thema Arm en rijk lesboek De Geo vmbo-kgt 3

Aardrijkskunde voor de bovenbouw vmbo

Lesboek

vmbo-kgt

Auteurs Freek Jutte, Katie Oost, Theo Peenstra en Michael van der Veen Eindredactie Daphne Ariaens en Theo Peenstra

2

Start

Start

Arm en rijk

3

Arm en rijk 1 Waarom is Nigeria als de reus van Afrika een arm land, ondanks de rijkdom

aan natuurlijke hulpbronnen?

2 Waarom is er in de rijke Verenigde Staten ook armoede?

3 Hoe zit het met arm en rijk in Nederland?

C Wat hebben armoede, honger en ziekten met elkaar te maken in Ogoniland?

4

Arm en rijk

1

Arm en rijk in Nigeria

1 Arm en rijk in Nigeria Nigeria

1.1

Nigeria: de reus in Afrika

Hierboven zie je Lagos, het grootste economische centrum van Nigeria. Nigeria wordt wel de reus in Afrika genoemd. Waarom krijgt het land deze naam? En is dat terecht?

 In Nigeria ligt het Hollywood van Afrika: Nollywood.

Hier worden per jaar meer dan duizend films gemaakt die niet alleen in Nigeria populair zijn, maar ook in veel andere Afrikaanse landen. De films gaan over het moderne Afrikaanse leven en dat spreekt veel Afrikanen aan.

Een arm land Een groot land  Er zijn verschillende redenen waarom Nigeria een

reus is.  Nigeria is een heel groot land. In oppervlakte is Nigeria het zesde land van Afrika; het is ongeveer even groot als de Benelux, Duitsland en Frankrijk samen. Er leven ongeveer 200 miljoen mensen. Geen enkel ander land in Afrika heeft zo veel inwoners. Nigeria is ook een van de dichtstbevolkte landen van Afrika.  Nigeria heeft veel natuurlijke hulpbronnen. Het land is de grootste exporteur van aardolie in Afrika. Voor Nigeria is de olie-industrie ontzettend belangrijk. De overheid verdient er veel geld aan. Behalve aardolie bezit Nigeria grote voorraden aardgas, steenkool, ijzererts en goud.

Verder exporteert het land landbouwproducten als cacao en plantaardige olie.

 Hoewel in Nigeria veel verdiend wordt aan olie, leeft

ruim een derde van de Nigerianen in armoede. Het bruto nationaal product (bnp) per hoofd van de bevolking is ongeveer $ 2.500 per jaar. Dat is erg laag. Landen als Zuid-Afrika, Egypte en Congo scoren hoger.  Het inkomen in Nigeria is erg ongelijk verdeeld. Een klein deel van de Nigerianen, zoals politici en succesvolle zakenmensen, is rijk. De 10% rijkste Nigerianen verdient ongeveer 30% van het inkomen in Nigeria. Het arme helft van de bevolking verdient maar 24% van het Nigeriaanse inkomen.

Klimaat en landbouw  Grote delen van Nigeria zijn geschikt voor landbouw.

Maar er zijn ook gebieden waar landbouw moeilijker is.

Dat heeft te maken met het klimaat.

1.1

5

Nigeria: de reus in Afrika

NIGER Sokoto Katsina

Jigawa Kano

Zamfara Kebbi BENIN

Kaduna

Bauchi

Niger

Nasarawa

Oyo Kogi

Osun Ekiti Ogun

Ondo

Lagos 1 Anambra 2 Enugu 3 Ebonyi 4 Abia

Edo

Delta

Adamawa

Taraba

Benue 2

3 Cross Imo 4 River 1

Borno

Gombe

Plateau

Abuja

Kwara

Yobe

KAMEROEN

Bayelsa Rivers Akwa Ibom Go lf v a n G u i n ee

0

100

200 km

in dollars minder dan 1.500

2.500 - 3.500

1.500 - 2.500

meer dan 3.500

FIGUUR 1

FIGUUR 2

Nigeria: bnp per hoofd van de bevolking, 2010.

 Het zuiden van Nigeria ligt dicht bij de evenaar. Dit gebied heeft een tropisch regenwoudklimaat. De temperatuur is het hele jaar door hoog en het regent er in alle seizoenen. De natuurlijke begroeiing in het regenwoud is heel dicht en er komen heel veel verschillende planten- en diersoorten voor. Maar veel bossen zijn gekapt en vervangen door akkers. Daar worden tropische gewassen zoals cacao verbouwd.  In het noorden van Nigeria is het droger. Dat deel van het land heeft een savanneklimaat. Enkele maanden van het jaar is er een droge tijd. Wortel- en knolgewassen zoals yams en cassave kunnen goed tegen deze droogte.

In savannegebieden waar de droge tijd langer duurt, groeien granen. Daar komt ook veeteelt voor.  In het uiterste noorden van Nigeria heerst een steppeklimaat. Dit gebied heet de Sahel. Sahel is het Arabische woord voor kust. Dit gebied is de rand van de Saharawoestijn. Het regent er erg weinig; er is alleen wat veeteelt mogelijk.

Meer bedrijven in Nigeria betekent meer werk en inkomen voor de Nigerianen en dat trekt weer nieuwe bedrijven aan.  Maar Nigeria kent ook een paar flinke moeilijkheden.

In Nigeria wonen veel verschillende volken. Samenleven gaat niet altijd goed. In het noordoosten plegen terroristen die een strenge islamitische wetgeving willen, aanslagen.

In Nigeria wordt ook te weinig stroom opgewekt voor bedrijven en huishoudens. Bovendien zijn de wegen en spoorlijnen in het land slecht. Deze dingen maken Nigeria kwetsbaar.

NIGER

Kano

BENIN Jos Abuja

Toekomstige nieuwe reus in de wereld?  Kan Nigeria ook uitgroeien tot een reus in de wereld?

Daar zijn argumenten voor en tegen.  De olievoorraden maken van Nigeria een belangrijk land: veel landen hebben die olie nodig. De economie van Nigeria is sinds 2000 flink gegroeid. Ook andere bedrijven produceren en verdienen steeds meer en het aantal rijke Nigerianen groeit. Nigeria heeft ook een grote, groeiende bevolking. Dat trekt bedrijven aan die goederen willen verkopen, zoals kleding en telefoons.

Het aantal wijken met moderne huizen en appartementen groeit, zoals hier in Abuja.

Lagos KAMEROEN

Go Port Harcourt lf Gu van inee

0

100

200 km

bevolkingsgroep in % van de bevolking 29

Hausa-Fulani

10

Ijaw

2,5 Tiv

21

Yoruba

4

Kanuri

12

18

Igbo

FIGUUR 3

3,5 Ibibio

overige grens deelstaat

Spreiding van de bevolkingsgroepen in Nigeria.

6

Arm en rijk

1

Arm en rijk in Nigeria

1.2 Armoede in Nigeria 13

Veel mensen in Nigeria hebben te maken met armoede. Het bnp per inwoner is laag. Aan welke andere kenmerken kun je de armoede herkennen en wat hebben die kenmerken met elkaar te maken?

in %

12 11 10 9 8 7 6 5

Voedselzekerheid

0 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 jaar

 In grote delen van Nigeria worden voedselgewassen

FIGUUR 4

verbouwd. Die gewassen zijn bedoeld om de eigen bevolking te voeden. In Nigeria wordt minder voedsel geproduceerd dan de mensen nodig hebben. Het tekort wordt aangevuld door voedsel uit het buitenland te importeren. Toch is de voedselvoorziening nog steeds onvoldoende. Dat betekent dat het voedsel niet goed verdeeld wordt over het land. Er is niet altijd voedselzekerheid; niet iedereen heeft altijd genoeg te eten.

Voedseltekort  Ongeveer 8% van de Nigerianen heeft te weinig te

eten. Er bestaan twee soorten honger of ondervoeding.

Om ondervoeding te voorkomen, moet je voldoende en gevarieerd eten.  Bij te weinig eten spreek je van kwantitatieve ondervoeding (kwantiteit = hoeveelheid). Je lichaam heeft elke dag energie en bouwstoffen nodig. Die energie wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal). Een mens heeft er per dag ongeveer 2.000 tot 2.500 nodig.  In voedsel zitten ook beschermingsstoffen. Vitaminen en mineralen zijn stoffen die je lichaam nodig heeft voor de afweer van ziekten. Als deze stoffen niet in het voedsel zitten, is de kwaliteit van het voedsel niet goed.

Dat veroorzaakt kwalitatieve ondervoeding.  Het percentage mensen dat te veel eet en overgewicht heeft, stijgt in Nigeria overigens ook. Dat komt doordat fastfood goedkoop is en omdat eten in fastfoodrestaurants een teken is van rijkdom en modern zijn.

Deel van de Nigeriaanse bevolking dat te weinig kilocalorieën binnenkrijgt, 1995 - 2015.

Gezondheid en ziekten  De gezondheidstoestand van veel mensen in Nigeria

is niet goed. Je ziet dat aan de levensverwachting: gemiddeld worden Nigerianen maar 55 jaar oud.  In Nigeria sterven veel mensen aan infectieziekten.

Dat zijn besmettelijke ziekten die worden verspreid door bacteriën en virussen. In rijke landen gaan daar bijna geen mensen aan dood.

- Malaria is een tropische ziekte die wordt verspreid door malariamuggen. Besmette mensen krijgen hoge koorts en kunnen zonder goede behandeling overlijden.

- Diarree ontstaat vaak door het eten van bedorven voedsel of het drinken van vervuild water. Door diarree drogen mensen uit en dat kan dodelijk zijn.

- In Nigeria heeft ongeveer 3% van de bevolking

hiv/aids. Die ziekte verspreidt zich door (wisselende) seksuele contacten of via het contact met bloed.

In 2016 overleden er ongeveer 160.000 Nigerianen aan.  Kinderziekten zijn ook een probleem. Het aandeel van de Nigeriaanse baby’s dat wordt ingeënt tegen mazelen, is bijvoorbeeld ook in vergelijking met de buurlanden erg laag. Deze ziekte had met een goedkope prik voorkomen kunnen worden. Het sterftecijfer van baby’s, de zuigelingensterfte, is daardoor erg hoog. Van de 1.000 Nigeriaanse baby’s overlijden er 65 in het eerste levensjaar. In Nederland zijn dat er 3.

1.2

7

Armoede in Nigeria

NIGER

NIGER

Sokoto

Sokoto Katsina

Zamfara

Jigawa

Katsina

Yobe

Zamfara

Borno

Kano

Kebbi Bauchi

Kaduna Niger Abuja Nasarawa

Kwara Oyo Osun Ekiti

Kogi

Borno

Delta Bayelsa

1

2

Imo 4

Plateau

Osun Ekiti

Kogi

Lagos Delta

KAMEROEN

Rivers Akwa Ibom 0

100

200 km

in %

1 Anambra 2 Enugu 3 Ebonyi 4 Abia

Bayelsa

1

Taraba

Benue

Ondo Edo

3

lf v a n G u i n ee

Nasarawa

Oyo

Taraba

Gombe Adamawa

Plateau

Abuja

Kwara

Cross River

Bauchi

Kaduna Niger

Ogun

Lagos

Go

BENIN Gombe Adamawa

Benue

Ondo Edo

1 Anambra 2 Enugu 3 Ebonyi 4 Abia

Yobe

Kebbi

BENIN

Ogun

Jigawa Kano

2

Imo 4

3 Cross River

KAMEROEN

Rivers Akwa Ibom

Golf va n Guinee

0

100

200 km

in % minder dan 20

40 - 60

20 - 40

meer dan 60

FIGUUR 5

totaal Nigeria: 25,3%

Inentingen in Nigeria bij kinderen, 2013.

Huisvesting  De armoede kun je in Nigeria ook zien aan de huizen

waarin mensen wonen. De meeste Nigerianen wonen in eenkamerappartementen of kleine zelfgemaakte woningen, vaak met veel mensen bij elkaar. Veel huizen zijn van slechte kwaliteit. De muren zijn niet altijd stevig, de woningen zijn slecht geïsoleerd en vaak niet aangesloten op een waterleiding of riool. Veel huizen hebben wel elektriciteit, maar die is niet altijd veilig aangelegd.

In de steden liggen enorme wijken met zelfgebouwde huizen die dicht op elkaar staan. De straten zijn onverhard, er zijn open riolen en weinig parken en pleinen.

FIGUUR 6

minder dan 20

40 - 60

20 - 40

60 - 80

FIGUUR 7

meer dan 80

Percentage vrouwen zonder opleiding, 2015.

Ondervoeding, ziekte, huisvesting en onderwijs  Armoede heeft veel te maken met problemen op

het gebied van ondervoeding, ziekte, huisvesting en onderwijs. Ze houden elkaar in stand en versterken elkaar. Ze vormen samen een cirkel van armoede.  Mensen die bijvoorbeeld arm zijn, eten slechter en zijn daardoor vaker ziek. En als je geen geld voor medicijnen hebt, ben je sneller of langer ziek. Andersom zorgt ziekte ook voor armoede. Want zieke mensen kunnen niet goed werken en verdienen minder geld.

Met minder geld woont iemand in een slechter huis en een slechter huis zorgt weer voor ziekte.

Zelfbouwwijk in Ijegun, Lagos.

FIGUUR 8

Het basisonderwijs is gratis in Nigeria.

8

Arm en rijk

1.3 Bronnen

1

Arm en rijk in Nigeria

Titel De oorzaken ... van armoede BRON 2

Er zijn veel redenen waardoor Nigeria problemen heeft met armoede, voedsel, huisvesting, gezondheid en onderwijs. Deze paragraaf gaat over de oorzaken die binnen Nigeria liggen.

25

Deel van de totale overheidsuitgaven aan onderwijs, 2014.

in %

20

15

BRON 1

Te weinig geld voor onderwijs Het onderwijs in Nigeria krijgt opnieuw minder geld dan de 26% van de nationale begroting die door de Verenigde Naties wordt geadviseerd. Dat is wat volgens de VN nodig is om goed onderwijs te kunnen geven. In het voorstel dat de president voor 2018 aan het parlement presenteerde, wordt maar 7,04% aan onderwijs uitgegeven. Dat is minder dan vorig jaar.

Deze daling is tegen de afspraken die met universiteiten was gemaakt. De leraren protesteren daarom ook tegen het nieuwe voorstel van de president.

Ita lië Zu id -S ud an

Ro em en ië

N ig er ia

0

Ke ni a Ve re n St igd at e en N ed er la nd

 Ongeveer 30% van de Nigerianen werkt in de landbouw. De boerenbedrijven zijn meestal klein en de oogsten ook. De boeren produceren vooral voor eigen gebruik en verkopen maar een deel van hun oogst op de markt. Dat levert weinig op. Om hun inkomen te vergroten, hebben boeren betere zaden, bestrijdingsmiddelen en machines nodig, maar die zijn duur. Boeren zeggen dat ze te weinig steun van de regering krijgen om zulke investeringen te doen.  Het grootste deel van de Nigerianen werkt in de dienstensector. Bij een deel van die banen hoort een contract en een vast salaris. De rest van de mensen werkt in de informele sector. Ze wassen auto’s, halen afval op of verkopen spullen op straat. Dat is ongeschoold en slechtbetaald werk. Nigerianen werken in de informele sector, omdat er te weinig echte banen zijn. Veel werkloze Nigerianen bedenken dan zelf iets om geld te verdienen.  Banen met hoge salarissen zijn er wel in de olieindustrie, bij de regering en enkele andere grote bedrijven.

Maar er zijn maar weinig van zulk soort banen.

5

ig er Zu id -A fri ka

 Veel Nigerianen verdienen niet genoeg met hun werk.

10

N

Onvoldoende inkomsten

BRON 3

Te weinig geld veroorzaakt te veel sterfte in Nigeriaanse ziekenhuizen Er zijn weinig artsen in Nigeria zodat de artsendichtheid laag is. Gemiddeld zijn ongeveer 2.500 inwoners afhankelijk van één arts (in Nederland zijn dat er ongeveer 340). Als een dokter veel patiënten moet behandelen, is de zorg minder goed.

In ziekenhuizen ontbreekt verder vaak van alles. Er zijn te weinig bedden, geen goede apparaten en geen medicijnen. Artsen krijgen een laag salaris, waardoor sommigen verhuizen naar landen waar ze meer kunnen verdienen.

Er zijn grote investeringen van de regering nodig om de gezondheidszorg op peil te krijgen, zodat er meer artsen komen, betere apparatuur en goede medicijnen. Voorlopig lijkt de regering hier geen extra geld in te zullen steken.

Anders actief

BRON 4

Lijden te midden van overvloed.

1.3

9

Bronnen: De oorzaken van armoede

BRON 6

Droogte in Nigeria Het Tsjaadmeer wordt steeds kleiner. Ongeveer 30 miljoen mensen in Nigeria, Tsjaad, Niger en Kameroen zijn afhankelijk van de steeds kleiner wordende watervoorraad in het meer.

0

Een groot aantal mensen in Noordoost-Nigeria is getroffen door ondervoeding en honger, die gedeeltelijk worden veroorzaakt door de strijd tussen het leger en terreurgroep Boko Haram.

Dorpen en wegen zijn verwoest en veel mensen zijn gevlucht. Hierdoor is een grote voedselcrisis ontstaan. Begin 2017 hadden 5,1 miljoen mensen voedselhulp nodig en waren 450.000 kinderen ondervoed. De Samenwerkende Hulporganisaties (Giro555) zamelen daarom geld in om de mensen in dit gebied te helpen.

TSJAAD

NIGER

Geweld en honger in Noordoost-Nigeria

50 km

te groot watergebruik

klimaatverandering

BRON 5

25

vervuiling NIGERIA

oever Tsjaadmeer, 1963

KAMEROEN

bevolkingsgroei

oever Tsjaadmeer, 2018

BRON 7

Corruptie in Nigeria In Nigeria komt veel corruptie voor. Dat is het omkopen van mensen of het verduisteren van geld.

Als je mensen omkoopt, geef je geld zodat de ander doet wat jij wilt. Bij een verkeersovertreding zegt een politieagent bijvoorbeeld dat je geen boete krijgt, als je hem wat geld geeft. Bij verduistering van geld houd je geld dat niet voor jou is, voor jezelf achter. Bij Nigeriaanse bedrijven en bij de overheid gaat dat soms om heel grote bedragen. Volgens schattingen verdwijnt er per jaar â‚Ź 50 miljard door corruptie.

BRON 8

Levensverwachting te laag Een Nigeriaan: Het is treurig dat de levensverwachting hier zo laag is. En we zijn niet eens in oorlog.

Waardoor gaan de mensen dan dood? Ik bid dat we verlost worden van corruptie, egoĂŻsme en diefstal.

En elke Nigeriaan moet hier iets aan doen, want het is niet alleen de overheid die corrupt is.

10

Arm en rijk

1

Arm en rijk in Nigeria

1.4 Nigeria in de wereldeconomie

De wereld buiten Nigeria heeft ook invloed op armoede en honger in Nigeria. Daarin speelt de wereldhandel een belangrijke rol.

 Door de wereldhandel kan Nigeria ook veel producten goedkoop importeren, zoals graan, machines, kleding en medicijnen. De lage prijs van die producten is een voordeel voor de Nigeriaanse consument.

Nadelen van vrijhandel Vrije wereldhandel

 De vrije wereldhandel heeft ook nadelen voor Nigeria.

 Nigeria heeft met veel andere landen in de wereld

afgesproken dat zij voor vrije handel zijn. Dat betekent dat landen met elkaar handelen, zonder dat ze elkaar daarin tegenwerken.  Maar die tegenwerking in de handel komt toch nog veel voor. Als een land goedkoop graan wil verkopen aan Nigeria, heft Nigeria een invoerbelasting over dat graan.

Het buitenlandse graan is daardoor in Nigeria duurder.

Nigeriaanse boeren hoeven hun prijs dan niet te verlagen om te kunnen concurreren met het buitenlandse graan.

Zulke belastingen zijn een voorbeeld van handelsbelemmeringen: ze beschermen de eigen producenten tegen de goedkopere buitenlandse producten. Bij vrije wereldhandel zijn er geen handelsbelemmeringen.

Voordelen van vrijhandel  De vrije wereldhandel heeft positieve gevolgen voor

Nigeria.  Nigeria kan zonder problemen producten exporteren.

Zo verkoopt het land veel aardolie, en verdient daar goed mee. Cacao, palmolie en rubber zijn voorbeelden van handelsgewassen die in Nigeria speciaal voor de export worden verbouwd.

 De prijzen van producten op de wereldmarkt schommelen flink. Als er veel vraag is naar olie, is de olieprijs hoog. Maar als er veel aanbod of weinig vraag is, daalt de olieprijs en mist de Nigeriaanse overheid veel inkomsten.  Er is veel concurrentie op de wereldmarkt. Als andere landen goedkopere of betere cacao produceren, wordt de Nigeriaanse cacao minder gekocht en verliezen boeren inkomsten.  Als buitenlandse producten goedkoper zijn dan hetzelfde product uit eigen land, is dat nadelig. Graanboeren in Noord-Nigeria kunnen hun graan niet meer verkopen, omdat geïmporteerd graan goedkoper is.

Ze stoppen daarom met de graanteelt. Zo vindt er verdringing van de eigen voedselproductie plaats.  Als boeren hun producten over de hele wereld kunnen verkopen, is het aantrekkelijk om exportproducten te produceren. Nigeriaanse boeren gebruiken hun grond daarom vaak voor de verbouw van cacao voor de export, en niet voor voedselgewassen zoals yams. Dat is ook verdringing. Nigeria wordt dan voor zijn voedselvoorziening afhankelijk van import.

Canada Verenigd Koninkrijk Nederland Frankrijk Verenigde OVERIG Spanje Staten EUROPA India OVERIG ZUID-AMERIKA

1965

Brazilië

2015

OVERIG AFRIKA

0

29,0 58,8

94,0 2,0 10,5 1,7

1,2

aandeel in de export in % voedselproducten

industrieproducten

brandstoffen

overige

Samenstelling van de export van Nigeria, 1965 en 2015.

Indonesië

Zuid-Afrika

2,8

FIGUUR 9

OVERIG AZIË

Nigeria

in %

minder dan 5

FIGUUR 10

5 - 10

4.000

15

Export van ruwe olie uit Nigeria, 2014.

8.000 km

21

1.4

150

prijs per vat in $ 8

125

10

100 3

2 1

oliecrisis: minder olie op de markt

2

machtsstrijd in Iran

3

oorlog in Iran en Irak

4

oorlog in Koeweit

4

5

8

OPEC-landen* verminderen hun productie toenemende vraag door economische groei in China en India wereldwijde crisis

9

OPEC-landen* verminderen hun productie

6 7

9

25 6 0 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

FIGUUR 11

1

11

5 crisis in Azië 7

75 50

Nigeria in de wereldeconomie

2015 2017 jaar

10 grotere olieproductie in de VS * een aantal olie-exporterende landen

Olieprijs, 1968 - 2017.

Goedkoop voedsel

Andere inkomstenbronnen

 Voedsel op de wereldmarkt is vaak goedkoper dan

 Behalve met de export krijgt Nigeria nog op andere

voedsel uit Nigeria, omdat het aanbod aan voedsel op de wereldmarkt groot is. Het grote aanbod ontstaat als landen meer voedsel produceren dan voor de eigen bevolking nodig is. Ze verkopen de overschotten dan voor lage prijzen op de wereldmarkt. Dat heet dumping.

Vooral in de Verenigde Staten (VS) en de Europese Unie (EU) wordt veel voedsel geproduceerd. Daar zijn twee redenen voor.  Boeren in de EU en de VS hebben grote bedrijven en grote machines. Zo kunnen ze met weinig mensen heel veel voedsel verbouwen. Ze gebruiken goede zaden en bezitten veel kennis om de opbrengst zo groot mogelijk te maken. Computers bepalen bijvoorbeeld hoeveel voer elke koe moet krijgen om zo veel mogelijk melk te produceren.  Machines, computers en grond zijn duur. Boeren in de VS en de EU krijgen vaak steun van hun regering om in deze dingen te kunnen investeren.

manieren geld binnen.  Veel Nigerianen werken in het buiteland. Een deel van hun loon sturen ze op naar familie. Daardoor hebben de familieleden in Nigeria meer te besteden.  Nigeria krijgt van andere landen en hulporganisaties steun om de levensomstandigheden in het land te verbeteren. Dat is structurele ontwikkelingshulp. Dat geld wordt bijvoorbeeld besteed aan ziekenhuizen en scholen, en aan trainingen voor artsen en boeren.  Er zijn ook buitenlandse bedrijven die investeren in Nigeria. Investeren betekent dat buitenlandse bedrijven een vestiging in Nigeria opzetten of een Nigeriaans bedrijf kopen. Zo kunnen ze hun producten makkelijker in Nigeria verkopen. Sommige bedrijven helpen ook bij de bouw van spoorlijnen of havens. Veel van die bedrijven komen uit China. In ruil voor de investeringen krijgen ze voordeel bij het kopen van grondstoffen.

30

x $ 1 miljard

20 10 0 −10 −20 −30 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 jaar ontwikkelingshulp uit het buitenland buitenlandse investeringen geldzendingen uit het buitenland handel (export − import)

FIGUUR 12

Lekki Harbour: een hypermoderne zeehaven bij Lagos, gebouwd door Chinese bedrijven.

FIGUUR 13

Vier bronnen van inkomsten in Nigeria, 2006 - 2016.

12

Arm en rijk

1

Arm en rijk in Nigeria

1.5 Pas toe

Hoe werkt fair trade en is het een oplossing voor de armoede onder Nigeriaanse cacaoboeren?

FIGUUR 15

Wist je dat ...

- Amsterdam de grootste cacaohaven ter wereld is? Per jaar wordt hier 600.000 ton cacaobonen geĂŻmporteerd.

- de cacaobonen in Europa en de VS eerst worden gebroken, gemalen en geperst om de cacao uit de cacaobonen te halen?

Daarmee kunnen de chocoladefabrikanten aan de slag.

- Nigeria chocolade importeert uit Europa en dat chocolade in Nigeria erg duur is?

FIGUUR 14

Cacaobonen moeten eerst drogen voordat ze verder verwerkt kunnen worden.

Anders actief

1.5

Pas toe

FIGUUR 17

Cacao en chocolade

FIGUUR 16

Bonbons, paaseitjes, repen, sinterklaaspoppen, hagelslag: Nederlanders zijn flinke chocoladeeters. Gemiddeld eten we 4,5 kg chocolade per persoon per jaar. Maar de Zwitsers spannen de kroon: met 9 kg per persoon per jaar zijn zij de grootste chocolade-eters ter wereld.

Chocolade wordt gemaakt van cacao, melk en suiker. De productie ervan vindt vooral plaats in de VS en Europa. Je kent vast wel chocoladefabrikanten als Verkade, Tony’s Chocolonely en Mars. De cacao voor de chocolade is afkomstig uit cacaobonen. Die komen uit tropische landen, zoals Ivoorkust en Nigeria. Cacaobomen kunnen alleen in een tropisch klimaat groeien.

(On)eerlijke cacaohandel In de internationale cacaohandel hebben de Amerikaanse en Europese chocoladefabrikanten veel macht. Cacaoboeren produceren hun cacaobonen voor internationale cacaohandelaren en -bedrijven.

Omdat ze hun bonen alleen aan hen kunnen verkopen, kunnen de handelaren lage prijzen betalen voor de cacao. Dat is gunstig voor de chocoladefabrikanten en de consumenten, maar cacaoboeren kunnen er moeilijk van rondkomen.

Omdat sommige liefhebbers van chocolade vinden dat de boeren een betere prijs verdienen, is er tegenwoordig een keurmerk voor fair trade (= eerlijke handel). Handelaren die hun chocolade met een keurmerk verkopen, betalen de boeren nooit minder dan $ 2,30 per kilo cacaobonen. Ook niet als de wereldmarktprijs lager ligt. Zo krijgt een boer altijd een minimumprijs voor zijn bonen.

Daarmee kan hij beter in zijn levensbehoeften voorzien.

FIGUUR 18

Het effect van fair trade Fair trade is soms succesvol, maar soms ook niet. Er zijn boeren die hogere inkomsten hebben en kunnen investeren in hun huis, bedrijf of het onderwijs van hun kinderen.

Maar er zijn ook boeren die ondanks fair trade nog steeds weinig voor hun bonen krijgen.

Een cacaoboer in Nigeria: ‘Mijn cacao verkoop ik niet zelf, dat doet de plaatselijke boerenvereniging waarvan ik lid ben. Die verkoopt de cacao van alle boeren uit de omgeving. Ze zorgen ook voor de opslag en het vervoer ervan naar de haven. De boerenvereniging krijgt volgens afspraak de fairtradeprijs voor de cacaobonen, en wij leden krijgen ons loon van de vereniging. Maar omdat het vervoer, de opslag en allerlei belastingen duur zijn, krijgen we voor een kilo cacao toch niet genoeg.’

13