SILNE. Aperiodyk społeczny nr 4/2021 część 2

Redaktorkanaczelna AgnieszkaGralak

Zespółredakcyjny

KatarzynaMądrzycka-Adamczyk AnnaGierczak

Kontaktdoredakcji:silne.aperiodyk@gmail.com

https://www.facebook.com/silne.aperiodyk/ https://instagram.com/silne.aperiodyk

https://issuu.com/silne.aperiodyk

Ilustracjanaokładce

ZuzannaKorońska

Projektgraficzny,składDTP AgnieszkaGralak

Łódź2021

ISSN2719-3179

e-ISSN2719-3195

Wydawnictwo:

StowarzyszeniaŁódzkieDziewuchyDziewuchom ul.Ziemowita6/20

92-413Łódź

Druk:JKBPrint

spistreści

widzęsłyszęmówię

KasiaPiątek– zbrojneramiępatriarchatu....5

EmiliaSzulc– bezmacierzyństwo 11

NataliaDobroń– pasożyt 14

BeataKołodziejczyk– historiapewnejcipki 15

KatarzynaMądrzycka-Adamczyk–szydełkowakcji....17

KlaudiaWojciechowska–czyto jeszczeseks [...]....19

AnitaDeskiewicz– kompaniasióstr....22

EmiliaSzulc– odpierdolciesię odofiarprzemocy 23

Eśka– odruchwarunkowy 25

PaulinaRzymanek– spacerpomieście....27

MonikaBistuła–[beztytułu]....30

HonorataKostro– systemowakrowa 32

IwonaHerbuś– porozmawiajmy oprawachkobiet 35

MaciejDrabiński– wprowadzenie doanarchafeminizmu 38

KrystynaBezubik– współczesnasexmisja 55

PiotrSieńko– żadnahania 57

KamilaKlepacka– wkurwionamacicabo....59

AniaChomiak– feminizmwodcieniuróżu 61

DorotaNietoperz– przemówienie 65

AniaChomiak– pruszkowskasiłamam [...]....68

MartaTygrysPokorska-Jurek– gdyprosi orękę,dajnogę 69

Eśka– typymężczyznnaproteście 72

straciłamgłowę

ZuzannaKorońska– wracającdoSIEBIE [...]....73

ZuzannaKorońska– granicefeminizmu 75

ZuzannaKorońska– trudnasztuka....77

ZuzannaKorońska– kiedysilna czujesięsłabsza 79

opowiadania

DorotaNietoperz– zofia 80

KlaudiaWojciechowska– strajkującamacica....84

komiks

EdytaBystroń– aleksandrajestsilna....88

recenzje

IzaDesperak– Gwałtpolski....97

IzaDesperak– Niewidzialnekobiety 98

DorotaNietoperz– Miejscenamiotle 100

DorotaNietoperz– Małaksiążkaohomofobii 102

ilustracje

MonikaPasierbska–strony: 7,22,33,34,60,67

ZuzannaKorońska–strony: 8,12,20,25,36,48,51,58,63,74,76,78,79,82

BeataKołodziejczyk–strony: 16,21

KatarzynaMądrzycka-Adamczyk–strony: 17,18

NataliaKonca–strony: 57,83,84,103

KasandraRysuje

(https://kasandrarysuje.pl)–strony: 64,87

MBogdanis–strona: 66

JustynaKudas–strona: 68

MartaTygrysPokorska-Jurek–strona: 70

wprowadzeniedo anarchafeminizmu (anarchofeminizmu)

CzęśćI:Wprowadzenie

Proste,adotegoprecyzyjnezdefiniowanieanarchizmufeministycznegojestproblematyczne.Trudnośćstanowinawetsamonazewnictwo. Mianowiciezarównowpolskiej,jakobcojęzycznejliteraturzeomawiany nurtbądźtradycjawystępujenarównipoddwomadodatkowyminazwami:anarchofeminizmu(anarcho-feminism)lubanarchafeminizmu (anarcha-feminism).Oczywiściedrugiepojęciemasilniejuwydatniaćrolę kobietwruchuimyślianarchistycznej,jakiwogóleszerszeskupieniesię nazagadnieniuopresji,pozycjiczyogółemszerokorozumianejkwestii kobiecej.Zkoleipierwszeokreśleniemauwypuklaćpołączenieanarchizmufeministycznegozanarchizmem,podkreślając,iżjesttoprąd wewnątrzmyśliiruchuanarchistycznego,podobniejak:anarchosyndykalizm,anarchokomunizm,anarchoindywidualizm,itd.Wniniejszym artykulestosujęobapojęciazamiennie,jakosynonimy.

Odrazuteżzaznaczę,iżpowyższewprowadzenieniejestnieistotnymszczegółembądźbanałem.Sygnalizujeonobowiemproblem

anarchizmuzkobiecąkwestiąitopomimopozornietautologicznego charakterusamegopojęcia„anarchizmufeministycznego”1.Celem anarchizmupozostajewolnośćwszystkichludzi,poprzezdoprowadzenieichdosamodzielnegowyzwoleniasię,spodwszelkichformopresji, asymetrii,hierarchiiorazdominacji,czegozwieńczeniembyłobyustanowieniebezpaństwowegospołeczeństwa,opartegonawolnejorganizacjiwyrażającejrówność,solidarnośćipomocwzajemną.Jakpisał bowiemErichMuhsam:„jesteśmyanarchistamidlawolności,jesteśmy socjalistamiikomunistamidlawolności,walczymyorówność,wzajemność,samo-odpowiedzialnośćdlawolności,jesteśmyfederalistami iinternacjonalistamidlawolności”2

Oczywistymjestzatem,iżanarchizmzeswejnaturymusiwyrażać sprzeciwwobecpatriarchatu,sztucznychiarbitralnienarzucanychról oraznormpłciowych,wszelkichformnierównościpłciowychiwysuwać żądanieustanowienianowych–wolnościowych,egalitarnych,anade wszystkoopartychnawzajemnejautonomii,szacunkuorazharmonii –stosunkówpomiędzypłciami.Wtymteżsensieanarchizmrealizuje najbardziejradykalneżądaniefeminizmu.Faktycznie,deklaratywnie anarchizmodniemalsamegopoczątkuodznaczałsięświadomością płciową,podkreślającrangęwyzwoleniakobiet,zwłaszczaz„niewolnictwadomowego”,couwydatniałm.in.PiotrKropotkin,przyokazjizwracającuwagęnaskalęwykorzystywaniaseksualnegomłodychiubogich kobiet,przezburżujów3.Większośćwczesnychanarchistówodrzucało patriarchatipatriarchalnymodelrodziny,postrzegającgojako„najmniejsząjednostkęwładzy”,„symbolorazprototypcentralizmu”,ucieleśniającyideewładzyireprodukującyją4.Analogiczniewieluopowiadało sięzawolnąmiłością,którawistociebyłagłębokoosadzonawanarchistycznejtradycji,jakowyrazautonomii,atakżerównościpłciowejoraz wyzwoleniasięspodściślereprodukcyjnegoparadygmatuodnoszącego sięwobecludzkiej(zwłaszczakobiecej)seksualności5.Naturalnie,nie wszyscy.Ponadtoniejesttajemnicą,iżjeden„zojców”anarchizmu,czyliPierre-JosephProudhoncharakteryzowałsięzwyczajnąmizoginią, aBenjaminTuckerprzekonywał,żenawetwykwalifikowanekobiety cechująsięmniejsząambicją,odpowiedzialnością,czysamodzielnością,

1 BrownS.L., BeyondFemminism:Anarchism&HumanFreedom,„OpenRoad.Anarchist NewsJurnal”,Winter1990,s.6–7;deHerediaM.I., HistoryandactualityofAnarchafeminism:LessonsfromSpain,s.42

2 MühsamE., Liberatingsocietyfromthestate:WhatIsCommunistAnarchism? [w:] Liberatingsocietyfromthestateandotherwritings:apoliticalreader,KuhnG.(red.),PM Press,Oakland,CA2011,s.219

3 KropotkinP., Domłodzieży,SpółdzielniaWydawniczaMłodzieżyZEW,Warszawa 1930,s.23–26;KropotkinP., Zdobyciechleba,KlubOtrycki:WydziałPropagandyRady NaczelnejZrzeszeniaStudentówPolskich,Warszawa1988,s.102–103

4 MühsamE., Liberatingsocietyfromthestate:WhatIsCommunistAnarchism?, dz.cyt., s.208

5 SimmonsC., Makingmarriagemodern:women’ssexualityfromtheProgressiveEra toWorldWarII,OxfordUniversityPress,Oxford,NewYork2009,s.65

niżmężczyźni6.Jednocześnie–cowarto uwydatnić–wieleanarchistek,zwłaszczahiszpańskich,odrzucałopojęcie „feminizmu”,uważająctenżefeminizm za„burżuazyjnąideologię”7.Dlategowłaśnieniektóreteoretyczki,jaknp.FedericaMontseny,preferowałystosowanie innychterminów,aniżeli„feminizm”. Wprzypadkuhiszpańskiejanarchistki byłotopojęcie„humanizmu”8,coogółemodpowiadałonaturzeklasycznego anarchofeminizmuuznającego,iżwyzwoleniekobietmusipodążaćwparze zwyzwoleniemmężczyzn.

Wpraktycejednakruchniebyłwcale wolnyodseksizmu,anawetszowinizmu (iniestetynawetdzisiajczęstoniejest9).

Pokutowałoweńwielemitóworazstereotypów,jakchociażbyzwiązanychz„tradycyjną”roląspołecznąkobiety.Kobietywruchubyłyczęsto marginalizowane,akwestiikobiecejniepoświęcanonależytejuwagi, niejednokrotniesprowadzającwyzwoleniekobietwyłączniedopięknych deklaracji,zaktórymijednaknicsięwpraktyceniekryło.Relatywnie popularnympoglądemmiałobyćprzekonanie,iżkobietymusząpoświęcićswąrównośćdla„większejsprawy”,któradopieroprzyniesienie imwolność.Zdarzałysiętakżeotwarciesceptycznepostawywobec dążeniakobietdoniezależnościekonomicznejlubnieuznawanierównościpłciowejzakwestiępriorytetową.Niedziwizatem,iżwieleanarchistekobawiałosię,iżrealizacjaanarchistycznegoideałuwpraktyce niemusioznaczaćpoprawyichpołożenia10.Zresztąpodziśdzieńniektóreaktywistkizdominowanyprzezmężczyznruchanarchistyczny tytułująmianem manarchismu. Toteż,jakpisałaLouisMichel,kobiety zamiastprosićmężczyznouznanieichrównymi,samepowinnyprzejść dodziałania11.Wskazujetowszelakonapierwszysposóbinterpretowania anarchafeminizmu,czyliwodniesieniuwobecpozycjikobietwruchu

6 MarshM.S.,TheAnarchist-FeministResponse.,AmericanQuarterly,Philadelphia1978,s.543

7 deHerediaM.I., HistoryandactualityofAnarcha-feminism:LessonsfromSpain, dz.cyt., s.42;SonnR.D., „Yourbodyisyours”:Anarchism,BirthControl,andEugenicsinInterwar France,„JournaloftheHistoryofSexuality”,2005,t.14,nr4,s.419

8 DaviesC., Spanishwomen’swriting,1849-1996,AthlonePress,London,Atlantic Highlands,N.J1998,s.142

9 KinnaR., AnarchismandFeminism [w:] Brill’scompaniontoanarchismandphilosophy, JunN.J.,(red.),seria:Brill’scompanionsofphilosophy:Contemporaryphilosophy,volume 1,Brill,Leiden,Boston2018,s.255

10 MarshM.S., TheAnarchist-FeministResponse.,dz.cyt.,s.543–544

11 MichelL., Onwomen’srights [w:] LouiseMichel,MaclellanN.(red.),seria:Rebellives, OceanPress,ConsortiumBookSalesandDistribution[distributor],Melbourne,New York:[St.Paul,Minn.]2004,s.60

FedericaMontseny1936-1939

anarchistycznymorazniwelowaniuasymetriipłciowych,poprzezdążeniedowłączeniakobietwaktywnośćruchu,podejmowanedziałania, procesydecyzyjneczystruktury,atakżeuznaniewalkizpatriarchatem,opresjąoraznierównościamipłciowymizanierozdzielnąwzględembataliizpaństwem,kapitalizmemorazinnymiformamidominacji, hierarchii,czyopresji.Zahistorycznyprzykładorganizacjiwyrażającej topodejściemożnauznaćhiszpańskieMujeresLibresorazzastosowanąprzezugrupowaniestrategię capacitación (wzmocnienie).Implikowałaonaskupieniesięprzezgrupęnarozwojupewnościsiebieoraz umiejętnościwśródkobiet,potoaby stałysięoneaktywnympodmiotem rewolucyjnym,jednocześniedążąc dowzmocnieniaobecnościiznaczeniakobietwnajważniejszejwówczas organizacjianarchistycznejwHiszpanii,jakimbyłoCNT(ConfederaciónNacionaldelTrabajo).

Drugimsposobeminterpretowaniaanarchizmufeministycznego jestuznaniegozakrytycznyiemancypacyjnyprojektteoretyczny,którypozostajeskupionynaeliminacji wyzysku„osobistegoiseksualnego”12 orazusunięciuwszelkichnierównościpłciowych.Ztegoteżpowodu anarchafeminizmmożnaujmować zarównozaczęśćintelektualnejtradycjianarchizmu,jakifeminizmu. Wtympierwszymwypadkuoznaczatoposzerzenietradycjianarchistycznejofeministyczną,wdrugimzaśodwrotnie.Koncentrujęsięwtym wypadkunatradycjianarchistycznej,którawprzeciwieństwiedowielu innychnurtów,przynajmniejwswejpoczątkowejformie,nieaspirowała doteoretycznejautonomiiorazsamodzielności,chętniejłączącsięzinnymiszkołami,np.anarchizmemkomunistycznymlubindywidualistycznym.Niemniejwlatach80.XXwiekuKythaKurinzaproponowała,aby spojrzećnaanarchizmfeministycznynazasadzieanalogiiirozszerzenia anarchizmukomunistycznegoorazsyndykalistycznego,ztegopowodu, iżpodobniejakanarchizmkomunistycznymożeonstanowićcałościowe podejście,couprawniadouznaniagozasynonimanarchizmu, defacto jakczynionejesttowodniesieniuwobecanarchokomunizmu13 .

Istotnywpływnarozwójwczesnegoanarchafeminizmuposiadał szerszykontekstkulturowyorazpolityczny,wktórymprzyszłoanarchistkomżyć.StądteżtaksilnieE.Goldmanskupionabyłanakrytyce

12 KurinK., Anarcha-feminism, https://theanarchistlibrary.org/library/kytha-kurinanarcha-feminism(dostęp25.11.2020)

13 Tamże

LouiseMichel

purytanizmu,stanowiącegowjejocenieemanacjęopresyjnejkultury,atakżelogikichrześcijaństwaorazamerykańskiegokapitalizmuprzełomuXIX iXXwieku.Tenwjejocenieniszczył wszystkotocopiękne,wolne,niezależne,autentyczne,przynoszącerozkosz, czycelebrującecielesność,czyniąc topodhasłemwalkizniemoralnością14 , narzucającprzytymkażdejjednostce orazspołeczeństwujakoogółowirepresyjneinienaturalnewymagania oraznormy.Niemniejwnajszerszym stopniuopresyjnośćtejkulturydotyczyłakobiet.Wmniejszymstopniu mężczyzn,awnajmniejszymtychnajbogatszych,stojącychuszczytuspołecznejhierarchii.

DziałaczkaananrchistycznaEmma Goldman1869-1940,prawdopodobnie tużprzeddeportacjązeStanówZjednoczonychdoZwiązkuRadzieckiego

Ilustrujetozarazemgłównetematyszerokichanalizdokonywanych przezklasyczneanarchafeministki.Tebowiemuwzględniaływnich zarównoaspektyekonomiczne(klasowe),jakikulturowe(moralne)oraz społeczne.Ztegowłaśniepowodunietylkoodrzucałypaństwoikapitalizm,alerównieżkrytykowałydominującenurtyfeminizmu,negowały oficjalnąkulturęorazmoralność,wrazzpowiązanymiznimiinstytucjami(jaknp.małżeństwem)inarzucanymi–główniepodlekryteriumpłci –rolamispołecznymi.Toteżstanowiłoopowodziedlaczegoopowiadały sięzawolnąmiłością,wyzwoleniemseksualnym,kontroląurodzeń,czy uwydatniałyorazpiętnowałyhipokryzjęoficjalnejmoralności,atakże odrzucałytradycyjnymodelrodziny15 .

Jednakże,coniepowinnozaskakiwaćzracjiprzynależnościdotradycjianarchistycznej,klasycznyanarchafeminizmniebyłdeterminowany przezpryzmatpłci.Oczywiścieznaczniesilniejpozostawałskupiony naprzezwyciężeniunierównościiopresjipłciowych,atakżewynikającej ztegodominacjiorazwyzysku,leczcelempozostawałotakwyzwolenie kobiet,jakimężczyzn.Toteżzmierzano–jakprzyznawałaF.Montseny–doprzyznaniakażdejjednostce,niezależnieodjejpłci,prawa doszczęścia,ekspresjisamegosiebie,rozwijaniaswychtalentów,pasji

14 GoldmanE., TheHypocrisyofPuritanism [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldman reader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998,s.150–155;GoldmanE., VictimsofMorality [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldmanreader,ShulmanA.K.(red.), HumanityBooks,Amherst,N.Y1998,s.168–169

15 ArruzzaC., OfWhatIsAnarcha-FeminismTheName? [w:] TheAnarchistTurn, BlumenfeldJ.,BotticiC.,CritchleyS.(red.),PlutoPress,London2013,s.113;JeppesenS., NazarH., GendersandSexualitiesinAnarchistMovements [w:] TheBloomsburycompanion toanarchism,KinnaR.(red.),Bloomsbury,NewYork[iin.2014,s.162;MarshM.S., The Anarchist-FeministResponse.,dz.cyt.,s.537

orazzachowaniaswojejautonomii16.Tymsamymwyzwoleniekobietnie byłoniezależneodwyzwoleniacałejludzkości,jakoże–jakpisałaanarchistka–„problempłcijestproblememczłowieka,niezaśkobiet”17.Wtej optycewyzwoleniekobietposiadałozatemcharakterogólnoludzkiitak jakniemożliwebyłobyurzeczywistnienieanarchistycznegoideałubez wyzwoleniakobiet,takrównieżniemożliwebyłobywyzwoleniekobiet bezwyzwoleniamężczyzn.

Corównieistotne–anarchistycznefeministkinietylkodostrzegały wielośćźródełdominacji,asymetrycznychrelacjiczyfilarów,naktórychopartezostałyopresyjnepraktyki,systemyiwarunkistanowiące opodrzędnejpozycjikobiet,alenadewszystkointerpretowałyjewsposóbnierozłączny,tj.jakoprzecinającesię,współzależneiwzajemnie wzmacniającesię.Wobecczego,jakznamionowały,niemożnabyłooddzielaćanalizyspołecznej,odzagadnieniaekonomicznego(klasowego), oficjalnejkulturyorazmoralności.Ponadtojakoanarchistkinieszukały rozwiązaniawinstytucjipaństwa,tj.poprzezreformylegislacyjneiwalkęwyborczą.Toteżogółembyłysceptycznienastawionewobecwalki oprawawyborczekobiet,uznająctozanieistotneiniemogąceanidoprowadzićdowyzwoleniakobiet,anidojakieśszerszejzmianyspołecznej. Zamiasttegozakluczoweuznaływalkęoniezależnośćekonomiczną orazosobistąautonomię,askupionebyłynadziałalnościpublicystycznej,inicjowaniudziałańbezpośrednich,organizacjiprotestów,atakże tworzeniuwspólnot,praktykowaniuwolnejmiłościorazprzekraczania normspołecznych18 .

Pozwalatouznać,iżanarchizmfeministycznystałwopozycjiwobecdominującychnurtówzajmującychsiękwestiąkobiecą.Szczególnie mocnodostrzectomożnabyłowUSA,wktórychwczesneruchykobiecebyłyniezwyklezachowawcze,wżadnymstopniuniepodważając istniejącego statusquo.

CzęśćII:MujeresLibresi capacitación

Najbardziejznanymprzykłademorganizacji,którąmożnazaliczyć napoczetpierwszegosposobuinterpretowaniaanarchafeminizmu, byłopowstałetużprzedwybuchemwojnydomowejiRewolucjiwHiszpaniiMujeresLibres(WolneKobiety,ML).Hiszpańskiruchanarchistyczny,zwłaszczanaprowincji,stanowiłegzemplifikacjęopisywanego uprzedniorozdźwiękupomiędzywolnościowymiiegalitarnymiideami orazdeklaracjami,arzeczywistympołożeniemkobiet,atakżerealnymstosunkiemmężczyzn-anarchistówwobecpostulatuwyzwolenia

16 FredericksS.F., FedericaMontsenyandspanishanarchistfeminism,„Frontiers-aJournal ofWomenStudies”,1976,t.1,s.73–74

17 DaviesC., Spanishwomen’swriting,1849-1996,dz.cyt.,s.142

18 JeppesenS.,NazarH., GendersandSexualitiesinAnarchistMovements, dz.cyt.,s.162–163;MarshallP., Demandingtheimpossible:ahistoryofanarchism,PMPress,Oakland,CA 2010,s.556

kobiet19.IlustrowałatojednazewspółzałożycielekMLLucíaSánchez Saornilpodnosząc,iżwśródanarchistówniezwykleżywebyły„burżuazyjneuprzedzenia”orazstereotypycharakterystycznedlahiszpańskiej kultury,wszczególnościzwiązanezprzekonaniemo„niższości”kobiet lub„wyższości”mężczyzn.AnarchistkaniezwyklesilnieoptowałazadołączaniemkobietdoCNT(ConfederaciónNacionaldelTrabajo),wówczas największejorganizacjizwiązkowejianarchistycznejwHiszpanii,uważając,iżwtensposóbkobietomudasięprzełamaćstereotypowepostrzeganieichprzezrobotników,którzydostrzegaliweńgłówniekonkurentkę prowadzącądoobniżeniapłacy,niezaśtowarzyszkę.Sądziłabowiem, iżaktywnezaangażowaniekobietwdziałalność związkuiwspólnieprowadzonawalkarewindykacyjnaorównepłace, mogłybyprzezwyciężyć tęwrogąpostawę,zburzyć murniechęciiuprzedzeń, atakżepobudzićświadomośćklasowąkobiet20 .

Wszakżeniebyłotojedyneuprzedzeniecechującewieluhiszpańskich anarchistów.Niebez znaczeniabyłoprzekonanieozróżnicowaniupłci.Zgodnieztymujęciem,kobietaniebyłaani „gorsza”,ani„lepsza”względemmężczyzny,jednakzracjiistniejących różnic,wtymtych„naturalnych”,przypisanedońmiałybyćodmienne rolispołeczne.Jaknietrudnosiędomyślić,rolękobietywielumężczyzn-anarchistówograniczałogłówniedomacierzyństwaizwiązanej ztymfunkcji„przewodniczki”dlanastępnychpokoleń.Chociażdyskurstenzdawałsięwypieraćprzekonanieo„niższości”kobiet,tonie przestawałondeptaćpodmiotowości,indywidualizmuorazautonomii kobiety.Równocześniestawiałonmacierzyństwoponadkobiecością, gdytymczasemjednodrugiegoniepowinnowykluczać,jakuważała anarchistka.Nadewszystkojednak,kobietawpierwszejkolejnościjest człowiekiemiztegopowoduposiadaswojepragnienia,namiętności ipożądanie,atakżeniezbywalneprawodowolności,równości,sprawiedliwościorazszczęścia,stwierdzałaSaornil21.Oczywiścienieoznaczało to,iżwszyscymężczyźni-anarchiścistalinatakiejpozycji.Wistocie

19 AckelsbergM.A., „SeparateandEqual”?MujeresLibresandAnarchistStrategyfor Women’sEmancipation,„FeministStudies”,1985,t.11,nr1,s.63–64,66–67,69

20 Saornil, TheQuestionofFeminism [w:] AnarchismadocumentaryhistoryofLibertarian ideas:Fromanarchytoanarchism(300CEto1939),GrahamR.(red.),BlackRoseBooks, Montréal2005,t.1,s.461–463

21 Tamże,s.464

LucíaSánchezSaornil,EmmaGoldman,Christine Kon-Rabe

wielubyłoszczerzeprzywiązanychdokwestiiwyzwoleniakobiet,dostrzegającproblemyzwiązanezpodrzędną pozycjąkobietiseksizmem, zarównowhiszpańskim społeczeństwie,jakisamym ruchu.Niemniejczęstonie poświęcalitemuzagadnieniuistotnejuwagi,kwestionującjednocześniesensistnieniaodrębnejorganizacji, którazmierzyłabysięztymzjawiskiem22 .

Nietylkoruchjakotakicechowałsięambiwalencjąwobeckwestii kobiecej.TakżesamaKonfederacja(CNT)odznaczałasiędalekoidącą niekoherencją.Zjednejstrony,związekbyłsceptycznienastawiony wobeczatrudnianiakobiet,albowiempostrzeganojejakopotencjalnych łamistrajkóworazprzyczynęobniżaniapłacroboczych.Zdrugiejstrony, jakmożnawnioskować,wprzypadkubranżsilniesfeminizowanych (jakwłókiennictwo)postawaKonfederacjibyłaodmienna.Przykładowowysuwanożądanietworzeniażłobkówzakładowych,możliwości pracowaniawdomu(czegodomagałysięszwaczki),czyzmianlegislacyjnych,którezmusiłybyojcówdowzięciaodpowiedzialnościzaswe dzieci23.PonadtoorganizacjapodczasswegoostatniegoKongresuprzed wybuchemwojnydomowejiRewolucji,opowiedziałasięzawiekiem emerytalnymdlakobietwynoszącym40lat(wprzypadkumężczyzn60), uznajączarazempełnąrównośćpłciodnośniepraworazobowiązków. Ponadtojakopierwszycelrewolucjispołecznejwskazywanozapewnieniekażdejjednostce,niezależnieodpłci,pełnejniezależnościekonomicznej,pragnącwtensposóbzerwaćznierównościamipłciowymi charakterystycznymidlakapitalizmu24 .

NiezależnieodpostawyKonfederacjiwobeckwestiikobiecej,związekijakogółemhiszpańskiruchanarchistyczny,cozostałowspomniane,byłsceptycznienastawionywobecustanowieniaodrębnej organizacjikobiecej.Wdużymstopniuwynikałotozobawyprzed rozbiciemjednościtegowielkiegoruchuorazprzekonaniaobezcelowościtakiejorganizacji,zracjiwolnościowychiegalitarnychcelów anarchizmu.Cowięcejniektórzymieliwyrażaćobawy,iżpowstanieodrębnejorganizacjikobiecejuwypukliróżnicepomiędzypłciami,utrudniającosiągnięcieegalitarnegocelurewolucjispołecznej.

Trudnoocenić,czyKonfederacjakierowałasiępowyżejwskazanymi

22 AckelsbergM.A., „SeparateandEqual”?, dz.cyt.,s.67

23 KaplanT.E., SpanishAnarchismandWomen’sLiberation,„JournalofContemporary History”,1971,t.6,nr2,s.101–103

24 IVCongresodelaCNT

AnarchiściEmmaGoldmaniAleksanderBerkman poaresztowaniuw1917roku

przyczynami,niemniejCNTpragnęłoprzejąćkontrolęnadML.Wtym celuSekretarzGeneralnyKonfederacjitużprzedwybuchemwojnydomowejzaproponowałnawetMLwłączeniedostrukturCNTwzamian zawsparciefinansowe25 .

Tom.in.zpowoduwyżejopisanychprzyczyn,ML–składającesię wwiększościzanarchosyndykalistek–stosowałostrategię capacitación (wzmocnienie).Zakładałaonaskupieniesięnarozwojuumiejętności ipewnościsiebiekobiet,takabytesamodzielniepodejmowaływalkęowłasne wyzwolenie,wtymrównieżouwolnienie sięodkrępującychjezinternalizowanych dyskursówstojącychupodstawichpodporządkowaniamężczyznom.Zdrugiej strony,krytycznieanalizowałopołożenie kobietwruchuanarchistycznym.Wkonsekwencjiprzeciwstawianosięjegozdominowaniuprzezmężczyzn,wczymdopatrywanoprzyczynytego,dlaczegoruch niedążyłdofaktycznegowyzwolenia kobiet.Wobectegogrupanieaspirowała doredefiniowaniaanarchizmu perse, lecz pragnęławyzwolićkobietyspodpotrójnej opresji:ignorancji(zktórąutożsamiano państwoorazKościół),kapitałuorazmężczyzn.Toteżwwyzyskuekonomicznym, ignorancjiorazpodporządkowaniukobietymężczyźnie(zczymwiązanotradycyjnymodelrodziny),organizacja doszukiwałasięźródełpodrzędnejpozycjikobietwHiszpanii.WwymiarzepraktycznymanarchistkizMLzachęcałykobietydowiększej aktywnościwCNT,skupiałysięnawalcezanalfabetyzmem,wkładając trudwogólnepodniesieniepoziomuintelektualnegorobotnic,przeciwstawiałysiękatolickiejmoralnościiKościołowiKatolickiemu,istotnąrolę nadającpropagowaniuedukacjiseksualnej,ideiświadomegomacierzyństwaorazkontroliurodzeń(wyrazemtegostałosięustanowieniewdobie RewolucjiInstytutuMacierzyństwaiOpiekinadDziećmiwBarcelonie26 , czyteżotwarciewMonzónszkoły(EscueladeMadres),wolnodostępnej dlakażdejkobietypragnącejwyzwolićsięzpatriarchalnychstosunków, atakżenauczyćsięczytaćorazpisać27).Cojednakzastanawiające,legalizacjaaborcjiwKataloniinastąpiłaraczejwskutekdziałalnościśrodowiskmedycznychzwiązanychzruchemanarchistycznym,niżkobiecym

symbolanarchofeminizmu(autor: AlexeiYakovlev,licencja:CCBY-SA 3.0 http://creativecommons.org/ licenses/by-sa/3.0/)

25 AckelsbergM.A., „SeparateandEqual”?, dz.cyt.,s.67–69

26 Tamże,s.64,68–70;NoaF., Lalínearojinegraeducativadelanarquismoespañol, „HistoriaActualOnline”,01.02.2010,t.8,s.105;vanderWaltL.,SchmidtM., Blackflame: Therevolutionaryclasspoliticsofanarchismandsyndicalism,AKPress,Edinburgh,Oakland 2009,t.v.1,s.332

27 MurM.Mata, EducaciónlibertariaenAragón,1936-38,,1996,s.88

wpostaciML28,niemniejtodekretwydanyprzezanarchistycznąministręzdrowia,FedericęMontseny,dokonywałdekryminalizacjiaborcji napozostałychobszarachrepublikańskich.ZasadniczoMLpoprzezpodejmowanedziałaniazmierzałodouczynieniazkobietświadomych,krytycznych,pełnych,zdolnychorazwolnychpodmiotów,uczestniczących wkształtowaniunowegoświataoraznowychrelacjispołecznych,które niebyłbyjednocześnieślepopodporządkowanejakiejkolwiekorganizacji. Równocześniejednakugrupowanietopełniłorolę„strażniczki”kwestii kobiecejwdobierewolucjispołecznej29

CzęśćIII:AnarchafeminizmEmmyGoldman

Wniniejszejczęściskupiamsięna„klasycznym”anarchizmiefeministycznym,któryrozwijałsiępocząwszyodkońcaXIXwiekudowybuchu IIWojnyŚwiatowej.Jednakowożbędączmuszonymdodokonanianieco arbitralnegowyboru,nadewszystkopragnęskoncentrowaćsięnaopisie poglądówEmmyGoldman,niewątpliwiejednejznajwybitniejszychaktywistekorazmyślicielekswejepoki,niebezpowodutytułowanejprzez ówczesnąprasęmianem„najbardziejniebezpiecznejkobietywAmeryce”, którawsposóbzasadniczywpłynęłanietylkonaanarchizmfeministyczny,alerównieżnakolejnefalefeminizmuimyślspołecznąwogóle. Punktwyjściadla„CzerwonejEmmy”,jakrównieżprasaokreślałaEmmę Goldman,stanowiłodostrzeżenie,żewówczesnymporządkukobiety zawszeocenianebyłypodlekryteriumpłci,niezaśposiadanychumiejętnościczyinteligencji.Powodowaćtomiało,iżkobietaabyzachować swojeprawodożyciaizajmowanejpozycji,musiałapłacićswą:godnością,wolnością,atakżeświadczeniemusługseksualnych.Wskazuje tonazasadniczyaspektpurytańskiejmoralności–taodbierałakobietom kontrolęnadwłasnymciałem,sprowadzającichseksualnośćwistocie wyłączniedorangitowaruorazfunkcjireprodukcyjnej.Toteżgłówną roląspołecznąjakąoficjalnakulturanarzucałakobieciebyłarolażony orazmatki.Stanowiłotoprzyczynekdokrytykiiodrzuceniainstytucji małżeństwaprzezamerykańskąanarchistkę,costanowizasadniczą cechęanarchizmufeministycznego.Skorobowiemkobietazaprawo dożyciamusipłacić,tomałżeństwo–jakwskazywała„CzerwonaEmma” –jestniczyminnymjakformąumowyekonomicznejzakładającejwymianęusługseksualnychprzezżonęwzamianzautrzymanie.Niezinnegopowodu,E.Goldmanporównywałamałżeństwodoprostytucji. Pomiędzynimiistniaławszakzasadniczaróżnica:topierwszebyłospołeczniegloryfikowane,tadrugazaśbyłamoralniepotępiana,cotylko

28 NashM., Un/ContestedIdentities:Motherhood,SexReformandtheModernizationof GenderIdentityinEarlyTwentieth-CenturyinSpain [w:] ConstructingSpanishwomanhood: femaleidentityinmodernSpain,EndersV.L.,RadcliffP.B.(red.),seria:SUNYseriesin genderandsociety,StateUnivesityofNewYork,Press,Albany,N.Y1999,s.39

29 deHerediaM.I., HistoryandactualityofAnarcha-feminism:LessonsfromSpain, dz.cyt., s.47–48.

uwydatniałomoralnąhipokryzjęoficjalnejkultury,jakstwierdzałaGoldman.Cojednakgorsze,małżeństwotoniewola,zwłaszczadlakobiety. Implikujeonobowiemnieustannynadzór,podporządkowanie,presję związanązespołecznymirolamipłciowymiorazoczekiwaniamiwyrastającymizoficjalnejkultury.Przeztorównieżzabijaonomiłośćoraz radośćpłynącążycia30

WskazujetozarazemnabardzoistotnyaspektmyśliEmmyGoldman –niełączenie,awręczprzeciwstawianiesobieinstytucjimałżeństwa orazmiłości(zresztątakiepowiązanieuważałazaprzesąd31),zczym zkoleiłączyłosiękultywowanieprzeznią koncepcjiromantycznejmiłościiopisywaniesamejseksualnościwkategoriach romantycznych32.Purytanizmzaśstał dońwopozycjiztegopowodu,iżpotępiał każdąformęnamiętności,któraniebyła małżeństwem33.Nieoznaczato,żewykluczałaistnienieszczerzekochających sięmałżeństw,aleuważała,żedziałosię takpomimo,niezaśdziękitejinstytucji. Niemniej„amerykańskistylżycia”,presja ekonomicznaorazpragnieniewyrwania sięzkieratupracynajmniejczęstomiałysprawiać,żegłównymkryteriumprzy wyborzekandydatanamężaprzezkobietęniebyłamiłość,alejegostatusmajątkowyipozycjaspołeczna34.Ponadtonawetwprzypadkumałżeństw opartychnamiłościniemożnauciecodjegoistoty,naktórąskładało sięniszczeniewszelkiejrozkoszy,spontanicznościorazpięknamiłości. Nieposiadaonopotencjałurozwijaniawzajemnegoszacunkuiwiedzy opartnerach,atakżeprzezwyciężenianarzucanychrólspołecznych. Wkonsekwencjimałżonkowiemająbyćdlasiebietaknaprawdęobcymi osobami,zkobietąwrolisłużącejorazpodporządkowanejmężczyźnie.

Wdodatkujegozbędnośćilustrowaćmiałaliczbazdradirozwodów35

Wszakżeujarzmiającasiłategożporządkudrzemałanietylkowzewnętrznychnakazach,prawie,presjispołecznej,czypolicyjnejpałce, alerównieżwjegointernalizacji.Kobietybyłybowiemoddzieckamodelowanepodlewymagańoficjalnejkultury,awięcprzygotowywane doroliżonyimatki.Kluczowąfunkcjęodgrywałowtymoczywiście

30 GoldmanE., TheTrafficinWomen [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldmanreader, ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998,s.177–178,182;GoldmanE., VictimsofMorality, dz.cyt.,s.172–173;GoldmanE., MarriageandLove[w:] RedEmmaspeaks: anEmmaGoldmanreader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998,s.205

31 GoldmanE., MarriageandLove, dz.cyt.,s.204

32 SimmonsC., Makingmarriagemodern,dz.cyt.,s.77

33 GoldmanE., TheTrafficinWomen, dz.cyt.,s.181

34 Anarchismandotheressays,GoldmanE.,Digireads.comPublishing,Stilwell2008,s.96

35 GoldmanE., MarriageandLove, dz.cyt.,s.204–206

wychowanieorazedukacja.Toteżdorastałyonewprzeświadczeniu, iżmałżeństwoorazzwiązaneznimpowinności,totaknaprawdęjedyny ichcelwżyciu.Świadomieutrzymywanojewciemnocieodnośniewłasnejseksualności,couznawanozacnotę,acojednocześniestanowiłojednozeźródełnieszczęściakobietywmałżeństwie.Seksbowiem,będący najbardziejnaturalnyminstynktem,odbieranybyłjakocośobrzydliwegoiwstydliwego36.Edukacjazkoleiniszczyławszystkieemocje,wrażliwość,czyciekawośćświata.Zamiasttegodostrajałado statusquo oraz wpajałaposłuszeństwo37,łamiąc–niczymkoszary–duchaczłowieka38 Probleminternalizacjiilustrowałzarazemznaczeniejakie„Czerwona Emma”przywiązywaładozagadnieniaświadomościijejroliwprocesieemancypacyjnym,coniektórzy,jaknp.PeterMarshall,uznajązajej jedenznajważniejszychwkładówwrozwójanarchafeminizmu39.Dla wyzwoleniakobietorazrównościpłciowejniejestbowiemniezbędne wywalczenieprawwyborczych,jakprzyznawałaGoldman,aledokonaniezwrotuwświadomości,atakżeuwolnienieswychinstynktóworaz pożądania.Kobietamusiczuć,iżjestwolna.Winnaodmówićwładzy nadsobąpaństwu,kościołowiimężowi.Anarchistkaniezgadzałasię takżezpoglądem,iżdlawolnościkobietamusizrzecsięswejkobiecości. Wistocietoekspresjakobiecościiseksualności,atakżeposzukiwanie swojegostylużyciaorazwyjściepozaspołecznieakceptowanenormy, byłyfaktyczniewyrazamiwolności40

Stanowiłotoprzyczynekdowysunięciaprzez„CzerwonąEmmę” krytykipodadresemruchusufrażystekorazrodzącegosięruchufeministycznego.Uważałabowiemprezentowanąprzeznieperspektywę zazbytwąską.Stwierdzałabowiem,iżwywalczenieprawwyborczych niedokonałobyżadnejzmianyjakościowej.Niewiązałobysięztymwyemancypowaniekobietspoddominacjizinternalizowanychdyskursów ipatriarchatu,niespowodowałobytouznaniarównościkobiet,czyteż niedałobyprzyzwolenianażycieposwojemuiekspresjęsamejsiebie. Jedyniezastąpiłobyjedenłańcuchinnym,tworzącnowegraniceisprawiałoby,żekobietyjeszczesilnieuczestniczyłybywreprodukcji status quo,poprzezbezcelowyaktgłosowania41.Goldmansugerowałanawet, iżwówczesnychwarunkach,zracjizinternalizowaniaoficjalnejkultury iwartości,kobietymogłybystaćsięnajwiększymistrażniczkamipatriarchatuireligiiwogóle.Natowskazywaćmiaływyborywmiejscach,

36 Tamże,s.207

37 GoldmanE.,TheChildandItsEnemies [w:]RedEmmaspeaks:anEmmaGoldmanreader, ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998,s.135–136

38 GoldmanE.,TheSocialImportanceoftheModernSchool [w:]RedEmmaspeaks:anEmma Goldmanreader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998,s.140

39 MarshallP., Demandingtheimpossible,dz.cyt.,s.556

40 MarsoL.J., AFeministSearchforLove.EmmaGoldmanonthePoliticsofMarriage, Love,Sexuality,andtheFeminine [w:] FeministinterpretationsofEmmaGoldman,WeissP. A.,KensingerL.(red.),seria:Re-readingthecanon,PennsylvaniaStateUniversityPress, UniversityPark,PA2007,s.72,76–77

41 Tamże

wktórychkobietyposiadałyprawogłosuizktóregokorzystałyoddając gonanajbardziejkonserwatywnychpolityków42 .

Powracającdozagadnieniamałżeństwaorazroliżonyimatki,Goldman instytucjimałżeństwaprzeciwstawiałaprawdziwąmiłośćktórawymagawolności,niezaśżadnejinstytucjonalnejiautorytarnejochrony43.To, wrazzproponowanymprzezanarchistkęświadomymmacierzyństwem, ściślewiązałosięzpopieranąprzezniąkontroląurodzeń,którąłączyła takżezkonfliktemklasowym44.Niemniejwewspółczesnychjejczasach, kulturaispołeczeństwowywierałynakobiecietaksilnąpresję,iżtamusiaławypełniaćrolęmatkiniezależnieodkosztów(ekonomicznych,społecznych,zdrowotnychipsychicznych),predyspozycji,brakuwolidotego, pragnieńipreferencjiorazpowstającychzagrożeńdlażycia(takjej,jakijej potomstwa).Toteżstanowiłookolejnymprzejawiehipokryzjioficjalnej kultury–rozkwicienielegalnejiniebezpiecznejaborcji,któradlawyniszczonejzdrowotnieorazekonomiczniekobietymogłabyćostatniądeską ratunku.Niepowinnotoprowadzićdokonstatacji,iżGoldmanodrzucała macierzyństwoistałanapozycjachantynatalistycznych.Wręczprzeciwnie.Pragnęłajedynie,abymacierzyństwobyłoświadome,dobrowolne, wyrastającezmiłościinamiętności,atakżebybyłoopartenaodpowiedzialnościzaswedzieciorazludzkość45.Toteżświadomemacierzyństwo, wolnąmiłośćorazswobodęseksualną(takhetero,jakihomoseksualną) uważałazaabsolutnieprzyrodzoneprawokażdegoczłowieka.

Toteżanarchafeminizmdużąrolęprzywiązywałdoprawreprodukcyjnych,wtymzwłaszczadokontroliurodzeńorazprawadoaborcji.

Trzebajednakuwydatnić,iżniebyłatowyłączniespecyfikaanarchizmu feministycznego.Ogółemwieluanarchistówzaangażowanychbyło wXIXiXXwiekuwruchnarzeczwolnejmiłości,ruchyneomaltuzjańskie(zwłaszczaweFrancji,praktyczniedominującweń),narzeczreform seksualnych(przedewszystkimwNiemczech),radykalniehigieniczne,anaweteugeniczne.Zaangażowaniewewspomnianeruchybyło podyktowanezarównodostrzeżeniemmożliwościpoprawykondycji klasyrobotniczej(cowszczególnościpodkreślanoweFrancji)poprzez ograniczenieliczebnierodzinrobotniczych,jakiszansynaosiągnięcie równościpłciowej,urzeczywistnieniekobiecejautonomii,atakżezagwarantowaniewolnościseksualnejm.in.poprzezuwolnieniejej–dzięki antykoncepcjiiaborcji–odniechcianychciąż46 .

Społecznąroląkobietybyłanietylkorolamatkiorazżony,aletakżebycieobiektemseksualnym,zczymłączyłosięutowarowieniejej seksualnościorazciała,atakżeutrzymywaniejejwignorancjiseksualnej.Tozkoleistanowiłowarunekwstępnydorozwojuprostytucji,której

42 GoldmanE., Anarchismandotheressays,dz.cyt.,s.83

43 Tamże,s.98

44 SimmonsC., Makingmarriagemodern,dz.cyt.,s.64

45 GoldmanE., VictimsofMorality, dz.cyt.,s.173–174;GoldmanE., TheHypocrisyof Puritanism, dz.cyt.,s.154

46 SonnR.D., Yourbodyisyours,dz.cyt.,s.416,418,424.

analizadokonanaprzez„Czerwoną Emmę”ilustrujetojakanarchafeministkidostrzegaływspółzależnośćiwspółdeterminowanie sięczynnikówekonomicznych zkulturowymiorazmoralnymi wtworzeniurelacjizależnościidominacji.E.Goldmanwskazywała bowiem,iżtowarunkispołeczno -ekonomicznetworzoneprzezgospodarkękapitalistycznązmuszają kobietędotrudnieniasięnierządem.Prostytucjabowiemstanowiłajedynąalternatywęwobecnędzy izwiązanejzniąniskopłatnejpracy najemnej.Tymsamym,jakpodkreślałaEmma,zaprostytucjęodpowiadałanie„zgniliznamoralna”, alebieda,trudnasytuacjarodzinna,niemożnośćznalezieniagodnejpracy,kalectwo,czyteżmówiącinaczej:zależnośćekonomicznaispołeczna kobiety.Niemaływpływposiadaćmiałarównieżhipokryzjaodnosząca sięwobecmęskiejikobiecejseksualności.Wystarczyłobowiem,aby kobietazeszłazdrogi„cnoty”iczerpałasatysfakcjęzseksu,dotegoaby zostaćosądzonąipotępioną,otrzymującetykietęprostytutki.Wówczas teżprostytucjamogłastanowićdlańjedynąmożliwośćzarobku47

Cogorsze,prostytutkazostawaławykluczonapozanawiasspołeczeństwa,byłapotępionaiuznawanazaistotęjakościowo„gorszą”bądź „zepsutą”.Nieustanniemusiałamierzyćsięzopresyjnościąaparatubezpieczeństwa,zroztaczanymwokółniejnadzorem,podejrzliwościąpaństwaispołeczeństwa,wymuszeniamiorazharaczami,wnajlepszym raziemogącliczyćna„aktłaski”zestrony„dobrotliwego”mężczyzny, któryzechciałbysprowadzićjąnawłaściwądrogęwpostaciroliżony imatki.Kobietabyłazatempodwójnąofiarą:oficjalnejkultury(patriarchatu)orazkapitalizmu48.Coistotne,Goldmanrozwiązaniaproblemu prostytucjiniedostrzegaławżadnychmoralizmach.Niesugerowała nawet,abytrudniącesięnierządemkobietypodejmowałysię„normalnej”pracy.Zamiasttegoproponowała,abyprostytutkiorganizowałysię, nawzórśredniowiecznychgildiiprostytutek,potoabypodjąćwalkę opoprawęwarunkówpracy49 .

NieprzypadkowoGoldmanwspominałarównieżocelowymutrzymywaniukobietywnieświadomościseksualnej.Tobowiemstanowiło

47 GoldmanE., TheTrafficinWomen, dz.cyt.,s.176–178,181–183

48 GoldmanE., VictimsofMorality, dz.cyt.,s.172;GoldmanE., TheTrafficinWomen, dz. cyt.,s.183,186188

49 GoldmanE., TheTrafficinWomen, dz.cyt.,s.180–181

wjejoceniejedenzaspektówdualizmuoficjalnejkulturyodnoszącej sięwobecludzkiejseksualności,czyjakOnatookreślała–hipokryzji purytanizmu.Seksualnośćmęskaorazkobiecabyłarozdzielonaniemal murem.Młodakobietabyłazmuszanadoniezaznaniarozkoszypłynącej zseksuażdoślubu,wprzeciwnymrazieuznanazostałabyzaladacznicę. Tozkolei,jakpodnosiła„CzerwonaEmma”nietylkoradykalnieograniczałoradośćczerpanązżycia,alerównieżstanowiłoźródłoproblemów naturypsychologicznej.Mężczyznaniebyłzaśobwarowanytymiograniczeniamiimógłdosyćswobodnieczerpaćsatysfakcjęzseksu,dotego stopnia,iżjegodoświadczenieseksualnepostrzeganebyłojakojegoatrybut.Nieoznaczatojednak,żeniebyłrównieżofiarątegostanu,albowiem zakochaninaślubiseksmałżeńskimusieliczekaćdomomentu,kiedy mężczyznazgromadziwystarczająceśrodkiekonomiczne,abyzapewnić bytprzyszłejrodzinie.NiezmieniałotozasadniczoocenyGoldman–jedynecoówczesnespołeczeństwoikulturaposiadałydozaoferowania kobiecie,toalboetykietaprostytutkibądźżyciewcelibacie,alborola „hodowcynieszczęsnychdzieci”50

Niepowinnotoprowadzićdowniosku,iżwedleEmmywyłączniekobietabyłaofiarątegoporządku.Byłniąrównieżmężczyzna.Purytanizm narzucałmubowiemodrębnerolespołeczne,tejednocześnieumieszczałygowdominującejpozycjiwzględemkobietyorazdawałymuwiększą swobodęseksualną,alezdrugiejstronyrównieżnarzucałymuokreślone normy,konwenanse,anadewszystkowymaganiaipowinności,głównie naturyekonomicznej.Jednocześnietaksamoczyniłyonejegożycienudnymiprzewidywalnym,cożyciekobiety.Oznaczatozarazem,iżproblem asymetriipłciowychbyłproblememcałejludzkościiniemożliwemiało byćwyzwoleniekobiet,bezwyzwoleniamężczyzn.Dlategowłaśniefaktycznytryumfanarchiimusiwiązaćsięzestworzeniemnowychrelacji społecznychpomiędzypłciami,takżenatymnajbardziejintymnym poziomie.Wprzeciwnymbowiemrazieasymetrie,stosunkidominacji, zabobony,ignorancjaorazwyzysknadalbędąpokutowaćibędąodtwarzane.ToteżstawiałoEmmę,jakiogółemklasycznyanarchofeminizm wopozycjiwobecwielunurtówfeminizmu,które defacto, jakwUSA, byłybardzokonserwatywne,wżadensposóbnienegującówczesnego porządkukulturowegoimoralnego,niejednokrotniepopierając„społecznąkrucjatęczystości”.Zresztączęstoamerykańskiefeministkigłosiły koncepcjęmoralnejwyższościkobiet51,zczymGoldmanabsolutniesię niezgadzała52,nacokluczowywpływposiadałfakt,iżanarchizmfeministycznywyrastałbezpośredniozanarchistycznychpryncypiów,wtym ideionierozdzielnościorazniepodzielnościwolnościirówności.

50 GoldmanE., TheHypocrisyofPuritanism, dz.cyt.,s.154;GoldmanE., TheTrafficin Women, dz.cyt.,s.182;GoldmanE., VictimsofMorality,dz.cyt.,s.171;GoldmanE.,Anarchism andotheressays,dz.cyt.,s.78–79

51 MarshM.S., TheAnarchist-FeministResponse.,dz.cyt.,s.534

52 GoldmanE.,Anarchismandotheressays,dz.cyt.,s.88;MarsoL.J.,AFeministSearchforLove. EmmaGoldmanonthePoliticsofMarriage,Love,Sexuality,andtheFeminine, dz.cyt.,s.76

Bibliografia

IVCongresodelaCNT.

AckelsbergM.A., „SeparateandEqual”?MujeresLibresandAnarchistStrategyfor Women’sEmancipation,„FeministStudies”,1985,t.11,nr1.

Anarchismandotheressays,GoldmanE.,Digireads.comPublishing,Stilwell,2008.

ArruzzaC., OfWhatIsAnarcha-FeminismTheName? [w:] TheAnarchistTurn, BlumenfeldJ.,BotticiC.,CritchleyS.(red.),PlutoPress,London2013.

BrownS.L., BeyondFemminism:Anarchism&HumanFreedom,„OpenRoad.AnarchistNewsJurnal”,Winter1990.

DaviesC., Spanishwomen’swriting,1849-1996,AthlonePress,London,Atlantic Highlands,N.J1998.

FredericksS.F., FedericaMontsenyandspanishanarchistfeminism,„Frontiers aJournalofWomenStudies”,1976,t.1.

GoldmanE., MarriageandLove [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldmanreader, ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998.

GoldmanE., TheChildandItsEnemies [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldman reader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998.

GoldmanE., TheHypocrisyofPuritanism [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldmanreader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998.

GoldmanE., TheSocialImportanceoftheModernSchool[w:]RedEmmaspeaks:an EmmaGoldmanreader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y,1998.

GoldmanE., TheTrafficinWomen [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldman reader,ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y,1998.

GoldmanE., VictimsofMorality [w:] RedEmmaspeaks:anEmmaGoldmanreader, ShulmanA.K.(red.),HumanityBooks,Amherst,N.Y1998.

HerediaM.I.de, HistoryandactualityofAnarcha-feminism:LessonsfromSpain [w:] Lilith:AFeministHistoryJournal,2007.

JeppesenS.,NazarH., GendersandSexualitiesinAnarchistMovements [w:] The Bloomsburycompaniontoanarchism,KinnaR.(red.),Bloomsbury,NewYork [iin.2014].

KaplanT.E., SpanishAnarchismandWomen’sLiberation,„JournalofContemporaryHistory”,1971,t.6,nr2.

KinnaR., AnarchismandFeminism [w:] Brill’scompaniontoanarchismandphilosophy,JunN.J.(red.),seria:Brill’scompanionsofphilosophyContemporary philosophy,nrvolume1,Brill,Leiden,Boston2018.

KropotkinP., Domłodzieży,SpółdzielniaWydawniczaMłodzieżyZEW,Warszawa1930.

KropotkinP., Zdobyciechleba,KlubOtrycki:WydziałPropagandyRadyNaczelnejZrzeszeniaStudentówPolskich,Warszawa1988.

KurinK., Anarcha-feminism,https://theanarchistlibrary.org/library/kytha-kurin-anarcha-feminism(dostęp25.11.2020).

MarshM.S.,TheAnarchist-FeministResponse.,AmericanQuarterly,Philadelphia1978. MarshallP., Demandingtheimpossible:ahistoryofanarchism,PMPress,Oakland, CA2010.

MarsoL.J.,AFeministSearchforLove.EmmaGoldmanonthePoliticsofMarriage, Love,Sexuality,andtheFeminine [w:] FeministinterpretationsofEmmaGoldman, WeissP.A.,KensingerL.(red.),seria:Re-readingthecanon,PennsylvaniaState UniversityPress,UniversityPark,PA2007.

MichelL., Onwomen’srights [w:] LouiseMichel,MaclellanN.(red.),seriaRebel lives,OceanPress;ConsortiumBookSalesandDistribution[distributor],Melbourne,NewYork:[St.Paul,Minn.]2004.

MühsamE., Liberatingsocietyfromthestate:WhatIsCommunistAnarchism?[w:] Liberatingsocietyfromthestateandotherwritings:apoliticalreader,KuhnG.(red.), PMPress,Oakland,CA2011.

MurMataM., EducaciónlibertariaenAragón,1936-38,,1996.

NashM., Un/ContestedIdentities:Motherhood,SexReformandtheModernization ofGenderIdentityinEarlyTwentieth-CenturyinSpain [w:] ConstructingSpanish womanhood:femaleidentityinmodernSpain ,EndersV.L.,RadcliffP.B.(red.), seria:SUNYseriesingenderandsociety,StateUnivesityofNewYorkPress, Albany,N.Y1999.

NoaF., Lalínearojinegraeducativadelanarquismoespañol,„HistoriaActualOnline”,01.02.2010,t.8.

Saornil, TheQuestionofFeminism [w:] AnarchismadocumentaryhistoryofLibertarianideas:Fromanarchytoanarchism(300CEto1939),GrahamR.(red.),Black RoseBooks,Montréal2005,t.1.

SimmonsC., Makingmarriagemodern:women’ssexualityfromtheProgressiveEra toWorldWarII,OxfordUniversityPress,Oxford,NewYork2009.

SonnR.D., „Yourbodyisyours”:Anarchism,BirthControl,andEugenicsinInterwar France,„JournaloftheHistoryofSexuality”2005,t.14,nr4.

WaltL.vander,SchmidtM., Blackflame:Therevolutionaryclasspoliticsofanarchismandsyndicalism,AKPress,Edinburgh,Oakland2009,t.v.1.

MaciejDrabiński

współczesnasexmisja

Kopernikbyłakobietą!IEinsteinbyłakobietą!–dowodziłybohaterki Sexmisji,filmu,któryudowadniał,żefeministkichcąprzekłamaćhistorię iudawać,żemężczyźnibylibezwartościowympodgatunkiem.Możebym uznała,żetawizjajestśmieszna,smutna,żeautorzyfilmupoprostucierpielinakompleksniższości,afilmjesttylkowpadkąwświeciepolskiego kina.Możebymtakuznała,gdybynieto,żeświat,wktórymdziśżyjemy, corazbardziejprzypominatenzSexmisji.Tyle,żeznikajązniegokobiety.

Twardefakty

Gdypiszętesłowa,słyszęwgłowiechóroburzonychgłosów:„Przesadzasz!”.Wkońcuwszystkojestwporządku,akobietombardzodobrzesię powodzi.Mamyrównouprawnienie,kobietysądoceniane,czegowięcej chcieć?Ajednakchcęwięcejiwidzę,żerównouprawnienieidocenienie dorobkukobiettofikcja.Utwierdzamniewtymchociażbylistalektur obowiązującychnaegzaminieósmoklasistyimaturalnymwrokuszkolnym2021/2022:

Listalekturnaegzaminósmoklasisty Listalekturnaegzaminmaturalny

1.CharlesDickens:Opowieśćwigilijna

2.AleksanderFredro: Zemsta

3.JanKochanowski:wybórfraszekitrenów, wtymTrenVII i TrenVIII

4.AleksanderKamiński:Kamienienaszaniec

5.AdamMickiewicz: RedutaOrdona, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, Dziady cz.II,PanTadeusz (całość)

6.AntoinedeSaint-Exupéry: MałyKsiążę

7.HenrykSienkiewicz:Quovadis, Latarnik

8.JuliuszSłowacki:Balladyna

9.wierszewybranychpoetów

1. Bogurodzica

2.JanKochanowski:wybranepieśni,treny (inneniżwgimnazjum),psalmy

3.AdamMickiewicz:Dziady cz.III

4.AdamMickiewicz:PanTadeusz

5.BolesławPrus:Lalka

6.StanisławWyspiański:Wesele

7.BrunoSchulz:wybraneopowiadanie

8.WitoldGombrowicz: Ferdydurke

Czytamraz,drugi.Liczęraz,drugi,trzeci.Niepomyliłamsię.Wynik znowurównasięzero.Naobulistachniemaanijednejautorki.Agdy przeglądamlistylekturzzeszłegoroku,widzę,żebyłoniemalżeidentycznie.Cowtymdziwnego?

Przecieżniemamyżadnychważnychpisarekczypoetekpolskich czyświatowych.NigdyżadnaautorkanieotrzymałanagrodyNobla, anapewnożadnaPolka.Anie,dwiePolkidostały,atrzeciabyłanominowana,alejatowiem,bojestempoliteraturoznawstwie,więcmam dostępdowiedzytajemnej.

Ataknaserio,jakiewnioskimogąpodświadomiewyciągnąć nastolatki,przygotowującesiędoegzaminu?Mnienasuwasięjeden: kobietyniestworzyłyniczegotakwartościowego,byuwzględnićtojako lekturęobowiązkową.Czytoniejestswoistasexmisja?Jasne,niktnie próbujeudowodnić,żeOrzeszkowaczySzymborskabyłymężczyznami. Alepocotorobić,skorołatwiejpominąćichnazwiska?Pokazać,żeich twórczość,wkładwrozwójkulturyjestmniejznaczący?

Ciekawe,żezlistlekturznikająautorki,TKwydaje„pewien”wyrok, aTVPwypuszczaspotreklamującynowykanałdlakobiet,któregobohaterkiwszpilkach,idealnymmakijażuzentuzjastycznymuśmiechem gotują,trzymajądzieciwramionachipucująkaktusy.W„idealnym” świeciespotuniemanaukowczyń,przedsiębiorczyń,artystek.Może zakilkalatokażesię,żewnaszymspołeczeństwiewogóleniemakobiet?

Zmianywpodręcznikach?

Gdypiszętentekst,głośnosięmówiozmianachwpodręcznikach, któreproponujezespółpowołanyprzezministraCzarnka,akierunek tychzmian„wydajesię”zlekkaprzerażający.Przyznam,żemiteżmarzysięwprowadzeniezmianwprogramachnauczaniaipodręcznikach dojęzykapolskiego.Wmoichmarzeniachwidzęksiążki,zktórych uczniowiedowiadująsię,żenawetwczasach,gdydostępkobietdowykształceniabyłograniczony,pojawiałysiękobiety,którewogólepisały (Drużbacka,GertrudaMieszkówna)lubzamawiałydlasiebiemodlitewniki(Psałterzfloriański, ModlitewniksiostryKonstancji).Zauważasięwątki feministycznewtwórczościElizyOrzeszkowej.PojawiasiępostaćMarii Konopnickiejnietylkojakomatkiośmiorgadzieci,kurydomowej,której czasamizdarzałosiępisaćwiersze,alejednejznajważniejszychintelektualistekXIXwieku1.ŻezaczynamysięszczycićMariąKomornicką, czyliPiotremWłastem?

Marząmisięprogramynauczania,treści,dziękiktórymnastolatki będąmogłyczerpaćwzorcekobiet–artystek,naukowczyń,podróżniczek–dziękiktórymbędąmogłybudowaćwsobieodwagędoekspresji zgodnejzwłasnymipragnieniamiiwartościami.

Marzymisiętowszystko,boniechcę,abyktokolwiekżyłwświecie sexmisji.

KrystynaBezubik

Drliteraturoznawstwa,pisarka,blogerka.Autorkaksiążeknaukowych,literackichiporadnikowych(m.in.„Tatryhuczągnozą”,„Rajnakredyt”,„Piszę,bochcę.Poradnikkreatywnegopisania”).Odsiedmiulattworzymarkę„Piszę,bochcę”,aodjakiegośczasu rozwijaswojąstronęautorską https://krystynabezubik.pl.Poszukiwaczkamarzeńisłów, którawierzy,żetwórczość,sztukaiwszystko,cokryjesiępodterminem„kulturawysoka”, jestpotrzebneludzkości,bytamogłasięrozwijać.

1 KrystynaBezubik,MariaKonopnicka–poetkametafizyczna,„Polonistyka”,2011,nr1,s.41

żadnahania.o kobietachwpolityce

Ostatniemiesiącetojużkolejny,burzliwyokresżyciaspołeczno-politycznego.ChaoswrządziePiS,nieporozumieniazPorozumieniem, niemądrewypowiedziministraCzarnkaioczywiściestrajkikobiet, ainapolumiędzynarodowymjestniezwykleciekawie.Jednaktoco mnieinteresujenajmocniejtofakt,iżostatniczastotakżetransfery polityczne,któremówiąwieleosytuacjikobietnapolskiej,ipewnienie tylko,sceniepolitycznej.

Nacodzieńdokonujemyprzeróżnychwyborów,któreczęstowpływają,mniejlubbardziej,naresztęnaszegożycia.Jegokształt,przebieg,to, wjakimkierunkupójdzie.Decyzje,szczególnie,te,którezaklasyfikować możnadogrupy„ważne”,powinnybyćprzemyślane,dojrzałe,aleteż, ibyćmożeprzedewszystkim,samodzielne.Niemyślętutajotakichwartościach,jakwsparcie,wspólnota,czymożliwośćpoleganianabliskich osobach,tomożeokazaćsięcenne.Jednaknakoniec,jeżeliinneosoby szanująnasiszanująnaszedecyzje,topotrafiąpozwolićnapodejmowanieichsamodzielnie.

Możezaskoczęczytelnikówiczytelniczki,aleniejesttotekstpoświęconyaborcji,awłaściwieprawuanty/aborcyjnemu.Chociażnietrudno znaleźćpewneanalogiezpodjętymprzezemnietematem–kobietomsię nieufainietraktujeichpoważnie.Widzimytonacodzień,widzimytakżewżyciupolitycznym.Wydajesię,żewXXIwiekutrudnobędzieznaleźćseksizmwypowiedzianywprost…ajednak!BarbaręNowacką(InicjatywaPolska)podczaskampanii wyborczejw2019rokupanredaktor pytałonowąfryzurę.Politykaspołeczna?Prawaczłowieka?Relacje wUE?Ktobysiętymprzejmował! Jestnowylook,jestszałitopewnie dziękiniemuzdobyłaponad88tysięcygłosów.OstatnioAgnieszka Dziemianowicz-Bąk(Lewica)usłyszałaodpanaradnegozPorozumienia(LechJaworski)„komplementy” natematswojego„pięknegouśmiechu”.Posłankaośmieliłasięzareagować,aniegrzeczniedziękować,więc oskarżonojąoto,żejestagresywna.

Tutajwdużejmierzechodzi opostrzeganiekobiet-polityczek, którepróczinnychbariermuszą

radzićsobieztegotypuuwagami.Wydajemisię,żenajwiększym problememijednocześniehamulcemwkarierachpolitycznychkobiet jestto,żeichdecyzjemałoktobierzenapoważnie.

Niepopierampartii,ruchuSzymonaHołowni(możnasiępogubić, czymjesttentwórijakąmanazwę)–niegłosowałemnaniegowwyborachprezydenckich.Potępiamgozastanowiskowsprawieaborcji z2013roku,akażdy,kto,szczególnie gdyrządziPiS(jużwidzępaskiwTVP szkalująceosobyzawolnościąwyboru),mówioreferendum,popełniabłąd albojestpopulistą.KiedyprzypominamsobiepłaczSzymonaHołowni nadkonstytucjączujęzażenowanie. Rozumiem,żechcezaistniećwpolityceparlamentarnej,aleczasnapodbieranieposłówiposłanekjestśredni. Możnawspółpracowaćbeztego,np. proponującobywatelskieprojekty/petycjeizapraszaćdozbiórkipodpisów innepartie.Sądzę,żetakiedziałania urzeczywistniłybyhasłoochęcibudowanianowejpolityki.Dziwięsię decyzjomHannyGill-Piątek,JoannyMuchyiPaulinyHenning-Kloski, alekażdąznichszanuję.Niemampojęcia,jakwramachjednegougrupowaniachcąpołączyćstanowiskoposłanekMuchyiGill-Piątekzbroniącym„nienarodzonych”lidera.Niewiem,jakchcąpołączyćmocno liberalnepoglądygospodarczeposłankiHenning-Kloskiznp.socjalnym podejściemradnegoBartłomiejaDyby-Bojarskiego.Jednakwiem,żetym wyboromnależysięszacunekiczujnaobserwacja,aniesprowadzanie roliposłanekdoparlamentarnegokwiatka.

DonnaHarawayrozumieodpowiedzialność,jako„zdolnośćdoudzielaniaodpowiedzi”,„zdolnośćdoreagowania”1.Każdazposłanekudzieliła odpowiedzisłusznejbądźmyliłasię,comożebyćipowinnopoddawane dyskusjom.Jednakniejestniązwracaniesiędopoważnejposłanki,zasłużonejdziałaczkispołecznejiwybitnieaktywnejpolityczki,per„paniHania”2.Upupianiekobietwpolitycemaswojądługoletniątradycję.EuroposłankaDanutaHübnerpodczaskampaniiwyborczejw2019rokuzostała nazwana,przezkolegówzeswojegobyłegośrodowiskapolitycznego,

1 DerraA., „Twórzmyrelacje,aniedzieci”.Wspólneżycienazniszczonejplanecie wchthulucenieDonnyHaraway,„AVANT.PismoAwangardyFilozoficzno-Naukowej”2017, nr3,s.229.

2 SitnickaD., Kłusownictwoczynormalność?PosłankaGill-PiątekopuszczaLewicę iprzystępujedoruchuHołowni,https://oko.press/poslanka-gill-piatek-opuszcza-lewicei-przystepuje-do-ruchu-holowni/(dostęp20.02.2021)

„Danusią”.Śmiechomniebyłokońca!„Niemówtak,boonasięobraża naDanusię”–mówiłeuroposełdoposławybranegokilkamiesięcypóźniej.Trochęinnasytuacjaniżpowyższe,chociażmechanizmpodobny, spotkałaBarbaręNowacką.Piszęinna,bowprzytoczonychprzykładachmamydoczynieniazpojedynczymipolityczkami,awodniesieniu doBarbaryNowackiejmówimyodołączeniupartii(InicjatywaPolska), którejprzewodniczydoKoalicjiObywatelskiej(PlatformaObywatelska,Nowoczesna,późniejtakżePartiaZieloni).Pewienpolityk,który obiecywał,żeoddamandateuroposłastwierdził,żezrobiłato,bobyła „tresowana”przezmedialiberalne.Notak,przecieżsama,wrazzeswoimi współpracownicami_kaminiemożepodjąćdecyzji!Innypolitykztej samejpartiidodał,że„Basiazłamałamiserce”.Absolutnieniewiem, czyiewentualnienacoktośzkimśsięumawiał.Alewiem,żemoje lewicowesercejestłamanepermanentnieprzezbrakaktywności–podczaszbiórekpodpisówpodprogresywnymiprojektamiobywatelskimi, podczasmanifestacjigdziepolicjastosujewobecnasprzemoc,naktórychniemaczęścizWas,czywmomencieniepojawieniasięnaważnymgłosowaniuwsejmie.

Wcałejtejsytuacjiniechodziojednoprzejęzyczenieizdrobnienie imienia,chodziopodejście.Corazmniejdziwięsięposłankom,żeszukają alternatywy.

PiotrSieńko

Ur.1993r.wBydgoszczy.Eks-siatkarz.Zwykształceniawuefista,polonista,dziennikarz igenderysta.DoktorantUKW.Działaczspołeczno-polityczny.WalczyoPolskęprzyjazną, progresywną,równychprawiszans.CzłonekStowarzyszeniaStanRówności.

wkurwionamacica

bo...

Jużniewiemktojestbardziejchorywtymkraju,rządczyja?Jamam endometriozę,rządchybajakieśrozdwojeniejaźni!

Endometrioza,pewnietylkoniektórzyzwassłyszelitęnazwę,mówiącwskróciejesttoobjawianiesiękomórekendometriumpozawnętrzemmacicy.Tak,MACICY,niebójmysiętegosłowa.Ogniskazapalne lubtorbieletworzącesięwmacicylubpozanią,rozpychającnarządywewnętrznelubprzywierającdonichpowodująniesamowitybólzktórym każdaznas,chorychnatęnieuleczalnąchorobęzmagasięcałeżycie.

Iterazdrogiczytelniku,pewniemyśliszsobieżejestnastylkogarstka.Małagrupkakobietznotorycznymwkurwemmacicyitakzwanymi„sprawamikobiecymi”.Niestety,ituCięzawiodę.Szacujesię

żenaendometriozęchorujeokoło2milionówPolek.Imponującaliczba, dorównujemycukrzykom.Onichnapewnosłyszałeś!Cukrzycama todosiebieiżniewybierapłcimimożeczęściejchorująnaniąmężczyźni niżkobiety.Tojakmyśliszdrogiodbiorcodlaczegomy,kobietyjesteśmy pomijanemilczeniem?Ponieważnaszachorobadotyczytylkopołowy ludności,tejgorszejpołowy,wspaniałychposiadaczekmacic.

Acosiędziejekiedydanaprzypadłośćdotyczytylko„bezczłonkowej” połowyspołeczeństwa?AnowłaśnieNIC!Jesteśmypomijane,notorycznie,nagminniespychanewotchłańsamotnegocierpienia,przysłonięte ostrymcieniemmgłyrządzących.Wkraju,wktórymśredniczasdiagnozyENDOMETRIOZYwynosi8-10lat, jestgarstkaginekologówspecjalistów. Ituczęstopadastwierdzenie„przecież jestNFZ”!Takjest!Cudownie!Niewiemycobyśmyzrobiłybeztegodofinansowaniaoperacjiileczenia(+/-2000zł) którekosztująnasmiędzy20a70tysięcyzłotychzwłasnychkieszeni,kredytów,iinnychzbiórek.Przepraszam, chybajednakwiemy,radzimysobie ztymnacodzień.Wiemy,jaktojest cierpieć,fizycznieipsychicznie.Wiemy,jaktojestgdylekarzemówiąnam iżwymyślamy,mamyhipochondrię, urojenia,fanaberie,problemyumysłoweiinnehisterie.Mytowiemy!Rząd niekoniecznie!Albopoprostuniechce wiedzieć,nieinteresujegobandarozhisteryzowanychkobietbłagającychopomoc.Zrozumiałyśmyto,16grudnia2020rokugdyrządporaz kolejnypokazałnamwielkiśrodkowypalecodrzucającpoprawkębudżetu2621.Poprawkęktórazakładałazwiększeniewydatkówokwotę 30milionówzłotychnastworzeniekrajowegoprogramubadańprofilaktycznychiskutecznegoleczeniaendometriozy.Uzyskałaonawynik NEGATYWNY.Choćwiemyżesamapropozycjanicbyniewniosła,gdyż Państwoniechceszkolićspecjalistekispecjalistówwtejdziedziniejaką sąprzewlekłechorobyginekologicznejaknaszaendo.

Ikiedyjużmyślałyśmyżenaostatnimbastionienaszejwalkizrządemodwielulat,zostałyprzekroczonewszelkiegranice,oni,wwiększościpodstarzalipanowie,pokazująnamjakbardzosięmyliłyśmy.

Dlategodziśniepozostajenamjużnic,bonadziejaodeszławrazzrefundowanyminvitro,gdyżczęstoendometriozapowodujeproblemy

1 Decyzjąrząduwstyczniu2021rokuleczenieniepłodnościzostałousuniętezlisty celówNarodowegoProgramuZdrowianalata2021-2025–https://zdrowie.wprost.pl/ medycyna/10417618/leczenie-nieplodnosci-usuniete-z-narodowego-programu-zdrowiana-5-lat.html(dostęp25.02.2021)

zzajściemwciąże.WybórzostałnamodebranyprzezwyrokTrybunału Konstytucyjnego,gdyżwiększośćnaszychciążgdyjużsięwreszcieuda, jestzagrożona.Człowieczeństwoodebralinamteraz,szczodrzepozwalającdogorywaćwnaszymskromnymkącikumilczeniaizapomnienia.

Niemamyjużnicdostracenia!Alesięniepoddamy,dlaCiebie,Twojej siostry,córki,mamy,babci,przyjaciółkiiprzedewszystkimdlanassamych. Byżadnaznasnigdyniebyłasama.

Od1993rokumarzecjestOgólnoświatowymMiesiącemŚwiadomości Endometriozy.

Więcejinformacjinatematendometriozymożecieznaleźćwksiążce KarolinyStaszak Endometrioza.Kobiecośćniemusiboleć –http://karolinastaszak.pl/?p=1107(dostęp25.02.2021)

KamilaKlepacka

Mam25lat,zajmujęsięmarketingiemigrafiką.Przez20latmojegożyciamieszkałam wBrukseli,zjechałamdoGdańskaprawie2latatemu.Borykamsięzendometrioząod 2018roku.Byłajużwcześniej,tojestpoprosturokoficjalnejdiagnozy.Jestem2latapolaparoskopii.Przezendometriozęnabawiłamsiętakżeinsulinooporności.Jestemsinglem, oburzamnietenrząd.

feminizmwodcieniu różu

Polskirządpostanowiłnam,kobietom,zrobićkolejną„niespodziankę”. Mowaoprogramiespecjalniedlanas,czyliodsłonieTVPKobieta,który premierębędziemiał8marca.DokładniewDzieńKobiet,czyżtonie urocze?Zminutowegospotureklamującegoto„dzieło”dowiadujemy się,żenaszemiejscenadaljestwkuchni,aletakiejwstyluBarbie,czyli wjasnopudrowymróżu.Możnabyrzec,żeniemeble,a„mebelki”pożyczyłyśmyodkultowejlalki.

Niesądziłam,żewciągu60sekundmożnatakładniepodkreślićpatriarchalnąrolękobiety,którejjestestwosprowadzanejestdogotowania (tylkozdrowychposiłków),opiekinaddziećmi(szczerzącsięprzytym oduchadoucha),sprzątania(wpełnymmakijażuiszpilkach)irobienia lodów(dosłownie,wrównieplastikowejiróżowejlodziarnijakwspomnianawyżejkuchnia).

Dobrzejestznaćswojemiejscewszeregu,przepraszam-wspołeczeństwieiwkraju,wktórymprawakobietodecydowaniuoswoim cieleiżyciujużdawnonamodebrano.Teraznowaramówkareżimówki maudowodnić,żeprzecieżPolkisąszczęśliwe,boskorowszystkoich wspociejestcukierkowe,toniemożeprzecieżbyćinaczej,prawda?

Iszczerzemówiącniemamnicprzeciwkoróżowemu,aninawetBarbie. Mamtylkomalutkiproblemztym,żewobecnejsytuacjirobisięzpraw kobietcyrknakółkach.IoilenaInstagramieRozenekprzekonuje,żenie tylko„cudniechudnie”iogarniabiznesyzroląmatki,aTVNykreują odrealnionąwizjękobiecościodtejzktórąjażyjęodtrzydziestuparulat wspójnejsymbiozieizgodzie,otylepogodzićsięnieumieminiepotrafię, żeTelewizjaPublicznarobitozanaszepieniądze!

OglądajączapowiedźramówkiTVPKobieta,wpierwszejchwilipomyślałam,żektośtumasporekompleksyiaspirujedowyidealizowanychwizerunkówTVNowskichgwiazd.Oddłuższegoczasuniejestem wstaniezdzierżyćprogramuśniadaniowegowTVNzewzględunaodrealnionepodejścieprowadzących,względemprzeciętnegośmiertelnika. Bufonada,nadęcieiprzekonanie,żeRedaktorzyiRedaktorkisąmądrzejsi iważniejsiniżzaproszenieksperci,całkowiciemniezniechęciło.

PrzesadniewygładzonawizjaświatawTVN,widocznajestnietylko wporannymprogramie,aleiwinnychkobiecychkanałach,gdzierolę pańsprowadzasiędowyglądania,uśmiechaniaijuż.Przyznacieszczerze, żetoitakdużo?Bonieustannedbanieoto,abynatwarzyniepojawiła sięchoćbyjednazmarszczkamimicznaoznaczającaspontaniczność idemaskującawiek,musinaprawdębyćtrudneimęczącedoudźwignięcia.Imyślęsobie,żepocomysiętamsamepchamy?Dotychpłytkich porównań,szopki,wktórejchcemywierzyć,żejesteśmymłodszeiładniejszeniżfaktyczniejesteśmy.Oglądalnośćkiczowatychprogramów Rozenkowejrozbijabankpopularności.JejInstagramaobecnieobserwuje1,4mlnfollowersów1.PrzyczymInstagramainnejPaniRedaktor TVN,MagdalenyMołekobserwuje„tylko”399tysięcy2.Obiektywnie stwierdzającobiekobietysązadbaneiatrakcyjnefizycznie.Jednapokazujewszystkobezpoczuciażenadyinieczuje,żeprzekraczagranice dobregosmaku.Drugajaklwicabroniprywatnościistaranniedobiera produkcje,wktórychformatmaodbiegaćodtego,byoceniaćinnekobietyprzezpryzmatrozmiaru,urodyimetryki.

Szkodatylko,żetreściważneniknąwgąszczulukrowanegoświata, pudrowegoróżuiliftingowaniaprawdziwychemocji.Możnaczućdelikatnerozczarowanie,żekobietygodząsięnaumniejszeniewłasnejroli inakręcająspiralęidealnegowizerunku,względemgłoszeniaczegoś mądregoitego,conaskobietynaprawdęinteresuje.

Możnarzec,żewiosennaramówkaTVPjestmimowszystkomocno inspirowanazachodniątelewizją,którądosyćmocnoiotwarciekrytykuje.Mniewtymwszystkiminteresujeetykadziennikarskaizwyczajna, ludzkamoralność.Taka,którapozwala(amożejednaknie)spokojnie spaćwnocyibezproblemuoglądaćswojeodbiciewlustrzekażdego dnia.Bynajmniejniepodkątematrakcyjnościfizycznej,tylkopoczucia,

1 Witrynainternetowahttps://www.instagram.com/m_rozenek/(dostęp19.02.2021)

2 Witrynainternetowhttps://www.instagram.com/magda_molek/(dostęp19.02.2021)

żewnaprawdętrudnychdlakobiet wPolsceczasach,masięodwagębyć kobietą,aniepowierzchownąlalką.

Imarzymisię,bykobietytakie jakja:nieidealne,alezadbane,silne, alejednocześniedelikatne,realizującesięiwątpiącewsiebiejednocześnie,byłyczęściąmedialnegośrodowiskaniejakocośegzotycznego, tylkojakapewnastała,wktórejjest miejscenakażdąznas.

Osobiście,gdyjestemzapraszanadomediów,toczęstoczujęsięjak małpawcyrku.Znaczącoodbiegam rozmiaremoduprzywilejowanego kanonupiękna,zdarzamisiękląćjak szewc,przytymlubiękolorróżowy inadużywamekspresyjnejmimikitwarzy.Oddłuższegoczasupojawiam sięwniezależnychmediachlubPolsacie.Nie,żebytenbyłidealny,aletam przynajmniejniktniedajewilczegobiletuzaprawdziwepoglądy,odstawanieodwizerunkukobietześniadaniówkiijasnepodkreślenietego, żepopierwszecogitoergosum,podrugiedopierowyglądam,więcjestem.

Wczorajudzieliłamwywiaduwdresie,znieświeżymiwłosami,bo wyświadczyłamprzysługękoleżancedziennikarceipołączyłamsięspontanicznienaSkypienaiwniemyśląc,żebędęnagrywanawyłącznieaudio. Stetyczyniestety,Polskazobaczywtelewizjigrubąkobietę,któraniejest wypindrzona.Nagrałyśmyrozmowęprostopomojejpracy,międzyzabawązdziećmi,agotowaniemrosołu.Choćbymniewiemjaksięstarała, tonawetw15%nieprzypominałampańzTVN,anitychzramówkiTVP Kobieta.Niewiemjakwy,alejaniesprzątamwpełnymmejkapie,aninie gotujęwszpilkachiseksownymfartuszku.Zamiastidealniezdrowego brokułunaobiadzaserwowałamrodzinienieidealniemętnyrosół(uwaga hit)zryżem,botakowytylkomiałamnastaniewkuchni.Alestwierdziłam,żemójprawdziwy,niepodrasowanywizerunekzapracowanej kobietyimatkijestmałoistotny.Ważnebyłoto,żemogłampowiedzieć cośważnegonatematzaburzeńodżywiania,nadwagiiotyłości.

Imożnabytakdalejanalizować,ocochodzitymwszystkimkobietom isiostrom,któresamesiebiezniewalająpróbującprzypodobaćsięinnym (mężczyznom?).Bojakokobieta,niepotrzebujęcukierkowejotoczki,by poznaćnaprzykładnowyprzepisnaobiad.Czasemwolałabymdostać sprawdzonynumerdojedzenianawynos,byniezawracaćsobiedupy drobiazgami.Niemuszęoglądaćdojrzałychkobietpobotoksach,bydojść dotego,żedobrzejestdlasamejsiebiedbaćoswojeciało(ijednocześnie oduszę).Jakoestetkanieobrażęsię,aninieurażęjakzamiastpierdolenia odebilnychrzeczach,któremogęnaszybkosprawdzićnaPintereście,

wmediachzaczniesięnaskobietytraktowaćjakpartnerkiipozwoli mówićotym,codlanasnaprawdęważne.

Onaszychprawach,omożliwościwyboruoswoimcieleiprzerywaniu ciąży.Obezproblemowymdostępiedoantykoncepcji.Orzetelnejedukacjiseksualnej.Otym,bybyłocośtakiegojakrównośćpłac.Bykobieta wracającpomacierzyńskimczywychowawczymniebałasię,żestraci pracę,ibyniegodziłasięnagłodowąstawkęwramachtego,żemiała „przerwęnadziecko”.Bynaszarolaniebyłasprowadzanadobyciakucharką,sprzątaczką,praczkąiseks-maskotką.Byraznazawszeskończonozindoktrynacjądzieciwplacówkachedukacyjnychibykościółnie wpierdalałsiędopolityki.

Takiemammarzenia,aleprawdajesttaka,żeTVPKobietajestwspółfinansowanazbudżetupaństwa,czyliznaszychpodatków.Nakomunistyczneświętozamiastgoździkaiparyrajstop,w2021rokudostajemy programtelewizyjny„dlakobiettakichjakTY”.Koszmarnymiksżonze Stepford,osadzonywstylistycelat60.Chybanaosłodzenietegomało śmiesznegoobrazku,pozostajenamjedyniezjeśćloda,tylkopytanie skądwziąćtakąklawąlodziarnię,jakąmająwpublicznej?MożespróbowaćpożyczyćodBarbie?

AniaChomiak

Twórczynibloga https://nieidealnaanna.pl,autorkaksiążki„Nieidealnik.Sztukaszczęśliwegożycia”.Wlatach2020-2017znalazłasięwRankinguNajbardziejWpływowychBlogerówwgJasonaHunta.Jejmotto:„niemusiszbyćidealna,abybyćszczęśliwa”motywujekobietydowzięciażyciaswojeręceirealizowaniamarzeń.Aniaangażujesięwszereg inicjatywspołecznych,jejdziałaniakoncentrująsięgłównenawsparciukobietoraz szerzeniaideinurtubodypositive.ZałożycielkaPruszkowskiegoKlubuAktywnychMam, inicjatorkawarsztatów„AktywneMamyDziałamy”.(https://aktywnemamydzialamy.pl).

Przemówieniezdemonstracji MiędzynarodowyDzieńBezpiecznejAborcji,któreodbyłosięwRzeszowie28września2020roku

Prawodoaborcjijestprawemczłowieka,zapisanymw Powszechnej

DeklaracjiPrawSeksualnych pośredniojako:

5.Prawodoprzyjemnościseksualnej.

Przyjemnośćseksualna,włączajączachowaniaautoerotyczne,jest źródłemfizycznego,psychologicznego,intelektualnegoiduchowego dobrostanu.

9.Prawodoinformacjiseksualnejopartejnabadaniachnaukowych.

Prawotomówi,żeposzukiwanieinformacjidotyczącychseksualnościczłowiekamusibyćrealizowanenadrodzerzetelnychinienaruszającychzasadetycznychbadańnaukowych,aodpowiednierozpowszechnianieinformacjibędzienastępowaćnawszystkichpoziomach społecznych.

10.Prawodowyczerpującejedukacjiseksualnej.

Edukacjaseksualnajestprocesemtrwającymodmomentunarodzin przezcałeżycieipowinnybyćwniązaangażowanewszystkieinstytucjespołeczne.

11.Prawodoseksualnejopiekizdrowotnej.

Opiekawzakresiezdrowiaseksualnegopowinnabyćdostępnaisłużyćzapobieganiuorazleczeniuwszelkichproblemów,choróbizaburzeńseksualnych.

Aleprzedewszystkimwpunkcie:

8.Prawodopodejmowaniawolnychiodpowiedzialnychdecyzjidotyczącychposiadaniapotomstwa.

Obejmujemożliwośćpodejmowaniadecyzjioposiadaniulubnieposiadaniupotomstwa,jegoliczbie,różnicywiekumiędzypotomstwem orazprawodopełnegodostępudośrodkówregulacjipłodności.

PrzedewszystkimjednakprawodoaborcjitoprawozapisanewKonwencjiwsprawiezakazustosowaniatorturorazinnegookrutnego,nieludzkiego,poniżającegotraktowaniaalbokaraniaratyfikowanejprzez Polskęw1989roku.

KomitetONZPrzeciwkoTorturomwswoimsprawozdaniuogłosił że„odmowadostępudolegalnejaborcjiwpewnychokolicznościachwiążesięztakintensywnymcierpieniemfizycznymipsychicznym,żemoże stanowićtorturę”.

PrzytoczęWamjeszczeopinięAmnestyInternational:

„Kryminalizacjaaborcjiniewstrzymujejejwykonywania,tylkosprawia, żestajesięmniejbezpieczna.

Uniemożliwianiekobietomidziewczynomdostępudoaborcjinie oznacza,żeprzestająonejejpotrzebować.Dlategopróbyzakazywanialubograniczaniaaborcjinieprzyczyniająsiędozmniejszenialiczby

zabiegów,ajedyniezmuszająkobietydoposzukiwaniausługaborcyjnych,którebywająniebezpieczne.(...)Dostępdoaborcjijestzatemfundamentalniezwiązanyzochronąiprzestrzeganiemprawczłowieka przysługującychkobietom,dziewczętomiinnymosobom,któremogą zajśćwciążęorazsłużyniwelowaniunierównościspołeczno-ekonomicznychiosiągnięciurównościpłci.

AmnestyInternationaluważa,żekażdypowinienmiećswobodę decydowaniaowłasnejintegralnościcielesnejisamodzielnegopodejmowaniadecyzjidotyczącychżyciareprodukcyjnego,wtymtakżekiedyiczymiećdzieci.Dlategokluczowymjest,abyuregulowania prawnedotycząceaborcjizapewniałyposzanowanieprawczłowieka przysługującychosobomwciążyiniezmuszałyichdoposzukiwania niebezpiecznejaborcji”.1

Częstojakoargumentprzeciwkodostępowidoaborcjisłyszysięoodpowiedzialnościzawłasnedziałania.Odpowiedzialnośćtodokonanie odpowiedniegodlasiebiewyboruanieprzymusrodzenia.Pozatym

seksnierównasięchęciposiadaniadzieci.Sekstozaspokojeniejednej zpodstawowychludzkichpotrzeb.Ktoświdaćspałnalekcjachbiologii iprzespałpiramidępotrzebMaslova.Ipewnienietylkoją.

Niezapominajmyteżoprawiedostępudoaborcjiwprzypadkukobietzniepełnosprawnościami.Niebędęprzytaczaćtreścikolejnychaktówprawnych,wystarczyzapoznaćsięzKonwencjąONZoPrawach OsóbNiepełnosprawnych.

W2019rokuudostępnionyzostałraport Przychodzibabadolekarza zrealizowanyprzezFundacjęKulawaWarszawanatereniewojewództwa mazowieckiego.Wynikazniego,iżkobietyzniepełnosprawnościątraktowanesąjakosobygorszejkategoriipodkątemdostępnościdousług ginekologicznych.Możemysiętylkodomyślaćjakwtakimrazietrudny jestdlanichdostępdolegalnejaborcji.

Częstosłyszysięmityotymjakniebezpiecznajestaborcja.Ajakjest naprawdę?Powikłaniapoaborcjimedycznej:

Utrzymującasięciąża–mniej,niż0,5%przypadkówwprzypadkuciąż do9tygodnia

1 https://amnesty.org.pl/aborcja-najwazniejsze-fakty/(dostęp24.03.2021)

Niecałkowitaaborcja–pomiędzy2-5%kobiet

Krwotok–nadmiernekrwawieniewystępujebardzorzadko(0,2% przypadków)

Powikłaniapoaborcjifarmakologicznej?

Na100kobiet,którezrobiłyaborcjęfarmakologicznąstatystycznie2 musząudaćsiędolekarza,punktupierwszejpomocylubdoszpitala,aby otrzymaćdalsząpomocmedyczną.

Wporównaniuztympowikłaniapoporodowezdarzająsięowiele częściejimogąutrzymywaćsięprzezdługiczas.

Takzwanysyndrompoaborcyjnyrównieżnieistnieje,wgbadańUniwersytetuKalifornijskiego19na20kobietnadalpodjęłobytąsamądecyzję,nieważneileczasuupłynęło.Wszystkieemocjezwiązanezaborcją, pozytywneinegatywnesąwporządku,bosączyimśindywidualnym doświadczeniem.

CorazwiększewpływywPolscezyskująorganizacjezwaneprolife. Nowłaśnie,prolife...Onisąorganizacjamiantichoice,nieprolife.Pro lifeoznaczadostępdopełnejopiekizdrowotnej,wtymdostępdoantykoncepcji,równieżawaryjnej.Pamiętaciemożejakbezżadnejinformacji wycofaneprzezrządzostałytakieśrodkiantykoncepcyjnejakglobulki czyżeleplemnikobójcze?Japamiętam.Razemzprzyjaciółkąszukałyśmy ichwewszystkichokolicznychaptekach.Dopieropotelefoniefarmaceutydohurtownidowiedziałyśmysiężeniesąjużdostępne.Dostęp doantykoncepcjiawaryjnejrównieżjestbardzoutrudniony,czytoprzez farmaceutówczylekarzypowołującychsięnatzw.klauzulęsumienia. Prolifeoznaczadostępdorzetelnejedukacjiseksualnej,przeciwdziałanienadużyciomseksualnym,realnewsparciewopiecenaddziećmi idorosłymizniepełnosprawnością.Tomyjesteśmyprolife!

Statystycznie1na3kobietywPolscewykonałaaborcję.Znacieje?

NapewnosąwokółWas.Jeśliichnieznacietotylkodlategożeżadna Wamotymniepowiedziała.Jaznam.Wiemteżżemojababciawykonała aborcję.Mimożenigdyniemiałamokazjijejpoznaćjestemzniejdumna bodokonaławłaściwegowyboru.

DziśpozaŚwiatowymDniemBezpiecznejAborcjijestteżMiędzynarodowyDzień

PrawadoInformacji.Zapraszamwięc doczęstowaniasięnaszymimateriałami. Dziękuję.

DorotaNietoperz prowadzibloga

http://nietoperzczytaioglada.blogspot.com

pruszkowskasiła mamiplemiennawięź sióstr

PonaddwalatatemustworzyłamKlubAktywnychMamwPruszkowie.Miejscedlakobiet,którymdosłownieodbijaodbycianamacierzyńskim.Przystań,gdziestaramysięupieckilkapieczeninajednym ogniu.Mamydziecinaokuwsalizabaw,napiknikuczywarsztatach, ajednocześniepijemyciepłąkawę,robimycośdlasiebieirozmawiamy owszystkim(tylkonieodzieciach).

Bookazujesię,żematkitotakiesamesiostryikobietyjakkiedyś, tylkozyskałydodatkowemoce,obowiązki,zaszczytyiichdobawtym wszystkimniesamowiciesięskurczyła.Więctotalniejestemdumna z„MyGirls”i„MojegoPlemienia” jakzwykłamczulejeokreślać.Początkowoniewierzyłam,żeobce babypołączypotrzebabyciarazem wmacierzyństwie.

Amynadaltrwamy.Iostro działamy.Cośrodęspotykamysię nawarsztatachdlamamzdziećmi.

Znalazłamlokalifunduszenatobymatkiwkażdąśrodęzrobiłycośdla siebiezdzieckiemuboku.Bowiększośćznasfiksujewdomuzlatoroślą 24godzinynadobę.Iniemacosięczarować,żenawetwpartnerskich związkachmamymożliwośćwśrodkutygodniazadbaćosiebie.Więcte środynazywająsię AktywneMamyDziałamy iładująnambaterie.

Wpiątkizatojesteśmynadużejsalizabawzdziećmi,pijąckawę,dzielącsiętymcounassięnabieżącodzieje.Robimysobietakąplemienną rundkę/pogadankęionawłaściwiejestwtymwszystkimnajcenniejsza. Czujeszto?Potrzebabyciausłyszaną,nieocenianą,przytuloną.Zostaje zaspokojonacotydzień.

Wponiedziałkichcęuruchomićspotkania Tylkodlamam,wieczorneibezdzieci.Gdzieuszyjemysobieekologiczneworeczki nachlebzestarychfiran.Któraś zsióstrnauczynasjakrobićwłasneświeczki.Innamamapodzieli siętajemnąwiedząnatematolejków,ajeszczekolejnazainspiruje

nasdoregularnejmedytacji,pójścianaterapię,czyzgłębieniakomunikacjiwporozumieniubezprzemocy.Ainnymrazemumówimysięnazwykłesiedzeniewciszy,zkubkiemulubionejherbatyidomowymciastem.

Ipiszędziśdociebieisiebie,żebyśmyniezapominały,żematkitonadalsiostry,nadaltwojawioska.Idobrzejestbyćrazem,bliskosiebie, wspierająciznającsięlokalnie.Borazemłatwiejjestodebraćpaczkę zpoczty,zrobićzakupy,czypójśćnagłupiplaczabaw,anawetdoZachęty (mojematkitozrobiły,oczywiścierazemzdziećmi!).

KochamMojąWioskę.

AniaChomiak

Twórczynibloga https://nieidealnaanna.pl,autorkaksiążki„Nieidealnik.Sztukaszczęśliwegożycia”.Wlatach2020-2017znalazłasięwRankinguNajbardziejWpływowychBlogerówwgJasonaHunta.Jejmotto:„niemusiszbyćidealna,abybyćszczęśliwa”motywujekobietydowzięciażyciaswojeręceirealizowaniamarzeń.Aniaangażujesięwszereg inicjatywspołecznych,jejdziałaniakoncentrująsięgłównenawsparciukobietoraz szerzeniaideinurtubodypositive.ZałożycielkaPruszkowskiegoKlubuAktywnychMam, inicjatorkawarsztatów„AktywneMamyDziałamy”.(https://aktywnemamydzialamy.pl).

gdyprosiorękę,daj nogę

Tobardzosmutne,żeniektóredziewczynychcą,żebyichślubbyłnajpiękniejszymdniemwżyciu.Bojeślikażdekolejnednimająbyćgorsze, tonalogikę–niewarto.

Kiedymężczyznaprosiorękę,atyoddajesztęrękę,bostraciłaśgłowę,toidzieszwjegoręce.Potym,jakzłożyszsiępublicznienaołtarzu bądźjakocywilpodpiszeszcyrografwurzędzie,dłoniebędąpotrzebnecijaknigdydotąd.Wierzyłaś,żezawszebędzieszjegoboginią?On teżotymmarzył.NajlepiejhinduskąboginiąLakszmi,któramacztery ręce.Nagłowiebędzieszmiałaetat,dzieci,logistykęzakupów,porządek wdomu,gastronomię...Urobiszsiępopachy,spracujeszręce.Będziesz łapałasięzagłowę–jaktosięstało,żeodkiedypodałaśmupalec,on zaprzągłtwojeręcedopracy?GdzieTymiałaśoczy?Czyżbyśwyszła zamążzaocznie?

Zacznieszwkońcuzałamywaćręce,prosićgooprzyłożenierękidopracy,opomocnądłoń.Alejakto,skorodomjestwtwoichrękach?Onumywaręce.Popracyjestzmęczony,musiprzewietrzyćgłowę(czyli,żehula wniejpustka?).Machaszrękąnato,jakionjest.Samapierwszawyciągaszrękęnazgodę,potym,jakwytknieszmupalcemrzeczy,których

1 Tekstpierwszyrazopublikowany1lutego2021nahttps://mamatygrys.com

niezrobił.Napalcachjednej rękimożnapoliczyć,kiedybyłaśzadowolonaztego, żeoddałaśmurękę.Tracisz się,siebie.Pokawałku,jak rękąodjął.Potemmożesię okazać,żeonmaciężkąrękę, żejąnaciebiepodnosi.Trzymałapęnapieniądzach.Czujesz,żeżycie przeciekaciprzezpalce.

Dałabyśsobierękęuciąć,żekogośma.Wracajakiśnieswój.Inietwój. Jestniezręcznie.

Wkońcułapieszgozarękęnazdradzie.Bowpadłamupodrękęinna pani.Umywaręce,mówi,żetotwojawina,bobyłaśtakzajętaurabianiem sobierąk,żeniemiałaśczasuobjąćgoramieniem.Nietrzymałaśręki napulsie.Więcon,biorącbagażpodręczny,dajenogę.

Cóż,budziszsięzrękąwnocniku.Wdodatkuwiesz,żektośmaczał wtympalce.Jeszczeobecny,ajednaknieobecnymążjestjużdrugą nogąwinnejrzeczywistości.Spadanaczteryłapy,moszczącsię

nawersalceinnejkobiety

(owejrzeczonejumoczonej).Tyleciszwdół,nałeb naszyję.Inieumiesz

wziąćsięwgarść.Nie

wiesz,wcoręcewłożyć,jesteśwrozsypce,rozczłonkowana.Trzęsąci sięręce.Jakmógłprzyrzekaćzrękąnasercu,żebędziesiętrzymałsłów przysięgiisiępuścić?

Apóźniejokazujesię,żewolnarękatoniesamotność,alesamosterowność.Żedasiężyćnawłasnąrękę.Żeprzedewszystkimtrzeba objąćramieniemsiebie.Sobiepodaćpomocnądłoń,podnieśćsię.Stajesznanogi.Wpewnymmomenciedochodzidotego,żecieszyszsię, żewpadłamuwokoiwpościelinna.Samategochciała,terazonabędzie miałaznimudrękę.

Zaczynaszczerpaćzżyciagarściami.Ktowie,możezacznieszżyć zkimśnakociąłapę?Amożeniepozwolisznikomuwłazićdożycia zbutami?Możedaszwtedynogę?Albofigęzmakiem?

Jakaczekacięprzyszłość?Możnawróżyćzręki.Niemapodręczników skrojonychpodtwójfason.Wykrojupodkątemdrugiejpołowy.Wtym układziemamydwieniewiadome,zmienne.

Kobiety!Ileżmyzawdzięczamytym,którepowiedziały–nie.Nie,niemuszę.Nie, niezgadzamsię.Mamswoje prawa.Mamprawo.Mogę.Nie

jestemgorsza,jestemważna.Ipogroziłypatriarchalnemuspołeczeństwupięścią,pokazałypalec.

Jeśliniechceszwychodzićzamąż–niktjużniebędziewytykałcię palcami.Chceszwyjść?Wejdźnawłasnychwarunkach.Niewchodź wciemno.Weźwiecznepiórowdłońispiszumowę.Wkońcunicnietrwa wiecznie,formułaprzysięgitaksięoklepała,żeprzewijasięjąjakzgody naużyciedanych.Wzwiązkujesteśważna,niedajsobiewejśćnagłowę, jesteśważnataksamo.

Dziewczyny,nieudawajcie,żewchodziciewzwiązekformalnybez oczekiwań,bezinteresownie.

Związekpowinienbyćzbilansowany.Chodziowspółżycie.Przełóżcie polskiesłowonagrekę.Współ-to„sym-”,ażycieto„bios”.Połączyłyściekropki?Bingo.Zwycięskimhasłemjestsymbioza.Symbiozapolega natym,żewspólneżycieprzynosikorzyśćkażdejzestron(win-win)lub, wgorszymwariancie,jednej,aledrugiejnieszkodzi.Przynajmniejnon nocet.Bojakszkodzi,topasożyt.Glistaludzka.Wbiologiinazywasię tooddziaływaniemantagonistycznymijestuznawanezaniekorzystnydlajednegolubobuorganizmówzajmującychtosamośrodowisko. Ipocotowszystko?

Wnioski:niemożebyćtak,żejednaosobapodajesercenadłoni,adrugaczerpiegarściami.Potraktujciemałżeństwojakumowę(boto,kurcze, przecieżJESTumowa).Wkażdejumowieokreślonesąwarunkiobowiązującewszystkiestrony.Ataumowapotencjalniemaobowiązywaćcałe życie.Todługozadługobyottakmachnąćręką.

Czyjestemprzeciwnaślubom?Potym,conapisałam,myślę,żetak. Alewswoimkontekście.Samabyłamczyjąśżoną.Izdajesię,żewolębyć sobą.Naturalnieimężczyźnitakżepadająofiaramioszustówmatrymonialnychiwcaleniejesttomałoprocentowe.Bywająimałżeństwa szczęśliwe.Tote,któreszanująswojegranice,potrafiąmówićisłuchać, zostałyzawarteizsercemizgłową.Czylisądobrymzwiązkiempartnerskim.Czydotegopotrzebnesąkaraty?

Nietraktujczytelniczkoniniejszychparolesjakowyznaniaosobistej historii,leczjakoosobistewyznanie.Pomieszałamznanemimałżeńskie wątki–wszystkieobrzydliwieparalelne.Dziewczyno,Kobieto–niedaj zagiąćnasiebieparol.Naswojąwolność,godnośćiosobistość.Kiedy trzebasięgnijpoparasol.Iprzyfasol.

PS.Alecojatamwiemożyciu...Mniepoprostubawiżonglerkasłowem, skorojużmamgłosimogęgosobiezabrać.Tymożeszgosobiewsadzić.

MartaTygrysPokorska-Jurek

Redaktorrtv,doświadczonaoptymistka,wesołarozwódka,klawamama.Autorkanieznośnychfelietonów,bajekisłuchowiskdladziecihttps://mamatygrys.com

typymężczyznna proteście

Naprotestachprzeciwkodalszemuograniczaniudostępudoaborcji zobaczymyprzedewszystkimkobiety,gdyjednakchodziomężczyzn, kogomożemyspotkać?Przedstawiamstworzonązprzymrużeniemoka listęczęstowidywanychnaprotestachtypówmężczyzn. Rycerznabiałymkoniu–robisobiemnóstwozdjęć,aleniezobaczyszich wmediachspołecznościowych,znajdzieszjetylkonaTinderze, Aktywista–naprotestprzyszedłprostozblokadylokatorskiej.JeżeliśledzisznaFacebookujakąkolwiekstronęuznającąsięzalewicową, napewnokojarzyszgozsekcjikomentarzy.Toonpowiedziałci,jak zneutralizowaćdziałaniegazupieprzowego, Obrońcażycia–zdumąrzucakostkamibrukowymiwlicealistki, Czyjśchłopak–jedenzpopularniejszychtypówmężczyznnaproteście. Możnawyróżnićdwiepodgrupy,którychprzedstawicieliodróżniasię, zadającpytanieoto,dokogonależećpowinnadecyzjaoaborcji, Transpłciowyfacet–próbujezwrócićuwagęnafakt,żenietylkokobietymająmacice.Swojegoprawadoistnieniamusibronićnietylko przedprzeciwnikamiprotestu,aleteżprzeddziennikarkamiz Gazety Wyborczej, Licealista,którygłosowałbynaBosaka–przyszedłnazywaćprotestującekobietysłowami,którychmamazabraniamuużywaćwdomu, Przedsiębiorca–przyszedłnaprotest,abywalczyćouwolnienieekonomii.Dojegogłównychpostulatównależyzakończeniestanupandemii, prawdopodobnienienosimaseczki.Naproteścieprzeciwnikówzakazu aborcjiczujesięnamiejscu,bowkońcunaruszanieprawczłowieka totylkozasłonadymnadlanowychpodatków, Mąciwoda–ontylkozadajepytania.Podczasucieczkiprzedpolicjąodmawiaszudziałuwdyskusjifilozoficznejnatemattego,czynależącisię prawaczłowieka?Totylkopokazuje,żetaknaprawdęniemaszżadnych argumentów,abydowieść,żetwojeciałonależydociebie, Ksiądz–przyszedłupaśćnakolanaimodlićsię,abygrzesznicenaproteściezrozumiaływkońcu,żepowinnyswojeżyciaprowadzićtak,aby jemuniebyłoprzykro.Manadzieję,żektośgochociażlekkoszturchnie, żebymógłsiępoczućjakchrześcijaninz QuoVadis

Eśka

czytelniczkaidziewiarka,wsiecimożnająspotkaćna https://www.facebook.com/margajek

wracającdoSIEBIE: tworzeniesztuki ikryzyspsychiczny

Koniecświata

Pierwszadiagnoza–chorobaafektywnadwubiegunowa–pozostawiłamniewstrząśniętąiniedowierzającą.Psycholożka,coachitrenerkabiznesu,counsellorka–chorapsychicznie?Dlaczegoja?Miałam wszystko…Zaczęłamczytaćiuczyćsięcorazwięcejochorobieidoszłam downiosku,żemójprzypadekniejestażtakpoważny,tylkołagodne fazydepresjiihipomanii.Pomyślałam,żenadalmogęfunkcjonować, alemuszębyćostrożna.Niezdecydowałamsięnalekarstwa.Poprostu kontynuowałamswojąpracę,swojehobby,życie,traktującdiagnozęjako ciekawąhipotezę.Wreszciedostałamgłównąrolęwanglojęzycznym przedstawieniuteatralnym:spełniłosięmojemarzenie.Kilkatygodni nascenie,każdejnocy,stres,wyzwanie,satysfakcja,świętowanie.Przestałamspać,zaczęłampić,imprezowaćirobićbardzopaskudnerzeczy, tracąckontaktzrzeczywistościąwbłyskawicznymtempie.Kilkadni późniejtrafiłamdoklinikipsychiatrycznej.Mojapierwszahospitalizacja. Światsięskończył.Oficjalnieoszalałam.

Sięganie

Chorobapsychicznatobardzopodstępnywróg,ponieważpozbawia cięwielurzeczy,któreuważałaśzaoczywiste.Niemożeszjużpolegać naswoimrozumie,ponieważzniekształcaontwojemyślenietworząc byty,którychniema,jakurojeniaihalucynacje,aninaemocjach,ponieważnaglebezpowoduwpadaszwdepresjęlubmanię.Twojaintuicja zniknęła,gdyżchorobamożełatwoudawać,żejestsamąintuicją.Tracisz zdolnośćocenysytuacjiibardzoczęstotraciszswójorganizm,ponieważ lekimająskutkiuboczne,anajczęściejjesttoprzyrostmasyciała,traciszpracę,ponieważterazniejesteśwstanieporadzićsobiezestresującymisytuacjami,aobjawymogąpojawićsięwdowolnymmomencie –ipoprostucięzdmuchnąć.Czułamsięzagubiona,mojednistałysię puste,relacjezinnymiludźmiiświatemskurczyłysię.Alebyłajedna rzecz,któradziałałazakażdymrazem,gdydoniejsięgałam.SZTUKA.

Decentracja

Przestałambyćpsycholożką,przestałambyćcoachemitrenerkąbiznesu,przestałambyćcounsellorem,zaczęłamtworzyćsztukę.Napoczątkubyłykropki,linieikształtynapłótnielubpapierze.Potemtydzień potygodniu,miesiącpomiesiącuirokporokuzaczęłyrosnąćirozwijać

się.Otrzymałamrównieżdrugądiagnozę –zaburzenieschizoafektywne–zokresamiremisjisięgającymi kilkutygodni,jeślimiałamszczęście.Przez większośćczasubyłam chora.Itworzyłam–codziennie,pokilkagodzindziennie.Sztuka byładlamniezjednej stronymediumprzenoszącymogromnąilośćprzytłaczającychuczuć, zdrugiej–doskonałątechnikądecentracji,momentem,wktórymwogóleniemyślałamoswoimcierpieniu.Zaczęłamrysowaćportrety,twarze ludzi,którychnigdyniespotkałam.Rysowanielubmalowanietwarzy byłojakpowrótdodomu.Kojący.Budzącyciekawość.Kogodzisiajzobaczęnapapierze?Ktoprzyjdzieminaspotkanie?Jakibędzietenktoś,którysiępojawi?Malowałamniezależnieodtego,jaksięczułam.Malowałam,kiedybyłamwmanii,kiedybyłamwdepresji,anawetkiedymiałam urojenia.Sztukabyłaczymś,conigdy,przenigdymnieniezawiodło.Moja najlepszaprzyjaciółka.Mójlojalnyzwolennik.Mojacodziennapraktyka.

Żniwa

Pokilkulatachtejpraktykiodkryłamlokalnestowarzyszenieartystówoutsiderów,ludzizdoświadczeniemkryzysupsychicznego.Poroku miałamswojąpierwsząwystawę,wmiędzyczasiemojerysunkipojawiły sięnaokładcemagazynuzobszaruzdrowiapsychicznego–isprzedałamswójpierwszyobraz,tennaokładce.Potemzaczęłambraćudział winnychwystawachisprzedawaćcorazwięcejprac,oczywiściesą tonadalwydarzeniaokazjonalne,anieregularne.Spotkałamteżwielu ludzi,uktórychkryzyspsychicznyuruchomiłduszęartystyiregularną aktywnośćartystyczną.Toludziezdoświadczeniemkryzysupsychicznego,dlaktórychkreacjazaczynabyćesencjążycia,pomagaradzićsobie ztrudnościami,decentrowaćidefiniowaćto,kimsą.Czasamiktóreś znasprzestajeprzychodzićdowspólnegoatelieriwtedywiemy,żekryzyswrócił,uderzającmocno,najakiśczas.Alewiemyteż,żeitenartysta,artystkawkońcudonaswróci.Watelierzawszetowarzyszynam zdrowyopiekun,zktórymmożnaporozmawiaćzarównoosztuce,jak iżyciu.Wcałymstowarzyszeniujestteżwieluzdrowychwolontariuszy, którzynietylkopomagająnampromowaćiwystawiaćnaszeprace,nawiązywaćkontaktyzinstytucjamikulturyikolekcjonerami,aletakże jesprzedają.Porazpierwszywżyciumiałamwystawęwprawdziwym muzeumw2020roku.Gdybynietasiećzdrowychpomocników,my,osobyzzaburzeniamipsychicznyminiebylibyśmywstaniezorganizować

wsparciaipromocjinatakąskalę.Naszstanjestzbytlabilnyinieprzewidywalny.Tobyłojakmarzenie,aby–odbardzochorejosoby,która wdomurysujeichowaswojepracedoszuflady–zostaćwystawianą artystką,którejpracetrafiajądokolekcjonerówwEuropie.Myślęotym jakofazieżniw.Zbieramowocemojejcodziennejpraktyki,którajestdla mniejakoddychanie,atymbardziejzaskakującesątozbiory.Ponieważ sztukaniejestdlamniepracą,niejestteżhobbyczypasją.Sztukatoja.

Wracamdosiebie

Powoliinieśmiałozaczęłammyślećosobiejakooartystce.Próbowałam,przymierzałamtęnowątożsamośćjakpięknąsukienkę.Mimo tobyłamdlasiebie–uparcie–przedewszystkimchorapsychicznie. Iwtedyusłyszałampodcastozaburzeniachpsychicznych(zserii Uważaj

naGłowę)izdaniewnimzawarte:jeśliktośjesttakprzywiązanydoswojejdiagnozyichoroby,niemasposobu,abygojejpozbawić.Iolśniłomnie. Kimjestem?Kimjestmojajaźń?Czyjestemtylkoszalonąosobą,czyteż artystkązdoświadczeniempsychicznegokryzysu?Powolizaczęłam przesuwaćmojecentralnepojęcieosobiewkierunkusztuki.Ipiszęten tekstztegomiejsca:ja,pisarkaiartystkawizualna,Zuzanna.

ZuzannaKorońska

Pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse);psycholożka,graficzka,prowadzi bloga www.bipolarlandscape.com.Autorkainarratorkacyklupodcastówłączących światyzdrowiaizaburzeńpsychicznych: https://www.youtube.com/channel/UCeEA-T2vgwj6NdcGbMTFBLw

Pobytwszpitalupsychiatrycznymnigdynienależydodoświadczeń, którechciałobysiępowtarzać,ajednak,znalazłamsiętamwgrudniuporaz ósmywmojejsześcioletniejkarierzechorobowej.Tymrazemtrafiłamnaoddział„nagłychprzypadków”.Zakażdymrazem,gdymyślałam,żejużnic mnieniezdziwi(po„Jezusie”krzyczącymAllahAkhbarimaniakalnym pacjenciewrajstopachikapeluszu,chodzącymtamizpowrotempozornie wjakimścelu,aletaknaprawdębezcelu),przyjmowanonowąosobęwjeszczecięższymstanie.Awantury,dziwacznyśmiechbezsensu,krzyki,tańce, płacze–niebyłotomiejsceoaząspokoju,mimodwóchprzyjaźni,które zawarłam.ApotempojawiłasięA.icałymójfeminizmszlagtrafił.

Możeiwtwoimżyciuzdarzyłosię,żektośstałsiędlaciebiekrzywym zwierciadłem,budzącróżnewewnętrznedemony,którychistnienianawetniepodejrzewałaś.Miałaśsięzałagodną,wylazłazciebieagresywna suka,miałaśsięzaasertywną,azłapałaśsięnamilczeniuiprzyzwoleniu,

sądziłaś,żejesteśdojrzała,azachowałaśsięjakdziecko,wydawałocisię, żejesteśwspierająca,awyszłazciebiekrólowaśniegu.DopókiniepoznałamA.,miałamsięzakobietęwspierającąinnekobiety,wichżyciu,wich wyborach.AleA.poprostuniepomieściłam.Wstydzęsiętego,cosięwe mniewwynikukontaktuzniąobudziło.Mimowszystkopiszęotym,bo możemaszpodobnedoświadczenieiniebardzowiesz,coznimzrobić.

A.jestmłodą,leczjużwieloletniąnarkomanką,którejzdarzająsię atakipsychotyczno-agresywne.Trafiacojakiśczasdokliniki.Krzyczy wtedy,oskarża,madużoenergii,opowiadadziwnehistorieoswoim życiuioróżnychosobach,któreniesprawiedliwiejątraktują,szybko gubiszsięwtym,comożebyćprawdą,bomateżurojeniaiograniczony kontaktzrzeczywistością.Mnieoskarżyłaokonszachtyzszatanem(bo mamtatuażeipiercing).Takiprzypadek.

Kiedypewnegodniazaczęłaopowiadaćotym,żemamalutkiedzieci, iżeichnieplanowała,aledziecisąprzecieżdaremodBoga, cośwemnie pękło.Mojeitakjużnadwyrężonewspółczucie zmieniłosięwlodowatą niechęć.Cotypierdolisz,pomyślałamsobie. Igdzieterazsątetwojedzieci?Jaksiękurwa zamierzasznimizająć?

Niewieszcotośrodki zapobiegawcze?Zczego,kurwa,jesteśdumna, iczemumieszaszwtojakiegośnieistniejącegokolesia?!Apotemprzyszłamyśl,którasprawiła, żezbladłamwewnętrznie.Tobyłamyśl:przymusowasterylizacja. Wyszłazemnienazistka,iniewiem,cozniąterazzrobić.

Zaczęłambadaćsobieswójcień–czyliniechcianą,brzydkączęść mnie(wtymprzypadkunazistowskidryg).Wiesz,gdybymbyłazdrowa, chciałabymmiećdziecko.Niestety,ciążaoznaczadlamnieodstawienieleków(czyliryzykoatakówpsychotycznychisamobójstwa),hormonalnaburzapoporodzieniemalnapewnodoprowadziłabymnie doatakuihospitalizacjiniewiadomojakdługiej,aopiekanaddzieckiem wmomencie,kiedypotrzebujędużoregularnegosnuiodpoczynkujest poprostuniewykonalna(patrzryzykokonsekwencjipowyżej).Zpoczuciaodpowiedzialnościijednocześniebezradnościpodejmujęwięc decyzjęonie-macierzyństwie.

ApotempojawiasiętakaA.,izłatwościąznanąnietylkowariatom opowiadaoswoichprzypadkowychlatoroślach.Jejwolno,amnienie?! Jasiępoświęcam,aonahop,siup,imadzieci?!Będącwgorszymstanie

niżja?...Ijużłapię,skądbierzesięwemnienazistka:zzazdrościiżalu. ChcęukaraćA.,borobicoś,czegojasamasobiezabroniłam.

Ufff,tobyłociężkiewewnętrznespotkanie,aleodczucieizrozumienieżalupomaga.Niechcęzabieraćinnymtego,cosamasobiezabrałam, tylkodlatego,żemiserceściska.Toniemojarola,toniemojadecyzja. Życiejestwiększeniżmojeświatło–imójcień.

ZuzannaKorońska

Pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse);psycholożka,graficzka,prowadzi bloga www.bipolarlandscape.com.Autorkainarratorkacyklupodcastówłączących światyzdrowiaizaburzeńpsychicznych: https://www.youtube.com/channel/UCeEA-T2vgwj6NdcGbMTFBLw

trudnasztuka

Usłyszałamniedawno,żejestemwspaniałąosobą. Nawetniewiesz,jaksięwystraszyłam.

Znasztouczucie?Kiedywgłębisercamaszsięzapołamanąosobę –zróżnychwzględów–fakt,żektośmacięzawspaniałą,przerażacię niemiłosiernie.Przecieżjesteśnieudana.Masznieudanąpracę.Może nieudanywygląd.Nieudaneżycieerotyczne,nieudanerelacje,finanse, jesteśzachudaalbozagruba,zbytintrowertycznalubzbytwygadana, nieukładacisięzmężczyznamialbozkobietami,albo,takjakja,jesteś zepsutadogranicmożliwości,czylizdiagnoząchorobypsychicznej.Atu nagle–bum.Ktośnietylkocięakceptuje,aledocenia,możeipodziwia, jestpodwrażeniem,macięzakogośwyjątkowego.JezusMaria,krzyczy wewnętrznysystem.Kernelpanic,fatalerror.Tosięnietrzymakupy.Ta osobanapewnoczegośodemniechce.Alboniewienawet,jakbardzo sięmyli.Wgruncierzeczymnieniezna,otco.Tak,napewnopoprostu niewielubniewidzikimjestem.Akimjestem?Połamanąlaleczką.

Komplementredukujeciędozastraszonejpięciolatki,którachcesię schowaćdokątaizostaćtamnazawsze.Jednocześniejakaśczęśćciebie przysysasiędotychusłyszanychsłówjakspragnionadonagleodkrytejstudni.Bojesteśspragniona,prawda?Tedwadzieścia,trzydzieści, czterdzieścilat,wtrakciektórychdostawałaścodzienniekomunikat „starajsiębardziej”,„bądźidealna–no,jeszczecibrakuje”albo„mogło byćlepiej”sprawiły,żenigdynieczułaśsiędostateczniedobra.Nauczyłaś się,żejesteśniedoskonała.Dlategosłowa„lubięciętaką,jakajesteś”bądź „uważam,żejesteśzajebista,taka,jakajesteś”brzmiąjakobcyjęzyk–bo niemaszichnajzwyczajniejwswoimsłowniku.Zjednejstronybudzą wtobieolbrzymistrach,żekomplementującyprzejrzynaoczyigdyzobaczyciętak,jakwidziszsamasiebie,ucieknie,zdrugiej,budząogromne pragnienie,boprzecieżwłaśnietochciałaśprzezcałeżycieusłyszeć. Mogłabyśprzyssaćsiędoosoby,którataksiędociebiezwraca,ijużjejnie

puszczać.Brzmidziecinnie?Tak,boznów maszpięćlat,icałatasytuacjazabieracię ekspresemwprzeszłość,wktórejnauczyłaś siębyćgłodna.

Przeżywałamtesłowaprzezwieledni. Starałamsiębyćświadomatego,comirobią,icosięzemnądzieje–ijaktaknaprawdęCHCIAŁABYMjeodbierać.Jakmawia mójlekarz,szukamwsobiereakcjiDojrzałej Dorosłej.Aonamówi:nocóż,ktośmaprawowidziećmnieposwojemu.Patrzyprzez swojesoczewki.Należądoniego,doniej. Pokazujemito,jakjawidzęsamasiebie–atoodkryciebudziwemniezdrowyprotest iżal.Niechcępatrzećnasiebiewtensposób.Chcęmócopieraćsięnasamejsobie,natym,żejestemsobąwłaśnie,taką,anieinną,nieidealną, aleteżniestrasznąipołamaną.Jestemjakinnekobiety,tylkonaswój sposób.Niemawtymniczłego.Chcębyćsobą–zesobą–wspokoju igodności.

Czegonamwszystkimżyczę.

ZuzannaKorońska

Pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse);psycholożka,graficzka,prowadzi bloga www.bipolarlandscape.com.Autorkainarratorkacyklupodcastówłączących światyzdrowiaizaburzeńpsychicznych: https://www.youtube.com/channel/UCeEA-T2vgwj6NdcGbMTFBLw

kiedysilnaczujesię słabsza

Rubryka KiedySilnaczujesięSłabsza powstałazpotrzebywspierania kobietprzechodzącychprzezkryzys–emocjonalny,zawodowy,psychiczny.

Pomysłodawczyniąigłównąrealizatorkąudzielającąmailowegowsparcia jestZuzannaKorońska,autorkazwiązanazSilnymi odpoczątkuichistnienia.

Zuzannajestpsycholożkązdziesięcioletniąpraktykąwzawodzie,dyplomowanącounsellorkąGestalt,pisarkąigraficzką,żyjącązdiagnozą chorobyschizoafektywnej.

Maszproblemzemocjami,trudnościwrelacjachlubwpracy?

KtośzTwoichbliskichlubznajomychzachorowałpsychicznie,niewiesz, jaksięzachować,jakterazfunkcjonować?

Samazachorowałaśpsychicznie–iniewiesz,jakżyćzdiagnozą?

Maszpoczucie,żetwojeżycieniewyglądatak,jakbyśchciała,aniemasz jeszczedoświadczeniazterapią–lubsięjejobawiasz?

Napiszdonas:silne.wsparcie@gmail.com

SerdeczniezapraszamydowysłuchaniapodcastówZuzanny:

https://www.youtube.com/channel/UCeEA-T2vgwj6NdcGbMTFBLw

Uwaga:doradzamy,leczniejesteśmypogotowiem.Jeśliprzeżywasz głęboki,poważnykryzys,prosimy,zadbajosiebieizgłośsiędolokalnego OśrodkaInterwencjiKryzysowej:

http://www.interwencjakryzysowa.pl/osrodki-interwencji-kryzysowej

Razemsilniejsze!

zofia

Wszystkieopisanewydarzeniasąfikcyjne.

Zofiawróciłazpracyogodzinie18tej.PoułożeniuzakupówwszafkachkuchennychzepokipóźnegoPRL–uidostanejwspadkupomłodszejsiostrzelodówce,poszłaodebraćdzieciodsąsiadki.Obojezmężem pracowalidopóźna,trójkamaluchówspędzaławięcczasdoichpowrotu upaniHani,ciociKrysialbowszkolnejświetlicy.Zofiapracowałajako sprzątaczkawprywatnejklinice,zarabiałajednakniewielepowyżejnajniższejkrajowej,azanadgodzinyniedostawałaanigrosza.Kasia,Michał iAniabyłyukochanymidziećmiZofii.Całatrójkachodziładoszkoły podstawowej,anajstarszaznich,Ania,częstopomagałamamiewobowiązkachdomowych.MążZofii,Henryk,budowlaniec,całedniespędzał nietylkowpracy,aleinaspotkaniachzkolegami.Pokażdymtakim wyjściuwracałdodomupijanyalbobardzopijany.Dzieciwtedyzamykałysięwpokojuudając,żeśpią,aZofiazdrżeniemsercapodawałamu przygotowanąkolację.CzasamiHenrykbyłtakpijany,żezasypiałprzy stole,wtedyZofiamusiałaodprowadzaćgodołóżka,boniebyłwstanie dojśćtamowłasnychsiłach.Gorzejbywałojednak,gdypanJanowski wracałjedynietrochępijany.KrzyczałnadzieciiZofię,nierazteżzdarzyłomusięjąuderzyć.TamtegopiątkowegowieczoruHenrykzgubiłcałą wypłatę,upiłsięwięcnakosztkolegów,ipomimosilnejnietrzeźwości wciążbyłagresywny,nawetbardziejniżzazwyczaj.Wszedłdodomu trzaskającprzytymdrzwiamiizacząłkrzyczeć:

––Tykurwo!Ukradłaśmojepieniądze!Przyszłaśdomojejpracyizabrałaśzkurtkikopertęzpieniędzmi!Oddawajje!Zkimsiępuszczasz zamojepieniądze,Tyszmato?!

––Heniu,spokojnie...Tumaszulubionązupępo.... Zofianiezdążyładokończyć,gdynajejtwarzspadłpierwszycios.Zofianiebyłaichwstaniezliczyć,naswojenieszczęścieniestraciłajednak przytomnościzbólu.Henryktymrazemnieograniczyłsiędopobicia żony.Ichżycieseksualneoddawnaumarło,amężczyznaczęśćcomiesięcznegowynagrodzeniaprzeznaczałnawizytyw„różowymdomu rozkoszy”przyulicyKochanowskiego.Tymrazemwypłataprzepadła, ajegogniewinienawiśćdożonyznalazłyinneujście.Przycisnąłleżącą Zofiędopodłogi,podniósłjejspódnicę,rozdarłrajstopyimajtki,rozsunąłrozporekiwyjąłpenisa.Zofiawpierwszejchwilichciałasiębronić, alebyłanatozbytosłabiona,pozatymtylerazysłyszała,żespełnianie obowiązkówmałżeńskichtopowinnośćkobiety.Leżaławięcbezruchu, bezchoćbyjednegosłowa,sparaliżowanabólemipsychicznymprzymusembyciadobrążoną,myślącotymbyjejmążskończyłjaknajszybciej. PowszystkimHenrykwstał,izataczającsię,poszedłdoichwspólnej sypialni.Niezdejmującnawetbutówpołożyłsiędołóżkaiwciągukilku

minutzasnąłspokojnym,pijackimsnem.Zofiazaśdługojeszczeleżała nazimnychpłytkach.Powolipodniosłasięipomimowciążodczuwanego bóluzaczęłasprzątaćrozlanązupęipotłuczonenaczynia.Potemzarzuciłanasiebiekurtkę,zabrałaschowanąwkratcewentylacyjnejpaczkę papierosówiwyszłanabalkon.Niepaliłanacodzień,czasemzdarzyłojej sięzapalićjednegoczydwapokolejnejawanturzezHenrykiem,tegodnia jednakpaliłajednegoszlugazadrugim,domomentuażzasnęłasiedząc nataboreciezgłowąopartąościanę.Niemyślałaoniczym,niczegonie czuła,wdychaładym,wydychała,wyjmowałazapalniczkęiznówjąchowała.Obudziłasięnadranem,weszładosypialni,położyłasięobokHenrykaiponowniezasnęła.RanoHenrykobudziłsięzogromnymkacem, ijakgdybynigdynicpoprosiłobutelkęwody.Dzieńjakcodzień.Wniedzielęcałarodzinaposzławspólniedokościoła,apóźniejnaspotkanie organizacjiprzygotowującejakcjespołeczneprzeciwkozabijaniudzieci nienarodzonych.Mądrapanizmądrympanemdużoopowiadaliotym jakogromnymgrzechemjestaborcja,przedstawialinietylkoargumenty Kościoła,aleinaukowe,tychjednakaniZofiaaniHenryknierozumieli, bylijednakpewni,żemądrzyieleganccypaństwomająrację,sąprzecieżowielelepiejodnichwykształceni,przyjechalizwielkiegomiasta aproboszczmówiłonich,żesąekspertami,profesorami,czykimśtakim. Kolejnetygodnieminęłyjakzwykle,praca,dzieci,dom,kolejneawantury,cotygodniowewizytywkościele.Zofiajednakzdnianadzieńzaczynałaczućsięcorazgorzej,byłaśpiąca,zmęczona,niemogłajeść,miewała mdłości.Koleżankazpracy,młodaMonikawidzącstanwspółpracownicy zapytałaoterminjejostatniejmiesiączki.Zofiazmieszałasię,powiedziałajednak,żewszystkojestzgodniezkalendarzykiem,jejobjawy napewnoniemająnicwspólnegozciążą,obiecałateż,żewnajbliższy wolnydzieńwybierzesięnabadaniadolekarzarodzinnego.Wgłębi duszyZofiabyłaprzerażona.Wyszłazpracypółgodzinypóźniejniżjej koleżanki,pojechałanadrugikoniecmiasta,doapteki,wktórejniktjej nieznałikupiłatestciążowy.Niechcąc,byHenrykdowiedziałsię,żema onachoćbypodejrzeniazwiązanezewentualnąciążą,poszładopublicznejtoalety,zamknęłakabinęipełnaobawwykonałatest.Nabiałejpłytce oczomZofiiukazałysiędwieróżowekreski.

––Boże,cojazrobię?Jakjasobieterazdamradę?Niemogęstracićpracy! Wyrzucąmniejaktylkodowiedząsięociąży!Zczegośmuszęutrzymaćdzieciaki!–myślała.

Roztrzęsionawróciładodomu,odebraładzieci,ugotowałakolację.

CałeszczęścieHenrykpopowrociedodomuodrazuskierowałsiędołóżka.Gdyidzieciposzłyspać,Zofiausiadłaidługomyślała.Nieprzespana nocodbiłasięnajejproduktywnościwpracy,pomimo,żestarałasię najbardziejjaktylkomogła.NastępnytydzieńZofiaprzerażonazastanawiałasię,jakporadzićsobiezwychowaniemkolejnegopotomka.Wtorkowegoporanka,jakcodzienniemyładrzwiwejściowedokliniki.Tym razemjakiśhultajnakleiłnanienaklejkę,któraniechciaładaćsięusunąć.

PochwilijejtreśćprzyciągnęłauwagęZofii.„Potrzebujeszaborcji?Więcej informacjinastroniewww”.Wtedytoświatłodzienneujrzałamyśl,która odpoczątkukiełkowaławumyśleZofii.

–Amożebyjednak...?Nie,niewolnomi!Bógdałmiodpowiedzialność zanoweżycie!Alewtakimraziecozdziećmi,którejużmam?...Nie mogę,niepowinnam,niewolnomi!–rozdartawewnętrznieZofiaprzez następnychkilkadnizastanawiałasię,copowinnazrobić.Pokolejnym trudnymwieczorzepodwpływemimpulsuweszłanapodaną,iodziwo zapamiętaną,stronęinternetowąizaczęłaczytać.Nieczytałajednak otym,jakprzebiegaćbędziezabieg,aleotym,jakgozorganizować.Nie miaławystarczającopieniędzy,bywyjechaćzagranicę,nieznałajęzyka, niemiałabyteżzkimzostawićdzieci, atymbardziejniewiedziała,jakwytłumaczyćmężowiswojąnieobecność. Najprostszymsposobemwydałysięjej tabletki,którezamówićmożnabyło przezowąstronę.Odrazuwpłaciłapołowękwoty,pisząc,żebardzopotrzebuje leków,resztęzapłacipokolejnejwypłacie.Terazbędziemusiałajeszczebardziej niżdotejporyoszczędzać.„Aleprzecież to,żejezamówię,nieoznaczaodrazu, żemuszęichużyć!”–przekonywałasiebie.Odtejporycodzienniesprawdzała skrzynkępocztową,agdyprzesyłka dotarła,Zofiiulżyło.Zamknęłasięwłazienceizaczęłaczytaćosposobieużycia tabletek,następniezadzwoniładopracy,proszącoto,byjutromogła wyjśćdwiegodzinywcześniej.Byłajużzdecydowana.Odmówiłakilka znanychsobiemodlitw,mówiącBogu„MójBoże,przepraszam,wiem, żemnieosądziszikaramnienieminie,alealbozabijętodziecko,albo zabijęsiebieizostawięmojemaluchynapastwętegopijaka.Wybacz mi!”.Potychsłowachpołknęłapierwsząpigułkę.Terazbędziemusiała odczekaćdojutra,bymócwziąćkolejne.Przeznastępnegodzinyczułasię pustaiobojętna,niereagowałaaninasłowadzieci,aninakrzykimęża, wpracyzachowywałasięjakautomat.Następnegodniapopowrocie dodomuodrazupodeszładosąsiadkizprośbą,bydzieciakimogłyzostać dłużej,boZofiabardzoźlesięczuje–sąsiadkaznającsytuacjędomową Zofiizgodziłasiębezsłowa.Myślała,żeHenrykznówjąpobiłiZofia musiodpocząć,choćjakdotejporynigdyjejsiętoniezdarzało,tomoże wkońcuprzejrzałanaoczy?

Zofiaweszładomieszkania,zamknęładrzwinakluczidługąchwilę ważyławdłoniczterypozostałetabletki.Włożyłapodwiepomiędzy dziąsłaapoliczekiczekała.Tabletkirozpuściłysię,połknęłapozostałościizniecierpliwością,aleipowoliprzychodzącąulgączekałanaefekty.

Wtedyuświadomiłasobie,żewłaściwieniewienicwięcej,pozatymjak przyjąćtabletki.Ponownieweszłanastronę,odnalazłaforumizaczęła czytać.Wmiędzyczasiezaczęłaczućbólikrwawić,ztrudemprzygotowałasobietermoforigorącąherbatę,wzięłatabletkiprzeciwbólowe, postępującwedługpodanychnaforumwskazówek.Czytałaiczułasię bardzosamotna,tamtekobietymiałytylewsparcia,tylewiedzy,aona?

Zofianiemogłanikomupowiedziećoswojejdecyzji.Ona,katoliczka, przykładnamatka,samaprzecieżkilkarazytrzymałapodwejściem dokościołaantyaborcyjnebanery.Wyklęlibyją,niktniezrozumiałby iniezaakceptowałjejdecyzji.AleisamaZofianigdyniechciałanikomu powiedziećoswojej„zbrodni”.Ajednaktakbardzopragnęła,byktoś zniąbył,trzymałzarękę,nawetjeślimiałbytobyćktośobcy.Alebyło jużzapóźno,musiałaporadzićsobiesama.Poczasiebóluirozmyślań, siedzącnatoalecie,poczuła,żewypadłozniejcoświększego,bałasięjednakspojrzećnapłódiodrazuspuściławodę.Odczekałajeszczegodzinę, wzięłakolejnądawkęlekówprzeciwbólowychiposzłaodebraćdzieci.

Kolejnegodnia,pomimonocyspędzonejwtowarzystwiegryzących wyrzutówsumienia,wstaławypoczęta.Spojrzałanaswojątrójeczkę biegającątamizpowrotempocałymmieszkaniuipoczułasięnietyle szczęśliwa,cozadowolonazpodjętejdecyzji.Niedalibysobiebezniej rady.Onaniedałabysobieradyzkolejnymdzieckiem.Tobyłnajlepszy wybór,jakiegomogładokonać.

Jakdużowokółnasżyjetakich„Zofii”?AmożeTyniąjesteś?Twoja matka,siostra,żona,córka?

Aborcjapowinnabyćdostępnymdlakażdejkobietywyborem.Aborcja ratujeżycie.Aborcjidokonująteżkobietydeklarującesięjako„pro–life”. Aborcjafarmakologicznajestlegalnawpolskimprawie.Macierzyństwo powinnobyćświadomymwyborem.Każdaznasmożeznaleźćsięwtakiejlubpodobnejsytuacji.Mamnadzieję,żemojeopowiadanieskłoni Waschoćbydominimalnejrefleksjinatenwciążkontrowersyjnytemat.

DorotaNietoperz

Prowadziblogahttp://nietoperzczytaioglada.blogspot.com