SILNE. Aperiodyk społeczny nr 2/2020 część 1

AutorkąilustracjijestMonikaPasierbska–pracazwyciężyławkonkursienagrafikęprojektu„JesteśmySILNE!”

Redaktorkanaczelna

AgnieszkaGralak

Zespółredakcyjny

IzaDesperak

AnnaGierczak

Kontaktdoredakcji:silne.aperiodyk@gmail.com

https://www.facebook.com/silne.aperiodyk/ https://instagram.com/silne.aperiodyk

Ilustracjanaokładce MonikaPasierbska

Projektgraficzny,składDTP AgnieszkaGralak

Łódź2020

ISSN2719-3179

e-ISSN2719-3195

Wydawnictwo: StowarzyszeniaŁódzkieDziewuchyDziewuchom ul.Ziemowita6/20

92-413Łódź

odredakcji

Cześć!

KobietysąSILNE! DziewczynkisąSILNE! WszystkieJESTEŚMYSILNE!

Podtymihasłamipowstawałdruginumerczasopisma SILNE.Aperiodykspołeczny,któregomotywem przewodnimjestsiłakobiet.Jesttozawszeważnezagadnienie,któreteraz,wczasachpandemiiizmianspołeczno-gospodarczychnabierajeszczewiększegoznaczenia.

Formułaczasopismaniezmieniłasię.Jestdział: widzęsłyszęmówię,wktórymautorkiiautordzieląsię swoimiopiniami,analizami,przemyśleniamiidoświadczeniami(czasamibardzotrudnymi),jestartykuł–herstoria,recenzje,poezja.Jestrównieżniezmiernieważny dział straciłamgłowę,wktórymporuszanyjesttemat chorobydwubiegunowej.

Jednymzmoichgłównychzałożeńwtworzeniu pismajestto,abydaćdużąswobodęautorkomiautorom,abyniewpłynąćnaprzekazisposóbwyrażania emocji.Ztegopowoduredakcjatekstówjestniewielka, niewszystkieartykuły(takjakwpierwszymnumerze) byłyredagowane.Dlategooboktekstównapisanych perfekcyjnie,czasamijakiśprzecinekmożebyćnietam, gdziepowinien,ajakieśzdaniemożebyćzadługie;-) Osobiścieuważam,żeczasamimożnapozwolićsobie niedążyćdoideału.I SILNE takiebędą–nieidealne, aleotwarteiwspierające.

Zachęcamzatemwszystkieosoby(równieżpiszące nieidealnie)doprzesyłaniaswoichtekstów,ilustracji, zdjęć,komiksów,zgodniezprofilemczasopisma.Wyraźcieswójwkurw,szok,niemoc,strach,chęćwalki,zwycięstwo,radość!Wspólniestworzymycośwartościowego!

AgnieszkaGralak

spistreści

Wydrukdrugiegonumeruczasopismajestczęściąprojektu„Jesteśmy SILNE!”dofinansowanegowramachProgramuMikrograntywŁódzkiem2020realizowanegoprzezCentrumOPUS,finansowanegoześrodkówProgramuFunduszInicjatywObywatelskichnalata2014–2020.

tabletkę„po” 30

KatarzynaSzota-Eksner– listdokobiet 33 PiotrSieńko– townasjestproblem,drodzykoledzy. czylipatriarchatwpraktyce 34

IzaDesperak– Nadfiolet –recenzja 54

ilustracje

strona9–JoannaDębska strona12–AgnieszkaGralak strona18–ZuzannaKorońska strona19–ZuzannaKorońska strona20–ZuzannaKorońska strona21–ZuzannaKorońska strona22–BeataKołodziejczyk strona24–ZuzannaKorońska strona29–AgnieszkaGralak strona30–ZuzannaKorońska strona33–BeataKołodziejczyk strona38–ZuzannaKorońska strona41–KasandraRysujewww.kasandrarysuje.pl strona44–ZuzannaKorońska strona45–ZuzannaKorońska strona48–ZuzannaKorońska strona49–BeataKołodziejczyk

WAŻNELINKI

AborcjaBezGranic:https://aborcjabezgranic.pl/

CiociaBasia:stronanaFacebooku:@ciociabasiaberlin ciocia.basia@riseup.net

WomenonWeb:https://www.womenonweb.org/

KobietywSieci:https://www.maszwybor.net/

WomenHelpWomen:https://womenhelp.org/

WielkaKoalicjazaRównościąiWyborem: http://www.wielkakoalicja.pl

GrupaPonton

TelefonZaufania+48226359392 wpiątkiwgodz.16:00–20:00. info@ponton.org.pl

JEŚLIDOŚWIADCZASZPRZEMOCY, JEŚLIWIDZISZ,ŻEKTOŚDOŚWIADCZAPRZEMOCY –SKONTAKTUJSIĘZ:

CentrumPrawKobiet

https://cpk.org.pl/pomoc/pierwszy-kontakt/ SiedzibagłównaFundacjiCentrumPrawKobiet

ul.Wilcza60lok.19

00-679Warszawa

tel/faks:(22)622-25-17

e-mail:sekretariat@cpk.org.pl

CentrumPrawKobietoddziałwGdańsku ul.GdyńskichKosynierów11(domofon2)

80-866Gdańsk

tel.583417915

kom.604-590-117

e-mail:cpk_gdansk@cpk.org.pl

CentrumPrawKobiet–oddziałwŁodzi ul.Piotrkowska115/4

(Ipiętro,wbudynkuwpodwórzu)

90-430Łódź

tel.(42)633-34-11/kom:736-608-493

email:cpk_lodz@cpk.org.pl strona:www.cpk.lodz.pl

CentrumPrawKobietoddziałwKrakowie ul.Dunajewskiego5

31-133Kraków kom.780-079-988

e-mail:cpk_krakow@cpk.org.pl

CentrumPrawKobiet–oddziałweWrocławiu ul.Ruska46A,IIIpiętro,pokój302 tel.stacjonarny:71/358-08-74

e-mail:cpk_wroclaw@cpk.org.pl

POLECAMYPUBLIKACJE

► PublikacjaWielkiejKoalicjizaRównościąiWyboremostrategiachmanipulacjiOrdoIuris Kontrewolucjakulturowo-religijna.CzyPolscegrozi prawopodporządkowaneideologiichrześcijańskichfundamentalistów (Warszawa,2020)

► Tojestwojna.Kobiety,fundamentaliściinoweśredniowiecze KlementynySuchanow(Warszawa, 2020).

StowarzyszenieŁódzkieDziewuchyDziewuchom kontakt: facebook:@lodzkiedziewuchy

https://www.instagram.com/lodzkie_dziewuchy/ twitter:@DziewuchyLodz http://lodzkiedziewuchy.org.pl/ facebook:@Gals4GalsLodz email:lodzkiedziewuchy@gmail.com

Możesznaswesprzećprzekazującdarowiznęnakonto: 28175000120000000038880012

TYTUŁPRZELEWU:darowizna–silne

Dlaprzelewówzagranicznych: PL28175000120000000038880012

SWIFT:RCBWPLPW

projekt„JesteśmySILNE!”

KobietysąSILNE!

DziewczynkisąSILNE!

WszystkieJESTEŚMYSILNE!

togłównehasłaprojektu„JesteśmySILNE!”,któryrealizowałyśmyodmajadopaździernika2020rokujakoStowarzyszenieŁódzkieDziewuchyDziewuchomorazczasopismo Silne.Aperiodykspołeczny.

Skierowałyśmygogłówniedodziewczynek,kobietiinnychosóbidentyfikującychsięjakokobiety,jednocześnie mającnadzieję,żejegoprzekazzostaniezauważonyprzezwszystkich,którzysięznimzetkną.

Jakibyłcel?

Wzmacnianiepoczuciasiłyistworzenieprzestrzenidojejwyrażenia.Poprzezwspólnedziałaniarazemzpozostałymiuczestniczkamianalizowałyśmypojęcie„siłykobiet”,szukałyśmyjejwsobie,poznawałyśmyróżnicewpostrzeganiusiłyikobiecości,przyjednoczesnymutwierdzaniusięwtym,żemimoróżnicwtym,wjaki sposóbżyjemy,wieleznasmabardzopodobnedoświadczenia,przeżywatesameemocjeireagujewpodobny sposób.Jednocześnierozmowypozwoliłypoznawaćróżne(częstoskrajnieróżniącesię)sposobyrozwiązywania tychsamychproblemówiefektydziałań.

Dlaczegopodjęłyśmysięrealizacjitakiegoprojektu?

Dlatego,żekobietywnaszymspołeczeństwieczęstoniedoceniająsiebie:swojegoprofesjonalizmu,umiejętności,doświadczeńzawodowychiżyciowych,niejednokrotniepomniejszająswojąrolęwsukcesach,nie mówiągłośno„jatozrobiłam”,„jatoosiągnęłam”,„jestemprofesjonalistkąwtejdziedzinie,dlategoosiągnęłam sukces”,„takzadecydowałam”.

Częstomyślimy,żespołeczeństwonegatywnieocenito,żejesteśmypewnesiebie,asertywne,żemówimygłośnooswoichumiejętnościach,osiągnięciach,uczuciach,potrzebach.Częstodziejesiętak,żeludziesąrzeczywiście nieprzyzwyczajenidotakiegozachowaniazestronykobiety.

Zależynam,abykobietybyłydocenianezarównoprzezotoczenie,jakiprzezsiebiesame.Pewnośćsiebiepozwala żyćwzgodziezeswoimipotrzebamiiswoimcharakterem,pozwalażyćbezpieczniej.Wznacznymstopniupomaga podejmowaćsamodzielnedecyzjezarównowmałychsprawachżyciacodziennego,jakisprawachwielkiejwagi, takichjaknp.posiadaniedzieci,wzięcieślubuczyzłożeniapodaniaopracę.

Przyczynobecnegostanurzeczyupatrujemywprzekazywaniuszkodliwychwzorcówistereotypówjuż odnajmłodszychlat.Wnaszymsystemiedziewczynkompodcinasięskrzydła.Wynikibadańjednoznacznie pokazują,żeszerzenienegatywnychprzekonańnatematmożliwościdziewczątwnaucerzutujenaichfaktyczneosiągnięcia.Odlatkobietyfunkcjonująwcieniumężczyzn,adotegowykonująniezarobkoweprace opiekuńcze,któreniesązauważane.

Aprzecieżmożnainaczej!

Jesteśmydziewczynami,kobietami,partnerkami,matkami,koleżankami,którechcąwziąćsprawywswojeręce. Taknaprawdęwkażdejznasjestsiła,tylkożeniemajednejdefinicjibyciasilną.Niejesttoteżcośstałegoimoże ewoluowaćrazemznamiwtrakciecałegożycia,akażdaznasmożejąinterpretowaćinaczej.

projekt„JesteśmySILNE!”

Działania:

►Zorganizowałyśmykonkursnagrafikęprojektu,którywygrałapracaMonikiPasierbskiej.Możeciejąteżzobaczyćnaokładceniniejszegonumeru.IlustracjabyławyświetlananatelebimiewŁodzi,naskrzyżowaniuulic NarutowiczaiKopcińskiego,wrazzhasłamiprojektu:

Wramachkonkursuotrzymałyśmykilkainnych,bardzociekawychprac:

NataliaBieńkowska

JoannaMazur

projekt„JesteśmySILNE!”

IzabelaMaciejewska

projekt„JesteśmySILNE!”

► Prowadziłyśmydyskusjewsieci,promowałyśmykampanięon-linezapomocąmediówspołecznościowychchcąc dotrzećdojaknajwiększejilościosób.Poprosiłyśmykilkakobietoprzesłanienagrań,naktórychopowiedziałyosilekobietiotym,coonadlanichoznacza.Zarównoim,jakiinnymosobom,którezapraszałyśmy dodyskusji,zadawałyśmykilkapytań,któremogłyskłonićdoprzemyśleń:

projekt„JesteśmySILNE!”

Każdązwypowiedziwartoutrwalićrównieżnapapierze,dlategoichtranskrypcje1 możecieprzeczytaćponiżej:

SylwiaChutnik:

Cześć!JestemSylwiaChutnik,jestempisarkąiaktywistką.

Kiedymyślęosilekobiettooczywiściemamprzedoczamijakieśrolemodels,fantastyczneosoby,inspirująceautorytety,kobiety,któredodająmiodwagi,alemojedoświadczeniejakodziałaczkifeministycznejwskazujenato, żebardzoczęstotesilnekobietysąpoprostuwokółnas.Tosątecichebohaterki,któreniekonieczniemusząbyć superwomenzpelerynami,ratująceświatodzagłady,tobardzoczęstoosoby,któreczerpiąsiłęzwewnątrzsiebie, aledotegomusządojrzećimusząbyćgotowenato,abywprowadzićzmianęwswoimżyciu.Toniejesttak,żesię przeczytajednąinspirującąksiążkęalbopójdziesięzkoleżankąnakawęidostajesiędużądawkęenergii,wsparcia, apotemprzychodzidodomuimówi:tak...tu...Muszęterazcośzesobązrobić!

Oczywiścietoczasemjestpoprostutakipierwszyimpuls,ależebynaprawdęzmienićswojeżycie,atym samym,jaksiępotemzazwyczajokazuje,zmienićżycierównieżinnychkobiet,topotrzebaczasuipotrzeba dojrzewaniadopewnychdecyzji,potrzebateżtejwewnętrznejodwagi,którejoczywiścieniktnamnieda, mogąnaswspieraćwtymprocesie.

Mymusimysameznaleźćsiłęwsobie,cooczywiściejestnajtrudniejszymelementemtegoprocesu,alemam takiepoczucie,żetychsilnychkobietjesttakwielewłaśniedlatego,żemożemywspólniewspierającsię,inspirując, sprawićżetasiłabędzierzeczywiścienaszastuprocentowo,gdzieśztrzewigdzieśzgłębibrzucha,serca,jakkolwiek, żetobędziewypracowanyproces,takiktórybędzieodpoczątkudokońcanasządecyzją,takązktórąsięnietylko zgadzamyizostajeonawsferze,niewiem,marzeńczyplanów,alejestwzgodzieznami,jestzrealizowanawtym czasie,kiedyjestdlanasdobry,któryjestdlanasdobrywtakimsensie,kiedyjesteśmynaniegowstuprocentowo przygotowane.Itakiejsiłynamwszystkimżyczę.

IzaDesperak:

Niejestemspecjalniesilna.Nademonstracjachmarznę,czasemsięprzeziębiam.Stres,napięciaodkładająsię wmoimciele.Hejtranimnienawetjakniejestskierowanybezpośredniodomnie.Tocodziejesięwokółnassprawia, żeczujęsięcorazbardziejbezsilna,noalemimotowłaśniepodpisujękolejneprotesty,wychodzęnaulice. Itojesttakasiłabezsilnych.

KlaudiaWojciechowska:

Czymjestsiłakobiet?Tojestpojęciebardzoszerokieimyślę,żetakogólnie,żebypowiedzieć,cotojestsiłakobiet, tochodzioto,żekobietysąwstaniewszystkoznieść,aprzynajmniejbardzowiele.Ituodrazumisięprzypomniała takajakaśanaliza,którączytałam,żewypadałobyzmienićtosformułowanie„miećjaja”,jakotakiesformułowanie, któreświadczyotym,żejestsięsilnym,twardymiżesięznosiwszystko,bojądratojesttakawrażliwaczęśćciała, ktorąbardzołatwouszkodzić.Nawettemperaturawpływanegatywnie–paręstopnimniejtojużodrazudramat. Atakawagina?Znosiwszystko,poprostu,tocopotrafiznieśćwagina,to...niewiem…jakainnaczęśćciałapotrafi cośtakiegoznieść,poródnaprzykład–prawdziwyłomot!Iproszę!Jeden,drugi,trzeci,waginapotrafitowszystko znieść.Wypadałobyterazmówić,żemiećwaginętoznaczybyćtakimtwardzielemitowłaśnieotochodzi,żekobiety toznoszą.Bojakośczęściejsłyszysię,żefacetczegośnieudźwignął,nieudźwignąłjakiejśsytuacjiżyciowej,nie udźwignąłnaprzykładopiekinadniepełnosprawnymdzieckiemalbowogóletego,żejestrodzinanieudźwignął iodszedł.Akobietadźwiga.Notojakdźwiga,toznaczy,żejestsilna.

Jakusłyszałampytanie,cosprawia,żekobietyniewykorzystująswojejsiły,tooczywiściepierwszecomiprzyszłonamyśl,toto,żesiłowniajestzadalekoikarnetjestzadrogi.Apotempomyślałam,ejWojciechowska,wogóle, alesztampąlecisz,poprostutoniejesttakiepowierzchowne.Alenie!Toteżtakiejest.Dlatego,żepowierzchownie chodziteżosiłęfizyczną,bokobiecieniewypadamówićotym,żejestsilnaalbopokazywaćto,żejestsilna,chociażsilnabymogłabyć.Dlatego,żebywnieśćtewszystkiezakupyna4piętro,te10siatpoprostunaraz,tospoko. Wogólemożetorobić,tylkoniepowinnaotymmówić,bojakpokaże,żeodtegownoszeniasiatalboodchodzenia nasiłowniemabicepsytobędziedramatwogóle:Babochłop!

OJezu,onaniepowinnatakpokazywać!Bojakiśmężczyzna,którycałeżycieleżynakanapieijedynecodźwiga topilotodtelewizora,możepoczuć,żejegomęskośćjestzagrożona!Iwtedypowie,żeonaniejestkobieca.Bojejnie wolnopokazywać,żejestsilna,chociażsilnapowinnabyć.Tojestjakaśparanoja!Imywpadamywtakąparanoję. Itosamodotyczytakiejsiływewnętrznej,siłypsychicznej,siłymentalnej,emocjonalnej.

Wymagamy,żebykobietytowszystkomiały.Bożebypogodzićpracęzawodową,dom,opiekęnaddziećmi i1500zadańtotrzebabyćsilnąwewnętrznie,aleniemożemyotymmówić,bopowinnyśmyudawać,żejesteśmy takimisłabymikobietkami,którymjakpopsułosiężycie,tostojąnaśrodkuświata,patrząnapopsuteżycieiczekająażmęskieramiętożycienaprawi.Ajakakuratmęskieramięnieprzyjdzie,towtedyco?Będziemywtym popsutymżyciutrwać?Itochybachodzioto,żekobietysąsilneionewykorzystująswojąsiłę,aleimniewolno tejsiłypokazać,bowtedywszyscyzacznąwątpićwichkobiecość.Nonajgorszydramattojakktośzaczniewątpić wkobiecośćkobiety.Boże,jakztymżyć?

1Zesłuchuspisywały:HelenaSejiKatarzynaMądrzycka-Adamczyk,którarównieżzamieściłanapisynanagraniach–możnajezobaczyćtutaj: https://www.facebook.com/events/741057446666753/(dostęp11.10.2020)

EwaSzmitka:

NazywamsięEwaSzmitka,jestempiłkarką,trenerkąpiłkinożnej,działaczkąwkobiecymfutbolu.Czymjest siłakobiet?Dlamniesiłakobietjestgotowościądopodejmowaniawyzwań,gotowościądopodejmowaniaryzyka, gotowościądomierzeniasięznowymicelamiiztym,bystawiaćsobierównieżpoprzeczkęcorazwyżej.Wmoim przekonaniubierzesięonaztego,żebydaćsobieprawodobłędów,żebydaćsobieprawodoporażki.Jestemsportowcem,niewyobrażamsobie,żemiałabymsiębaćporażki.

Strachpotrafistraszniezwiązaćnogi,potrafisparaliżować,potrafiogarnąćtakbardzo,żeczłowiekniejest wstaniesięruszyć.Będącsportowcem,toniejesttak,żejasięniebojętejporażki,jasięjejboję,japototrenuję, żebytoryzykojaknajbardziejzminimalizować,alejapoprostuzawszeztyługłowymam,żeonasiępoprostumoże zdarzyć.Naskutekróżnegorodzajuokolicznościonapoprostumożemiećmiejsce.Idajęsobiedoniejprawo.Jeżeli daszsobieprawo,dotegożemożeszpopełnićbłąd,możecośniewyjść,możesięcośnieudać,towtedynieboisz siępodejmowaniawyzwania.Nieboiszsiępodjęciaryzyka,nieboiszsięspróbowania,bodałaśsobiesamadotego prawoiztegobierzesięwmoimprzekonaniusiła.

Niewiem,czytojestsiłatypowadlakobietczytypowadlamężczyzn,czyjesttopoprostuwewnętrznasiła, którapozwalacibyćcorazlepszą,walczyćoswojeprzekonania,zmagaćsięzróżnegorodzajuprzeciwnościami. Iniepamiętam,kiedyrazporazpierwszyuświadomiłamsobie,żejestemsilna.Jakkażdejznas,porażkirównież mniejszeiwiększebyłynieodłącznączęściąmojegożycia,zarównonaboisku,jakitecałkiem,całkowicieprywatne wrolimatki,jakicórki,jakipartnerki.Iniedasięodporażekuciecaniniedasięichw100%ichuniknąć.Iwmoim przekonaniuoneakurat,nieświadcząosłabości.Istotnejesttoczegosięuczymy,jakiewyciągamywnioskiico ztymiporażkamidalejrobimy.Miałamzawszetoszczęście,żeotaczalimnieprzedewszystkimludziemądrzy imyślę,żemądrzymężczyźnibardzolubiąotaczaćsiękobietamisilnymiimądrymi,boiwmoimprzekonaniu mądrośćidziewparzezsiłą.Pewneelementyzesobąbardzościślezwiązane. Jamiałamtoszczęście,żegłówniemądrzymężczyźnimnieotaczali. Jeżelibylimniejmądrzytootaczalirównież,aleprzezbardzokrótkiczas, zarównowpracyzawodowej,jakidziałalnościsportowej,jakiwżyciutowarzysko-prywatnym.Mądrzymężczyźniwykorzystująsiłękobiet,boczują, żesamidziękitemuteżmogązyskać.

Jestemsekretarzemwzarządzieklubówsportowych,terazjest5osób wzarządziezczego4panówijajedna,ijesttozespółzorientowanynapewien cel.Tymcelemjestdobroklubu,koncentrujemysięnadtymjakwzajemnie wykorzystaćnaszpotencjał,cokażdeznasmożewtejpracywzarządziedać narzeczklubuitukwestiapłciniemaznaczenia.Licząsięnaszezdolności merytorycznenaszezdolnościosobiste,umiejętności,wiedza,którąkażdy znasposiadaiwtakichokolicznościachpłeć,myślę,niemaznaczenia.

Myślę,żemyjakodziewczynypoprostudbajmyoto,żebyotaczaćsię takimimężczyznami,którymwręczbędziezależało,natymżebyśmymyteż wpewnychaspektachbyłycorazlepsze,bodziękitemuonirównieżmogą siędużoodnasnauczyćimocnoprzynasurosnąć.Jaznamcałąmasębardzomądrychfacetów,którawieotym, jestotymprzekonana,którapoprostutegochceilubisięotaczaćmądrymiisilnymikobietami,niepotożeby gociągnęłytylkożebysobiewzajemniepomagać,wzajemniesięwspieraćidawaćsobiejaknajwiększąszansę nawzajemnyrozwójirealizacjępewnychzespołowychcelów.Piłkanożnajestgrązespołowąitazespołowośćjest dlamniebardzoistotnaibardzoważna.

Czujęsięsilna,kiedymogędzielićsięsobązinnymi.Mampodopieką(przesadneokreślenie,alemożnatak toująć),kilkanaściedziewczątikobiet,większośćznichjestmłodszaodemnie.Kiedyjestemtrenerką,oczywiście mówimyoaspektachpiłkarskich(aleteżbardzoważnesądlamnietakieaspektybardzoludzkie,bardzoosobiste), zależyminatym,bykażdadziewczyna,zktórąsięprzyjaźnię,zktórągramwpiłkę,którątrenuję,czułasięcoraz lepsza,nietylkojakopiłkarka,alepoprostujakoczłowiek,jakokobieta.Żebyrozwijałaswojepasje,żebyrozwijała swojetalentyrozwijałaswojeumiejętności,zdobywałanoweszczyty,nowesukcesy.Ikażdysukcesdziewczyn, któresąwokółmnie,bardzomniecieszyinadajejeszczewiększysenswszystkiemu,corobięidajemiosobiście olbrzymiąsiłę.Ajeślijeszczewjakikolwieksposóbdotegosukcesumogęsięprzyczynićtojesttodlamnietym większasatysfakcja,tymwiększafrajdaiczęstotesukcesyciesząmnienawetbardziejniżmojewłasne.

Jarównieżbardzolubięwzorowaćsięnakobietach,którewróżnychdziedzinachodniosłysukcesy,oczywiścierównieżwsporcie.Niezwykletymmoimidolkomimoimmentorkomkibicujęiteżznichczerpięsiłę,czerpięprzekonanie, żepodążaniezamarzeniamipoprostumasens.Atakbardzoosobiścietojestemprzekonana,żesiłabierzesięzmiłości. Jajestemfankąlistówśw.PawładoKoryntian,wktórychpiszeotym,żenajważniejszajestmiłość.Itaktrwają wiara,nadziejaimiłość,aztychtrzechnajwiększajestmiłość.Myślę,żekobietypoprostukochającałymsercem izatąmiłościąidziewiara,nadzieja,determinacjaiwszystkieinnetecechy,którepozwalająimrealizowaćnierazabsolutnie,wydawałobysięnapozórniemożliwedozrealizowaniadziałania.Równieżtakieosobiste.Mamy przykładykobiet,którepozostałysamezdziećmi,bezśrodkówdożyciaidokonującudów,żebyzapewnićswoim dzieciomdobreżycieitojestcośpięknego,atosiępoprostubierzezserca,bierzesięzmiłości.Jakochampiłkę nożną,dlategowniejdziałamirobięto,corobię.

siłakobiet

projekt„JesteśmySILNE!”

KatarzynaSzota-Eksner:

Dzieńdobry,KatarzynaSzota-Eksner.Jestemjoginką,stądtakasceneria,siedzęnapoduszcedomedytacji iwtakimmoimministudiuonlinejogi.Zaczęłamsięzastanawiaćwłaśnie,ponieważzostałozadanetakiepytanie:Czymjestsiła?Jajużotejsilekobietpiszę,mówięodwielu,wielulatijakośspisujeHERstoriekobiece,czyli JEJopowieści.HERstoriaJEJopowieść.Istadteżbardzoczęstospotykamsięztymopowiadaniemosilekobiet izprzeróżnymiopowieściamiiwidzęjakbardzojednak kobietypotrzebujątejsiły,alejednocześnieteżsąsilne, czasaminiezdającsobieztegonawetsprawy.Tęsiłę czerpiąitoteżjestświetne,jeślimajątegoświadomość, np.odprzodkińswoich,czylimatek,babek,prababek, botojestmoimzdaniemtakanieprzerwananić,która sięgdzieśtamsięplecie.Itakmyślęsobie,żetejsiłyteż dobrzebyłobyszukaćwłaśniewopowieściachkobiet zprzeszłości.Jakmymyślimyotejsilejakokobiety?

Ponieważjateżjestemfeministką,więcteżmam dużątakąwrażliwość,codojęzyka,którykształtuje jakąśtamrzeczywistość,ponieważteżpiszę,piszęfelietony,prowadzębloga.Myślęsobieotymjakdużo wtymjęzykujesttakiegowłaśniezaprzeczaniakobiecej sile:babskiegadanie,męskierozmowy,męstwo,zniewieściałość,właściwiejakostatniowtrakcietakiego spotkania,którewspółorganizowałam,tobyłozwieńczeniemprojektu,którytworzyłam PoznamPaniązPyskowic,czyliwłaśnieszukaniewmałychmiasteczkach, szukanietakichkobiet,któresięgdzieśtamnajczęściej właśnietakąsiłąkobiecąwyróżniły.

Wogóleszukanietojestinnasprawa.Szukanietych kobietwcaleniejesttakiełatwe,alepotymspotkaniu,jakwłaśniemówiłamojęzyku,którywcalenamniepomaga byćsilną,bowłaśnietroszeczkętakjednaknasprzytłaczatąmęskąsiłą,podeszładomniekobietaipowiedziała, żeprzecieżtocałepowiedzenie„siłakobiet”ilewtymstwierdzeniu„siłakobiet”jestenergii,bo„siłamężczyzn” kojarzysięjużzupełnieinaczej.„Siłamężczyzn”tobardziejsiłamięśni,natomiast„siłakobiet”wtejchwiliwjęzyku,wogólewtakiejprzestrzenipublicznejjużfunkcjonuje,jużbardzopozytywnie.Imyotejsilekobietmówimy, częstosięnaniąpowołujemy.

Nakoniectejwypowiedzi,bojapoprostuprowadzędużowarsztatówdlakobiet,dużozajęćibyćmożejest totakietrochęchaotyczne,comówię,alebardzodużobymchciałaopowiedziećatupewnieniemanatoczasuaż tyle.ChciałamprzeczytaćwierszAdrienneRichnatematwłaśniesiłykobiet.AdrienneRichjestteżfeministką, autorką Zrodzonychzkobiety pięknymstudiumomacierzyństwie,jejżycieteż.Byławzwiązkuheteroseksualnym, potemmiałapartnerkęipisałapięknewierszeteż.Małoktoznająjakopoetkęipozwolęsobieprzeczytaćtenwiersz, bomyślę,żeàpropossiłykobietitakiegoposzukiwaniatejsiłyteżjestchybaważnywtymkontekście:

AdrienneRich Siła

CzytałamdziśoMariiCurie: musiaławiedzieć,żecierpiała zpowoduchorobypopromiennej jejciałobombardowaneodwielulat przezpierwiastekktórysamawyodrębniła Zdajesię,żedokońca zaprzeczałajakajestprzyczynakataraktynajejoczach popękanej,ropiejącejskórynaopuszkachpalców dopókiniemogłajużdłużej utrzymaćszklanejmenzurkiiołówka.

Umarłasławnakobietaprzeczącswoimranom, przecząc,żeranypochodząztegosamegoźródłacojejsiła.

Dlamnietojestwłaśnietakakwintesencjapoprostuteżtejkobiecejsiły,któraczęstopochodzizraniktórarodzisię wbólach,alejednakwartowniąwierzyćiwartowniąinwestowaćiwartojąwspieraćitojużjesttematkolejny,czyli siostrzeństwo,bowłaśniedziękisiostrzeństwumożemywspieraćsiebienawzajemwposzukiwaniukobiecejsiły.

Dziękuję.Namaste!

Sistrum:

Połączonekorzeniami

stoimy

drzewasamostojne

korężłobiąnammundurypatrialchalnychsystemów

zawieszonenaliniiwzroku, któregoniespuszczamy

dumneisilne

lewitujemyponadsprawamimiałkimi

trwamy

dokońca

dościęciapnia

apotemkorzeniami

wziemiryjemykorytarze

doodrodzenia

podrugiejstronygalaktyki

► Zorganizowałyśmyspotkanie,naktórejakospecjalnągościnięzaprosiłyśmyMartęFrej,którastworzyłaprojekt Jestemsilna,bo....Polegaonnarysowaniuseriimemównapodstawieprzesyłanychprzezkobiety(wtysiącach!)zdjęćiwypowiedziotym,dlaczegosąsilne.Bardzoważnączęściąspotkaniabyłarozmowa,która odbyłasięwprzyjaznymkręgu,gdziewszystkieobecneosobymogłypoczućsięswobodnie,porozmawiaćiwymienićdoświadczeniami.

ProjektdofinansowanowramachProgramuMikrograntywŁódzkiem2020realizowanegoprzezCentrumOPUS, finansowanegoześrodkówProgramuFunduszInicjatywObywatelskichnalata2014–2020.

widzęsłyszęmówię

wlabiryncie…..

Kiedy25lattemuzagubiłamsięwkatakumbachśw. Kaliksta,spanikowanakrążyłamwczarnychwąskich korytarzach,wypatrującchociażbystrunyświatła,którepoprowadzimniedowyjścia,niebyłamprzezorną Ariadną,niemiałamkłębkanici,zgubiłamswójślad.

Zagubiłamsię,bozawierzyłampamięci,bozawsze dawałamsobieradęwlabiryntachmiast,galerii,metra wNowymJorku,LondynieczyParyżu,nawielkichlotniskachSzanghaju,AmsterdamuczyFrankfurtu,aleteż wobszarachsztukiidydaktyki.

Byłamkobietąwlabiryncie,byłamAriadną, którazawszeidziedoprzodu,byłamAriadnąnie przewidującąpowrotu.

Byćmożebyłtopierwszysygnał,żeniedasięrozdzielićprzyszłościodprzeszłości.WsierpniuwwywiadziedointernetowegopismagaleriiArsenałwPoznaniu,powiedziałamZofiiNierodzińskiej:„mampewność, żejestemfeministką”–idodałam–„starąfeministką”.

Byćmożezadziałałtutajsyndromkoronawirusaimyśl,żetrzebauporządkowaćprzeszłość,aprzyszłośćprzyjdziepięknąwiosnąnp.w2021roku.Gnębiłamniemyśl,żewszystkojestnieprzewidywalne, iżeporazpierwszyniemamwpływunabiegwydarzeń, byłamznowuwlabiryncie.

Zajęciaon-linebyłynadspodziewanieciekawe,zmieniłamscenariuszfilmubyćmożenalepszy,napisałam 64tekstydokodówQRemaliowanych„gadających tablic”,kilkaartykułów,dwierecenzje,zrobiłamparę krótkichfilmówvideoidoszłamdoprostegowniosku: czascieszyćsięwolnością.Nienapiszędługiegoartykułu,niepowiemporazsetny,żewierzęwkobiety,wich niezależność,rozlicznetalenty,nieprzytoczędwudziestulubwięcejnazwiskwspaniałychartystekstarszej, średniejimłodszejgeneracji,nienapiszęouczelniach artystycznychwktórychstudiuje70%kobiet,auczy70% mężczyzn,nienapiszęoświetnychdyplomachomiędzynarodowychnagrodach,stypendiach,artystycznychirezydencjach,którezdobywająkobiety,otrudzie wychowaniadzieci,aniteżopolityce,ourzędnikach państwowychigminachdumnychzestrefwolnych odLGBT,nienapiszęomłodychinteligentnychkobietachimężczyznach,opokoleniu,któredoświadcza głupotyiignorancjizestronywładzyróżnychszczebli wobszarzepolityki,edukacji,kulturyisztuki...Napiszę, żespotykamsięzmłodymiludźmiwmoimogrodzie

igrupąwypróbowanychstarychprzyjaciółitosąfantastycznerozmowy,którełącząprzeszłośćmojejgeneracji zodważnąprzyszłościąmoichmłodychprzyjaciółkobiet imężczyznwpięknychproporcjach50na50%.

Zapętlęnachwilętylkoprzeszłośćzprzyszłością.

W1985rokubrałamudziałwmiędzynarodowejfeministycznejwystawie KUNSTMITEIGEN–SINN,AktuelleKunstvonFrauen wMuzeumSztukiWspółczesnej wWiedniu.Tobyłofantastycznespotkanieartystek, prawdziwaucztamądrości,walkiinajlepszejsztuki tamtegoczasu,aleitrwającejwprzypadkuwieluznich dodzisiaj.Wostatnichtrzechlatachprzynajmniejtrzy znichmiałyswojewystawywPolsce:MarinaAbramowićwCSWwToruniu,MariaLassnigwZachęcieiMiriamCahnwMSNwWarszawie.Wtedymłode,dzisiaj podobniejakja,przedstawicielkistarszejgeneracji.

W2017rokuzostałamzaproszonaprzezScenęRobocząwPoznaniudorealizacjikrótkiejformyperformatywnejtrwającej16minut.

16minutwydawałomisiękrótkie,mójwzrokbłądził popokojuipracowniiwkońcuzatrzymałsięnarzędzie książeknapisanychprzezkobiety,którecenięiktórych solidnąreprezentacjęmamwswojejbibliotece.

Podeszłamdopółkirozłożyłamręceiprzeniosłam tyleksiążekilezmieściłowprzestrzeniodlewejdoprawejdłoni,przytuliłamjeizaadoptowałamdomojego projektu.Zkażdejz16książekz16strony,wybrałam małefragmentyizezdumieniemstwierdziłam,żefantastyczniesklejąsięzobrazamifilmowymizmojego archiwum.Niewiemczyktórykolwiekprojektsprawiłmitakąprzyjemnośćucztowaniaztekstemobrazemidźwiękiem.PiosenkarkaHannaPiosikprzeniosłatekstywswingowąwokalizęzatopionąwmuzyce PatrykaLichoty.Czarno-białyobrazzłączyłwszystkie wybranefragmentyfilmowe,wperformatywnymdziałaniu–naszdialogbliźniaczozafunkcjonował,słowa zabrzmiałybardzomocno.

Taktedwiesytuacjektórerozdzieliły32lata,przyniosłymifantastycznąintelektualnąiartystycznąwędrówkęwczasieizapętliłyprzeszłośćzprzyszłością.

TejchwiliwWiedeńskimMuzeumSztukiWspółczesnejw1985rokuzawdzięczampoczuciewspólnoty zkobietamiartystkamiibiegprzezlabiryntysztuki. Wtymdrugimprzypadkuvideoperformance 16, efemerycznietrwającachwilaw2017roku,zostawiłagłębokiśladwmojejpamięciisolidarnewspółodczuwanie siłysłowatychwspaniałychkobiet,którychksiążki nachwilęwzięłamwramiona.

IzabellaGustowska

artystkaintermedialna,profesorUniwersytetuArtystycznegowPoznaniunaWydzialeKomunikacjiMultimedialnej.WKatedrzeIntermediów prowadziPracownięDziałańFilmowychiPerformatywnych,awCollegiumDaVinciPracownięRysunkunakierunkuGrafika.Realizujeprace wobszarzeróżnychmediów:obiektymalarskie,grafika,fotografia,instalacje,video,videoperformance,film/www.gustowska.com

IzabellaGustowska 16mediastory

VIDEOPERFORMANCE

2017

ScenaRoboczaPoznań8-9.12.2017

16minutes

16filmsequences

16textfragments

frompage16

of16books

IzabellaGustowska// PatrykLichota/muzyka/ HannaPiosik/głos/ MateuszRogala/montażzdjęć/

1/JeanetteWinterson–Pocociszczęściejeślimożeszbyćnormalna–strona16

2/ClaricePinkolaEstes–Biegnącazwilkami–strona16

3/WirginiaWoolf–Własnypokój–strona16

4/OlgaTokarczuk–AnnaInwgrobowcachświata–strona16

5/KatherineMansfield–Dzienniki–strona16

6/JeanetteWinterson–Dyskretnesymetrie–strona16

7/ElfrideJelinek–Pianistka–strona16

8/ElfrideJelinek–Amatorki–strona16

9/AnaisNin–HenryiJune–strona16

10/UrsulaLeGuin–Otwarteprzestworza–strona16

11/RebecaSolnit–Mężczyźniobjaśniająmiświat–strona16

12/ToveJansson–OpowiadaniazdolinyMuminków–strona16

13/SusanSontag–Ofotografii–strona16

14/PattiSmith–Poniedziałkowedzieci–strona16

15/DorisLessing–Znówtamiłość–strona16

16/DubravkaUgrešić–Amerykańskifikcjonarz–strona16

widzęsłyszęmówię

artystkaintermedialna,profesorUniwersytetuArtystycznegowPoznaniunaWydzialeKomunikacjiMultimedialnej.WKatedrzeIntermediów prowadziPracownięDziałańFilmowychiPerformatywnych,awCollegiumDaVinciPracownięRysunkunakierunkuGrafika.Realizujeprace wobszarzeróżnychmediów:obiektymalarskie,grafika,fotografia,instalacje,video,videoperformance,film/www.gustowska.com

IzabellaGustowska

silnejak siatkarki

Napewnoznasztenobrazek.Jestjużranek,alesłońcejeszczeniewzniosłosięnadhoryzont.Niebodopiero zaczynarobićsięszare.TymczasemzdomówimieszkańwychodząOne.Wciepłejkurtcesięgającejzaliniępleców,bootejporzejeszczejestzimno.Wbutach napłaskichobcasach,boprzecieżnaprzystanekjest kawałekdrogi.Wjeansach,botaknajwygodniej.Zobszernątorebką,żebywszystkopomieścić.Możejakąś siatkązdrugimśniadaniemdotego.Dodomuwrócą późnympopołudniem,kiedyjużautobuspracowniczy przywieziejepozakończonejzmianie.Podrodzejeszcze zrobiązakupy,więcbędąjeszczebardziejobładowane siatkami.One.Siatkarki.

Anatymlistazadańniejestzamknięta.Bogdzie pranie,gotowanie,sprzątanieiodrabianielekcji?Siatkarkiwięcprzynosządodomustresnagromadzony wpracyorazzmęczenie,aleniemająjakikiedygorozładować.Najczęściejsątakwykończone,żeczynności pozwalającesięwyciszyć(joga,bieganie)rozładować frustracjęizłość(boks,wen-do)czywrócićdoradosnej wersjisiebie(taniec)sąpozazasięgiem.Cierpiąone,cierpiąichbliscy,cierpipraca.

Czymająwsparcie?Agdzietam!TonajczęściejPaniezpokoleniapowojennegowyżudemograficznego. Wychowanewpoczuciu,żeichobowiązkiemjestsię „poświęcić”dlarodziny.Zajmowaćsiędomemipracą. Pouszywpatriarchacie,utytłanerobotąisfrustrowaneMatki-Polki.Ponieważwszystkimsięzajmują,ich mężomnieprzyjdziedogłowy,żetrzebajewczymkolwiekwyręczać.Aonesąnieszczęśliweorazzaniedbane. Aleprzecieżhop,wystarczywykorzystaćaplikacjędonaukijęzyków,dorobićtrochęwweekendy,zorganizować czasihej,będziedobrze.Jakchomiknakołowrotku.

Tymczasemmediabombardująjeobrazamiideałów. Nierobotówkuchennychzfunkcjąsprzątaniainianielektronicznej,alekobiet.Biznesmenek.Artystek. Modnych,atrakcyjnych,zamożnychizadbanychanie uwiązanychkredytemhipotecznym.CzytakaSiatkarka, zarabiająca2500złnettonamiesiącispłacającaprzy tymratymapieniądzeiczasnatewszystkiefryzjerki, kosmetyczni,trenerki?Nie.Apouczaneprzezcelebrytki czująsięgorsze.Ibardzo,bardzozmęczone. DoceńmySiatkarki.Zasługująnato.

KatarzynaPokrywczyńska

szydełkow akcji

Tennumer Silnych jestosilekobiet,więcjarównież swoimszydełkiemwplątujęsięwtentemat.W2013roku zrobiłamwieloznacznąpracę,orównieniejednoznacznymtytule: Damskibokser.

Forma

Pracaskładasięzprzedmiotów,choćwszystkosplata miękkadzianinaszydełkowa.

Wykorzystaniegotowychprzedmiotów(ready-mades)tostrategiaartystycznazapoczątkowanaprzez MarcelaDuchampa(słynna Fontanna z1917roku), polegającanawykorzystywaniurzeczycodziennegoużytkuwsztuce,powszechniestosowanaprzez dadaistówisurrealistów.

Powtórneużyciemateriałutoteżjednazzasad zero -waste (zero-marnowania)zwana5R.Sąto:

► reused (powtórneużycieprzedmiotów),

► refuse (odmawianienp.foliówekczyplastikowych słomek),

► reduce (ograniczaj,unikajnadmiaru),

► recycle (segregujiprzerabiajsurowce),

► rot (kompostujbioodpady).

Mojąpracętworzą:znalezionakołośmietnikanoga odstołu,niepełnowartościowy,uszkodzonytowarze sklepu–rękawicebokserskie,pożyczoneodcórkirzadko używanehula-hoporazpodarowanykordonek.Koncept wykorzystywaniawdziałaniachtwórczychpodarków przeobraziłsięumniezczasemdokosmicznychwręcz rozmiarówwramachprojektuartystycznegoJa,Kosmos

Treść

Sugestywnytytuł Damskibokser ipierwszeskojarzenie,jakiepojawiasięwgłowachwielu,tomężczyzna, którybijekobiety.Natomiastdlakogoś,ktonieuznaje feminatywów,damskiboksertoniektoinny,jakkobiecybokser–kobietabokser,czyli,uwaga!użyjęfeminatywu:bokserka.Kobieta,którawbrewobiegowej opinii,żedziewczynkomnieuchodzisiębić–rywalizujenaringuiborykasięzestereotypamidotyczącymi płci.Albopoprostujestwalecznaizmagasięznawałemcodziennychspraw,zadajeciosyproblemom,walczyoswojedzieciczyteżoswojeprawa.Jestdzielna ibojowa,aleskromnieskrywatozakoronką.Często silnekobietyniemająświadomościswejmocy,alejednowydarzeniemożespowodowaćuwolnienieenergii, kumulowanejprzezlata.

Rękawicebokserskieobdzierganezostałyróżową koronką,takąsamąjakobrus.Choćcalutkiwodcieniach różutoczasemwkradasięczarnanićzakłócającaten idylliczny,dziewczyńskinastrój.Czytochwilezwątpieniawewłasnąsiłę?Rysanakrystalicznymżyciorysie? Napewnocoś,copozostawiaślad,bliznę,choćobdzierganeipuszczonewniepamięć.

widzęsłyszęmówię

Napierwszyrzutokainstalacjaskładasięzestołuiprzedmiotówułożonychnanim.Aletoniejest prawdziwystół.Tosamanogabezblatu,arękawice utrzymująsięnastoletylkodziękikoronkowemuobrusowi.Serwetapodtrzymujerękawice–zasukcesem męża,wtymprzypadku,sportowca,stoikobieta,która todźwiga,wspieraitroszczysię.Otularękawiceciepłąimiękkądzianiną,obezwładnianiszczącąenergię mężczyzny,osłabiająswojądelikatnościąicierpliwościąpozbawiabrutalności.

Obrusniejestskończony,kłębuszekwijesięobok. Możnagodalejdodziergać,alemożnateżpociągnąć zaniteczkęispruć.Wtedyrękawiceniebędąmiałypodparciaispadnązestołu.

Zadzierganerękawicenakoronkowymobrusiezlewająsięzesobą,tomożebyćukrywanieprzemocowca, tuszowaniejegoagresji.Tak,niestety,robiwielekobiet, doświadczającychprzemocywdomu,niemogącczynie potrafiącwyplątaćsięztoksycznegozwiązku.Ukrywająswojesińcepodpudremczytłumacząswojeurazyprzypadkowym uderzeniemoniewinnemeble.

Damskibokser toteżmożebyć pejoratywneokreśleniezniewieściałegoboksera.Niemęskieczy kobiecetoczęstotogorsze,niższej rangi,jakkobiecaliteratura,babskiegadanieitp.Alezniewieściałyboksertoteżmożebyćbokser oduszywrażliwca,którypodgrubąskórąskrywałagodneserce.

Damskibokser możemiećróżne oblicza,każdaikażdymożeodnajdywaćwtejpracyinneznaczenia. Wkontekścietematuprzewodniego,tobokserka–walecznaisilna kobieta.Chociażcaławróżachikoronkach,tozdeterminowanawojowniczka,potrafiąca,jeślitrzeba, dosadnieupomniećsięoswoje.

Itegonamwszystkimżyczę.

Postscriptum

Ponapisaniutekstupoprosiłamkoleżankęojego przeczytanie.Znalazłakolejnenawiązanie:tajlandzkifilmbiograficzny Pięknybokser wreżyseriiEkachai Uekrongthamz2003roku.Bohaterkąjesttranspłciowa mistrzyniboksutajskiegoParinyaCharoenphol,pseudonimNongToom.Towzruszającaopowieśćoposzukiwaniachwłasnejtożsamości,walce(naringuiwżyciu)osiebieiswojemarzenia.Wmoichkoronkowych,różowych rękawicachnaringuwyglądałabyiwalczyłapięknie.

Podziałświatanamęskiikobiecyjestniewystarczający, życiejestbardziejzłożone.Nieznałamtegofilmuwcześniej,polecamzapoznaniesięznimzewzględunatematykęiaktualnąwPolscenagonkęnaśrodowiskoLGBTQ+.

kma

(kobieta.matka.artystka)

ciszapoburzy

Samabyłamsobiewinna.Odkądpamiętam.Niemusiałamprzecieżbudzićsięakuratwtedy,kiedypijani rodziceuprawialiseks.Częstozbrutalnymiwstawkami. Niktniekazałmiteżodpyskiwaćrzucającemuwyzwiskabratutak,żepękałamużyłkaizaczynałmnieprać. Mogłamrównieżspodziewaćsię,mająclatszesnaście, wyjątkowomocnegodrinkanagrilluusynówprzyjaciół rodziny,towarzyszyletnichzabawodczasówszczenięcych,ipobudkizpenisemjednegoznichwewłasnej pochwie.Awystarczyłotylkoniewidzieć,nieodzywać się,nieczuć.Samabyłamsobiewinna.

Żebypoczuciewinyniebolałotakbardzoiżeby zawszelkącenęnieodstawaćodresztystada,zaczęłam wchłaniać.Toniebyłyzasadywypisanewpunktach nalodówce.Jedyniestrzępypodsłuchanychrozmów, spojrzeniamówiącewięcejniż słowa,rzeczy,którenależałoprzemilczeć.Otym,żebioręreguły gryzaswojeizajedynewświecie ludzkimobowiązujące,niemiałamnawetpojęcia.Nieistniałateż szansanasygnałostrzegawczy zzewnątrz.Zazbytprzyzwoitą rodzinęuchodziliśmy.

Niezliczę,ilerazywżyciubyłamnadużytaprzezkogośwpodobnysposób,jakiegodopuszczali sięwdzieciństwieinastolęctwie moinajbliżsi.Ilerazypozwalałam nanadużycie,bonasiąkłamprzekonaniem,żetylkowtensposób ludziepokazują,jakbardzoim nasobiezależy.Żemusibyćprzemoc,inaczejsięnieliczy.Czynna, bierna,fizyczna,psychiczna,jakakolwiek.Żetam,gdziejestcicho ispokojnie,napewnoniemamiłości.Niezliczę,ilerazy wprowadzałamtezasadyzczyn,bowiększościniepamiętam.Byćmożewłaśniedlategotakczęstopiłam ićpałamdonieprzytomności.Żebypotemniepamiętać.

Inie,niemogłam„zacząćmyśleć”albo„zmądrzeć”, bożadnedziałanieniebyłopoddawanerefleksji.Dlaczegomiałoby,skoroodswoichbliskich,najważniejszych ludziwżyciu,dostawałamprzyzwolenie?Niezapisane nalodówce.Jedyniewstrzępachpodsłuchanychrozmów,spojrzeniachmówiącychwięcejniżsłowa,rzeczach,którenależałoprzemilczeć.

BeataKołodziejczyk

(ur.8kwietnia1983wWarszawie)–pisze,redaguje,korektoruje,składa, wydaje,fotografuje.DawniejPortalPisarski,Eprawda,Sofa,6.2Magazyn,dzisiajHelikopterOPT,Wydawnictwoj,ObszaryPrzepisane,BabiniecLiteracki,Fabularie,Drobiazgi,StoStronSamotności,Współczesna PolskaPoezja,WydawnictwoMorphinum.Jakdotądwydała:tomwierszy„(A)tomik”,zbióropowiadań„Czterysmaki”,tomwierszy„wprzepie(p) rzeniu”,książkędladzieci„Łatywkratę”,tomwierszy„uzbrojonapouszy”, pierwszączęśćpowieści„Uśpieni.Brudnełona”,tomwierszy„Bezżadnegotrybu”.

myśliszjak gwałciciel

Zgwałconawparku Pocotamszła

Zgwałconanaosiedlu,biegała Pocobiegasama

Zgwałconaprzezznajomego Pocootworzyłamudrzwi

Zgwałconaprzezkuzyna Mścisię

Zgwałconaniebyłatrzeźwa Pocopiła

Zgwałconabyłatrzeźwa Czybrałanarkotyki

Zgwałconaprzezchłopaka Każdymężczyznamaswojepotrzeby

Zgwałconawklubie Niktjejniepilnował

Zgwałconaprzezwujka Czytonapewnobyłgwałt

Molestowanaprzezojca Zmyśla

Molestowanaprzeznauczyciela Samasięprosiła

Wyzwanaodszmatnaulicy Trzebabyłosiętaknieubierać

Obmacanaprzezobcegowwąskimkorytarzu Takibiust,żeciężkosiępowstrzymać

Zgwałconawautobusie Corobiławautobusiewieczorem

Zgwałconawlesie Pocołaziłapolesie

Zgwałconaprzezmęża Niemagwałtuwmałżeństwie

Zgwałconyprzezksiędza Dziecisięsametaktulą Opętałksiędzaszatan

Zgwałconaprzezkolegęojca Jestwciąży Musizaniegowyjść

Zgwałconanieprzytomna Nieniszczcieżyciachłopakowi Lubisteki

Napastowanawklubiepodczastańca

Tonormalne

Normalizujeszprzemoc

Myśliszjakgwałciciel

BaronowaBorsukowa

widzęsłyszęmówię

twoja,moja historia: nadzieja potraumie molestowania

Pierwszegoseksualnegodrapieżnikaniepamiętam, alezbiegiemlatiterapiikilkuspecjalistówzgodziłosię codotego,żemusiałistnieć.Wcześnie.Bardzowcześnie.Zbytwieletropówwskazywałonato,żemiałam niewyłącznieszczęśliwedzieciństwo.Najwyraźniejszy pochodziłzczasówsprzedmojegotrzeciegorokużycia, gdynaglezradosnej,wygadanej,dojrzałejponadwiek ienergetycznejdziewczynkiprzemieniłamsięwmilczącą,osowiałą,małąosobęsiusiającąwmajtki.Totalny regresbezwidocznegopowodu.Toniebyłczaspsychologówipsychiatrówdziecięcych,niktsiętymniezajął, przeszłozwiekiem.Wielelatpóźniej,zaskakującybył teżmójpierwszyraz–bezkrwi,bezbólu,bezjakichkolwiekwrażeń,ot,drewnianeprzeżycie.Tobyłotak, jakbyjużkiedyśsięwydarzyło.

Wwiekudojrzewaniatrafiałamnawieluseksualnych drapieżnikówizawszezachowywałamsiętaksamo:nie reagowałam.Nierobiłamnic.Autobusowiobmacywacze, chłopcy,którzywchodzązatobądoklatkischodowej iwkładającirękęwkrocze,lekarz,którymaciprzebadać wzroknaprawojazdy,akończynabadaniupiersitobie dopołowyrozebranej.Nigdy.Nic.Niezrobiłam.Byłam jaksłupsoli,jaklalka,kukiełka.Milczącaofiara.Gdziesię nauczyłamtakzachowywać?Ktomnie…tegonauczył?

Jeślibyłaś/byłeśmolestowana/y,pewnewzorcezachowańwdrukowującisięwmózgicałeciało.Wprzypadkunajmniejszegonawetśladupodobnejsytuacji, reagujeszjakwtedy:zamierasz.Zamarzasz.Jesteś, alejakbycięniebyło,boprzecieżniedasiębyćwpiekle iprzeżyć,prawda?Potemprzychodziwstyd–musiałamzrobićcośnietak,żetomizrobiono,cośzemną jestniewporządku.Następniepoczuciewiny:dlaczego niepotrafiłamsięochronić?Dlaczegosięnieobroniłam? Dlaczegonieodszczeknęłam,niekopałam,niegryzłam, niewołałamopomoc?Jestemdoniczego,jestemnicnie warta.Nakonieczostającitylkorytuały,mająceprzynieśćulgę:natychmiastsięwykąpać,wypraćwszystkie ciuchy,możeogolićgłowę,amożesiępociąć.Zmienić swójwygląd,którynapewnosprowokowałatak.

Tobardzosmutnahistoria,alemimowszystkospróbujpodążyćzaniąjeszczetrochę.

Ostatniowydarzyłsiędrobiazg–mójlekarz,wsytuacjisamnasamwyznałmi,żebardzomusiępodobamojafryzura,bojestodważna,niewstydliwaisexy.

Reakcjinatakikomunikatjestpotencjalniemilion

–od„dzięki,miteżsiępodoba”do„wiepanco,niech siępanlepiejzajmietymopatrunkiem”.Jeślijednak maszzasobąprzeszłość,wktórejnaruszonotwojegranice…dogranicmożliwości…zamierasz.Zamarzasz. Apotem...jużwiemy,codalej.Wróciłamdodomu,rozebrałamsię,wyprałamwszystko,conasobiemiałam, leżałamdługowwannie,szorowałamsiępeelingiem, mocno,goliłamswojeciało,apotemubrałamnasiebie różowąsukienkęoktórejwiem,żenigdyniepojawię sięwniejnaulicy.Potemdomowahennaifarbowanie włosów,opanowywaniechęcinatychmiastowegościęcia wszystkichdredówipocięciasiężyletkami.Nietypowa reakcjanakomplement,prawda?...Adotego–niesmak, goryczwustach,będącwwannie,plułambezustannie dowodybobyłominiedobrze.

Ratowaćpróbowałmniemójpsychiatra.Wypłakałamuniegomorzełez.Słonabezradność,bezsilność, milczącyprotest,ból,gniew,żal,poczucie,żerozpadam sięnakawałki.Płaczęteżteraz,kiedyotympiszę,bo niewiem,jakopisaćtęmieszankęemocji,którąznakażda/każdy,ktobyłdotykanynietam,gdziechciał,wtedy, kiedyniewiedział,jaksięobronić.Jeśliprzydarzycisię toraz,jeśliktośzrobicitoraz,wkażdejkolejnejpodobnej sytuacjizachowaszsiępodobnie,jesteśwzamkniętym kręgu,zktóregoniewidziszwyjścia,bogopoprostu nieznasz,niejestdlaciebiedostępne.Ichoćwszyscy

twoiprześladowcyzasługująnatwójpiekielnygniew, dostająanielskąuległość.Botakcięwyćwiczono.Bo niepotrafiszinaczej.Zamierasz.Zamarzasz.Apotem… jużwiemy,cobędziedalej.

Terapiapoznawczo-behawioralna,skoncentrowana narozwiązaniachmapomócciznaleźćalternatywne, zdrowszewyjściezpodobnychsytuacji.Oczywiście tojakuczeniesięnowegojęzyka.Napoczątkupoznajesz literki.Możezajakiśczaspowieszdolekarzaodsexy fryzury„pierdolsię,człowieku”,alenarazienieladawyzwaniemjestsamodopuszczeniedosiebie,żewogóle możesztakzareagować,żemaszgłos,żejesttwój,żenie musiszmilczećjakkiedyś.Żetonietwojawina.Żenie jesteśbrudnaifelerna.Żeniemusiszchodzićwworkupoulicy.Żemożeszsięczesaćjakchcesz.Żetwój uśmiechnieoznaczażadnejzachęty.Tobardzodługa droga,alezamierzamniąiść,byodzyskaćmojąwolność. Mójpsychiatrapowtarzami:jesteśsilna.Trzymajgłowęnapowierzchni.Przejdziemyprzezto.Toprzeszłość. Jegojużtuniema.Jesteśbezpieczna.

Najtrudniejszydlamnieterapeutycznymoment tonietyleposzukiwaniewolności,cozaakceptowanie byciaofiarąZłegoCzłowieka.Człowieka,któregonajprawdopodobniejnigdyniepoznam,bogopoprostu niepamiętam.Alfyiomegi,tego,którynauczyłmnie, jakbyćkukiełką.Jakprzeżyćto,żenigdynienaplujęmu wtwarz,nierozprujębrzuchainiewysmarujęsięjego krwiązdzikąsatysfakcją?...Jakzaakceptowaćbezimienne,anonimowezło,doktóregoniepotrafięsięgnąćpamięcią?Tojakżałoba,wktórejniemożnazanieśćkwiatkównagrób,bociałanigdynieodnaleziono.Miejsce

widzęsłyszęmówię

pamięci–bezpamięci,ajednaktakie,októrymniedasię zapomnieć.Próbowałamdrążyć,wypytywać.Mamkilka hipotez,alesąjakpisanenapiasku.Nicniedają,bonadal niewieminiejestempewna.Wyobrażamsobie,żeżyciewtymsamymświecie,wktórymżyjetwójoprawca, czasemchodzącyzrodzinąporynkuijedzącylody,musi byćjakciągłeprzeżywanietejsamejsytuacji,tegosamegolęku,paraliżuiniesmaku.Niewiem,czynielepiej niewiedzieć.MożegdybympoznałaZłegoCzłowieka, najegowidokznówbymzamarzła,amojeustazamknęłybysięjakzasznurowane?Możemojefantazjenatemat przemocy,zjakąbymmuodpowiedziała,tomrzonki,bo towciążonpociągazasznurki?...Podziwiamwszystkie osoby,którepotrafiąstanąćtwarząwtwarzzeswoimi prześladowcami.Odzyskaćskradzionyfragmentsiebie, tenkawałekwłasnejwolności.

Solidaryzujęsiętymtekstemzewszystkimiofiarami drapieżników,małymiidużymi.Niejesteściesame/i. Spróbujcieopisaćlubnarysowaćto,coprzeżywacie,zobaczcietopozasobą,bywylaćzsiebienieznośnyból, zjakimsiętakiedoświadczeniewiąże.Nieróbciesobie krzywdy.Toniewaszawina.Wszystkojestzwamiwporządku.Niepotrafiłyśmy/niepotrafiliśmyinaczej.Lecz możekiedyśsięnauczymy.

Jestnadzieja.

ZuzannaKorońska pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse2016),psycholożka, graficzka,prowadziblogapoświęconegochorobompsychicznym: www.bipolarlandscape.com

widzęsłyszęmówię

dziewczynki musząsię uśmiechać

Słyszałamnieustannie,oddziecka.Askorowszyscy topowtarzali,musiałobyćprawdą.Żeprzesadzam,histeryzuję,ciąglesięobrażam,wstydzębezpowodu,nie śmiejęwtedy,kiedypowinnam,płaczęwnajmniejodpowiednimmomencie.Ciąglebyłamnietaka,jakoczekiwano,czułamnieto,copowinnam,odstawałamikażdy zestadadawałmitenprzykryfaktodczućnaswójsposób.Wyzwiskami,szyderą,piorunującymspojrzeniem, aleteżsubtelniej,wtoniepaternalistycznym,którywyjątkowołatwobyłowziąćzadobrąmonetę.Mężczyźni robilito,botak,kobiety–botakchcielimężczyźni.

Wszystkowemniewrzało,wyczuwałamfałszimiałamwsobieogromnąniezgodę,alewtedyniewiedziałamnawetnaco.Potrzebowałamczegoświęcej,czegoś innego,regułodmiennychodtych,któremojarodzinaprzekazywałasobieodpokoleń,jednakwogólenie umiałamtegonazwać,umiejscowić,wprowadzićwczyn. Nieprzyszłateżżadnapodpowiedźzestronybliskich. Niktniewskazywałkierunkówanisposobów,imwystarczało,żesięuśmiecham,nawetjeśliodrobinyśmiechuwemniewtedyniebyło.

Więcprzestałamprzesadzać.Histeryzować,ciąglesięobrażać,wstydzićbezpowodu,płakaćwnajmniejodpowiednimmomencie.Napierwszymmiejscu

stanęłanaukanieokazywaniażadnychemocji.Trochę mniejjużodstawałam,trochębardziejpasowałam dorodzinnegozdjęcia.Alewtedyniemiałamjeszcze pojęcia,żesątakiejnaukiskutkiuboczne.Żewkońcu przestanęczućcokolwiek.

Na nieczuciu dożyłamdwudziestegotrzeciegoroku życia.Cudem,biorącpoduwagęmiejsca,sytuacje istany,wjakieczłowiekpotrafiwejśćna nieuczuciu Potemzaczęłamsiębudzić,dogłosudoszławemnie dziewczynkazprzyklejonymuśmiechem.Zakneblowanadziewczynka,torturowanalatami. Nieczucie schodziłotakboleśnie,żenawetsobieoszczędzępowrotu myślamidotegoczasu.

Dzisiaj,zpomocąmojejpsychoterapeutki,oduczam sięuciekaniawjedynysposóbregulowaniaemocji,jaki znałam.Poznajęnowe,nieznaneiczęstoprzerażające, alezdrowekierunki.Ijużnie histeryzuję,tylko przeżywam.Niejestem przewrażliwiona,tylko wrażliwa.Ajeśli ktośmaztymproblem,tojużjegoproblem.

BeataKołodziejczyk (ur.8kwietnia1983wWarszawie)–pisze,redaguje,korektoruje,składa, wydaje,fotografuje.DawniejPortalPisarski,Eprawda,Sofa,6.2Magazyn, dzisiajHelikopterOPT,Wydawnictwoj,ObszaryPrzepisane,BabiniecLiteracki,Fabularie,Drobiazgi,StoStronSamotności,WspółczesnaPolska Poezja,WydawnictwoMorphinum.Jakdotądwydała:tomwierszy„(A) tomik”,zbióropowiadań„Czterysmaki”,tomwierszy„wprzepie(p)rzeniu”, książkędladzieci„Łatywkratę”,tomwierszy„uzbrojonapouszy”,pierwszą częśćpowieści„Uśpieni.Brudnełona”,tomwierszy„Bezżadnegotrybu”.

aniołiwiedźma

cosiędziejew tymkraju?!

Tomy,kobiety,Wynieliczyciesięznami, NaszglosjestwciążprzezWasuciszany, NIE!

DOŚĆ! NIEPOZWOLIMY!

Mydziśtutajwojnęurządzimy! Wojnęonaszągodnośćinaszeżycie. Czymyśliciezebronićsięniepotrafimy?

Czarnyprotest–iwcalenatymniezakończymy!

Rząd,kościół,patriarchat,chujzWami!Niebędziecie rządzićnaszymimacicami!

ATyjednazdrugą,jesteśprzeciwnaprawuwyboru,zobaczymycopowieszgdysamawylądujeszwtymgnoju. Gdypójdzieszsiedzieć,boporoniłaś,gdyTwojedzieci zostanąsame,coimpowieszgdyzapytajądlaczegoktoś odbieraimmamę?

GdylekarzodmówiratowaniaTwojegożycia,bożycie płodujestważniejszeniżrozrywającaCięodwewnątrz ciążapozamaciczna?

GdyTwojedzieckourodzisięnieuleczalniechore,albo bezgłowy,ust,nosa?Będzieumieraćwmęczarniach naTwoichrękach?Gdyzakazbadańprenatalnychnie pozwolijużwciążyleczyćwadrozwojowych?Wtedyteż będzieszbićbrawokościołowi?

Agdyzostanieszzgwałconaipiętnotegozdarzenianie pozwalającezapomniećwychowywaćzmuszona?

MyśliszzeCiebietoniedotyczy?

Obudźsię!

ZobaczjakpodobneprawofunkcjonujewIrlandii1 czy Salwadorze,możeotworząCisięoczy!

Może...

ATymężczyzno?TonieTwojasprawa?Tomożebyć każdy,Twojażona,córka,siostra,matka. Niepozwólmynaprawołamiąceprawaczłowieka, wnaswszystkichogromnasiła, którajedynienabodziecczeka.

DorotaNietoperz

1 Tekstzostałnapisanywewrześniu2016roku

Gdynapotykamwmediachnasłowo„czarownica” lub„wiedźma”,zwłaszczawzaproszeniachnawarsztaty dlakobiet,mamalergicznąreakcję.Zgadzamsię,że„jesteśmywnuczkamiczarownic,którychniezdołaliście spalić”,leczmamjednocześnienieodpartewrażenie, że„czarownica”tocorazczęściejsłowo-wędka,zaprojektowanetak,byzarzucićhaczyknanasząpotrzebę poczuciasięwyjątkowoizajebiścieunikalnie.„Czarownica”brzmiprzecieżcharakternieizpewnościądaleko jejdo„AniołaDomowegoOgniska”,któregonacelownik bierzeVirginiaWoolfwEsejachwybranych1.Ajeślimamy wybieraćmiędzyczarownicąianiołem,towybórdla większościznasjestjeden,boaniołytonajarmarku. Ajednakistniejeteżjarmarczna,instagramowo-quasi-rozwojowo-newage’owawspółczesnawersjaczarownicy,któraodczasudoczasuokadzadomszałwią iznadwie„szamańskie”piosenkizYouTuba,powołując sięnafizykękwantowąsugeruje,żetkarzeczywistość, wymyślającjąsobie.Żewystarczysięskoncentrować idostajesięto,czegosiępragnie.Ciekawe,jakwytłumaczysobiemojąchorobępsychiczną,możeniemyślędość pozytywnie?Przeciwkotakiejwersjiczarownicyskładamprotest.Zdajemisiębyćwiedźmązwatycukrowej.

Kobieto–myślęsobie.Czynaprawdępotrzebacidodaniaczarowniczegoprzydomka,byczućsięnonkonformistkąalbocowięcej–sobą?Czyniemainnejdrogi doobjęciadziedzictwa,naktóreskładasięnietylkobunt wobecustalonychnorm,aleisłużenieinnym,pomoc, wsparcie?Wielezczarownicbyłoprzecieżzielarkami, akuszerkami,„medicinewomen”.Myśleniewkategoriach„jestemczarownicą”kojarzymisięzkultemżołnierzywyklętych,dumniztego,czegonigdyniezrobiliśmy, alepodcozwdziękiemniedźwiedziasiępodpinamy.

Zpowodutychwątpliwościzpewnymzgrzytem zębówotwarłamwywiad2 KatarzynyWężykzpisarką MonąChollet,autorkąksiążkiCzarownice.Niezwyciężona siłakobiet.Polecamdowgląducałytekst,mniespodobałosięjednobardzoprzyziemnezdanie:„Każdaznas powinnazdecydować,cochcezaakceptować,przeciwko czemusięzbuntować,awjakiejkwestiipójśćnakompromis.”Tabrzmiącawyjątkowotrzeźwoiwybitnienieczarowniczokwestiaoddajewedługmnierzeczywistość, wjakiej,wmniejszymlubwiększymstopniu,działamy (choćmożnadywagować,czywpatriarchalnymspołeczeństwienaszewyboryniesąprzypadkiemiluzoryczne).Poconazywaćsięwiedźmą,jeślimożnaopisać siępoprostusłowami„kobietadokonującawyborów”?... Pocotenbonus,przydomek,tochwalebneokreślenie?...

Próbujęzagłębićsięwswójprotestizłapaćto,co powodujewemnietyleoburzenia.Zdajęsobiesprawę, żezpewnościąkilkasetlattemuspalonobymnienastosie,bojestempsychiczniechora–takanonkonformistkaNIEzwyboru.Nieprzewidywalna,niebezpieczna,

1 wydawnictwoKarakter,Kraków2015

2 https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,2557331 3,czarownica-to-kobieta-ktora-nie-zyje-dla-przyjemnosci.html#S.WK.C-B.5-L.1.maly(dostęp11.10.2020)

widzęsłyszęmówię

dziwaczna,niemieszczącasięwnormach,niereagującatak,jakzdrowawiększość.Mamwięcmandat,by nazwaćsięczarownicą,niepotrafięjednaktegozrobić. Mamwrażenie,jakbymtymsamymujmowałaczegoś szamankom,uzdrowicielkom,zielarkomzcałegoświata,tymdawnymitymżyjącym.Janiejestemmedicine woman.Tymbardziejniejestemwiedźmą.

Zastanówsięproszę,pococi„czarownica”przed imieniem,dlaczegoniemożeszbyćpoprostu,naprzykład,„Kasią”,„Dorotą”,„feministką”czy„nonkonformistką”,zostawiającwspokojupamięćsetektysięcyinnych kobiet?Jawiem,jawiem.Totakdobrzebrzmi.Może dlategowciążtakwieluznaswygodniejzprzydomkiem „czarownica”niż„feministka”.Boczarownicaczaruje, afeministkatoprzecieżciężkikawałekchleba.

ZuzannaKorońska

pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse2016),psycholożka, graficzka,prowadziblogapoświęconegochorobompsychicznym: www.bipolarlandscape.com

„obrazwartjest więcejniż1000 słów”

przysłowiechińskie

Obrazyisztukawizualnaniesątylkoreprezentacją naszegoświata–toonegokształtują.Obrazytowarzysząludzkościotysiącleci.Pokazująaktualnewydarzenia, upamiętniająistotnedlanassprawy.Omalarzachmówi się,żebylitopierwsipublicyści.Obrazykształtująnasze wyobrażenieoświeciejużbardzowcześnie.Kształtują gojeszczesilniejniżjęzyk,któregoużywamy.

Codzienniedocieradonasmasaobrazów.Wciągu jednegodniawspółczesnyczłowiekodbieratakąilość informacji,jakączłowiekżyjącywXIXwiekuotrzymywałwciągudwóchlat.Obrazyzmediówspołecznościowych,telewizji,prasy–nasyconebarwami,ruchomewizje.Niejesteśmywstanieichprzetworzyć, jesteśmynieustannieprzebodźcowani.Pomyślmy chwilęotym.Comówiąnamotaczającenasobrazy? Jakiprzekazdajenamwspółczesnyświat?Jakobrazy, kształtująnaszświatopogląd.

W1977rokuwysłanowkosmossondęVoyager2. Zawierałaonawiadomośćdoobcychnamcywilizacji. Nagranopłaczdziecka,dźwiękilasu,śpiewptaków.Wysłanotakżeobrazprzedstawiającyludzi.Obraztenkrąży pobezdrożachgalaktyki.

Czasamisięzastanawiam,cobybyło,gdybyktoś goodnalazł,jakaśobcacywilizacja.Iodczytałbyzniegowiadomość,żenaZiemiżyjądwarodzajeludzi. Tacy,którzycośrobią(machająrękąnapowitanie) oraztacy,którynierobiąnic.Stojąobok–towarzyszą.Swojadrogąumieszczaniedwójkiludzi–kobiety imężczyzny–rasykaukaskiej–masięnijakdonaszej cywilizacji.Niejesteśmypodzielonymbinarniespołeczeństwem.Mamyowielewięcejpłciitożsamości

VectorsbyOonaRäisänen(Mysid);designedbyCarlSagan&FrankDrake; artworkbyLindaSalzmanSagan

niżpokazaliśmytoobcymcywilizacjom.Zresztąkoncepcjaparteżjestjużtrochępodstarzała.Tworzymy raczejstada–składającesięzróżnychkonfiguracji, wnichżyjemyiutrzymujemykontaktysocjalne.

Dodatkowokoncepcjakoloruskóry.Czemuniewysłaliśmywkosmosobrazumężczyznyociemnymkolorzeskóryikobiety,którajestazjatką?Statystycznie naZieminajmniejjestosóbbiałych.Czemutomężczyznamacharękąnaprzywitanie?Todużopytańjak najednąspójnąwiadomośćdoinnychcywilizacji.

Tasytuacjaniewątpliwiepokazujeniesprawiedliwetraktowanieinnychgrupspołecznychietnicznych niżbiali,harmonijniezbudowanimężczyźni.Amynie jesteśmytylkobiali,szczupliimęscy.Tomanipulacja,którajestdlanasniebezpieczna.Tracimykontrolę,gdyjesteśmypodwpływemmanipulacji.Dajemy sobiewmówićróżnerzeczy.Ulegamypresjistereotypu.Pomyślmychwilęotym,jaktenwizualnynurt jestsilny.Tomanipulacjaukazującabiałychludzi, jakodominującychnaplanecieZiemia.Zastanówmy sięnadtymgłębiej,jakbardzotakisposóbmyślenia implikujezastanąrzeczywistość.

Wwielukrajachpostkolonialnychmożnaznaleźć produktydowybielaniaskóry.Wwielukrajach,które zakolonizacjębyłyodpowiedzialne,produktydoprzyciemnianiakoloruskóry.Stereotyp–powtarzanyprzez wiekiwklasycznejsztucewizualnej–utrwaliłobraz białegoczłowiekaodnoszącegosukces.Naobrazachbył przedstawianyjakozwycięzca,zatrybutamiwładzy,jadącykonno,wotoczeniuproporców,broniiabsolutu (kościół).Zatemwtychkrajachpożądanyjestjasnyodcieńskóry,jaknajbardziejzbliżonydoczłowieka,który odniósłsukces–lubwyraźmysięprecyzyjnie–któregopokazanoprzezwiekiwtensposóbnaobrazach. Wkrajachodpowiedzialnychzaprocesykolonizacji–takichjakPolska–synonimemsukcesujestbiałyopalonyczłowiek.Mabowiemczasipieniądze,żebycieszyćsięwakacjamiwsłońcu.

Czyżniejesttak?Bardzoczęstosłyszę,żeprzecież my,Polacy–niejesteśmyodpowiedzialnizakolonizację świata.Otóżjesteśmy.Wyjdźmywreszcieztejnaszej strefykomfortu.Wielewnasrasizmuiksenofobii.Oraz odwiekówfinansowoimoralniewspieramymaszyneriętejkolonialnejsiływyzysku–KościółKatolicki. Orazjeździmypodrogachwybudowanychzaśrodki unijne.Europadysponujetymiśrodkami,ponieważ wcześniejdokonywałarabunkówigrabieżyorazkorzystałalatamizniewolniczejpracy.Europejskiepaństwawprowadziłyidbałyoutrzymanienierówności wrozwojuidostępudodóbrwypracowanychprzez społeczeństwa.Tensystemkontroliowocujedodziś strefamiwpływównabyłekolonie,kontrolowaniem rynkówzbytu,faworyzowaniemeksportu.

Tostereotypyprzeznasprzemawiają,tkwiąwnas głębokozakopane.Testereotypy,którekazanonam oglądaćodnajmłodszychlat,mająolbrzymiwpływ nanaszepostrzeganieświata.Strukturymózgu,które odpowiadajązapostrzeganierzeczywistościrozwijają sięwcześniejniżte,odpowiadajązakrytykęrzeczywistościimyślenieabstrakcyjne.Zatemnaszmłody mózgniemajeszczemechanizmówobronnych,żeby

widzęsłyszęmówię

sięobronićprzedmanipulacją.Przyswajapoprostuto, comupokazujemy.Bezkrytycznieiufnie.Jeślipokażemymu,naobrazkuwprzedszkolu,żemamagotuje ipiecze,córkajejpomagapodczasgdytataczytagazetę asynekbawisięklockaminapodłodze–tomałymózg zapamiętatenpodziałról.JeślipokażemybiałegoPana Jezusa–blondynaoniebieskichoczach–totakiobraz naszmózgzapamięta.Ibędziegokojarzyłzbogiem,absolutemisiłąwyższą.StądwieluartystówspozaEuropy pokazujereligijneobrazyużywającpostacioróżnych kolorachskóry,przedstawiającJezusajakoosobęociemnymkolorzeskóry,latynosa,członkardzennychplemion ameryki,kobietę,lesbijkę,osobęniebinarną.Teobrazy częstosąźródłemkontrowersji.Emocjejakiewzbudzają dodatkowopokazują,jaksilnymożebyćwpływsztuki wizualnejnanaszepostrzeganierzeczywistości.

Niektórzybroniąnaszegoprawadoprezentacjiswoichpoglądówwolnościąsłowaiekspresjiartystycznej. Tenargumentjestprzytaczanyprzezobiedyskutujące strony–zwolennikówJezusaniebieskookiegoblondyna orazJezusaqueerowego.

Alewolnośćekspresjiartystycznejtoprzedewszystkimodpowiedzialność.Mamystanodpowiedzialności zasłowoizaekspresję–boonetworząwolnośćnaszego społeczeństwaiszerokopojętegokolektywu.Wolność odmanipulacjiikrzywdzącychschematów.Tojestodpowiedzialnośćzazmianęmyślenia,zmianęspołeczną zaprzeciwdziałaniewykluczeniu.Zmieńmyistniejący modelponieważrzeczywistośćwokółnassięzmieniła. Przeanalizujmyciekawyprzykładtejzmiany.

Wbadaniachprzeprowadzonychw2017rokunatematseksualnościPolekiPolakówprzezprof.Lwa-Starowiczapokazanociekawie,jakwPolscedziejesięwłaśnie trzeciafalarewolucjiseksualnej.Wporównaniuzpoprzednimilatamiwzrosładwukrotnieliczbamężczyzn narzekających,żepozbliżeniunieotrzymujeodkobiet wystarczającodużejdawkiczułościibliskości.Kobiety poosiągniętymorgazmiezajmująsięswoimisprawami, przeglądająmaile,kończąprezentacjęlubprojekt.Tak zmieniasiępolskarzeczywistość.Zmieniająsiękobiety, ichoczekiwania.Czasemzastanawiamsięnadtym,jak trudnobyćwspółczesnymmężczyzną.Ilośćpresjijaka towarzyszyimcodzienniejestprzeogromna.Kobiety zaczynajądostrzegaćczymjestpatriarchatijakbardzotensystemichzawodzi,jakbardzojestkrzywdzący iopresyjny.Pragnienieuwolnieniaztradycyjnychram ischematówjestniezwykłesilne.Zdrugiejstronymamy mężczyznę,którychcesięwtychnowychzasadachodnaleźć.Stworzyćjakąśformękoegzystencjinainnych zasadachniżgowychowano.

Pomyślmyjeszczechwilęnadtymistereotypami. Mężczyznawsztuceklasycznejjestprzedstawianyjako podmiot,którypragnie–kobiety,władzy,uznania,wyróżnienia.Wsztucewizualnejkobietatozwykleobiekt pragnień,którytowmalarstwieokupujądwiepodstawowestrefy.Niezmiennie.Pierwszastrefatomatka.Kobietysąprzedstawianejakomatki,karmiące niemowlęta,płaczącenadgrobemdzieci,któreumarły. Kobietystrażniczkidomowegoogniska.

Drugastrefa,którąokupująkobietywmalarstwie topodłoga.Zawszeleżą,zawszemająrozchylone

widzęsłyszęmówię

kolana.Kobietykusicielki,ulegająceswoiminstynktom,uwodzące.Słabeibezwolne,wystawionenapastwęswojejżądzy.Jestjeszczejednarola,którąmają kobietywsztucewizualnej–tofemmefatal.Każda ztych,którełamiąschemat,sąbezdzieci,bezrodziny, mająpotrzebyseksualne.Toone–grzeszneizłe.Tak naswidzispołeczeństwo.

Amężczyzna?Jegoarchetyp?Cóż,tozwycięzca, wotoczeniubroni,bezwolnychkobiet,któresąujego stóp.Oczywiściesątakżeobrazyświętychcierpiących ipoświęcającychsię,abyzbawićświat.Nawetwtedy, kiedycierpiąichciałaprzypominająciałatrenerówpersonalnychidealniewyrzeźbioneiatrakcyjne.

JeślimyślimyojakimśojcostwietomusimyprzywołaćobrazSaturnajedzącegoswojegosyna.AlboAbrahamaskładającegowofierzeIzaaka.

Słowodaję,historięotym,żeBógpoprosiłozłożenie wofierzeswojegodzieckatomógłnapisaćtylkojedynie mężczyzna,wychowanywpatriarchalnymspołeczeństwie...Kobietapopukałabysięwczoło.Orazprzypomniałasobiejakjejciężkobyłowciążyiurodzićipotemkarmić,jakmałapiraniasięprzyssaładopiersi.Jak tobolało.Potemkobietaprzypomniałabysobietowstawaniewnocy,przebieranieśmierdzącychpieluch.Potem odpowiadanienatewszystkiepytaniaiuczenieświata małegoczłowieka.Apotembysiępopukaławgłowęipowiedziaładoboga–samsiękurwazłóżwofierze.

Tenstereotypjestwyjątkowoniesprawiedliwy.Mężczyźnitakżepotrafiąokazywaćdzieciomwieleczułości. Tenstereotypjestszczególniedlanichkrzywdzący. Potrafiąsięznimibawić,czerpaćradośćzobserwacji ichrozwoju.Ichkontaktzdziećmijestunikalny.Aleten aspektjestcałkowiciepominięty.

Zkonwencjąprezentacjikobietwewspółczesnych mediachpostanowiłasiępobawićgenialnahiszpańska artystkaYolandaDomínguez.Jednymzjejperformence były Pozy (Poses).Wtejinstalacjiskrytykowałasposób, wjakikobietysąprzedstawianewczasopismachmodowych.Częstoprzyjmujątamnienaturalnepozy,wskazującenaichupośledzenie,brakkoordynacjilubchwiloweprzerwywgrawitacji.Yolandapoprosiłamodelki oodtworzenietychpóz(kategoriakobietanapodłodze wsztucewizualnej)wprzestrzenimiejskiej.Ciekawy byłefekttegoeksperymentu.Ludziebieglipomócmodelkom,wzywalipolicjęlubkaretkę.Takijestwłaśnie światmodyikolorowychczasopism.Kompletnienierzeczywisty.Utrwalającystereotypkobiety.Pokazujący jejniemociindolencję.Orazzainteresowaniejedynie wizualnąreprezentacjąswojejosobowości.

Kobietysięzmieniły?Nie–onenigdytakieniebyły. Nigdyniebyłyzainteresowaneleżeniemnapodłodze. Nigdyniebyłyzainteresowaneobecnościąnadrugim planie.Poprostutamjeumieszczono.

Feminizmdużootymmówi,zastanawiasię,comożnabybyłojeszczepoprawić,przeanalizowaćiprzedyskutować.Patrzymynaperspektywękobiet,zajmujemy sięichproblematyką.Tozrozumiałe,tojestgłównynurt badańfeministycznych.Alepytaniecodalej.Pominęłyśmycałkowiciewnaszychrozważaniachkwestięrodziny.Zostawiającjąniejakowrękachprawicy.Wartości rodzinne,rodzina,dzieci–tostałosięsztandarowym

tematempolskichnacjonalistów.Zresztąnietylkomy mamyztymtematemproblem.Ogólniefeminizmeuropejskikwestiętakistotnąpominąłzupełnie.Jakbyśmy totalnieniechcielinicztymzrobić.Jakbykwestiadzieci kończyłasięnadyskusjiczyjemiećczyichniemieć.Podobniezrobiłyśmyzewspółczesnąkonstrukcjąmęskości.Zupełniezostawiłyśmytentemat.Jakbypoprostu należałosiędonasdostosować.Ataktoprzecieżnie wygląda.Niezaproponowałyśmyżadnejzmiany.Żadnej redefinicjiwspółczesnejmęskości.Jakbynaszeoczekiwaniakończyłysięnatym,czegomająnierobić.Kiedyś tomężczyznasilnyiagresywnymiałwiększeszanse nareprodukcjęiprzeżycie.Takdziałałwtedyświat. Alenaszespołeczeństwoewoluowałoisięzmieniło.Dr. LidiaJaniszewskaporównałatenstanrzeczydosytuacji wjaskini.Otóżkiedyśroląmężczyznybyłoupolować mamuta.Iongoprzynosiłdojaskini,rzucałobokogniskadumnyimówiłdokobiety:„weźteraztoogarnij.Te dzieci,ognisko,przygotujmamuta,oskórujgo,ugotuj, upiecz.Sięgeneralniezajmijwszystkim”.Itaktotrwało,dopókinasfeminizmniewyzwoliłztejroli.Teraz mamysytuację,wktórejdumnymyśliwyprzychodzi dodomuzmamutemirzucagonastół.Niewiem,czyte znas,któremieszkałykiedyśzmężczyznamizauważyły żewieluznichzostawiazakupynastole–jakbyjakaś magiamiałajeprzenieśćnapółki.Alewróćmydomamuta.Myśliwydumnyrzucamamutanastółisłyszy: „Gdzieztymmamutem,spierdalajznim.Japostanowiłamnazbieraćjagódigrzybów.Niebędęjadłamamuta.Dziecijużjadły,boupolowałamkróliki”.Iterazten mężczyznazostajeztymmamutem.Dramat,poprostu dramat.Gnijemutenmamut,aonstoiiniepojmuje coposzłonietak.Przecieżzarobił,przyniósł,upolował ispotykagotakaniewdzięczność.Iwiecieco–jagotrochęrozumiem.Niktnieprzedefiniowałmupojęć.Nikt nieskłoniłdodialogu–żemożetenmamutniejestjuż potrzebny.Żemożebyśmytakinaczejtozaplanowali. Możewcaleniemusiszpolować.

Jakoeuropejskiefeministkirobimywszystko,żeby wstaćzpodłogi,byćprzedstawianezatrybutamiwładzy. Stworzyćswojądefinicjęnanowo.Aletotalniezostawiłyśmyresztęspołeczeństwasamąsobie.Wstałyśmy zpodłogi,otrzepałyśmysię,odbyłyśmydyskusjęczy trzebasiędepilować,czyteżnie.Inakońcurozejrzałyśmysiędookołaiobrażamysięczasem,żeświatireszta społeczeństwazanaminiepodążyła.

Celowopiszętuoeuropejskimfeminizmie.Ten dyskursbyłmibliskidotejpory.Dopókiniezaczęłam rozglądaćsiędalej.Dopókiniezaczęłamzastanawiać siębardziejnadtymconasotacza.Każdawalkajest ważna,każdakrzywdapowinnabyćzauważona.Często jednakpopełniamybłąd,przestajemymyślećglobalnie. Tak,jakbynaszasytuacja–tuiterazbyłanajcięższa inajważniejsza.Tonaturalne,żesięnamtakwydaje. Zupełnietakjakwtedy,kiedyskupiamysięnaredefinicji rolikobiety,apomijamyredefiniowanierolimężczyzny. Kiedyskupiamysięnadyskusjachoeuropejskimfeminizmieazapominamy,żejużniejesteśmykolonizatorkami.Pomyślmy,gdziefeminizmsięrozpoczął.Gdzie porazpierwszygozaczętozwalczać.Feminizmunie wymyślałybiałeeuropejki.Onezaczerpnęłytenpomysł

odinnychkultur.Pomysł,żewspołecznościwszystkie płciemajątesameprawaiobowiązkioraztakiesame możliwościrozwoju.Wrdzennychkulturachwielukontynentówutrzymywanotakierównościowodziałające społeczności,dopókiniepojawiłsiętambiałykolonizator,któryrozpocząłopowieśćoabsolucie,którywymagaodkobietbyciaposłusznymiizależnymiodwoli mężczyzn.Rozwiązaniejużkiedyśzastosowane–białe feministkiskolonizowałyidostosowałydoswoichpotrzeb.Zresztąnadaltorobią.Nadalzapożyczają.

Doskonałąilustracjąjesttuprzykład–LasTesis–dziękiprzejmującemuperformancecałyświatpoznałnazwęzałożonegoprzez4kobiety–1,5rokutemukolektywufeministycznego.Ichperformancepołączyłelementy choreografii,scenografii,poezjiimuzyki.Każdemuztych elementównadałyprzejmującycharakteriznaczenie. Poszłyśladamigenialnychfeministycznychperformerek rzucającychwyzwaniepatriarchalnemuświatu.

Każdyelementmatuswojeznaczenie.Głębokoosadzonekulturowowrzeczywistościchilijskiej.Ichperformancezostałpowtórzonywwielukrajach.Tam,gdzie kobietyutożsamiłysięzprzekazemibyływpodobnym kontekściekulturowym–wwielukrajachamerykańskich–performencekończyłsięoczyszczającymcatarsis –płaczem,krzykiemalboekspresjązłościibezsilności. Falarozlałasiędalej...Słowaprzetłumaczononawiele języków.Takżenapolski.Zmieniającichtreśćidostosowującjądolokalnychwarunków.WPolscedodano fragmentotym,żetoniejestmojawina–„nieważne ilewypiłam”.Zmienianokontekstkulturowy.Zmieniano znaczenia.Dokonanozapożyczenia.Pierwotnedzieło nawiązującedoprzemocy,konkretnychśmiertelnych ofiar,wypowiedziprezydentaS.Piñera,przemocystosowanejpoprzezCarabinerosdeChile–topierwotne dziełozostałozmienione.Zostałoskolonizowaneprzez białefeministki.Którenimpostanowiływalczyćoswoje prawa.Końcemtegoperformencujestjegoadaptacja domuzykitechnoiodtwarzaniewdyskotekach.Tonie jestmuzykadyskotekowa,tojestkrzykwobronieofiar. Konkretnychkobiet,którezginęłynatejbarykadzie…

Ciągleniewiem,czymamyprawodotakichzapożyczeń.Zwłaszcza,żezawszewypaczamyznaczenia, rozmywamyto,coważne,pomijamyinnekultury.Czy tonadalkolonizacja?Czytonadalwalkazpatriarchatem?Czywjejimięmamyprawozmieniaćznaczenie takdoskonałegoartystyczniedzieła?

Nieznamodpowiedzinatepytania.Alechcęjesobie zadawać.Ostateczniemójfeminizmniejestważniejszy lublepszyodtego,feminizmu,któregoistotąjestwalka oprzetrwanie.Możewłaśnietacodziennawalkaoprzetrwaniekultur,obronęspołecznościprzedwyzyskiem korporacji,przeżycierodzin,prawodowychowania dzieci–możetawalkajestistotniejszaodwalkiodepilacjęnóg.Każdawalkazasługujenauwagę,każdajest potrzebna.Tymbardziej,żezmieniającdyskurseuropejskiegofeminizmumamyszansędostrzectakżeinne odcienie,udoskonalićto,cojużistnieje.Mamyteższansę zastanowićsięjakzdefiniowaćnanoworodzinę.Stado, wjakimżyjemy.Totak,jakztymmężczyznąwjaskini, któryprzychodzizmamutem.Możewreszciezadajmy sobiesprawę,żeulegliśmyzmianie,niepotrzebujemy

widzęsłyszęmówię

już,żebyktośnamprzynosiłmamuta.Nieżyjemyjuż wczarno-białymświecie.Redefiniujmytakiepodstawowepojęciajakmałżeństwo,rodzicielstwoirodzina. Zmieńmyjetak,abymałżeństwoniebyłojednoznaczne zusankcjonowanymprawemposiadaniemprywatnej prostytutkiisłużącej.Powiedzmyotwarcie,żeojcowie posiadajątakiesameprawaiobowiązki.Przestańmysię oszukiwać,żealimentypłacisięnapotrzebymatki.Płaci sięje,żebyutrzymywaćdzieci.Przestańmysięoszukiwać,żeistniejecośtakiegojak„normalna”rodzina.Nic niejestjużnormalne,ponieważzbytwielesięzmieniło. Czasnanowąsztukęwizualną,którapokażenamświat taki,jakimgostworzyliśmy.Istot,którewybijająsięponadsmutnyobrazekkrążącypobezdrożachGalaktyki wsondzieVoyager2.Wszyscyzasługujemynawięcej.

KasiaPiątek

Biofizyczka(UniwersytetŁódzki)ispecjalistkads.dyplomacjiiprotokołu (PISMiUniwersytetWarszawski).AktualniestudiujewInstitutodeInvestigacionesFeministasnaUniwersyteciewMadrycie.Interesujesięfeminizmempostkolonialnym,zagadnieniamizwiązanymizprzejawami patriarchatuwżyciuspołecznymikulturzeoraznierównościamizwiązanymizbinarnympodziałemświata.

„Fascynujemniezmianaiświat–mamnadzieję,żekiedyśtezjawiska zrozumiem”

jestemsilna, bopomagam innymkobietom waborcji

Toniejestczęstoaniregularnie,poprostuwtedy,kiedytrzeba.Chybamamwsobiecoś,copowoduje,żekobietymiufająiwiedzą,żenigdyniepotępięichwyboru, żezawszepomogę.Pierwszyraztobyłamojaprzyjaciółka,zadzwoniładomnie,gdysmażyłamkotletyizanimmi powiedziałaocochodzi,jajużwiedziałam.Zaczynałyśmy wtedystudia,aonaprzywiozłaniechcianąciążęzwakacji.Nawetnierozmawiałyśmyomożliwościutrzymania ciąży.Toniebyłtenczas,niebyłtenchłopak.Studentka zniezamożnegodomu,wychowywanatylkoprzezmatkę–niechciałafundowaćpotencjalnemudzieciakowi kalkizeswojegożycia.Byłazdecydowanaprzerwaćciążę, ajabyłamzdecydowanajejpomóc.Wewczesnychlatach dwutysięcznychniebyłojeszczelekarzyzsumieniem, aledziałałojużoddawnapodziemnepaństwokobiet, wstęptysiączłotych.Największymproblemembyłozorganizowaćtakąkasęwtydzień,zapożyczyłyśmysięchybauwszystkichznajomychzbierającpo50złnazabieg. Pojechałamznią,tobyłgabinetwmieszkaniuwbloku, namiejscuanestezjolog,czysto,profesjonalnie.Samzabiegtrwałokoło15minut,dłużejsięwybudzała.Potem lekarznasodwiózłdomieszkaniakoleżanki,arodzicom powiedziałyśmy,żejesteśmynaimprezie.

widzęsłyszęmówię

Uwierzyli.

Mojadrugaprzyjaciółkazaszłakilkalatpóźniej, alebyłyśmywciążnastudiach.Spóźniającysięokres, rosnącepiersi,mdłości.Przyszładomnieizrobiłatest ciążowywtoalecie.Wyszedłpozytywny.Teżbyłazdecydowana,chociażczęśćnaszejbabskiejpaczkinamawiała jądozmianydecyzji.Wsparłająjejmatka,którazałatwiła lekarza.Tabletkiwgabinecie,potemprzyjęcienaizbę ztzw.“poronieniemwtoku,nieodwracalnym”.Odebrałamjązeszpitala,ojcupowiedziała,żebyłaumnienanoc. Uwierzył.

Obienieżałują.Obieczasemotymmówią.Obiemają mężówidzieci.

Potembyłykoleżanki,którepotrzebowałytabletek izamawiałyśmyjeodKobietnaFali(WomenonWaves). Bywałyteżpotrzebnepigułki„po”idzieliłamsiękontaktemdomojegolekarzanaNFZ,którywypisywałjebez problemów.PrzywoziłamEllaOnezzagranicyidawałam potrzebującymdziewczynom.Przekazywałamnieużyte zestawydodomowejaborcjioddziewczyn,któresięnie zdecydowałyidawałamjetym,którezdecydowałysię usunąćciążę.Tłumaczyłamjakjebrać,czegopotrzebują icosiębędzieznimidziało.

Zawszewspieramkobietywichwyborze,nawetjeśli toniebyłbymójwybór.Abyłamwsytuacji,gdymusiałamgodokonać,zaszłamwnieplanowanąciążę.Możliwośćwyborudałamipewność,żechcęjązatrzymać. Loszadecydowałinaczejiporoniłamwewłasnymdomu. Mamwięcosobistedoświadczenieprzebieguporonienia, nieważneczyjestwywołanesztucznie,czynaturalnie, wyglądataksamo.Todużopomaga,mogępowiedziećkobiecie–„wiem,cobędzieszprzeżywać,wiemcobędziesię zTobądziało,możeszwkażdejchwilizadzwonić,mogę wkażdejchwiliprzyjechać”.Itorobię–jestemwkontakciezdziewczynami,któredecydująsięwziąćtabletki, informujęjeoichdziałaniu,otym,cobędączułyicosię stanie.Comająsobieprzygotować,jakieleki,czyikiedy powinnysięudaćdoszpitalaczylekarza.Imówięim takżeosytuacjiprawnej–dokonanieaborcjisamodzielniezakupionymitabletkamijestlegalne,informowanie oprzebieguaborcjiidziałaniulekówteżjestlegalne.

Mamzasobątakżedoświadczenieudanejciąży,chcianej,chociażtrudnej.Niewyobrażamsobieprzechodzenia niechcianejciąży.Rozumiem,jakdziałająhormonyciążowe,jakdziałapersonifikacjapłodu,żeodpoczątkuczuje się,żetodziecko.Iwiem,żenatymwłaśnieopierająsię przeciwnicyaborcji–mówiąozabijaniudzieci,awtedy każdymawgłowieobrazróżowegobobasa,któregochce sięchronićitulić.Większośćludzimadzieciiodpoczątkuciążytraktująpłódjakodziecko,adzieciwywołują mnóstwoemocjizwiązanychzmiłością,czułością,chęcią ochrony.Dlategowłaśnie„udzieciając”płodydyskursantyaborcjonistówjesttakiskuteczny.Jednakznamstanowiskonauki,wiem,żerozwójukładunerwowegopłodu w12tygodniuniepozwalanaczuciebólu,płódniema świadomości,jestzupełniezależnyodorganizmumatki. WItrymestrzeokoło30-50%zapłodnieńkończysięsamoistnymporonieniem,wywołanieaborcjinatymetapie niejestwięcniczymnienaturalnym.

Zdrugiejstronymamyrównieżkwestiępóźnych aborcji,do22tygodniaciąży–tozdjęciamipotych

zabiegachposługująsięśrodowiskaanti-choice,manipulując,żetakwyglądakażdaaborcjaiposługującsię niepotwierdzonymwnauce„syndromempostaborcyjnym”(tymczasemwiększośćkobietpoaborcjiczuje ulgę1).Manipulacjitejulegajączęściowoteżzwolennicy prawawyborumówiąc,że„aborcjajestzawszetrudnymidramatycznymwyborem”.Jest,jeśliporuszamy sięwgranicachobowiązującejwPolsceustawyczyli przypadkachpozgwałceniu,zagrożeniużyciamatkiczy ciężkichinieodwracalnychuszkodzeniachpłodu.Ten ostatniprzypadekjestwykrywanywchcianychciążach wUSGpołówkowym(18-22tydzieńciąży)iinformacja onieuleczalnychwadachpłoduzewskazaniemdoaborcji faktyczniejestdramatyczna,adecyzjatrudna.Szczególnie,gdywbrewobowiązującejustawie,uniemożliwia siędokonanielegalnejaborcjiiosobawciążymusiszukaćpomocywpodziemiulubzagranicą.Tosąwłaśnie dramatyczneprzypadkipóźnychaborcji,anieżekomuś odwidziałosiębyciewciążyw6miesiącu.

Tawiedzaipoglądypowodują,żeznajdujęwsobiesiłę, abydziałaćwkobiecymkolektywieipomagaćinnymkobietom.Takżewtedy,gdyichwybórniejestmoimwyborem.Alenatymwłaśniepolegaprawowyboru.Idopóki niemamygozagwarantowanegoprawnie,dopókinie maedukacjiseksualnejopartejnawiedzy,powszechnej idarmowej/refundowanejantykoncepcji,dopótymusimy sięwspieraćwsiostrzeństwieiwnaszychwyborach.

Autorkaanonimowa

Przykładoweźródłainformacjiorozwojupłodu:

► TheJohnsHopkinsManualofGynecologyandObstetrics, wyd.4,2012,s.438-439,ISBN978-1-4511-4801-5 ► https://pl.wikipedia.org/wiki/P%C5%82%C3%B3d

1 https://oko.press/u-wiekszosci-aborcja-wywoluje-traumy-a-95proc-kobiet-zaluje-czyli-przynajmniej-zachodzie/(dostęp11.10.2020)

widzęsłyszęmówię

krótka opowieśćotym, jakzdobyłyśmy tabletkę„po”

WostatnimczasiejedenzkandydatównaprezydentaPolskioświadczył,żechciałbyporozmawiaćzdziewczyną,którapotrzebujeantykoncepcjiawaryjnej.Jateż bardzochciałamusłyszećtędziewczynę,więcpoprosiłamnaFacebookuohistoriezwiązaneztabletką72h. Dostałamwięcejodpowiedzi,niżsięspodziewałam.Oto wielogłosdziewczyn,którekiedyśpotrzebowałyantykoncepcjiawaryjnej,ponieważniechciałyzajśćwciążęiurodzićdziecka.Takpoprostu–niechciałyciąży zpowodów,któreniepowinnynasinteresować.Mam nadzieję,żetymchóralnymwystępemzaspokoimygłód wiedzypanakandydataiinnychciekawychtematupanów,którzyośmielająsiępodejmowaćdecyzjedotyczące naszegożyciaizdrowiazanas.

27lat,miastopowyżej500tysmieszkańców „Sobota,południe,pękłaprezerwatywa.Byłamzałamana,byłamnadrugimrokustudiówipaniczniebałam sięciąży.Wposzukiwaniachtowarzyszyłmimójchłopak.Najpierwposzliśmydoaptekiznadzieją,żektoś dasięubłagaćisprzedabezrecepty.Późniejbyliśmy wprzychodni,alepaniwrejestracjiodrazupowiedziała, żepandoktortakichtabletekniewypisuje.Potemszpital.Gdylekarkapowiedziałami,żeniewypiszemirecepty,zaczęłampłakać.Usłyszałam,żedyrektorszpitalanie pozwala.Nakońcuposzliśmydoginekologaprywatnie,wypisałtabletkę bezproblemu.Najbardziejstresujący dzieńwżyciu.Dotegomojawiedza natemattabletkibyłaminimalna.Jak jużjąpołknęłam,toprzeznastępne dwiegodzinymartwiłamsię,żeze stresuzwymiotujęibędęmusiałazałatwiaćkolejną”.

25lat,miastookoło170tys mieszkańców

„Wypisałamreceptęweterynaryjnądlasiostry.Bezproblemuprzeszło”.

22lata,maławieś

„Powodembyłapękniętaprezerwatywa.Wwielkimstresieposzłamdoprzychodni(nawsi,lekarz mężczyzna).Czułamstrach,żenie

zdążęzałatwićwszystkiegonaczasiwstyd,żebędę ocenianaprzezlekarza.Całasytuacjabyłabardzo stresująca.Całeszczęścielekarzwypisałreceptę bezżadnychkomentarzy”.

26lat,miastook180tysmieszkańców

„Pomagałamkoleżanceogarnąćtabletkę,dałamjej numerdomojegoginekologa,któryprzyjmujewsytuacjachawaryjnych.Mimo,żebyłampewna,żemójginekologwypiszereceptęitaksięstresowałamrazemznią”.

23lata,miastopowyżej500tysmieszkańców

„Przyjęłamtabletkęprzezzsuniętąprezerwatywę, choćryzykobyłoniewielkie.Pomógłmipartner(choćnie byliśmywtedyrazem),zapłaciłpołowęzawizytęuginekologaiposzedłzemnądoniego.Beztakiegowsparcia niebyłabymwstaniesamazapłacićipójśćnawizytę. Byłamzdesperowana,aledziękipomocypartneramimo wszystkoudałomisięzachowaćspokój”.

35lat,jednozwiększychmiastwPolsce

„Tobyłowdużymmieście,poszłamnaprywatną wizytę.Nerwy,nerwy.Położnazapytałaokilkarzeczy iwypisałalek“.

27lat,miastopowyżej500tys.mieszkańców

„KupiłamtabletkęweFrancji,nazapas,dlasiebie.”

18lat,miastook.200tysmieszkańców

„Stres,panika,brakpieniędzynareceptęprzezinternet(100zł)itabletkę(100zł),strachprzedpójściem dolekarzaidoapteki–acojakodmówiąsprzedaży? Acojaktabletkaniezadziała?Złożyłamsięzchłopakiem półnapół,wszystkojestdobrze”.

24lata,miastopowyżej 300tysmieszkańców

„Pękłanamprezerwatywa,akurat niebrałamtabletek.Tobyłotragiczneuczucie,dużostresupluspanika wywołanaprzezmojegopartnera, zktórympocałymzajściusięrozstałam.ObdzwoniliśmypółŚląskażeby znaleźćkogoś,ktoprzyjmiemnie prywatniewniedzielęidodatkowo będziechętny,żebytakąreceptęwypisać.Pozdobyciureceptymusiałam sięjeszczezmierzyćzkomentarzami pańfarmaceutek,któreoceniłymnie jakopuszczalską.Bardzonieprzyjemne.Mamtraumępotymzdarzeniu”.

20lat,maławieś

„Byłomistrasznieprzykro,żeniemogę decydowaćowłasnymcieleprzezto,

żektośinnymaodmiennezdanie.Byłamzałamana ikombinowałamjaksięda,żebyzdobyćtętabletkę.Bliskamiosobabyłazagranicąidziękiniejsięudało”.

27lat,miastopowyżej800tysmieszkańców

„Zapomniałamwziąćtabletkęantykoncepcyjną. Poszłamnaprywatnąwizytędoginekologa,któryodmówiłmiwypisaniareceptypowołującsięnaklauzulę sumienia.Ostatecznieinnyginekologprzepisalmitabletkę.Byłamznarzeczonym”.

32lata,dużemiasto

„Częstowyjeżdżamzagranicę,więckorzystam zokazjiikupujętabletkęnawypadek,gdybyktośzmojegootoczeniajejpotrzebował(samastosujęjużwkładkę domaciczną).Wśródmoichznajomychjestosoba,która spotkałasięzogromnymitrudnościamiwzdobyciurecepty(pochodziłazmojegorodzinnego,małegomiasteczka,wktórymniemieszkamjużod10lat).Niestety, trudnościtewynikałyzprzekonańreligijnychginekologaatakżewydanegoprzezordynatorazakazunawypisywaniereceptwszpitalu”.

20lat,maławieś

„Szukałamtabletkidlakoleżanki.Bliskiprzyjacielbył zagranicąimógłjąkupićbezrecepty,ażewracałdoPolski nadrugidzień,toniebyłoproblemuzjejprzywiezieniem“.

30lat,Poznań

„Stałypartner,aleniechcemypókicodzieci.Byłam przerażona,umówiłamsiędokilkugabinetów,praktyczniegodzinapogodziniewrazieczego.Jakiebyłomoje zdziwienie,kiedymójginekolognaNFZ,starszyPan około70,bezproblemuprzepisałmireceptę.Bezpouczania,bezwyrzutów.Tabletkęwykupiłamrównieżbez problemówwaptece.Podajęnazwęprzychodni,może sięprzyda–DagmedPoznańnaos.Chrobrego”.

27lat,miastookoło140tysmieszkańców

„Stres,brakinformacjijakmogłabymjązdobyć,całe szczęściekoleżankamiałakontaktdoginekologa,który niemiałproblemuzwypisaniemrecepty.Czułamjakbymrobiłacośnielegalnego”.

33lata,Warszawa

„Częstozdarzałomisięprzekazywaćtabletkędalej.Brałamteżudziałwimprezachzbierającychśrodki naantykoncepcjęawaryjną”.

28lat,miasto1,5mlnmieszkańców

„Miałamszczęście,ponieważwkryzysowejsytuacji miałamwdomutabletkępo,wypisanąwcześniejprzez mojąpsychiatrę”.

27lat,Warszawa

„Tobyłookropniestresujące!Niemamanifunduszyanimożliwościposiadaniaterazdzieci,gdybym wpadłapewniepojechałabymzagranicę(cowiązałoby sięzzadłużeniemuznajomychlubrodziny,wzięciem wolnegowpracy,czylikolejnymzadłużeniem(śmieciówka)).MieszkamwWarszawie,jestemnagrupach

widzęsłyszęmówię

samopomocowych,więcwiedziałamdokładnie,doktóregogabinetuiktóregolekarzasięudać.Byłtoitakkoszt 180złzawizytę,comocnodotknęłomniewkieszeń.

Znajomaosoba,dlaktórejinnymrazembrałamreceptęnaswojenazwiskopopierwszeniemiałapieniędzynaprywatnąwizytę,anaNFZczekasięzbytdługo, podrugie,niemogłasobiepozwolićnaudostępnienietej informacji,bobałasięreakcjirodziny”.

33lata,miastopowyżej500tysmieszkańców

„Strach,niepokój,presjaczasu,stres.Pękłanamprezerwatywa,kiedymiałamdnipłodne.Receptędostałam odkoleżanki,którajestlekarką.Wzięłamnatodzień wolnywpracy.Niebyłobymniewtedystaćnaprywatną wizytęuginekologa”.

36lat,małamiejscowość

„Byłamprzerażona,czułamsięatakowana,pozostawionasamejsobie,jakbympopełniłaprzestępstwo.Pękłaprezerwatywa.Miałam20lat,próbowałamdostać receptęodlekarzapierwszegokontaktu.Niezgodziłsię, ostateczniepojechałamnawizytęprywatną.Lekarz kosztował200złitabletka120zł”.

24lata,miasto300tysmieszkańców

„Zsunęłasięprezerwatywa.Byłamtakspanikowana,żecałasiętrzęsłaminiemogłammówićzpowodu jąkaniaipłaczu.Jako,żeniemogłammówić,mójówczesnychłopakdzwoniłpoporadniach,zczegoprawie każdyginekologrozłączałsiępoprzedstawieniusytuacji. Miałamwtedy21lat.Ostateczniejedenzginekologów zgodziłsięmnieprzyjąćjednakodmówiłwypisaniareceptyponieważ„niebyłotakiejpotrzeby”(mimoiżkalendarzowowypadałdzieńowulacji).Żadeninnylekarz niezgodziłsięmnieprzyjąć”.

30lat,miastookoło500tysmieszkańców

„Poszłamdomamyprzyjaciółki,którajestdentystką, wypisałamireceptęnasiebie”.

32lata,bardzodużemiasto

„Gumkasięzsunęła.Szukałamlekarza,alebyłanoc zsobotynaniedzielę,byłamprzerażona,żebędęmusiała wydaćtakdużonawizytę.Miałam30lat.WWarszawie. Bardzodużystres.Uczuciejakbymiałzawalićsięświat. Niemogłamspaćijeść.Byłamprzerażona.Bardzobałam sięciąży,którejzpowodówzdrowotnychniepowinnam nawetprzezchwilęmieć”.

19lat,gminado20tysmieszkańców

„Poniosłonas,poszłamodrazudozaufanegoginekologa,bowiedziałam,żenanikogoinnegoniebędęmogła liczyć,musiałampojechaćdowiększegomiasta”.

26lat,Kraków

„Przedewszystkimczułamstrach,niepotrafię sobiewyobrazićcomuszączućdziewczynyzmniejszychmiejscowościiniepełnoletnie.MamteżdoświadczeniekupowaniatabletkiwHolandiijakieś 7lattemu,nieboaziemia.Poszłamdoginekologa, októrymwiedziałamżewystawireceptę.Jedna

widzęsłyszęmówię

wizytabyłazbadaniem(gwałt),drugakilkalatpóźniej–bezbadania,tobyły3sekundy“.

22lata,miejscowośćokoło22tysmieszkańców „JestemubezpieczonawMedicoverze,więcumawiałamsięnanajbliższąwizytę(naszczęścieudawałosięzakażdymrazemzałatwićwizytęnanastępny dzień),dzwoniłambysięupewnićczydanylekarz/ lekarkapodpisał/aklauzulęsumienia.Następnie pozdobyciutabletkioddawałampotrzebującejją koleżance.Kiedyśszukałamteżtabletkidlasiebie.

CzułamOGROMNYSTRESibyłamprzerażona,ponieważbardzoniechcęzajśćwciążę.Byłamupokorzonatym,żemusiałamwydzwaniaćidopytywaćsię czylekarzpodpisałklauzulę.Zakażdymrazemjest topołączeniestresuiprzerażenia”.

24lata,5tysmieszkańcówwgminie

„Byłamzestresowana,zła,sfrustrowana,przerażona, bezradna.Pękłagumka.Poszłamdolekarzarodzinnego, odmówił,prawiewygoniłmniezgabinetu.Receptęwypisałmiznajomyweterynarz.Działałamsama”.

28lat,Warszawa

„Czułamsięfatalnie.Tobyłazdecydowanienajbardziejstresującawizytaulekarzawmoimżyciu.500znakówtozamało,żebyopisaćtekilkafelernychgodzin spędzonychwprzychodni”.

30lat,miastopowyżej500tysmieszkańców

„Panika,strach,stres.Ogarnęłomnieczarnowidztwo, bocojazrobię,niechcęciąży,awrazieczegoniemam pieniędzyikontaktów,bywykonaćaborcję.Całyczas byłzemnąpartner,któryniewiedziałjakzareagować naodsyłanieoddrzwidodrzwi”.

18lat,miastowojewódzkie

„Byłtodlamnieogromnystres,poświęciłamcały dzieńżebyzdobyćtabletkę(szukaniegrupywsparcia,pojechanienadrugikoniecmiastadodziewczyny któradałamireceptęipotemjazdadoaptekiktóra zrealizowałareceptę)”.

35lat,miastookoło1,7mlnmieszkańców

„Byłatonerwowasytuacja.Obawa,żemogęnie dostaćsiędolekarzawodpowiednimterminielub, żelekarzniewpiszemirecepty.Odrazuzaczęłamszukaćwizytyuprywatnegolekarza.Mamtenkomfort, żefirmazapewniamiprywatnypakietmedyczny.Natomiastdostaniesiędoginekologa„najuż”częstograniczyzcudem,więcmiałamfart.Niewyobrażamsobie, cobybyło,gdybymmusiałaudaćsiędopaństwowegolekarza.Dodatkowoprzerażającajestświadomość, żemogłabymnieotrzymaćrecepty.Tabletkipowinny byćdostępnebezrecepty”.

21lat,miejscowośćpodWarszawą

„Czułam,żejestempodstrasznąpresjągdyżnie chcęmiećdzieci(zwielupowodów),anawetnie mogę,zewzględunasytuacjęmaterialną.Czułamsię jakwpułapce.Mimożemieszkamwmiejscowości

należącejdoWarszawytożebydostaćtabletkęmusiałamsięnajeździć.Waptekachjejbrakuje”.

33lata,wieś

„Stresżeniezdążę!Najpierwtrzebasięumówić. Toteżnieladawyczyn!Lekarzrodzinnymiodmówił, więcmusiałamszukaćginekologa.Ażemieszkamnawsi imójginekologprzyjeżdżarazwmiesiącu,obdzwoniłamchybaz7gabinetówdookołaiwkońcuktóryśsię zlitował.Jechałamponad20kmporeceptę.Inaszczęściewaptecemielitakątabletkę.Niekupowałamunas nawsi.Nawetniewiemczymają”.

20lat,Białystok

„Czułamstrach,frustracjęipoczucieniesprawiedliwości.Całaodpowiedzialnośćnazapobiegnięcieciąży spadłanamnie.Mojasytuacjabyładlamniejużsama wsobietrudna,adodatkowomiałamprzejmowaćsię tym,żejestszansa,żenieudamisięzdobyćtabletki naczas.Byłampodwpływemnarkotykówipodczas seksudanychłopakbezinformowaniamnieotymzdjął prezerwatywę,czegoniepoczułam.Miałwtedy19lat. Byłtodzieńświąt,więcbałamsię,żeniezdążęnaczas zdobyćrecepty.Pomogłamiprzyjaciółka”

28lat,miastookoło500tysmieszkańców

„Pękłanamprezerwatywa,wcześniejniekorzystaliśmyzbytczęstoztejmetodyichybapoprostuźlejązałożyliśmy.Bałamsięnajakiegolekarzatrafię,bałamsię żeniewypiszemirecepty,żebędęmusiałasiętłumaczyć, żemnieoceni,stres,nerwy,wstyd.Najpierwposzłam dolekarzapierwszegokontaktu.Późniejdoginekologa. Lekarzniebyłprzyjemny,wogólemnienieznającocenił, ostateczniewypisałreceptę.Byłamsama,miałam27lat”.

20lat.miastoponad100tysmieszkańców

„Miałam16lat,antykoncepcjamechanicznazawiodła, wrazzmoimpartneremstaraliśmysięzapewnićantykoncepcjęawaryjnąnawłasnąrekę.Stres,panika.Nie jadłam,niespałam,myśloniechcianejciążywywoływała wręczmyślisamobójcze.Ponad10aptekodmówiłopomocy,lekarzwświątecznejpomocylekarskiejrównież.Gdybynieznajoma,najpewniejnieotrzymalibyśmypomocy”.

31lat,miastookoło500tysmieszkańców

„Przerażenie,złość,bezsilność...WPolscebyłam wszpitalupołożniczym,gdziepotraktowanomnie jakmorderczynię,anastępniekazanowyjść.Otrzymałampomocodginekolożkiwprzychodnistudenckiej(wówczasjeszczestudiowałam)–bezproblemu, wręczlekarkabyłazła,żedotarłamdopieropoprawie40godzinach.Innymrazemnieryzykowałam ikupiłamsobietabletkęnazapaspodczaspobytu zagranicą.Jeszczeinnymrazemotrzymałamreceptę odznajomegolekarza”.

18lat,miastodo100tysmieszkańców

„Ogólnietomojasytuacjawyglądałatak,żepotrzebowałam,alebyłamniepełnoletnia,niemiałamzabardzopomysłujakjązdobyć,kogoprosićopomocwięc poprostujejniewzięłam…”.

Namojepytaniawciągu2dniodpowiedziały133 kobiety,niestetyniewszystkiewypowiedzimogłamtu zacytować.63znichdeklaruje,żewizytauprywatnego lekarzajestdlanichobciążającalubnieosiągalnafinansowo(zaznaczyływartościponiżej5na10-stopniowejskali –pytałamnailewizytajestdlanichosiągalnafinansowo).

Prawoprzeciwkokobietom

Od14lutego2017roku,tabletkępostkoitalnąmożnakupićjedyniezaokazaniemrecepty.Wtedyweszła wżyciezmianaustawyzdnia23marca2016r.oświadczeniachopiekizdrowotnejfinansowanychześrodków publicznychorazniektórychinnychustaw.ZgodniezkomunikatemzamieszczonymnastronieMinisterstwa Zdrowiawprowadzenieściślejszejkontroliwydawania tabletekellaOnemotywowanejest„względamimedycznymiorazdobrempacjenta”(niepacjentkirzeczjasna…).

Jateżdwalatatemupotrzebowałamtabletki.Nie odważyłamsięiśćdolekarza,odrazunapisałamdoznajomej,któradziaławróżnychfeministycznychinicjatywachwdużymmieście,wktórymwtedymieszkałam. Pojechałamdoniejidostałamodniejtabletkęzadarmo, razemzeszklankąwodydopopiciaisłowamiwsparcia. Tobyłaogromnaulga, łzystanęłymiwoczach.

Jestemosobąświadomiebezdzietną,inna antykoncepcjazawiodła, absolutnieniemogłam iniechciałamdopuścić dozapłodnienia.Szukanielekarza,którywypisałbymireceptęodczuwałamjakoponiżające, bonibydlaczegomam siętłumaczyćobcejosobieżeswoichwyborów życiowych?Czułamteżstrachprzedkoniecznościąkonfrontacji,walki.Absolutnieniebyłamnatopsychicznie gotowawmomencie,wktórymmożliwość,żeznajdę wciążęzdążyłamniejużrozstroićemocjonalnie.

Polskieprawoponiżakobiety,infantylizujesięnas,zakładając,żeniewiemy,corobimy,niejesteśmywstanie samezadbaćoswojezdrowie.Zmuszasięnasdokombinowania,półlegalnegodziałaniapodpresjączasu.Wimię czego?Komunikatdotyczącybezpieczeństwapacjentki jestchybiony,EuropejskaAgencjaLekówwopiniizdnia 21listopada2014r.(sygn.EMA/710568/2014)stwierdziła, żestosowanieellaOnejestnatylebezpieczne,żeniewymagakontrolilekarskiejwpostaciwydawaniarecepty.

OlgaPlesińska

Tekstzostałopublikowanynaportalustrajk.eu 7marca2020roku

listdokobiet

DrogieKobiety, (TenlistpiszędoWaswmomencie,wktórympandemia zaczynagnaćdoprzoduinikttaknaprawdęniewieco będziepotem…)

Chybawokolicachpiątegozachorowania(albomoże tobyłosiódme,bopotemwszystkonabrałowielkiegorozpędu)obejrzałamfilm Dzikadroga reżJean-MarcVallée.

CherylStrayed(ReeseWitherspoon)drobnablondynkazwielkimplecakiemniemogącpogodzićsięze śmierciąmatkiikońcemswojegomałżeństwa(dotego drugiegozresztąwdużejmierzesamadoprowadziła), wyruszasamotniewpieszą,liczącąponadtysiącmil wędrówkęszlakiemPacificTrailCrest.Otym,cosię wydarzyłowjejżyciu,dowiadujemysięzretrospektyw, którymiposzatkowanajestjejpodróż.

Podróżwktórejzmagasięzzimnem,zmęczeniem, upałem,samotnościąibolesnymiwspomnieniami.

Mojanocteżbyładługa.Bardzoprzeżyłamtenfilm.

Zwykłekuchenne czynności.Ciepłeświatło.MatkaCheryl(niecozwariowana,bardzo emocjonalnaitaka moja)mówidoswejcórki:

dobreitrzymajsiętego zcałychsił”.Cherylrusza przedsiebie.

Naprzełomiemarca ilutegobyłamgościnią podczasDniaKobiet. ZmikrofonemnasceniemojegoukochanegoMiejskiego OśrodkaKulturyiSportuPyskowicachwrazzczterema cudownymikobietamirozmawiałyśmyokobiecości,sile ipasji.Współprowadziłamspotkaniezmojąulubioną AnnąwkatowickimMiejscownikuinieumiałamnapoczątkuuporaćsięzmikrofonem.

Akilkadnipóźniejkrzyczałamzescenypodczas rozgrzewkijogowejnakatowickiejManifie.Jesteśmywojowniczkami!

Prawieodpoczątkukwarantannyprowadzęjogę online.Mamywmediachspołecznościowychtajemną grupę„NadziejawMroku”.Kobietyschodząsięajamówiędonich,czytamimiprowadzęzajęcia.Niestetynie widzętwarzy.Czujęichobecnośćaletonietosamo.Nie żartujemyaniteżniewysłuchujemysięwzajemnie(jak tonamojejjodzebywa…).

RebaccaSolnitamerykańskaeseistkaidziałaczka feministycznawswojejksiążce Nadziejawmroku pisze: „Nadziejatoprzekonanie,żeto,corobimy,maznaczenie, nawetjeśliniesposóbzgóryprzewidzieć,jakiegoikiedy znaczenianabierze,nakogoinacomożewpłynąć”.

…

WostatniejscenieDzikiejDrogi wybrzmiewająsłowa bohaterki:„Mojeżycietakjakkażdeinnejestzagadkowe

widzęsłyszęmówię

inieodwołalne.Takbliskie,takdzisiejszeitakbardzo moje.Daćmusiętoczyćtonajdzikszadroga”.

Szukajcieherstorii,czytajciejeidzielciesięnimi.Są jaknadziejawmroku...

Zsiostrzanympozdrowieniem, KatarzynaSzota-Eksner

ProwadziszkołęjogiYogasana www.yogasana.pl,organizatorkawielukobiecychwyjazdówiwarsztatówwcałejPolsce.Iwświecie.Ściśle współpracujezSundayisMondayiwspółtworzygliwickiKlubKsiążki Kobiecej.Prowadziautorskąrubrykę„BeWoman”w„MagazynieBe” orazrubrykę„HerStory”w„MagazynieLiberte”.WspółtwórczyniprojektuKinoKobietzPyskowic.JakPolskadługaiszerokanamawiakobietydoszukania(mimowszystko!)siływsobie.Spisujeherstoriekobietz sąsiedztwa.DziewczynazeŚląska,joginka,wegetarianka,felietonistkai feministka.Autorkablogawww.her-story.pl

townasjest problem,drodzy koledzy.czyli patriarchatw praktyce1

Nawstępiepragnęwytłumaczyć,żeniebędzie tokolejnaodsłonatłumaczeniakobietomświata.Mówieniaotym,copowinnyrobić,jakieroleprzyjąć,jakie decyzjepodejmować,odczegopowinnystronić.Mógłbymiśćwmyślbardziejpostępowąizagrzewaćkobietydowiększegozaangażowaniasięwżyciepubliczne. Oiletakieteorie,wyborykobietsąmibliskie,otylenie czujęsiękompetentnydoudzielaniaimwskazówek. Sądzębowiem,żemojewspółobywatelkisamedobrze wiedząco,kiedyiczymająrobić.Skupięsię,wobecpowyższego,napokazaniudługiejhistoriiuprzedmiotowieniakobietorazopiszęwybranesytuacje,które uniemożliwiałyimdostępdorealnejwładzy.Przyczym zaznaczę,żeoczywiściemożnainależyodszukaćnormalniepostępującychmężczyzn,którzynietylkodawaliswobodężonom,aleteżwspieralije2.Natomiast niepowinnosięprzykrywaćwiekówuprzedzeńkilkomasensownymipostawami.

Jednym,ztychktórykojarzyćmożesięnamzpostępowymijestImmanuelKant.Obalmywięcmitfajności filozofanapoczątek:

(...)nawetjeślikobietaodniesiesukceswwytrwałejnaucelub pełnychtrududociekaniach,zaszkodzitoprzymiotomwłaściwymjejpłci...sprawi,żebędzieonabudzićchłodnypodziw,lecz jednocześnieosłabisiłęjejuroku,któryzapewniajejogromną władzęnadpłciąprzeciwną3

1 Tekstpowstałnapodstawiewykładu,którywygłosiłempodczas Festiwalu LatoWolnejMiłości organizowanegoprzezStowarzyszenieStanRówności

2 WasilewskaK., Einsteinbyłdupkiem.Awieluinnychmężczyzn niminiebyło, https://krytykapolityczna.pl/kultura/historia/karolinawasielewska-patriarchat-mezczyzni-kobiety/(dostęp29.09.2020)

3 Cyt.za:EtcoffN., Przetrwająnajpiękniejsi,WydawnictwoCis, WydawnictwoWAB,Warszawa2002

Prawakobietdoedukacji,własnościczypracyzawodowejwywalczyłyoczywiściefeministki.Jakwidzimy,bojowniczkomodzawszeprzeszkadzaliwysoce wykształcenimężczyźni,posiadającyogromnąwładzę. Chcącyczynie,słowaKanta–naukowca,dlawieluautorytetu,badacza,któregoprzywołujesię,opisujeczy powołujenaniegodotejpory,musiałyodbićsięszerokimechem.Pragnęzobrazować,żeodzawszegłównie specjalistamiczy,ozgrozo,wyroczniamibylimężczyźni.Nawetciuważanizasojusznikówkobiet,boogólnie sądzonoiżsątymifajnymi,obrażalikobiety.Wzwiązkuztymemancypacjajestibyłazawszejakimśmniej istotnymdodatkiem.Obwinićzatomożnanietylko procesyhistoryczne,aleprzedewszystkimmężczyzn iichpazernośćorazbrakzrozumienia,przyjęciainnej perspektywyniżpatriarchalna.

Niecoinaczejokobietach,chociażwpodobnymwykluczającymtonie,pisałJanJakubRousseau.Coprawdawswychdziełachmówiłdużoowolności.Twierdził nawet,żeczłowiekjestistotąrozumnąidobrą.Ocenił naturęludzkąjakoszlachetną,odwołującsiędokoncepcjistworzeniaczłowiekazperspektywywiarywBoga. Wdośćnaturalnysposóbmoglibyśmypomyśleć,żejego poglądynarolękobietwspołeczeństwiebyłyprogresywne.Jeżelizakładał,iżstworzenieboskiejestdobre ipotrafipodejmowaćautonomicznedecyzje.Jednak winnysposóbpisałwswymtraktacie Emil,czyliowychowaniu.Szwajcarskifilozofipedagogokwestiipłci wypowiadałsięnastępująco:

Zofiapowinnabyćkobietą,taksamojakEmilmężczyzną, toznaczy,opróczogólnychwłaściwościgatunkuposiadać wszystkiecechyswojejpłci.Wtedytylkozajmienależnejej miejscewhierarchiispołecznejimoralnej.(…)Pewnymjedynie wydajesiępogląd,żewszystko,cokobietaimężczyznamają wspólnego,należydogatunku,awszystko,coichróżni,pozostajewzwiązkuzpłcią.Obecnośćtychcechwspólnychobok takiejsamejilościróżnychstanowijedenzfenomenównatury, którapotrafistworzyćdwieistoty–takdosiebiepodobne,atak jednocześnieróżne.4

Żywięgłębokąnadzieję,żedlaPaństwaoczywistym jest,żekobietajestczłowiekiem.JanJakubRousseau patrzyłnatenfaktinaczej.Wielepisałoprawachczłowiekaijegomoralnejmądrości.Celowoużyłemzaimka„jego”,bowiempisarznieuznawałpłciprzeciwnej zaludzi.Swojąpostawąhołubiłniechlubnyikarygodny podziałnatocokobieceimęskie.Wjegomyślkobieta powinnapodporządkowaćsięmężczyźnie,byćstrażniczkądomowegoogniska.Acozatymidzieniepozwalałswymwspółobywatelkomwyemancypowaćsię.Nie chciałbyonedążyłydorealizacjipragnień,postulatów. Ozagrożeniachjakieniesiezasobąbrakperspektywy genderowejwwychowaniuwielokrotniepisałybadaczki, jednakskupięsięnatymcozaproponowałJanJakub Rousseaumłodymludziom.Wksiędzepiątejprzedstawił modelwychowaniadziewczynki.PoprzezfiguręZofii namalowałobrazkobiety,któraodnajmłodszychlat powinnabyćprzygotowywanadopełnieniaroliżony imatki.Cozatymidzie–niemożnawniejrozbudzać

4 RousseauJ.J., Emilczyliowychowaniu,t.2,Zakładim.Ossolińskich –WydawnictwoPAN,Wrocław1955,s.219–220

zainteresowańczyrozwijaćinnychtalentówniżtakie, któresąprzeztradycjonalistówuznawanychzanaturalne.Wswychrozważaniachdośćmocnoikonsekwentnie osadzasięwkonserwatywnymsposobiemyśleniaokobietach.JegozdaniemZofiamusibyćwychowywana poto,bywyjśćzamążzaEmila.Jaknamyślicielaprzystało,autorrozwijaswójsposóbrozumowaniaświata idajegotowerozwiązania.Ustanawia,żemężczyzna poromantycznymspotkaniumusiwyjechaćzagranicę, bywtensposóbupewnićsięwstałościswoichuczuć, atakżepoznaćróżnerodzajerządówistosunkispołeczne.Dopieropopowrociemożeożenićsięzwiernieoczekującągoukochaną.Widzimywięc,żepoglądynakwestiepłcijakopewnejkonstrukcjispołecznejpisarzabyły skrajniepatriarchalne.Cowięcejniewidziałonwkobiecieczłowieka,byłwięcprzeciwnikiememancypacji.

Bymiećholistycznąwiedzęnatematpodejścia dokwestiikobiecejtrzebazaznaczyć,żezdarzalisię równieżmężczyźni,którzypragnęlirównouprawnienia.Jednymznichbyłangielskifilozof,politologiekonomista–JohnStuartMill,którywrazzeswojążoną HarrietTaylorMillnapisał Poddaństwokobiet.Działacz politycznyszerzyłmyślliberalizmuiwartozaznaczyć, iżdotejtematykipodchodziłcałościowo.Oczywiście możnaiwartospieraćsięztymczyfeminizmliberalnyjestodpowiednimrozwiązaniemnabolączkibraku równościpłci.NatomiastMillbardzokonsekwentnie broniłswychwartości,tłumacząc,takoczywistekwestie,jaknp.słusznośćrównouprawnienia.Wswymdziałaniupostulowałchoćbydostępdowiększościzawodów iurzędównarównizmężczyznaminazasadachwolnej konkurencji.Uważał,żepotrzebnyjestłatwiejszydostęp doseparacjiirozwodóworazpoprawapozycjifinansowejkobietywmałżeństwie.Moimzdaniemnajistotniejszejestto,żewłączałdodebatytakżeproblemprzemocy wmałżeństwie,wtymtakżeprzemocyseksualnej:

Żonadonajbardziejbrutalnegoiokrutnegoczłowiekaprzykuta,czującsięprzedmiotemjegowzgardy,widzączadowolenie, jakiemusprawiająjejtortury,doznającodniegogłębokiego wstrętu,przymuszonajestdonajwiększegoponiżenia,jakiemu poddanąbyćmożeistotaludzka,stającsięmimowolinarzędziemzwierzęcejrozkoszy.5

JaksięPaństwodomyślaciejegopoglądywzbudzały ogromneemocjeipolemikiwśródspołeczeństwa–niełatwobyłomuprzekonaćdonichkolegów.Jednakchcę żebyjegoprzekonaniabyłyopisanedośćcałościowo–stwierdzićmuszę,żeniestetypielęgnowałonstereotypy.

Choćbystwierdzeniami,żekobietyitakwybiorąrolę matki,nawetjeślizagwarantujesięimrozwójnarynku pracyczyumożliwizostaniepolityczką.Zaznaczałtakże, żemężatkiniepowinnypracować,boprzeztozaniedbają domidzieci.Awięcpracazawodowaczydziałalność politycznapowinnybyćdomenąkobietniezamężnych, wdówiewentualniemężatek,którejużodchowały dzieci.Cowięcejdoszedłdowniosku,iżpowszechna pracazawodowakobietdoprowadzidoobniżeniapłacy iwefekciezrujnujegospodarkę.

JakPaństwopewniewiecieamerykańskiesufrażystkiwalczyłyoprawawyborczenabardzoróżnesposoby –organizowałymanifestacje,strajkigłodowe,siedziały wwięzieniachczydemolowałydomypolityków.Przyjrzyjmysięjednaksytuacji,któramiałamiejscew1856 rokukiedytodoparlamentustanuNowyJorkfeministkiwniosłypetycjężądająctrzechreform:prawakobiet dodysponowaniawłasnymizarobkami,prawadoopieki naddziećmiwprzypadkurozwoduorazprawwyborczych.Raportowałoczywiściemężczyzna,któryuznał, żepodeprzesięwłasnymdoświadczeniemiswoichkolegów.Wdokumencieczytamy,m.in.:

Damyzawszezajmująnajdogodniejszemiejsceiotrzymująnajlepszekąskizestołu.Najwygodniejszezajmująsiedzeniawpowozachisaniach;najcieplejszezimą,latemzaś–najchłodniejsze.Donichnależywybór,poktórejstroniełożapragnąspocząć, przodemczyteżtyłem,wedleuznania.Strójdamykosztuje trzyrazytyle,costrójdżentelmena,aprzyobowiązującejdziś modziejednadamazajmujewświeciepotrzykroćtylemiejsca, cojedendżentelmen.Mężczyźniżonaci,acistanowiliwKomisji naszejwiększość,doszlitedydowniosku,żejeśliwsprawietej zachodzijakaśnierównośćlubteżniesprawiedliwość,tocierpiącejzjejpowodupanowie.Jednakżenieskładajążadnychpetycjianiprotestów,uznającnajwyraźniejzakoniecznepogodzić sięzeswymlosem.6

Zaprzychylnąruchomemancypacyjnymmożemy uznaćmyślKarolaMarksaiFryderykaEngelsa.Drugi znichtwierdził,żekobietazmieniłasięwrazzrozwojem kapitalizmu.Zakładali,żeprawomatkibyłoczymśdziedzicznym,amęskikapitalizmdoprowadziłdoświatowej, historycznejklęskipłciżeńskiej.Engelsupatrujesięproblemukobietwuciskurodzinnym.Rodzinaburżuazyjna, którejpodstawąjestdominacjamężczyzn,dążydoprzekazywaniuprzezojcówsynomdobytkurozumianego przezpryzmatwszystkichpłaszczyzn.Mężczyźnidążyli domałżeństwmonogamicznych,zapominającopotrzebachseksualnychkobiet.Rekompensującimtokultem kobiecości,czylihipokryzją,któramanaceluzapewnićpanowaniemężczyznwewszystkichsferachżycia. Coistotne,feministkisocjalistycznekorzystałyzidei krzewionychprzezfilozofówitłumaczyły,żebrakwynagrodzeniazapracedomoweiniskistatusspołecznypowodujenierównośćspołeczną.Dlategoteżw1972roku miałamiejscekampanianarzeczpłacyzapracędomową,którapropagowałaproduktywnośćiwartościowość pracdomowych.Zprzyczynstrictepolitycznych–mam nadzieję,żeczasopismanieczytająprzedstawicieleobecnejwładzy.Winnymprzypadkuzostanieonozamknięte, adojegobiura,znadaniaobecnejwładzy,wlecipolicja, jakmiałomiejscenajednejkonferencjipobierowskich, któradotyczyłapostaciimyśliKarolaMarksa.

Próbęwprowadzeniaideipaństwasocjalistycznego podjęływładzePolskiejRzeczpospolitejLudowej.Ten okresniewielemiałwspólnegozwdrożeniemprzyjaznychrozwiązańdlakobiet.Właściwiejedynymtakim byłaliberalizacjaprawadoaborcjiw1956roku,przy czymedukacjaseksualnaniefunkcjonowała,aantykoncepcjabyłaluksusemdostępnymdlaniewielkiejgrupy.

5 MillJ.S., Orządziereprezentatywnym.Poddaństwokobiet, WydawnictwoZnak,Kraków,1995,s.314

6 Cyt.za:GraffA., Światbezkobiet.Płećwpolskimżyciupublicznym, WydawnictwoWAB,Warszawa2011,s.98

widzęsłyszęmówię

Siermiężnapropagandaatakowałazewsząd–głoszono hasła„kobietynatraktory”.Przyczymobywatelkizarabiałyażdo40%mniej,abadaniaekonomistekmówią wprost,żetopłećczłowiekadecydowałaowysokości wypłaty.KościółszerzyłmitMatkiPolki,więckulturowo wpychałkobietydodomuidookreślonejroli,wyznaczałimzadania.ZresztąnieinaczejPRLowskawładza podchodziładokwestiigenderowych–owszemkobiety mogłypracować,alenaokreślonychzasadach–pielęgnowanotradycyjnymodelrodziny.Ponadtokobietynie miałyprawadowolnościseksualnej,coświetnieobrazujeMariaSadowskawfilmie Sztukakochania.Historia MichalinyWisłockiej.WartowięcprzytoczyćsłowaWojciechaJaruzelskiego,którypodczasDniaKobietoraz czterdziestoleciaLigiKobietPolskichmówił:

Jeślimówimyonaszejojczyźnie,topragniemyjąwidziećjako wielkąrodzinę[...]bowiemwłaśniewrodzinie,dziękiszczególnejrolikobietyspełnianajestsłużbaipracadlaPolski. 7

JerzyUrbanwsposóbszowinistycznyiprześmiewczyopisywałfeministkicozpewnościąniepomagało wpolepszeniusytuacjikobiet,obrazujątosłowa,żefeministkato:

Ekscentrycznaiagresywnawiedźma,będącazresztąlesbijką, którapragnęłabywidziećmężczyznęchodzącegonaczworakachprzynodze.8

Znamiennebyłotakżepodejściedopolskichpisarek, wpewnymujęciuprekursorek,polskiegofeminizmu. Mówięprekursorek,bojużw1819rokuKlementyna zTańskichHoffmanowanapisała Pamiątkępodobrej matce.OilewartozaznaczyćjejwkładwwalkęPolek oprawodoedukacji,otylesamprogramprzezniązaproponowanywpisywałsięwramypatriarchatu–profesorkaŚrodapiszewprost,żeprzytoczonapedagożka byłanazbytbogobojna.CociekawenapostulatyHoffmanowejodpowiedział,AleksanderŚwiętochowski.Pisarz skrytykowałjąiżądałmiędzyinnymi:

1.Przyznaćwteoriikobiecienarównizmężczyznąprawodozupełnegowykształceniaśredniego,

2.Wpraktycedaćjejtakiewykształcenie,

3.Oprzećjenapodstawachrealnych.Otojestnajkrótszewyrażeniereformy,którejdomagająsiętrzypotęgi:ogólnacywilizacja,nasznaródijegowarunki.9

Pozwolęsobiewrócićnachwilędofaktów,które stawiająpolskichmężczyznwniecogorszymświetle niżprzytoczonegoprzedchwilądziałacza.Skupięsię natrzechkobiecychpostaciach,które,zpewnościąjako niejedyne,spotkałysięzmizoginiąiszowinizmem.

PopierwszeElizaOrzeszkowa–tanietuzinkowapozytywistkaporuszałaproblematykęŻydów,przemian historycznych,emancypacjikobietczykobiecościiroli kulturowej,którespełniająkobiety.Autorka Kilkusłów okobietach wieleuwagipoświęcałarolikulturowej,którą

7 JaruzelskiW., SzanowneTowarzyszki!SzanownePanie!,[w:] Kobiety polskie,KoneckaE.(red.),KsiążkaiWiedza,Warszawa1986,s.8

8 SękalskaD., Kobietawyzwolona?,KrajowaAgencjaWydawnicza, Warszawa1982,s.5

9 Cyt.za:MuchaD., Poglądypedagogicznepozytywistów nawychowaniemłodegopokolenia,„KulturaiWychowanie”,nr3(1), PiotrkówTrybunalski2012,s.41-42

pełniławdanymmomencieżycia,pokazywałakobietomprądemancypacyjny.Jakoprzedstawicielka„nowejprasy”szerzyłaideepostępowe,liberalne.Jednak nienatouwagęzwracalikrytycy–mężczyźni.Źródła podkreślają,żesukcesElizyOrzeszkowejbyłmożliwy dziękiwyróżnianiusięnatleinnychkobiet–pisarek: „nietworzyłapokobiecemu”,„magłowęjakbymęską”, „mniejkobiecaodinnychautorek”10 tosłowa,któreużywaliinnitwórcy.Zasadnymzatemstajesiętwierdzenie, żewowymokresiekobietyniestałynarównizmężczyznamiwsensiewytwarzania,produkowaniaczyreprodukowanialiteratury.Kobieta-pisarkabybyćdoceniona przezmężczyznmusiałaodznaczaćsięodswychkoleżanekbyzostaćzauważonaprzezswychkolegówkrytyków.

Podrugie,IrenaKrzywicka.Bezsprzeczniemożna nazwaćjąkrzewicielkąmyślirównościowej–przełamywałatematy,októrychwcześniejniemówionowdialogu publicznym.W ŻyciuŚwiadomym nawiązywaładokwestiitakichjak:„świadomemacierzyństwo,wychowywaniedzieci,edukacjaseksualna”czy„reformyprawa małżeńskiego,aborcjiorazroliKościołakatolickiego wkraju”11.Prawdąjestteż,żeautorkaPierwszejkrwi była wbliskiejrelacjiznadzwyczajnymTadeuszemBoyemŻeleńskim.Jaksądzęnietouczyniłozniejwybitnąpisarkę,społecznicę.Jednakjejkoledzytwierdziliinaczej. Socjaliściczypostępowikrytycyskupialisięgłównie nawątkumiłosnymzżyciaprekursorki.Bezogródek zaznaczali,żejesttylko„przyjaciółkąskamandrytów” i„pomocnicąBoya”.NawetKrzywickaniewyrobiła sobiestabilnejigodnejpozycjiwśródswychkolegów zjednegokręgupolitycznego.

Potrzecie,MariaMorozowicz-Szczepkowska.Artystkauzyskałarozgłosdziękisztuce SprawaMoniki, którastanowimanifestcielesnościorazograniczeń związanychzseksualnością.Performerkażądałaemocjonalnegooswobodzeniawrelacjachdamsko-męskich, bowiempowodowałyonewasalstwokobietwzględem mężczyzn.Jednaknajwiększeoburzeniewywołała sztuka TypA,którejwspółtwórczyniami,opróczMariiMorozowicz-SzczepkowskiejbyłyreżyserkaZofia ModrzewskaiscenografkaZofiaRuszkowska.Krytyk AntoniSłonimskinegatywnieodebrałnowatorstwo spektaklu,czylipopierwszeto,żekobietybyłytwórczyniamiwidowiskapisząc:

Wszystkojestrodzajużeńskiego.(…)Brakujetylkosensu,bosens jestrodzajumęskiego,brakujedowcipu,bototeżrodzajmęski, jestnatomiastnudarodzajużeńskiego.12

Kolejnymzarzutembyłopokazanienagiegomęskiegociała,cobyłoprekursorskąwizjąartystek,gdyż odbyłosiętopierwszyrazwdziejachpolskiegoteatru.MariaMorozowicz-Szczepkowskaodpowiedziałananegatywnerecenzjetwierdząc,żetopłeć,brak otwartościiprzywiązaniedostereotypówmotywowały nieprzychylnyodbiórsztuki.

10 KłosińskaK., Kobietaautorka,„TekstyDrugie”,nr3/4(33/34), Warszawa1995,s.98-102

11 JachlewskaE., Feministkalatdwudziestychubiegłegowieku, „Obywatelka.PismoEgalitarne”,JednodniówkanaMiędzynarodowy DzieńKobiet,Gdańsk2014,s.12,(dostęp12.05.2020)

12 SłonimskiA., GwałtnaMelpomenie,WydawnictwaArtystyczne iFilmowe,Warszawa1982,s.212

PokrótceopowiedziałemPaństwuotymjakkształtowałsięmęskiświatnaprzestrzenidziejówi,coważniejsze,jakuznawanizapostępowcówmówiliokobietach.Oczywiściemożna,awręcztrzebauwydatniaćfakt, żerównieżmężczyźniwalczyliorównośćpłci.Prócz wyżejopisanych,pragnęwymienić:

► AdamaWiślickiego–dziennikarzażądającegocałkowitegorównouprawnieniakobietimężczyzn wpracyzawodowejiedukacji,

► EdwardaPrądźyńskiego–wksiążce Oprawach kobiet postulowałpełnezrównanieprawkobiet imężczyzn,

►LeonaBilińskiego–wykładowcanalegałnazrównanieprawkobietimężczyznwsferachtakichjak intelektiekonomia,awięcmożliwościkształceniasięwszkołachwyższych,

► LudwikaKrzywickiego–zaznaczał,żetoniechęć mężczyznwobecemancypacjikobietjestznaczącympowodemdyskryminacjinapłaszczyźniezawodowej,czylibrakudostępudoczęścizawodów.

Wobecpowyższegoprzejdźmydotegoaktualnegoświataiwspólniezastanówmysięczytocodziało siękiedyśjestnadalaktualne.Pozwolęsobiepodzielić tęczęśćnakilkamniejszych,przyczymzaznaczam, żewszystkiekwestiewiążąsięzpolityką,bowiem„prywatnejestpolityczne/publiczne”.Jakbrzmijednazpodstawowychmaksymfeminizmu.

Napoczątekkilkastatystykzbadańnadrównością płciwUniiEuropejskiej.Zanalizwynika,że:

► różnicawwynagrodzeniuPolekiPolakówwynosi 7,7%itokobietysąstatystyczniegorzejzarabiającymipracowniczkami,

► mężczyźnizdecydowanieczęściejpełniąstanowiskakierownicze,przyczymkobietzatrudnionych jakoprezesekjestjedynie4%,

► Polkipełniąwięcejobowiązkówdomowychtakichjak pracedomowe,opiekanaddziećmiczyrodziną niżPolacy.Średnianieodpłatnapracamężczyzn todziewięćgodzin,natomiastkobietdwadzieścia sześć–toprawieczterygodzinydziennie, ►kobiety,zróżnychwzględów,spędzająwięcejczasu pozarynkiempracy,comawpływnabrakpieniędzy,aleteżnaniskieprzyszłeemerytury,

► kobietywPolscesąpoddanesegregacjizawodowej,czyli sąnadmierniereprezentowanewzawodachtakich jaknauczycielstwoczysprzedaż–wnichoferujesię mniejszewynagrodzenie,niżwtychgdziewięcej procentowojestmężczyzn,coistotne,abymócje wykonywaćteżpotrzebnejestwykształcenie, ►dyskryminacjapłacowajestnielegalna.

Wskaźnikrównouprawnieniapłci,udowadniażestatystycznietoEuropejki(włączającobywatelkinaszego kraju)sąwbardziejkomfortowejsytuacjiniżPolki(wyłączającinnepaństwaUE)–Polska56,8;UE-2866,2.13 Przyjrzyjmysiępolskiejsceniepolitycznej.Patriarchat wpolitycemaswojąbogatąszowinistycznąhistorię–w2001roku,posełGoryszewskiuwydatniłswoje poglądynatematpłci:

13 SieńkoP.,(Nie)widocznośćkobiet-problemyiwyzwaniawspółczesnych Polek–Europejek,„StudiaiAnalizyEuropejskie”,nr15,Toruń2017,s.68.

PaniePremierze!(…)skoropantegoniedotrzymał,todlaczego niezłożyłpanprzedWysokąIzbąjakoczłowiek,jakomężczyzna poprostu.14

Niestetytoniejedynewypowiedzipolityków,wktórychjawnieprzyznają,iżkobietyludźminiesą.Prym wiedzieoczywiścieJanuszKorwinMikke: Kobietaprzesiąkapoglądamiczłowieka,zktórymsypia.Ostatecznie(NaturaczyBóg–niebędziemysięspierać)niepototak skonstruowałmężczyzn,bysetkitysięcyplemnikówsięmarnowały;wnikająonewciałokobietyiprzerabiająjąnaobraz ipodobieństwomężczyzny,doktóregoonanależy.15

Terewelacjemógłbymwymieniaćwnieskończoność, bijeznichpewnachoroba,któranazywasięprzerostem męskiegoego.Jaksądzę,niektórzymężczyźniwten sposóblecząswojekompleksy,ażekulturowoodwieków kobietysięobrażało,umniejszałoichrolętopozwalają sobienatakieuwagiwzględemnich.Jednakzajmijmy sięmniejhardkorowymiprzykładami.Jednymznich jestnotorycznezdrabnianieimionpolityczekpodczas programówtelewizyjnychczywparlamencie.PiotrGuział(deklarujepoglądylewicowe)zwracasiędoPauliny Piechny-Więckiewiczironicznie„Paulinko”,tłumacząc doświadczonejdziałaczcespecyfikęwarszawskiejpolityki.JedenzposłówzwracasiędoBarbaryNowackiej iJoannyScheuring-Wielgus„PaniBasiu,PaniAsiu”. NatomiastposełKaczyńskinakazujepremierceBeacie Szydłopokazaćpazurki–wzamianszarmanckoucałuje wdłoń,jeżeliprzemowasięspodoba–cośzacoś.

Sądzę,żetowszystkosąnaczyniapowiązane,mężczyznamającywładzęwie,żetegłupoty(wszczególnościprawakobiet)tonieproblematykawartaszacunku, kompetencji.Dlategoniech„PaniBasia,PaniAsia”nie robiąawantury.Niestetytoniejedyneprzypadkiseksizmuwsejmie–wspomnianawcześniejposłankaziemitoruńskiejsłyszyodjednegozposłów„niezłazciebie dupeczka”.Bardzotrudnomerytorycznieodnieśćsię dotakichsłów.Niewiemcotozachamiburak,aletacy ludziedecydująonaszymżyciu.Mówiązkimmamy tworzyćzwiązek,decydująonaszychciałachipragną zawładnąćnaszymiumysłami.

Media–tokolejnytemat.WPolsceideagendermainstreamingstanowipragnieniefeministek.Mimoto, żenależymydowspólnotyeuropejskiejnieuświadczysię zasadyparytetuwdebatachtelewizyjnych.Prawakobiet niestanowiąistotniejtematykidlamediów–przywołujesięjezokazji8marca,zazwyczajmówiącoorganizatorkachmanifjakowariatkach.Oczywiścieaktualnie możnazaobserwowaćpewnąprzychylnośćwobecfeministek,politykajedynejsłusznejpartiispowodowała, żenaglezaczętodoceniaćichwieloletnią,syzyfową pracę.Spójrzmyzatemktoiwjakisposóbmówioproblemienajbardziejmedialnym,którywyprowadziłgroosób naulicę–myślęoczywiścieoaborcji.WjednymzprogramówprowadzonychprzezredaktoraRymanowskiegonatentematdebatowaliwyłączniemężczyźni, którzybronilikompromitacjiaborcyjnejczyliustawy z1993roku,bądźbiadoliliodzieciachnienarodzonych.

14 Cyt.za:GraffA., Świat…op.cit.,s.49

15 KurosK., AnalizaseksistowskichwypowiedziJanuszaKorwinaMikkego,„OgrodyNaukiiSztuki”,nr1,Wrocław2011,s.382

widzęsłyszęmówię

Czyżniemamydoczynieniazsytuacjamisprzed kilkuwiekówkiedytoosłusznościpetycjiorganizacji kobiecychdecydowalimężczyźni,czyżniejesttoidentycznasytuacjakiedysztukikobieceocenialiwyłączniemężczyźni?Moimzdaniemnieróżnisiętoniczym. PerfekcyjnieproblemzobrazowałaMartaFrej,naktórej memiemożemyprzeczytać„Panowie,napoczątektradycyjnie,losujemyktobędziedziśekspertemmówiącym wimieniukobiet”.Naturalnie,Rymanowskitoniejedyny przypadeknielubiącykobiet.Otym,żetematykikobiecejniewpuszczasiędomainstreamuświadczyfakt, żewciążistniejąprogramyspecjalniedlakobietinie mamnamyślitychokwiatkachimodzie,któreoczywiściepowielająstereotypy.Chciałbymprzywołać,jużnieistniejące Szpile orazcałeszczęścienadalfunkcjonujący Babilon towłaściwiejedyny,wktórychpolityczkimogą stoczyćzesobąspory.Winnychnapotkająnasamych mężczyznbądźniktichniezaprosi.Kończąctematmediówpragnęprzywołaćsłowajednegozprawicowych ekspertów–RomanaSklepowicza,któryouczestniczkachCzarnychMarszymówił:

Stałemsobieipatrzyłem:którąbymbzyknął?Całyczasmyślałem,ktotor*cha.Idoszedłemdowniosku,żenikt.Niktnie chcesięnadnimiulitować,niktniechcepociągnąćzamajtki, notoonadawaj,namanifestację.16

Byćmożenigdybysiętoniestało,gdybyniezapraszanoks.OkiredaktorzeLisieczyinnychmatołów twierdzących,żekobietajestznaturygłupszaodmężczyznyimupodległa.Takizabiegjestbardzowygodny dlaprowadzącegoipozawalanapotwierdzeniestarej prawdy,żezawszetrzebaznaleźćzłotyśrodek.Oceniam zacelowezapraszaniepięknychpanówprawicywraz zfeministkami.Służytoobroniestatusuquo.Dlatego teżprzezwielelatżadnemedianiekrytykowałykompromitacjiaborcyjnejczybrakuedukacjirównościowej.

DziękiwspółpracywielubadaczekibadaczyzrzeszonychwgmachachpoznańskiegoUAMuzajętosięproblematykągenderowąwpolskichszkołach.Raportjest dostępnynastronachinternetowychuczelnidlategonie będęgoPaństwudostreszczał.Chcępodkreślić,żejeszczenamniezabronionoprowadzeniatakichbadań, alesąkutemuzakusy.Przecieżwieleczerpiemyzidei Węgier,gdziewyciętogenderstudies.Natomiastpragnę siępodzielićhistorią,któramniespotkała.Prowadziłem warsztatywzwiązkuztygodniemtolerancji,któryodbywałsięwjednymztoruńskichliceów.Niestetywzajęciachczęstoprzeszkadzałnauczyciel,znamienneżebył toksiądz.Opróczwysnuwaniaswychnienaukowych teoriinatematnaturalnychzadań,októrychpodziale decydujepłećiwychwalaniumarszunarodowcówdowiedziećsięmożnabyło,żekobietyniemyślą.Takim tekstem,botrudnogoinaczejopisać,zasunąłduchowny douczestniczkiwarsztatów.Uczennicewinnychklasachopowiadały,żetostandard.TakdrodzyPaństwo, niestetytacyludzieucząnaszedzieci.

Zawodowozajmowałemsięsportem,niebyłontylko moimhobby,alerównieżpracą.Odnastulatfunkcjonuję

16 Cyt.za:https://zblogowani.pl/wpis/25103653/dlaczego-jestemfeministka,(dostęp12.05.2020)

wsamczym,maczystowskimświecie.Pragnęprzytoczyćkilkahistorii.Popierwszesiłownia–miejsce spotkań,tężyznyfizycznejczyrobieniabiznesów. Przyjaznejesttylkomężczyznom,którzyoczywiście nieszczędząkomentarzyoformiekobiet–nazywanej urokliwiekomplementami.Ocenianiefigurykobiecej toobrzydliwystandard,słyszysiętakieuwagijak„fajna dupa”,czy„patrz,alesięwyrobiła”.Niebędęprzytaczał dalejtychbłyskotliwychdygresji,alezapewniamwybrałemtenajmniejhardkorowe.

Połączmytematykęmediówisportu–kiedynasze lekkoatletkiosiągnęłykolejnysukces.Pytanyoszczegóływyprawyuznanydziennikarz,aktualnieposeł–TomaszZimochzaznaczył,żekobietomzawszecośprzeszkadza.Konkretniechodziłooprzesunięcierywalizacji, wktórejudziałbrałaAnitaWłodarczyk.Proszęmiwierzyćzdoświadczeniawiem,żeprzedważnymmeczem możewszystkoprzeszkadzać,alezadaniemeksperta, cojawiem,przecieżniejestemkobietą.Jednakmitingi lekkoatletycznetoniemójkonik,bliżejmidosportów zespołowych–konkretniesiatkówki.Mójukochany sportoczywiściekomentujągłówniemężczyźni,nawet wwydaniukobiet.Zaznaczę,żesątogłówniebylizawodnicybądźtrenerzymęskichzespołów–zapomniałem, żewPolsceniematrenerek,redaktorekczyemerytowanychsiatkarek.Ważnejesttakżetocomożemyusłyszeć odekspertów,całeszczęściecorazmniejdostrzecmożna seksistowskichuwagkierowanychwprostopięknych oczach,długichnogachetc.Natomiastciąglefunkcjonujeukrytamizoginia,oglądającjedenzmeczówdowiedziałemsię,żeodzawodniczkiodbiłosięjakodławki 17 –bardzoobraźliwe,niegrzeczne.Zapewniam,żewinny sposóbmożnabyłobyzaznaczyć,iżsportowczynipopełniłabłąd.Coistotne,domężczyznniekierujesiętakich uwag,aproszęmiwierzyć–jakbyktośpowiedziałmi „odbijasięodciebiejakodtaboretu”toczęstomógłbym tylkopotwierdzić.Wsiatkówcebardzodużąuwagęprzykładasiędosiły,aleoczywiściekiedynależyzaznaczyć wyższośćmężczyznnadkobietami.Niezachwycamy siętaktycznymi,technicznymirozwiązaniamizawodniczek,amężczyzn.Zatoczęstopowtarzane„uderzyła jakfacet”zapisałosięwręczwsłowniczkusiatkówki.

Ostatniąkwestią,naktórąchcęzwrócićuwagęsą transmisjesportowe.Bowiemuprzywilejowaniemężczyznzakorzeniłosięrównieżwukładaniuterminarza.Zespołymęskiemogąliczyćnawięcejrelacjilive, cowypływabezpośrednionastosunkizesponsorami czydogodniejszedatyiporyrozgrywaniaspotkań. Niktsięniepytazawodniczekoczasnaregenerację, zatodowiemysię,żenaichmeczeprzychodzimniej osób.Dlategokolejnyrazmuszągraćwponiedziałek o20:30,aleniechsięcieszą,żewogóleotrzymałymożliwośćpokazaniasięnadużymekranie.To,żenastępnymeczrozegrajązakilkadniwinnymkrajuniejest ważne–pandałpanwymaga.

Reasumując,sądzęiżjestlepiejniżkilkawiekówtemu. Nietylkodziękiwciążnieidealnej,alebardziejsprawiedliwejlegislacji,którąwywalczyłyfeministki.Mamy

17 Najednymzmeczówsiatkarekw2019rokutrenerNawrocki podczasprzerwypowiedziałzawodniczkom:„stoiciejakdodojenia” [przyp.red.]

widzęsłyszęmówię

poprostuwięcejnarzędzidotegobystaćsięlepszymi, mądrzejszymi.Niestetydużorobotyprzednami,drodzy panowie.Wkwestiiobyczajówniewielesięzmieniło.

Jednakjestemprzekonany,żekorzystającznomenklaturysportowej,kolejnemeczewygramy.ZwyciężymyPolskędlakażdejikażdego,gdziebędziemymieli dostępdowiedzyopartejnafaktachanieimaginacjach tegoczyinnegobiskupa.Gdziekażdyikażdabędzie akceptowany/a.Gdziewreszcierządzącymężczyźni niebędądawalidzieciakomobrzydliwegoprzykładuradnegoRafałaP.18 Gdziesamorządyzaproponują wreszciecośinnegoniżpielęgnowanietradycyjnych kościelnychwartości.AsportjakiPolskabędzietaka ojakiejmarzymy–kolorowa!Wreszciebędzieprzepięknie,wreszciebędzienormalnie!

Drodzyzgromadzeni,bardzoNasproszęzastanówmysięnadsobą,relacjamiwktórychfunkcjonujemy iprzedewszystkimniechnamsięprzyśnikoszmar omatriarchaciewwersjihard,jakwfilmie Niejestem łatwy.Przekonanyjestem,żewtedynietylkowalniemy sięwłeb,alewreszciezmienimyswojenastawieniedolepiejwykształconejponadpołowyspołeczeństwa.

PiotrSieńko

Ur.1993r.wBydgoszczy.Eks-siatkarz.Zwykształceniawuefista,polonista,dziennikarzigenderysta.DoktorantUKW.Działaczspołeczno-polityczny.WalczyoPolskęprzyjazną,progresywną,równychprawiszans. CzłonekStowarzyszeniaStanRówności.

18 https://tvn24.pl/pomorze/bydgoszcz-dwa-lata-wiezieniadla-bylego-radnego-pis-za-znecanie-sie-nad-zona-wyrokprawomocny-4329242(dostęp19.05.2020)

ileagresji wzbudzajęzyk

czylilekkifelietonofeminatywachilesbijcezgwiazdką

OrganizowałyśmyostatnioMównicęFeministycznąLesbijek*(*iinnychosóbkobiecychnieheteronormatywnych)zokazjiCzerwcaRówności.Chciałyśmy, żebytytułwydarzeniabyłczytelnyiwłączający.Okazałsiękontrowersyjny.UżyłyśmysformułowaniaLesbijek*(zgwiazdką)wzorującsięnatym,jakużywają tegookreśleniadziewczynyzSistrum*–przestrzeń kulturylesbijskiejwswoimgenialnymcykluLesbijska Inspira–zebrałyoneherstorięwielukobietcisitrans, lesbijek,bi-ipanseksualistekanawetosóbsojuszniczych.Czylibardzoszerokoibardzowłączająco.

Dostałonamsięzatopogłowie–żeużywamysłowa lesbijkajakoparasoladlaosóbnieheteronormatywnych, żeznikamyosobybiseksualneitranspłciowe,oberwało namsięteżhomo-itransfobią.Aprzecieżposłużyłyśmy siętutajpewnymuproszczeniemiskrótemjęzykowym dlaczytelnościipowszechnejdostępnościnazwywydarzenia–wyobrażaciesobietytuł MównicaFeministycznaNieheteronormatywnychOsóbKobiecych?Byłoby

najbardziejpoprawnie,aledlaosóbniezanurzonych wrównościowymdyskursieciężkiedozrozumienia iprzełknięcia.Iteżspotkałobysięzatakiem,tymrazempurystek/-ówjęzykowych,żeniezrozumiałe,wykluczające.Taktochcącwłączyćwszystkieosobyspod znakutęczywykluczyłybyśmyinnych.Jakbysięnie obrócić,dupazawszeztyłu.

Piszętozpunktuwidzeniaaktywistki,osobyużywającejjęzykaświadomie,aleniemającejwykształceniafilologicznego.Zdarzałomisię,żegdyużywałamfeminatywówczyokreślenia„kobiety*”(znowu taprzeklętagwiazdka)przybiegałyosobywalićmnie pogłowieswoimidoktoratamizlingwistykiiwiedzą językoznawczązfafnastujęzyków,tłumacząc,jaktonie matychokreśleńwuzusie(czywszyscywiedzą,czym jestusus?),jaktonieprawidłowododanokońcówkę, żepotworekjęzykowyiniktnierozumie.Jednaknie proponującnicwzamian.

Cóżzrobić.<emotkarozłożonychrąk>radzimysobie jakmożemy.Istniejegrupa–corazwiększa–którachce sięemancypowaćjęzykowoipozatworzeniemnowych słów(programistka)sięgadodorobkunaszychprababek sufrażystekzpoczątkuwieku,któreposługiwałysię feminatywamipowszechnie(ażeńskąkońcówkęuciął namdopieroustrójsocjalistycznyzrównującwszystkichnatraktorach,wfabrykachiwdruku).Upada więctuargument„nowomowy”,„zamachunatradycję” i„nowoczesnychwymysłów”.Aleszybkopojawiasię kolejnyargument–otofeminatywytoniezwykłatrudnośćwwymawianiusłówtypuchirurżka–3spółgłoski posobie,tymczasemciobrońcyjęzykapolskiegobez problemukrzyczą„bzdury”–też3spółgłoskiposobie.

Dodatkowo,upowszechniłasięnamkorpomowa wrazzewzrostemilościcentrówBPOizapiekliwrogowiechirurżekżwawoczalendżująasapy,fokusują sięnakejsachiprzesyłająminutkipotelko.Pokazuje towięc,żeagresjęwzbudzajęzykrównościowyużywanyprzeziwobecgrupmniejszościowychczyosób narażonychnadyskryminacjęzróżnychpowodów.

Krzyczenie,żeokreśleńtypu„osobakobieca”czy „chirurżka”niemawuzusie,niejestwspierającedla wzmocnieniagrupwykluczonych,szczególniegdytylko jakaśgrupazaczynatakmówićipisać,tworzącpomału ówuzusteżjestźle,bopadająargumentyowykluczaniu

nierozumiejących.Jakbycinierozumiejącybyliwszyscy wykluczenicyfrowoinieumielisobiesłowawygooglać. Albospytać,alebezpouczaniaiprotekcjonalności.

Jasne,waktywizmiejęzykowymzdarzająsięnapewnopomyłkiibłędy,alezamiastpomocywtworzeniu formprawidłowychcałainicjatywaspotykasięzatakamistrażników/czeksłownikaipatriarchatu.Którzy tojednaknietoczątakichzajadłychbojówwobecsytuacjiwypieraniadopełniaczaprzezbiernikczyużywaniaformy„tą”zamiast„tę”.

Językewoluujueijęzykkształtujeświadomość.Gdy mówimy„lekarz”czy„naukowiec”odrazupojawiasię namwumyśleobrazmężczyzny.Amożemyprzecież powiedziećlekarkaczynaukowczyni.Tylkonapoczątkubędzietrochędziwnie.Takjakbyłozposłankączy

widzęsłyszęmówię

ministrą.Zresztą–takjużmówiądzieciaki.Ostatniopodsłuchanewpiaskownicy–chłopczykpowiedział,żebędzierycerzem,nacodziewczynkawcale niechciałabyćdamą–onabędzierycerką!Ażekropla powolidrążyskałę,świetniepokazujeprzykładposła Bosaka,zapiekłegowrogafeminatywów,cotopoślubił prawnika(haha)apotemspotkałsięzsympatyczkami isympatykamiKonfederacji.

AleksandraKnapik

Feministka-aktywistka.JednazzałożycielekŁódzkichDziewuchzktórymidziałanarzeczprawkobiet,mniejszości,demokracji.ZRewolucją 1905rorganizujeobchodyPowstaniaŁódzkiego,startowaławwyborachsamorządowych2018zruchumiejskiegoTakdlaŁodzi,w2019 kandydowałazWiosnydoEuroparlamentu.ZRodzicamidlaklimatu walczyoprzyszłośćnaszejplanety.Prywatniedoktorkabiochemii,pracujewbiofarmacji.MamaStasiaiprzyszłażonaKasi.

CAłuJCIEMNIE WSzySCyWduPę!

Postspecjaliściwszelkiejmaści, PryszczacichłopcyzONR-u, Macierewiczaentuzjaści, Lobbyścioddeveloperów, Wolnorynkowychbucówbanda, Cosocjalpragniebraćpodlupę, Szlamzkapitalistycznegoszamba, Całujciemniewszyscywdupę.

Wąsacipolscybiznesmeni, Coztrudempchaciefirmęmarną Iwciążjesteścieoburzeni, Żeniechcęrobićzapółdarmo, Iwy–karbowizkorporacji, Każdyzkredytemnachałupę, Speceodracjonalizacji, Całujciemniewszyscywdupę.

Jarusiechoreznienawiści, Conocąkrzykzarodkówsłyszą. Pół-chrześcijanie,pół-faszyści, Cożądząkrwiijademdyszą, Kobietmordercy,obrońcyzygot, Comójbrzuchchceciebraćpodlupę, „Tabletkapo”waswprawiawdygot, Całujciemniewszyscywdupę.

Iwy–jebanepedofile, dlaniepoznakiwczarnychkieckach, Cogwałtiprzemoctłumaczycie Jakfaryzeusz–lgnięciemdziecka Iteżzwykliściekobietbicie Tłumaczyćprzezzasłonązupę Jeszczeogendernammówicie? Całujciemniewszyscywdupę.

Iwy–obleśnialfasamce, Codumęswątrzymaciewgaciach Imózgiprawdopodobnietamże, Igrillujeciewwiejskichdaczach. zaplutenarodowegnoje, Coojczyźnianąsadząkupę, zkościelnychkruchtdewotekroje, Całujciemniewszyscywdupę.

Iwszyscy,którychnieoplułam, Boszkodanawasmojejśliny Cowełbachmaciegównozmułem, drobnomieszczańskiesukinsyny Grubiprezesi,senatorzy, Powtórzędlawasteż,zprzytupem, zklauzuląsumieniadoktorzy, Całujciemniewszyscywdupę!”

Manifałódź

straciłamgłowę

zfotela psychiatry

Kilkalattemuzdiagnozowanoumniechorobędwubiegunową,krótkopóźniejzdecydowanosięnatermin „schizoafektywna“(połączenieschizofreniiichoroby dwubiegunowej).Mójpsychiatranazywamnie„tough girl”.„Robiszświetnąrobotę,jesteśsilna,jesteśtwarda”–mówi,amójsystemwewnętrznyjakośniepotrafi przyjąćkomplementu.Boprzecieżjakmogębyćsilna, czującsięjakkobieta-dmuchawiec,kobieta-w-kawałkach,kruchyptaszek,rozbitejajo,zapłakana,zasmarkana,niezdolnadopracy,odklejonaodrzeczywistości, samobójcza,zagubiona,nakręcona,wdepresji,marząca ośmierci,niemogącazaznaćspokoju,ulgi,zestresowana,napiętadogranic,niedającaradywygrzebaćsię złóżka,przestraszona,lękliwa,wyczerpana,wygadująca psychotycznebzdury?...Gdziezatemjesttamojasiła, którąonwemniewidzi,aja–jedyniesłabość?...

Postanowiłamzrobićeksperymentizamienić sięzmoimlekarzemmiejscami.Zobaczyć,cowidać zjegoperspektywy.

Nafotelunaprzeciwkosiedziczterdziestoletnia kobieta,którawciągurokuschudła25kg,niemal codziennieuprawiającsport.Pokazujeswójkolejny obraz,bodużomaluje,wdomu albowatelier,wktórymjest zrzeszona.Kilkanaścieznich sprzedała.Niedługonascenie pojawisięjednaznapisanych przezniąsztukteatralnych, wprzyszłymrokukolejna. Ostatnioskończyłakurspoetyckinauniwersytecieizebrałaokoło20wierszywjeden tomik.Mówiwtrzechjęzykach imaciekawepoczuciehumoru.

Ufff,przerwa.Mamwrażenie, jakbymsięchwaliła.Aprzecież „powinnaśbyćskromna”,prawda?„Niewychylajsię”.Pocoludziemająwiedzieć,jakdobrzeci idzie?Przecieżtoniejestdlanikogointeresujące.Możejedynie wywołaćzazdrośćalbokonfuzję. Choraitakdobrzesobieradzi?... Tomożenieażtakchora? Wracamynafotelpsychiatry.

Kobietanaprzeciwkosiedziisięuśmiecha.Niemamakijażu,bowłaśniewróciłazbasenu,alemimoto–amoże właśniedlatego?–wyglądadużomłodziej,niżwskazywałabynatojejmetryka.Zarazpokażemiswójkolejny rysunek,którybędziebardzoporuszający,bozwykle rysujezgłębi–nigdykwiatki,jelonkiiłączki,raczejbudząceniewygodneemocjeportrety.Powie,żenapisała kolejnywpisnablogu,iżedostałamailaodczytelniczki, teżchorej,żetalekturabardzojejpomaga,zmniejszającjejsamotność.Wmiędzyczasieokażesię,żeksiążka kobietyzfotela,którąnapisałajużwchorobie,zaczęła siędobrzesprzedawać,ibędziemogłakupićsobiejakieś noweciuchy,bowszystkiestaresąjużnaniązaduże. Opowiadateżoswoichchorychrodzicach,zktórymirozmawiacodziennie,jeślitylkojestwstanie.Boczasemnie jest.Alewtedyzwyklewie,corobić,pojakileksięgnąć, ileodczekać,komudaćznaćotym,cosiędzieje.

Dziświdzimysięporazostatni–ażdosierpnia.KobietaidziedoKlinikiDziennej.Totakiemiejsce,wktórymodbywająsięróżnerodzajeterapii,dostajesięobiadek,towarzystwolekarzyipielęgniarek,anawieczór wracadodomu.Kobietaidzietam,bodowiedziałasię, żejejmama,oddalonaoponad1000km,maprzerzuty nowotworowe,niepotrafiunieśćtejświadomościsama. Potrzebujepomocy. Czytoznaczy,żejestsłaba?... „Robiszdobrąrobotę,jesteśsilna,jesteśtwarda”.

ZuzannaKorońska

pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse2016),psycholożka, graficzka,prowadziblogapoświęconegochorobompsychicznym: www.bipolarlandscape.com

nawariackich papierach

Opsychiatrach,diagnozach,lekachinadziei

Jeślijesteśpsychiczniechoralubznaszkogoś,kto jest,pewniemaszjużniejakiepojęcieotym,jakfunkcjonująpsychiatrzy–tatajemniczakasta,taktajemnicza,żedostępdoniejmająwyłączniewariaci,ktojednakchciałbyzostaćwariatem?...Psychiatrzywmoim życiusłynązwytrwałości,którapoczasiezmieniasię wżywezainteresowanie,przechodzącenastępniewe frustrację,któraustępujewkońcumiejscabezradnościirozkładaniurąk.„Niewiem”–tonajczęstszesformułowanie,jakiewypowiadamójlekarz,osoba,która, przynajmniejteoretycznie,powinnabyćdlamnieostoją,źródłemwiedzyinadziei.

Niktniejestpewnytego,comidolega,ahipotezysą różne,chorobadwubiegunowa,chorobaschizoafektywna(połączenieschizofreniiichorobydwubiegunowej),

krótkieepizodypsychotyczne(takjakbyschizofrenia nawyrywki),śladyborderlineczyhistrionicznegozaburzeniaosobowości.„NieucząoPaniprzypadkuwksiążkach”,kierująnamnieswójzmęczonywzroklekarze. „NiemamydlaPaninowegopomysłu”.„Możepowinnaś udaćsiędoafrykańskichszamanów,botamchoroby psychicznetraktujesięjakdarodbogów?”–proponujeprzyjaciółka,któraprzynajmniejmanowypomysł, alejestondalekiodtego,czegobympotrzebowała.Potrzebujęjasności.Chciałabym,byktośwkońcunakleił namnieetykietkęinastępniezaordynowałleczenie,leki, terapię,któraprzyniosłabymiulgę.Jeślisamajesteś choralubznaszkogoś,ktochoruje,wiesz,żetegopotrzebujemy.Wiedzieć,conamjest.Odnaleźćsięwspołecznościinnychchorych.Zrozumiećsięizostaćzrozumianą. Miećplan,trzymaćsięgoiwidziećefekty.

Chorujępraktyczniebezprzerwyodsześciulat. Symptomyprzychodzączasempokilkarazywtygodniu. Próbowałamjużokołodwudziesturóżnychleków.Terapeutyzowałamsięwkilkuróżnychpodejściachiszkołachterapeutycznych.Cozabawne,samazwykształceniajestempsycholożką,przezwielelatpracowałam, wspierającinnych.Potrafięodróżnićefektywnąpomoc odjałowej.Jako„ciekawyprzypadekdiagnostyczny”byłamnawetprezentowananasympozjumpsychiatrów. Iwieszco?Inic.Nadalnic.Trzydrobnekrokiwprzód iczterywtył,czasemnaodwrót.Średnioraznarokspędzamkilkatygodniwklinicepsychiatrycznej–kiedy jużniedajęradysamainiedajeradyzemnąmójprzemęczony,wyczerpanymąż.

Czasemmyślęotym,ilenasjest,źlezdiagnozowanych,niezdiagnozowanych,cierpiących,zagubionych, przestraszonych,sfrustrowanych,zalęknionych,nie rozumiejącychtego,jakróżnimysięodinnych,„normalnych”idlaczego.Dlaczegoniemożeszbyćtaka jakinni?Dlaczegoznówniedajeszrady?Dlaczegonie potrafiszżyćnormalnie?Czemuznówwydziwiasz? Czemuznówryczysz?Czegosięznowuboisz?Czemu, docholery,ciągleniemaszsiły?Jesteściężaremdlainnych!Wstawaj.Zbierzsiędokupy!Postarajsiębardziej! Maszbyćsilna,niesłaba!!!

Jeślirozejrzyszsięuważniej,dostrzeżesz,ilejestnas wśródwas,silnych.Nazaburzeniapsychiczneprzynajmniejrazwżyciuzapadaokoło8milionówPolek iPolaków.Wydajemysięsłabeipołamanealeuwierzmi, każdegodniawalczymyciężkonadutrzymaniemgłowy nadpowierzchniązdarzeń.

Iczasemnamsiętoudaje.

Jeśliwyciągnieszdonasrękę,pewniebędziesięudawało jeszczeczęściej.

ZuzannaKorońska

pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse2016),psycholożka, graficzka,prowadziblogapoświęconegochorobompsychicznym: www.bipolarlandscape.com

herstoria1 pani moniki

Mojababciamieszkałaprzywiejskiejdrodzewmałymdomkuprzyklejonymdokuźniizabudowańgospodarczych.Mójdziadekumarłdużowcześniej,był kowalem.Tendomtobyływzasadzietrzypomieszczenia–sień,izbazpiecemiłóżkiemprzykrytymwielką pierzynąidrugipokój,takibardziejgościnny,zreprodukcjąobrazu,któregojakodzieckobardzosiębałam. Wpierwszympomieszczeniunaścianachwisiałymakatkiznapisami–„KtoranowstajetemupanBógdaje” i„Bezpracyniemakołaczy”.Pamiętam,żekiedyśpociągnęłamzaniebieskąnitkęidelikatnienadprułamliterkę b.Naszczęścieniktniezauważył.

Byłammałądziewczynką,kiedyumarłababcia.Nie wiemcosięstałoztymiwszystkimizgromadzonymi przedmiotami–drewnianymiłyżkami,makatkami, dziwnyminarzędziami,którenie-wiem-do-czego-służyłyizpiecemzringami,którymiregulowałosięogień aninawetzreprodukcjąobrazu,którybudziłmójlęk. Podobnodombabcipojakimśczasierozebrano,wtedy zupełniemnietonieinteresowało–byłamodurzona swojąmłodościąipatrzyłamtylkoprzedsiebie.

PaniMonika:

„Ajatoniechcęmiećtelefonukomórkowego.Jestem uparta,tenchcecośodemnie,tamtenteż,niechcębyć przywiązana,naokołotetelefonyciąglemigająidzwonią. Tostraszniewiąże”–paniMonikaOrganiściok,twórczyniIzbyłodStarkiwChudowie,finalistkakonkursu PonaszemuczylipoŚląsku śmiejesięgłośno,ajęzyk,którymopowiadaswojąhistorięjestmibardzoznajomy chociażniewszystkorozumiem.

„Bojakludziezaczęliwyciepowaćstarerzeczy,topomyślałam,żeszkoda…”–takzaczynaswojąopowieść.

„Wychowałamsięunaszejstareczki,którażyła91 lat,ogromniemądryidobryczłowiektobył.W2004 zaczęłamprowadzićIzbę.Napamiątkę.

Jatymprzecieżżyję!Przychodzęranoitakjakbymztąmojąstareczkązaśrozmawiała”–pani Monikazamyślasię.

„Starka(czylibabcia,dopierozaNiemcazaczętoużywaćsłowa oma)urodziłasię1879roku,zmarław1970.

1 herstoriadosłowniejejopowieść,neologizmstworzony napodstawiegryjęzykowejhis-story,odponaddwudziestulat słowoherstoryfunkcjonujejakorozpoznawalnajużformułażargonu naukowegoijęzykapopularnego…

Pięćpokoleńżyłowchałupiestarki–paniMonika wymieniapokolei(ajamyślęsobiejakkrótkosięgamoja pamięćrodzinna,babcia,prababciai…?)

Mytakbardzosądokupy,ciągniemykusiebie.Kiedyś takbyło,żestarkaalbomatkascalały.Aojcomgadałosię zadwoje–«wypójdźcie,wyzróbcie» Takdlaszacunku”.

PrzydrzwiachdoIzbywisigablotkazezdjęciami, zwracamszczególnąuwagęnakobiety.Wystrojone, uczesaneipatrząceprostowobiektyw.

Jakiebyłoichżycie?Jakiebyłożyciestarki?

„Niebyłomaszyn,wszystkorobiłosięręcznie,pochodziliśmyzbiednejrodziny,kobietynajmowałysię dopracynapolu–opowiadapaniMonikaipokazujejak ubranabyłastarka(czylijakbyłaobleczona).

Wszystkobyłolniane,boościjęczmieniaiżytaraniły, więcubraniemiałozazadaniechronić.Ciężkopracowały, wwieku14latkończyłosięszkołęiszłozmamąnapole. Takpoprostubyło.

Alestarkawieczorempociężkiejrobocieopowiadała dzieciombajki,robiłanakołowrotkualbosztrykowałaciepłezoki,czyliskarpety.Takitobyłkobiecyznój codzienny.Dziśmodnezajęcia,czyligotowanie,szycie, dzierganie–kiedyśbyłytrudemiznojem.

Atuślubnyancug.Prawdziwaalpaka–ztakiego czegośsięślubnerzeczyszyło”–paniMonikapokazuje mioryginalneubraniaztamtychczasów.

Jakpanitewszystkiestrojezdobyła?–pytam.

„«AjakWaspanBóczekzawołatodajcietełachyTrudzie»(córce)–takpowiedziałamsąsiadceitaposłuchała.Pośmiercisąsiadkiubraniatrafiływdobremiejsce –śmiejesiępaniMonika.

Stareczkajakpiekłachlebtopierwejkukiełki,boone sięwcześniejupiekłyniżdużychlebitekukiełkitobyły tylkodladzieci(czykukiełkitotosamocopodpłomyki, którepamiętamzwakacjizewsi,gorąceinieziemsko pachnące–zastanawiamsię).Bozdzieciństwatonajbardziejzostająwgłowiesmakiizapachy.

Atumorcinek,czylipiecykprzyktórymsięgrzali. Takizringamidościągania,bojakstarkachciałacoś szybkougotować,tościągaładwaringi.

Pijałosiękawęzbożową–opowiadadalejpaniMonikaipokazujemispecjalnymłynekdoprzyrządzaniakawy–tusięnasypywałoziarna,nieinnetylko żytolubjęczmieńiwstawiałonadużypiec,naktórym ogieńpaliłsięprzezcałydzień.Kilkadziesiątrazy sięprzekręciłomłynkiem,zmieliłoi…gotowe!Kawę zbożowąpijędoteraz”.

Idziemydalej.

„Atumaszynka,któraoddzielaśmietankęodmleka, niechpanipatrzyjakieludziebylimądrzy.Każdamama nauczyłaswojącórkę,żetrzebatedziurkidopasować. Jednymleciałomleko,drugimśmietanka.Nadzisiejsze czasytojestkomputer”–śmiejemysięobie.

Obokcudownejmaszynkidoprodukcjiśmietanki wisijakaśdziwnauprząż(„tojestjarzmokrowie”–objaśniapaniMonika).

„Zdzieciństwapamiętamtakiobrazek–opowiada dalejpaniMonika–krowiczkaszłapodoknemiwtedy stareczkamówitak:«takieciężkiejarzmomatakrowiczka,boniedość,żemusirobićnapolutojeszczedaje nampożywienie».

Bonapolechodziłyteżkrowyibrałyudziałworce, małobyłokoniiwtedyzaprzęgałosiękrowęibyka.Ciężkikrowiżywot!

Niewiemjakdługotujeszczebędę,więcwszystkiete sprzętyzabezpieczamiczasemsięrozrzewniam”–nie pamiętamczypaniMonikaużyławłaśnietegosłowa rozrzewniam,alebardzomionopasuje.

„Boprzecieżtam,gdzieterazjestwymianaopon, tobyłkiedyśpięknyogród,ajapamiętamjeszczenanaszejwsitrzydomypokrytestrzechą”.

PaniMonikachodziwięcpodomachizbierastare sprzęty.Wzimieprzewozijenasankachipewnieczasemwyglądajakbyzbierałazłom,aleniedbaoto.

„Toniejesthańba,tojestmojeżycie!”–mówihardo, alezuśmiechem.

Tymcosięgromadzitrzebasięopiekować–zatem paniMonikaprasujewszystkieposzewki,obrusy,ściereczkiimakatkiprzezpodwójnąszmatkę(żebysięnie zniszczyły),apotemwygładzajezczułością.Ioczywiście wszystkogotujewwielkimgarze,aniepierzewpralce.

Jakżebyinaczej!

PaniMoniko,jakiebyłożycietychkobiet?Byłysilne? (Bardzochcęsiędowiedzieć)

„Byłysilnesiłąswoichrąk–odpowiadaszybkopani Monika–kobietywychowywałydzieci,wlesiealbo napolupracowały,żebyzarobićpieniądze,apotemoporządzałydom.Ciężkadola!

Aprasowałosiężelazkaminadusze.Ikażdachwila byławypełnionapracą.Loskobiecy.

Mojamamaurodziłamniewczerwcu,ajużwlipcubrałanapole.Wchustkęsięzawijałodziecko,kładło dokartofliska,bonaćbyłajużwysokoidawałacień.Ja sobieleżałam,aonawtymczasiepracowała.

Wpołudnieżadennapolunierobił,boodstrony lasumogłynadejśćpołudnice(widzęjejakidąpowoli, trupieipiękne…)

Możnabyłopoprostudostaćudaru–wyrywamniezzamyśleniapaniMonika–apołudnicamitaktylkostraszono. Takjakidziecistraszonoutopcem,achodziłootożebysame, kiedyrodzicebyliwpolu,niewchodziłydostawu.

Razwtygodniusiękąpano.Wannabyławchlewiku,wsobotęgrzałosięwgarzewodę,dolewałozimnej (paniMonikapamięta,żewChudowiebyłwjednym gospodarstwieżuraw).

Naprzódnogitrzabyłoumyć,boprzecieżpobosaku siębiegało,apotemdopierohyc…dowanny.Pierwsza kąpałasięnajmłodsza,apotemcałareszta.Wycierało sięręcznikiemlnianym,niebyłooczywiściefrotowych. Ibyłyteżsmutnechwile–paniMonikamałzywoczach, kiedyopowiadamioznajomejrodzinie–matkamusiała zamykaćpojemnikzchlebemnakłódkę.Wdomubyło jedenaściorodzieci,dużochłopakówipoprostuniestarczałotegochlebadlawszystkich.

Aterazmówiędzieciom,któreodwiedzająizbę:«wyrzucaciechleb,amożnadaćkurkom,chlebtoświętośćjest»”.

Ajakabyłapanimłodość,paniMoniko?–dopytuję.

„Szybkosięusamodzielniłam.Nauczyłamfachu –paniMonikabyłafryzjerką,jeździłanaszkolenie doNRD–opowiempani,jaksięrobiłotrwałąwlatachpięćdziesiątych.Włosynagorącozakręcałosię nametalowewałki,podłączałogumkiigotowałowedługwłosa,najdłużejwłosrudy,bojestnajsilniejszy.

Pięknaicudnatrwała!Włosażuciekał…”–paniMonikaporazkolejnyrozmarzasię.

Apotemoglądamykasęfiskalnąz1886roku,zamykanąnaszyfr.PaniMonikaprzechowujewniejlufkiicygara.

„Tejcobędziepomnieprzekażęszyfr.Iwszystkiego nauczę!

Wciążjeszczestrzygęmojestareklientki,przyjeżdżajądomnie,rozmawiamysobie,kawkęwypijemy.Ja niepijękawy,aletrzymamdlagości”.

PaniMonicezmłodościzostałajeszczemiłość dosamochodów.

„Dodziśmamswójsamochódijeżdżę,alemamciężkąnogę.Lubiębardzopoczućszybkość”–iznówobie sięśmiejemy.

„TakatojestMonia.Ijuż!”–paniMonikaprostujesię iuśmiecha)

NakonieczwiedzaniaIzbyoglądammałąsypialnię, pośrodkuktórejstoiwielkiełóżko(jakumojejbabci).Puchata,alewygładzonapierzyna(„takiegładkiejakpapiur mabyć”–powtarzamwmyślachsłowapaniMoniki.)

Jużsięmamyżegnać,alenachwilkęsiadamynazydelkachpodbyfyjemiproszępaniąMonikę,żebyopowiedziałamicośjeszczeosobie.

„Dobrze,dobrze,toopodróżachbędzie,bożałuję czasem,żesięjużzestarzałam.Światmisiętakpodoba…ByłamwBrukseli,wSzwajcarii,AustriiiParyżu,adoAmerykitopojechaliśmyjakoŚlązacyRoku itobyłamojawypraważycia.NawetdoHiszpaniimiałamjechać,aleciśnieniemniepostraszyłoiposzłam doszpitala,apotemzmarłmójmąż,amiałmiprzywieźćubraniadoszpitala,jużnawetsobiewszystkonaszykował,bozawszewiedziałcogdziemam(terazwie mojasynowa,wienawet,wcomnieubraćdotrumny) aleinaczejsiępotoczyło…–jesteśmyobiewzruszone–terazmammałe,alewłasnemieszkankoijestemszczęśliwaztym,cojest,bojazawszesięumiemzewszystkim pogodzić.Jestemszczęśliwa”.

PaniMoniko,atekobietyprzedpanią?Przodkinie?Stareczka?Byłyszczęśliwe?

„Czybyłyszczęśliwe?Pewnieniewiedziały,żeinne życiejestmożliwe.Zewszystkimsiętrzebapogodzić –jeszczerazpowtarzapaniMonikaiopowiadaotym, żefryzjerstwotobyłojakkonfesjonałwktórymusłyszaławielekobiecychopowieści.Kobietymiałydoniej zaufanie–ztymitajemnicamiidędogrobu,amądrości toterazwspominam.Boczasemciężkietożyciebyło. Te,którymchłopypopijały,todostałylanie.Bababyła dochałupy,dowychowywaniadzieci,jakożonaisłużąca.Różnehistoriesięzdarzały”.

PochwilimilczeniapaniMonikadodaje:

„Aleniechteżpaninapisze,żebyło…smakowicie.Robiłaśugospodarza,todostawałaśmleko,masło,ziarna, anaweselatosiępiekłonajlepszegonaświeciekołocza. Teraztakichtojużniema.Mammistrzanakołacziptysie”–dodajepaniMonika.

... ŻegnamysięipaniMonikaobficieprzytulamnie dopiersi.Wsiadamdosamochodu,podłączamtelefon, radio,łykkawy,czasznowupędzidoprzodu.Wjeżdżając naA4próbujęsobieprzypomniećdlaczegojakomała dziewczynkabałamsięobrazu,którywisiałwizbie umojejbabci.Nieudajemisię….

PS.Nieznamśląskiego,wplatamwięcto,cousłyszałamodpaniMoniki,dotekstu–jeślizbłędami,tobardzo przepraszamiodsyłamdoźródeł.OryginalnejopowieścimożecieposłuchaćwIzbieRegionalnejwChudowie odpaniMonikiOrganiściok

PaniMoniko,dziękujęzapani herstorię!

KatarzynaSzota-Eksner

ProwadziszkołęjogiYogasana www.yogasana.pl,organizatorkawielukobiecychwyjazdówiwarsztatówwcałejPolsce.Iwświecie.Ściśle współpracujezSundayisMondayiwspółtworzygliwickiKlubKsiążki Kobiecej.Prowadziautorskąrubrykę„BeWoman”w„MagazynieBe” orazrubrykę„HerStory”w„MagazynieLiberte”.WspółtwórczyniprojektuKinoKobietzPyskowic.JakPolskadługaiszerokanamawiakobietydoszukania(mimowszystko!)siływsobie.Spisujeherstoriekobietz sąsiedztwa.DziewczynazeŚląska,joginka,wegetarianka,felietonistkai feministka.Autorkablogawww.her-story.pl