee / vogels / vrouw / water / zee / zeedieren / zon

Het tweede scheppingsverhaal in de Bijbel Er staat nog een tweede scheppingsverhaal in de Bijbel, en wel in Genesis 2 en 3. Het is heel anders dan het eerste scheppingsverhaal: geen gedicht of lied, maar een lang verhaal over wie en wat de mens is en wat God van die mens verwacht. In dit verhaal vind je ook antwoorden op verschillende andere vragen.

10

1.2  Waar komen wij vandaan? 

Toen God de aarde geschapen had Toen God de aarde geschapen had, groeide er nog niets, want het had nog niet geregend. Ook was er nog geen mens om de aarde te bewerken.

God maakte de eerste mens uit klei van de aardbodem, en hij blies de levensadem in de neus van de mens. Zo werd de mens een levend wezen. God noemde hem Adam, en dat betekent mens.

Omdat Adam alleen was, bedacht God dat er nog een mens bij moest komen.

Hij liet Adam in een diepe slaap vallen en maakte toen uit zijn zijde een vrouw, Eva. Adam was heel blij met Eva en ze woonden samen in een prachtige tuin.

Daar zorgden ze voor de planten en dieren.

4

Genesis 2 Lees de tekst van dit tweede scheppingsverhaal uit het Bijbelboek Genesis hoofdstuk 2 : 4b-25. Je kunt je Bijbel gebruiken of de QR-code scannen. a Welk verschil is er tussen de beginsituaties van het eerste en het tweede scheppingsverhaal?

11

1

Verhalen voor het leven

b Noem nog twee andere, opvallende verschillen tussen het eerste en het tweede scheppingsverhaal.

c Welk verschil is er in het tweede scheppingsverhaal tussen de schepping van Adam en die van Eva?

5

Mythische verhalen over het ontstaan van de aarde a Je hebt nu vier mythische verhalen over het ontstaan van de aarde en de mensen gelezen.

Noem een paar overeenkomsten en een paar verschillen tussen deze vier verhalen.

b Welk verhaal (of tekst uit die verhalen) spreekt je het meest aan of heeft voor jou de meeste betekenis?

Leg ook uit waarom?

12

1.2  Waar komen wij vandaan? 

c Ken je ook een verhaal uit een andere religie of cultuur over het ontstaan van de aarde en van de mens?

Geef er een korte beschrijving van.

Bijbelverhalen als lessen voor het leven In dit hoofdstuk heb je al twee Bijbelverhalen gelezen, allebei over de schepping. In het vervolg van dit boek Verhalenderwijs komen nog meer verhalen uit de Bijbel aan de orde.

Het zijn steeds verhalen met een betekenis.

Ze gaan over de drie levensvragen die aan het begin van dit hoofdstuk staan: over het begin van alles, over de zin en het doel van het leven en over het einde ervan: de dood.

En vooral over de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Bijvoorbeeld hoe mensen hoogte- en dieptepunten met elkaar delen, hoe ze omgaan met verdriet en blijdschap, geluk en ongeluk, en over het begin en het einde van het leven. Die verhalen hebben niet voor iedereen dezelfde betekenis. Voor de een kan een verhaal troost bieden of nieuwe moed geven, voor een ander kan het een bron van inspiratie zijn.

Eeuwenlang hebben mensen deze verhalen aan elkaar verteld en doorgegeven aan volgende generaties. Binnen geloofsgemeenschappen delen mensen die verhalen graag met anderen. Door die verhalen voelen ze zich verbonden met elkaar en met het geloof van mensen uit vroeger tijden. En ook al zijn het verhalen uit een ver verleden en uit een heel andere wereld, toch blijven ze voor veel mensen van nu waardevol. De verhalen zijn een spiegel waarin ze hun eigen levenservaringen herkennen.

Je zou de Bijbelverhalen heel goed levenslessen kunnen noemen, die ook voor mensen van nu van betekenis zijn.

13

4

De weg naar verzoening

4 De weg naar verzoening

Reconciliaton van Josefina de Vasconcellos

Het bronzen beeld Reconciliation staat in Berlijn op de plaats waar vroeger een kerk stond. De Oost-Duitse autoriteiten hadden die af laten breken, omdat hij te dicht bij de Berlijnse Muur stond. Het beeld laat twee personen zien die elkaar omhelzen, nadat ze lange tijd door die Muur van elkaar gescheiden waren.

Linksboven op de foto is een roodbruin hekwerk te zien, dat staat op de plek van de Muur die in 1990 is afgebroken. Achter het beeld is een veld met graan aangelegd, als symbool voor het leven dat groeit uit dezelfde grond waar jarenlang de dood dreigde. Elk jaar wordt van het graan 'vredesbrood' gebakken.

14

4.1 Wantrouwen tussen familieleden

4.1

Wantrouwen tussen familieleden Na de Tweede Wereldoorlog is Duitsland ruim 40 jaar lang een in tweeën gedeeld land geweest. De grens die Oost- en West-Duitsland van elkaar scheidde, werd het IJzeren Gordijn genoemd en de Muur in Berlijn was er een deel van.

Die streng bewaakte grens heeft niet alleen de Duitse bevolking gespleten, maar soms ook familie- en gezinsleden. Door toedoen van maatregelen van de overheid ontstond er soms diep wantrouwen tussen families en gezinnen. Door het leven in verschillende werelden ontstond er ook vervreemding tussen familieleden. Over en weer zag men elkaar soms als 'de anderen' die je niet kon vertrouwen. Het beeld Reconciliation in Berlijn laat zien dat mensen weer tot verzoening kunnen komen als alle opgelegde of zelf aangebrachte grenzen en beperkingen weggenomen worden.

1

Reconciliation a Het beeld Reconciliation is in meer steden geplaatst, waar mensen tot verzoening of tot hereniging kwamen.

Zoek uit in welke steden dit beeld nog meer staat. En ter gelegenheid waarvan dit beeld geplaatst is.

Gebruik bijvoorbeeld Wikipedia.

Twee broers en hun vader De vraag in dit hoofdstuk is of mensen ook zelfgekozen scheidingen en zelf veroorzaakt wantrouwen kunnen overwinnen. Kun je je bijvoorbeeld verzoenen met iemand die jou kwaad heeft aangedaan? Of als er door jouw schuld wantrouwen is gegroeid? Wat moet er gebeuren als mensen vertrouwen in relaties willen herstellen? Een voorbeeld van dit probleem en hoe het uiteindelijk afloopt, is het volgende verhaal over twee broers.

In het Bijbelboek Genesis kunnen we allerlei verhalen lezen over de drie aartsvaders van het joodse volk: Abraham, Isaak en Jakob. Volgens de overlevering zijn zij de eerste voorouders van het joodse volk.

De Koran In de Koran, het heilige boek van de moslims, worden Abraham, Isaak en Jakob ook genoemd. Ze zijn daar de voorouders van de Arabische volken.

Het verhaal begint wanneer aartsvader Isaak al oud en blind is. Hij is in de loop van zijn leven zijn vader Abraham opgevolgd als welvarende veehouder. Hij is getrouwd met Rebekka. Ze hebben twee zonen, de tweeling Esau en Jakob.

15

4

De weg naar verzoening

Eerstgeboorterecht Volgens vroegere joodse traditie had de oudste zoon meer rechten dan zijn jongere broers. Ze noemden dat het eerstgeboorterecht. Deze oudste zoon kreeg het grootste deel of zelfs de hele erfenis en werd leider van de andere familieleden. Dit erfrecht werd door middel van een familieritueel overgedragen. Als de vader zijn einde voelde naderen, riep hij zijn kinderen bij zich. De oudste zoon ontving dan zijn eerstgeboorterecht, waarbij de vader hem zegende hij en hem met God het beste voor de toekomst wenste.

Jakob en Esau Hierna staat het verhaal over een ruzie tussen Esau en Jakob. Het is verteld in de vorm van een rollenspel. Er zijn vijf rollen: Verteller (m/v)

Rebekka

Isaak

Esau

Jakob

Vader Isaak is oud en blind. Hij is getrouwd met Rebekka. Hun twee zonen Esau en Jakob zijn zo’n veertig jaar oud. Jakob en Esau zijn tweelingen. Esau werd het eerst geboren. Esau is de lievelingszoon van Isaak, maar Rebekka geeft meer om Jakob.

Op een dag zijn vader Isaak en zoon Esau alleen. Ze weten niet dat Rebekka in de buurt is en alles hoort wat ze zeggen.

Esau, luister eens. Ik moet eens met je praten.

Nu liever niet, vader, ik moet nog weg.

Wat ga je nog zo laat in de middag doen? Het wordt bijna donker.

Ik ga nog even jagen. De herten komen nu juist bij het water drinken. We hebben al een hele tijd geen wild gegeten.

Goed idee, ik heb wel trek in een lekker stuk vlees. En pluk dan ook wat van die bessen. Die smaken er lekker bij. Als we gegeten hebben, heb ik je iets heel belangrijks te zeggen. Goed?

Maar waarover wil je me dan spreken?

Je weet, ik ben oud. En voordat ik het niet meer kan, wil ik met je praten over mijn opvolging. Jij bent mijn oudste zoon. Wanneer we samen gegeten hebben, zal ik je zegenen. Ik zal je het beste wensen met God als getuige.

Goed, tot straks, vader.

16

4.1 Wantrouwen tussen familieleden

Esau ging snel weg. Jagen vond hij geweldig. Over zijn rechten en plichten als oudste maakte hij zich meestal niet zo druk. Maar nu was dat anders. Je vader opvolgen?

De belangrijkste in de familie zijn? Dat leek hem wel wat.Maar Esau was helemaal vergeten wat er een tijdje geleden was gebeurd. Toen hij een keer thuis kwam, had Jakob linzensoep gekookt. Esau had na het hard werken enorme honger. Hij wilde maar één ding: eten!Toen bedacht Jakob een slim plan. Hij stelde Esau voor om te ruilen. Esau de linzensoep en Jakob de rechten van de oudste zoon. Esau stemde er mee in, want recht op een erfenis betekende voor hem op dat moment minder dan een bord linzensoep.Intussen had Rebekka het gesprek tussen vader Isaak en Esau gehoord. Ze ging direct naar Jakob om hem te waarschuwen.

Jakob, we moeten snel iets doen. We moeten een lam slachten en van dat vlees voor je vader een jachtschotel maken. Isaak is blind en ziet het verschil toch niet. Als vader denkt dat jij Esau bent, zal hij je zegenen. Jij wordt dan de leider van de familie.

Ja maar, dat merkt vader toch zo. Lamsvlees smaakt heel anders dan wild. En als ik iets zeg, dan hoort hij toch direct dat het mijn stem is. Bovendien heeft Esau enorm veel haren op zijn hele lichaam, dat voelt vader toch meteen als hij mij aanraakt!

Daar vinden we wel wat op. We doen veel peper, zout en andere kruiden door het vlees. Dan smaakt zelfs lamsvlees als reerug.

Maar dat haar dan? En mijn stem?

Je trekt gewoon wat oude kleren van Esau aan die nog niet zijn gewassen. Als vader ze ruikt, zal hij denken dat jij Esau bent. Bovendien binden we wat vellen geitenhaar om je armen en hals zodat hij dat kan voelen. Jakob kan niets zien. Als je ook nog met een zware stem praat, zal hij denken dat jij Esau bent.

Zo gebeurde het. Rebekka en Jakob voerden hun plan uit. Jakob zag er wel raar uit toen hij bij zijn blinde vader Isaak kwam.

Vader, hier ben ik. Esau, je oudste zoon.

Wat ben je snel terug! En je stem klinkt anders dan anders, zoon. Kom eens bij me zitten.

De jacht ging heel voorspoedig, vader. En ik heb een schotel van gestoofd hertenvlees voor je gemaakt.

Isaak genoot van de heerlijke geur van het vlees. Hij rook ook de lichaamsgeur van Esau. Toen hij de dik behaarde armen voelde, twijfelde hij niet meer. Hij dacht dat hij met Esau sprak in plaats van met Jakob. Na de lekkere maaltijd zei Isaak tegen zijn zoon dat hij hem wilde zegenen.

Luister mijn zoon: onze God heeft mijn vader Abraham en mij beloofd dat het goed met ons zal gaan. Zo zal hij ook aan jou een goede toekomst geven. Het zal je goed gaan in het land waar je woont. Het land zal vruchtbaar zijn Ook met je dieren en met de mensen van wie je houdt, zal het goed gaan. Je zal leider van de hele familie zijn. God zal je beschermen tegen alle kwaad. Dat belooft God aan jou, mijn zoon.

17

4

De weg naar verzoening

Bedankt vader. Met deze belofte weet ik zeker dat we een goede toekomst zullen hebben.

Jakob nam afscheid en ging snel naar zijn moeder Rebekka.

Het ging goed, moeder. Ik ben nu het hoofd van de familie geworden. Vader heeft me beloofd dat het goed met ons zal gaan. Mij kan niets gebeuren. God zal voor mij zorgen.

Jakob was net weg toen Esau met zijn jachtschotel aankwam. Hij was doodmoe.

Hij had eerst een hert moeten schieten en villen. Daarna moest hij er nog een vleesschotel van maken ook. Dat duurde een paar uur.

Vader, hier ben ik. Dit is je lievelingsgerecht.

Nee dank je, ik heb al gegeten...

Wat is dat nou: ik had toch beloofd een jachtschotel voor je te maken!

Ja, maar Esau, die heb ik toch al van je gehad. En ik heb je daarna verteld dat je het hoofd van de familie wordt. Ik heb al gezegd dat God goed voor ons zal zorgen.

Hoe kan dat nou?

Toen ontdekten Isaak en Esau wat Jakob had gedaan. Die bedrieger. Esau zag opeens wat de gevolgen daarvan waren. Jakob was de leider geworden. Aan Jakob was beloofd dat hij een goede toekomst zou hebben. Esau was teleurgesteld en woedend tegelijk.

Vader, alsjeblieft, maak mij toch het hoofd van de familie. God kan toch ook aan mij beloven dat alles goed zal gaan.

Dat kan niet, mijn zoon, ik kan maar één keer zo’n belofte doen. Maar kom hier. Jij blijft mijn oudste. Ook voor jou zal de toekomst goed zijn. God laat niemand in de steek. Ook voor jou is een toekomst weggelegd.

Esau liep woedend weg, op zoek naar zijn broer.

Jakob heeft mij nu al tweemaal bedrogen! Een paar jaar geleden, toen ging het over mijn rechten als oudste zoon en nu bij de zegen van mijn vader. Waar is hij! Ik ga hem vermoorden!

Maar Esau zag zijn broer nergens. Op advies van zijn moeder was Jakob gevlucht.

18

4.2 Verzoening na wantrouwen

2

Jakob en Esau In dit verhaal is Jakob zijn broer twee keer te slim af.

Wat vind je van moeder Rebekka die haar zoon Jakob helpt bij het bedriegen?

a Hoe heeft Jakob zijn vader Isaak en zijn broer Esau bedrogen?

b Hoe heeft Jakob eerder van Esau zijn eerstgeboorterecht afgenomen?

4.2 Verzoening na wantrouwen In het Bijbelboek Genesis gaat het verhaal over Jakob verder nadat hij is gevlucht. Hij maakt een reis naar het land waar nog familieleden wonen en waar zijn grootvader Abraham vandaan kwam. Hij vindt daar onderdak bij Laban, een verre oom van hem die hem als schaapherder in dienst neemt. Jakob trouwt er na een aantal jaren ook, met twee dochters van Laban.

Jaren later, als Jakob een welvarende veehouder is geworden, keert hij met zijn vrouwen en kinderen terug naar zijn geboorteland. Wanneer hij de grens met zijn vaderland nadert, bereidt hij zich voor op de ontmoeting met zijn broer Esau. De vraag is dan natuurlijk: Hoe zal de ontmoeting tussen die twee broers verlopen?

3

Verzoening na wantrouwen a Wat zou jij willen van Jakob, als je Esau was?

b Wat zou jij zeggen en doen als je Jakob was?

19

4

De weg naar verzoening

De ontmoeting na het vroegere bedrog Jakob heeft een boodschapper naar zijn broer vooruitgestuurd. De boodschapper komt terug met het bericht dat Esau naar hem op weg is. Hij komt eraan en een groep van 400 man is bij hem.

Jakob schrikt van dat bericht, want wat is de betekenis van die grote groep begeleiders? Hij besluit om Esau gunstig te stemmen en stuurt dienaren vooruit met kleine kuddes dieren, bedoeld als een geschenk aan zijn broer. De verteller van het Bijbelverhaal laat tussen de regels door alvast weten, dat Esau daar eigenlijk geen aandacht aan schenkt.

Hoe de ontmoeting tussen Jakob en Esau verloopt, lees je in het volgende rollenspel.

Jakob ziet in de verte Esau met zijn mannen aankomen. Hij is gespannen, want hij weet niet wat Esaus bedoelingen zijn. Als ze op elkaar af lopen en elkaars gezicht zien, knielt Jakob neer uit respect voor zijn oudere broer. Esau is spontaner, slaat zijn armen om Jakob heen en begroet hem hartelijk. Hij is zรณ blij dat zijn broer na zoveel jaren weer terug is! Nadat Esau ook met Jakobs vrouwen en kinderen kennis heeft gemaakt, begint hij een gesprek met zijn broer.

Broeder Jakob, onderweg hierheen kwam ik steeds herders met vee tegen, die zeiden dat ze naar mij op weg waren. Hoe zit dat en wat wil je daarmee?

Ik wil je graag iets geven, Esau, omdat God mij in de achterliggende jaren tot een rijk man heeft gemaakt. En ik vind ons weerzien een passende gelegenheid om jou iets te geven van mijn grote bezit.

Beste broer, dat is echt niet nodig. Ik heb al zoveel aan land en vee, dus houd jij nu maar wat van jou is.

Toch wil ik het heel graag geven, Esau, en je zou mij een groot plezier doen als je mijn geschenken aanneemt. Ik heb ze persoonlijk voor je uitgezocht uit mijn veestapel.

Nou goed, als je het zo graag wil geven, dan neem ik het van je aan. Dank je wel, broer!

Nu de begroeting, het kennismaken met de nieuwe familieleden en het aanbieden en accepteren van de geschenken achter de rug zijn, komt Esau met een voorstel.

Zeg Jakob, nu we weer als familie bij elkaar zijn, stel ik voor dat we samen naar het berggebied gaan waar mijn familie en ik wonen. Je bent van harte welkom en we vinden vast en zeker een ook goede woonplaats voor jou en je familie.

20

4.2 Verzoening na wantrouwen

Dat lijkt mij niet zo'n goed idee, Esau. Wij moeten rekening houden met de kleine kinderen en met veel kleinvee. Wij kunnen het tempo van jou en je ruiters niet volgen.

Ga dus maar vast vooruit, dan komen wij later wel.

De broers wensen elkaar vaarwel en gaan ieder hun eigen weg. Jakob ging toch niet naar het gebied waar Esau woonde, maar vestigde zich met zijn familie en vee op een andere plek. Ze zien elkaar pas jaren later terug, als ze horen dat hun vader Isaak op zijn sterfbed ligt. Zo worden de twee zonen uiteindelijk herenigd met hun oude vader. En als enkele dagen later Isaak sterft, wordt hij door zijn beide zonen, Jakob en Esau, begraven.

4

Vertrouwen herstellen - Jakob en Esau a Jakob wil de relatie met zijn broer Esau weer herstellen. Om dat te bereiken stuurt hij hem allerlei geschenken toe.

Denk je dat het geven van geschenken helpt om een relatie te herstellen?

Kies je antwoord en geef je toelichting. ◯ Ja, zeker helpt dat. ◯ Misschien helpt het een beetje ◯ Nee, dat zal zeker niet helpen, want

b Na de ontmoeting heeft Jakob niet veel zin om mee te gaan met Esau en bij hem in de buurt te gaan wonen.

Waarom zou Jakob dat niet willen?

21

4

De weg naar verzoening

5

Vertrouwen schaden en herstellen Onderstaande vragen gaan over jezelf. Je kunt denken aan nu, maar ook aan dingen die al enkele jaren geleden gebeurd zijn. Denk erover na en schrijf je antwoorden kort op.

a Heeft er wel eens iemand tegen jou gelogen om iets van je gedaan te krijgen?

b Wat gebeurde er toen en hoe liep het af?

c Heeft degene die jou heeft bedrogen, ook geprobeerd het weer goed te maken?

d Hoe probeerde hij/zij dat te doen?

e Hoe heb jij daarop gereageerd?

22

Begrippen Bijbel

De Bijbel is een verzameling boeken uit verschillende tijden en plaatsen.

heilige geschriften

Een verzamelingen van doorvertelde teksten en boeken, die de basis zijn voor verschillende religies.

levenslessen

Verhalen met een boodschap die in alle tijden van betekenis kunnen zijn voor mensen.

mythische verhalen

Verhalen uit alle culturen en religies die iets vertellen over de oorsprong van de mens, zijn plaats in de wereld en zijn uiteindelijke bestemming.

Nieuwe Testament

Het tweede, kleinere deel van de Bijbel.

Oude Testament

Het eerste en grootste deel van die boeken met heilige geschriften van het jodendom.

23

www.vanhorenzeggen.nl

Over Verhalenderwijs Bijbelverhalen komen uit een heel andere tijd, toen het bestaan van goden nog vanzelfsprekend werd gevonden. Die tijd is allang voorbij, maar de mythische verhalen worden nu nog steeds verteld. Voor mensen van nu kunnen deze verhalen heel waardevol zijn. Mensen herkennen zichzelf en het alledaagse leven erin. Maar ook kunnen mensen erdoor worden geïnspireerd.

Die verhalen hebben te maken met thema's uit het dagelijks leven, zoals: • Waar komen we vandaan?

• Waar gaan we naartoe?

• Hoe leef ik goed samen met anderen?

• Hoe ga ik om met vrijheid en regels?

• Hoe ga ik om met ziekte en dood?

• Wat doet verliefdheid met mij?

• Hoe ga ik om met tegenslagen?

• En hoe kan ik mij met mezelf en met anderen verzoenen?

Met Verhalenderwijs kom je tot het inzicht hoe waardevol Bijbelverhalen voor jou kunnen zijn.

Cor Jongeneelen Pieter van Lier Henk van Putten Gerrit Sleeuwenhoek Epko Smit Jaap Veld Albert Wubs (eindredactie)