Opdracht 5
Opdracht 6
P.C. Hooft, “Sonnet”
P.C. Hooft, Nederlandse Historiën
Sonnet
Een oude bezigheid in vrijwel alle Nederlandse steden en vele dorpen was de beoefening van de dichtkunst, waartoe de vaardigste en het meest tot vermaak gezinde geesten hun bijeenkomsten hielden in ruimten hun door gemeenschappelijke overheden ter beschikking gesteld, die rederijkerskamers genoemd werden. Deze waren gewoon niet alleen allerlei dichtwerken te vervaardigen en van hand tot hand te laten gaan, maar zelfs in het openbaar hele toneelstukken te vertonen, waarin zij nu eens op boertige wijze, dan weer in ernst ieder datgene voorhielden wat met zijn plicht van doen had. Een stichtelijk vermaak en wijze van dichten die, mits de overheid de maat mag aangeven, van geen gering nut is om de meningen van de menigte te mennen. Want omdat de orators niet meer bestaan, zijn er in onze tijden maar twee manieren over om het volk via het gehoor te overtuigen, namelijk vanaf de preekstoel en vanaf het toneel. Zo heeft de overheid geen krachtiger middel dan dit om het gewone volk een rustige volgzaamheid in te scherpen en haar aanzien te handhaven tegenover het gezag der geestelijken, aangezien het voorbeschikt schijnt dat die alle bestuurders moeten dwarsbomen die niet precies naar hun pijpen dansen. En niemand mag de illusie hebben met het verspreiden van geschreven stukken en gedrukte pamfletten op te kunnen tegen de scherpte van een welbespraakte tong die een groot aantal van allerlei mensen tegelijk in een uur kan overtuigen en de hartstochten van de spreker aan hen weet over te brengen.
Wanneer door ’s werelds Licht de blindgeboren jongen gezicht verkreeg, hij stond verwonderd en bedeesd. Beweging, kleur, de vorm van plant, van mens, van beest verbluffen zijn gedacht’, en liefelijk besprongen; 5
10
5
voorts sloten, torens schier ten hemel hoog gesprongen, het tijdverdrijf van ’s mensen onderwind-al-geest, maar de zichtbare god, de schone zon, het meest. Zijn tonge zweeg – ’t gemoed dat riep om duizend tongen.
10
Zo is het ook, mijn licht, wanneer gij mij verschijnt en dat mijn ziel ontdekt uw ziels sieraden vijndt die ’t oog van mijn gemoed, dat tot hen strekt, gemoeten,
15
dan zwelt mijn hart van vreugd en van verwond’ring diep en danke jegens u en jegens die u schiep, totdat het barst en valt gebroken voor uw voeten. 20
Uit: P.C. Hooft, Liederen en gedichten.
Toelichting: vs. 1: ’s werelds Licht: Christus vs. 2: bedeesd: verbijsterd vs. 4: verbluften en overweldigden op aangename wijze zijn geest vs. 5: schier ten hemel ... gesprongen: bijna tot de hemel reikend vs. 6: ’s mensen onderwind-al-geest: het alles ondernemende vernunft vs. 10: ontdekt uw ... vijndt.: de schoonheid van uw ziel vindt blootliggen vs. 11: tot hen strekt: zich richt op hen; gemoeten: tegemoet komen a Probeer in eigen woorden te formuleren wat Hooft bedoelt. Let daarbij goed op de vergelijkingen. b De gedichten van Hooft worden getypeerd als echte Renaissanceliteratuur. Leg met verwijzingen naar dit sonnet uit dat deze typering juist is. c De ik-figuur noemt de geliefde ‘mijn licht’ (vs. 9). Waar vergelijkt de ik-figuur de geliefde mee? d Leg beargumenteerd uit of je de beeldspraak (‘mijn licht’) in verband kunt brengen met de Copernicaanse wending. e Leg beargumenteerd uit of je dit sonnet wel of niet in verband kunt brengen met het petrarkisme.
28
25
Uit: P.C. Hooft, Nederlandse Historiën.
a b c
d e f
In zijn Nederlandse Historiën geeft Hooft een korte typering van de rol van de rederijkerskamers. Welke twee soorten toneel werden er in de rederijkerskamer opgevoerd? Wat was het doel van rederijkerstoneel? Veel schrijvers en dichters in de Republiek kwamen uit de hogere maatschappelijke klasse en schreven vanuit het wereldbeeld van deze groep. Citeer een gedeelte van een zin waaruit dat wereldbeeld blijkt. Hooft onderscheidt twee manieren om het volk met gehoor te overtuigen. Welke twee? Wat is effectiever: gesproken tekst of geschreven tekst? Wat vind jij in de tijd waarin je leeft het meest geschikte medium om een zo groot mogelijk publiek te bereiken en te beïnvloeden? Beargumenteer je visie.
Literatuurgeschiedenis