SILNE. Aperiodyk społeczny nr 1/2020 część 1

Redaktorkanaczelna AgnieszkaGralak

Zespółredakcyjny

IzaDesperak

IdaMickiewicz-Florczak

KatarzynaMądrzycka-Adamczyk MagdaStaroszczyk(WarszawskieDziewuchy)

Kontaktdoredakcji:silne.aperiodyk@gmail.com

https://www.facebook.com/silne.aperiodyk/

Projektokładki AgnieszkaGralak

Projektgraficzny,składDTP AgnieszkaGralak

Łódź2020

ISSN2719-3179

e-ISSN2719-3195

Wydawnictwo: StowarzyszenieŁódzkieDziewuchyDziewuchom ul.Ziemowita6/20

92-413Łódź

odredakcji

Cześć!

OddajęwWaszeręcepierwszynumerczasopisma

SILNE.Aperiodykspołeczny

Dlaczegozdecydowałamsięnastworzenienowego pismafeministycznego?

Popierwsze,byłtoimpuls–poprostuopadły miręce,gdypartiaPrawoiSprawiedliwośćzostała wybrananadrugąkadencję(razemzeswoimi przystawkami),gdydoSejmuponownieweszli neonaziściineofaszyścipierwotniewprowadzenitam przezKukiza,aterazwybranizlistKonfederacji…

Podrugie,niejestemwstanieniereagować,gdy ktośchcezabraćmojąwolnośćidecydowaćzamnie omoimżyciu,omoimciele–taksamojakmiliony kobietnaświecie…

Potrzecie,świadomośćtego,żemyPolkibędziemy podbutemdziałaczyzOrdoIuris,którzydążą(coraz skuteczniej)dotego,abynaszepaństwopodlegałofundamentalistycznieinterpretowanymzasadomreligii chrześcijańskiej…

WcentrumSILNYCHjestKobieta.Zarównokonkretnaosoba,jakianonimowa,stojącawtłumietakichjakona.

SILNEsątworzoneprzezosoby,główniekobiety, którepokazują,żenienawszystkotrzebasięgodzić, żemożnawystępowaćprzeciwkoprzemocyiżyć wzgodziezesobą.

SILNEdająprzestrzeńnawyrażeniegniewu,który wynikazwpływupolskiej,patriarchalnejrzeczywistościnażycieizdrowiekobiet,równieżgniewuwynikającegozdoświadczanejprzemocy.

SILNEsąmiejscemnapodzieleniesięswoimizainteresowaniami,analizami,sąwnichciekaweiinspirująceherstoriekobiet,atakżedział straciłamrozum,którymamnadzieję,będziewsparciemdlaosóbchorych nachorobędwubiegunową,ajednocześnie–dlaosób zainteresowanych–źródłeminformacjiotymjakwyglądażycieosobychorej.

Postanowiłamdaćautorkomiautorom(wtymnumerzejednemu)jaknajwięcejswobody,abyniewpływaćnasposóbwyrażaniaemocji,więcograniczyłam redagowanietekstówdominimum(niewszystkie artykułybyłyredagowane).Układczasopisma,jego działy,będąwkolejnychnumerachwpełnizależne odprzesyłanychtreści–niebędączymśstałym.

Zachęcamzatemdoprzesyłaniaswoichprac,zarównotekstów,jakigrafik,rysunków.Zachęcam dodzieleniasięswoimidoświadczeniami,tymcoWas cieszy,bądźsmuci,Waszymiosiągnięciami,któremiałypozytywnywpływnarzeczywistość,nawetwskali mikro.Mamnadzieję,żewprzyszłościSILNEbędąsię rozwijać,żenaichłamachbędziemogłowypowiedzieć sięwielekobietimężczyzn,którechcąmiećwpływ.

PozostańmySILNE!

spistreści

widzęsłyszęmówię

AnnaGierczak– pocomitenfeminizm?[...] 5

JoannaKrysiak– rewolucjakobiet 6

AdaWasik– kobietydokuchni[...] 7

ZuzannaKorońska– kobiecośćwbiznesie 8

KlaudiaWojciechowska– feministkanarynkupracy 9

JoannaKrysiak– żebybyłomiło 10

AnnaGierczak– cielesnezamieszanie,czyliocochodzi wciałopozytywności 11

EmiliaSz.– czegouczonogwałciciela 12

EmiliaSz.– mymemoryfailsme[UWAGA–artykułzawiera opisprzemocyseksualnej] 13

RenataKurcil– panuboguświeczkę,diabłuogarek 14

AleksandraSidoruk–francjadlakobiet.kobietydlafrancji 15

SaraSitko– miseczkae,obwód80 16

DońkaKozioł– gramatycznadyskryminacjaprawdaczy fałsz? 16

KatarzynaSzota-Eksner– listdokobiet 18

PiotrSieńko– gównoburzaokońcówki19

AnnaMałgorzataDul– wewszystkichpojawiasię motywfeministyczny 22

AdaWasik–comawalkaoprawazwierzątdofeminizmu,czyli ekofeminizm 23 KatarzynaMądrzycka-Adamczyk– szydełkowakcji 25

ach,tadzisiejszamłodzież 27 KlaudiaWojciechowska–genialnyreżyserromanpolański 28

AdaWasik– relacjazprotestu 29

oświadczeniełódzkichdziewuch 30

MajaStaśko– odpowiedźnaataki 31

AdaWasik– marszniepodległości 33

Szpadel 34

fotorelacja

plakaciaryprzeciwprzemocywobeckobiet 36 straciłamrozum

ZuzannaKorońska– wywiadznieboszczką 44

ZuzannaKorońska– odziewczynce,któramiałabyć chłopcem 46

SILNE–herstoria

KasiaPiątek– entropiaipatriarchat 47

AdaWasik– billiejeanking 50

KatarzynaSzota-Eksner– herstoriamichaliny 52

KaWtan 56

SaraNowicka– Kwiatywpudełku –recenzja 60

SaraNowicka– Kobold –recenzja 61

IzaDesperak– Nowakobieta.AleksandraKołłontaj –recenzja 63

16dniakcjiprzeciwprzemocyzewzględunapłeć 64

ilustracje

strona6–autorka:AnnaMigala strona8–autorka:AnnaMigala

strona13–autorka:ZuzannaKorońska strona28–autorka:ZuzannaKorońska strona32–autorka:ZuzannaKorońska strona45–autorka:ZuzannaKorońska strona47–autorka:AnnaMigala strony64-65–autorkiaranżacji,zdjęć,grafik: AdaWasikiKlaudiaSporysiak

WAŻNELINKI

AborcjaBezGranic:https://aborcjabezgranic.pl/ CiociaBasia:stronanaFacebooku:@ciociabasiaberlin ciocia.basia@riseup.net

WomenonWeb:https://www.womenonweb.org/ KobietywSieci:https://www.maszwybor.net/ WomenHelpWomen:https://womenhelp.org/

WielkaKoalicjazaRównościąiWyborem: http://www.wielkakoalicja.pl

GrupaPonton

TelefonZaufania+48226359392 wpiątkiwgodz.16:00–20:00. info@ponton.org.pl

JEŚLIDOŚWIADCZASZPRZEMOCY, JEŚLIWIDZISZ,ŻEKTOŚDOŚWIADCZAPRZEMOCY –SKONTAKTUJSIĘZ:

CentrumPrawKobiet

https://cpk.org.pl/pomoc/pierwszy-kontakt/ SiedzibagłównaFundacjiCentrumPrawKobiet ul.Wilcza60lok.19

00-679Warszawa

tel/faks:(22)622-25-17

e-mail:sekretariat@cpk.org.pl

CentrumPrawKobietoddziałwGdańsku ul.GdyńskichKosynierów11(domofon2)

80-866Gdańsk

tel.583417915

kom.604-590-117

e-mail:cpk_gdansk@cpk.org.pl

CentrumPrawKobiet–oddziałwŁodzi ul.Piotrkowska115/4

(Ipiętro,wbudynkuwpodwórzu)

90-430Łódź

tel.(42)633-34-11/kom:736-608-493

email:cpk_lodz@cpk.org.pl strona:www.cpk.lodz.pl

CentrumPrawKobietoddziałwKrakowie ul.Dunajewskiego5

31-133Kraków

kom.780-079-988

e-mail:cpk_krakow@cpk.org.pl

CentrumPrawKobiet–oddziałweWrocławiu ul.Ruska46A,IIIpiętro,pokój302 tel.stacjonarny:71/358-08-74

e-mail:cpk_wroclaw@cpk.org.pl

POLECAMYPUBLIKACJE

► PublikacjaWielkiejKoalicjizaRównościąiWyboremostrategiachmanipulacjiOrdoIuris Kontrewolucjakulturowo-religijna.CzyPolscegrozi prawopodporządkowaneideologiichrześcijańskichfundamentalistów (Warszawa,2020)

► Tojestwojna.Kobiety,fundamentaliściinoweśredniowiecze KlementynySuchanow(Warszawa, 2020).

StowarzyszenieŁódzkieDziewuchyDziewuchom kontakt:

facebook:@lodzkiedziewuchy

https://www.instagram.com/lodzkie_dziewuchy/ twitter:@DziewuchyLodz http://lodzkiedziewuchy.org.pl/ facebook:@Gals4GalsLodz

email:lodzkiedziewuchy@gmail.com

Możesznaswesprzećprzekazującdarowiznęnakonto: 28175000120000000038880012

TYTUŁPRZELEWU:darowizna–silne

Dlaprzelewówzagranicznych:

PL28175000120000000038880012

SWIFT:RCBWPLPW

pocomiten feminizm?

skądtawalka, skoroniema wojny?

Pochłaniamksiążkiiblogi,dziękiktórympoznaję to,coprzezlatabyłoomijaneiukrywane,amianowicie udziałkobietwhistoriiświata.Wciążniemogęuwierzyć,żepozakończeniuedukacjiszkolnejczłowieknie mazielonegopojęciaopołowieludzkości!Aprzecieżnaukowczynie,artystki,pisarkiipolityczki(np.pierwsze posłankinaSejm)nigdyniedziałaływpróżni,oderwane odrzeczywistościimężczyzn.

Zperspektywyczasuwidzę,żefeministkąjestem odbardzodawna.Wcześniejniemiałamtakiejświadomościiwiedzy,aterazpuzzlezłożyłysięwkompletną układankę.Utożsamiamsięztymruchem,bosytuacja naświecieinanaszympodwórkupchamniekuwalceznierównościami.

WPolsceofiaragwałtupotejosobistejtragediispotykasięzpublicznymlinczemiżmudnymprocesemsądowym,którywcaleniemusiskończyćsięwyrokiemdla sprawcy.Podrodzektośdyskutujeodługościjejspódnicy,ainnyrozpacza,żeoskarżeniazniszcząobiecującą przyszłośćporządnegochłopaka.Chceszprzyjąćpigułkę „dzieńpo”?To„przed”musiszodwiedzićlekarzaiczasem zderzyćsięzklauzuląsumienia.Przerąbanemateżkobieta,którejpłódmanieodwracalneiciężkiewady.Owszem, tutajpolskieprawodopuszczaaborcję,alewrzeczywistościsprawatakichkobietprzeciągasięiniewszędzie skończysięwskazanymzabiegiem.

Hmm,amożedobrze,żewogóleposiadamtakąwiedzęofunkcjonowaniuludzkiegociała,antykoncepcji, aborcji,bezpiecznymseksieiświadomejzgodzie?Niektórzytejwiedzymogąjużnieotrzymać.Perspektywa edukatorówiedukatorekwwięzieniu?

WitamywPolsce!Mamypokój,apotrzebnawalka! Brzydkiesłowona„p”?

Tak!Opatriarchatsięrozchodzi

Patriarchatskrzywdziłinadalkrzywdziwszystkich, mężczyznrównież.Świadomośćtegoproblemujest pierwszymkrokiemdozrozumienia,dlaczegomężczyźnieniewolnopłakać,akobiecienieprzystoitytułować się„magistrą”zamiast„paniąmagister”.Dlamniefeminizmtonietylkoruchwalczącyoprawakobiet,toprzede wszystkimsiłaiogromnypotencjał,którymożnawykorzystaćdozmianydotychczasowegoporządku.Patriarchalnawizjaokazujesiębłędna,atakustawionyświat przeżywawłaśniekryzys.Takzwanetradycyjnewartości

corazczęściejobracająsięwdulszczyznęizionąobłudą. Patriarchatjestdlamnieodpowiedziąnawielepytań dotyczącychtego,dlaczegomamytylezłanaświecie. Ludzieludziomodbierająprawaiwypowiadająkonflikty zbrojne.Niszczysiędorobektysięcyludzkichumysłów irąk.Wsekundyupadato,cobudowanoprzezwieki.

Czytosiędziejenaprawdę?

Niezwyklefascynujemnieaktualnośćfeministycznychpostulatów,ajednocześnienapełniasmutkiem igoryczą.NietegooczekujęwXXIwieku,kiedytak wielespołeczeństwczerpiegarściamizpluralizmu iwielokulturowości.

Moglibyśmypretendowaćdomianapostępowego iświeckiegopaństwa,któreprzyuszanowaniuswoich korzeniiautonomiikorzystazdobrodziejstwczłonkostwawUniiEuropejskiejorazinnychmiędzynarodowychorganizacji.Mogłybyśmyimoglibyśmyteżrozbijaćszklanesufity,dbaćoprawamniejszościibudować społeczeństwoobywatelskie.Towszystkoczekawzasięgunaszychrąk,chociażwynikiwyborówskutecznie zwiększyłytendystans.

Wygrywapartia,którasukcesywnieodzieranaszdemokracji,depczeprawakobietisprawia,żesetkimłodych ludzirozważaemigrację.Akobietyznowumusząosobie przypominaćigłośnomówić,żeprawodosamostanowieniatoabsolutnapodstawa.Jesteśmydyskryminowaną iniedocenianąpołowąspołeczeństwa.Amożeskrócić todo:„Maszprzerąbane,bojesteśkobietą”?

Odlatpolitycyprzypominająsobieokobietach,kiedy potrzebasiłyroboczejikrajzaczynapopadaćwkryzys. Terazpodobnomamydobrobyt…

WspółczesnekobietywPolscesąnieprawdopodobnymiszczęściarami,ponieważmogągłosowaćipracować zawodowo,ajednocześnieniebyćżonamiimatkami,jeśli niechcą.Opróczniekwestionowanychbłogosławieństw, araczejprzejawówrówności,tonadaldyskryminowana iniedocenianapołowaludzkości.Prawawyborcze,możliwośćpodjęciapracyzarobkowejistudiównauczelniach niewyczerpująprzecieżwalkiorównouprawnienie.

Czarneprotestyimanifywdeszczu

Chętnieuczestniczęwfeministycznychwydarzeniach,towarzyszymiwtedywielesilnychemocjiimagicznepoczuciewspólnoty.Pierwszyrazwzięłamudział wjednymw2016roku.Pamiętamdeszcz,wiatrimocnąparasolkę,którąciężkobyłomiutrzymać.Najgorsza zmożliwychpogódnaspacer,acodopieronahappening zeskandowaniemnapowietrzu.Ciemno,zimnoimokro.Toabsolutnieżadnaprzeszkoda,kiedypostulatyicel wydarzeniagrająwsercuoddawna.Niskatemperatura szybkoprzestałamidokuczać,szłampewnymkrokiem iczułam,jakrozgrzewająmisiępoliczki.Dotarłamwkońcu„podPiS”,czylimiejscenaulicyPiotrkowskiej(wŁodzi),tużpodkamienicą,gdzieurzędujepartiarządząca.

widzęsłyszęmówię

Doskonalepamiętamhasło„Chodźciedonas,niebijemy!” Mimopowagiwydarzeniaipostulatów,czułamwsobie nadziejęijakieśtrudnedonazwaniapobudzenie.

Nieznałamnikogowśróduczestniczekiuczestnikówhappeningu.Zupełnieobcyludzieianonimowaja, studentkapochodzącazmniejszegomiasta.Niebyłam jednaksamotna,onie!Krótkieprzemówienia,świszczącywiatr,skandowanie,wkurzenienarządzących,żedali mocnypowóddlaprotestu,mądresłowakogośprzymikrofonie,okrzyki,emocje,pełnagłowa…!Ktośpowiedział dokładnieto,cosamamyślę,jakaśdziewczynazapodała kolejnehasło.Działosię,ojdziało!Wzruszyłamsięwtedy, bowreszciepoczułamsolidarnośćisiostrzeństwo.Kilkadziesiątosób,możetrochęwięcej,ajawśródnich.MrocznaŁódźstałasięjasna,siłarosła,azaniąśrodowisko,którejeszczenierazpokaże,żefeminizmitroskaoprawa kobietnieskończyłysięnawywalczeniuprawwyborczych.Nabrałamwiatruwżagleimotywacji,byjeszcze bardziejwcielaćrównouprawnieniewżyciecodzienne.

Wtedyposzłamsama.Pytałamosobyzakademika, czynieinteresująichpostulatyimałewydarzenie,alenic ztego.Wychodzącnamanify,rzucałampytanie,alenigdy nieszłamwtowarzystwie.Dopieropopółtorarokujednakoleżankawyraziłachęćibyłyśmywedwie.Trochę ubolewamnadfaktem,żemłodedziewczynyniezbytczęstointeresujeaktywizm.Napikietachspotykałampary zmałymidziećmi,emerytkiiemerytów,astosunkowo niewielemoichrówieśniczekirówieśników.Jasne,tonie obowiązek,raczejdoskonałaokazjadotego,bywreszcie głośnowyrazićswojezdanieistaćsięczęściąZMIANY.

Mójfeminizmnieograniczasiętylkodowydarzeń,dla mnietoniemalstylżyciaidroga,którawiedziekurówności.Nieczujęsięwolnairównawnaszymkraju,atobudzi wemniebuntiwewnętrznąniezgodęprzezcałyczas.Ija sięnatenpatriarchalnyporządekświatawdueciezkatolickąpropagandąpoprostunie godzę.Niepiszęsięnanierówne zarobkiprzytychsamychkwalifikacjach.Boląmniepodwójne standardy,którymmówięmocne„WON!”Niewyrażamzgody nato,abydecyzjedotyczącemojegociałaodgórniepodejmował jakiśrządzącywparzezkościołemkatolickim.

Jestem!Myślę!Decyduję! tomojeżyciowemotto.Głębokowierzęwto,żekażdakobietanajlepiejwie,cojestdlaniej najlepsze.Równouprawnienie imojewyborydająpodwaliny dlaspełnionegożyciawzgodzieztym,coczujęiuważam zasłuszne.JestemPolkąiczujęsięcząstkąspołeczeństwa, awięcbioręwspółodpowiedzialnośćzajegolosy.Mogę byćcegiełką,którastaniesię elementemmocnejkonstrukcji rosnącejwkierunkupostępu

albotwardymkamieniemblokującymdrogękueuropejskimwartościom.Wybrałamtępierwsząopcjęichcę sięjejtrzymać,afeminizmmiwtympomaga,tomoje barwywojenne.

rewolucja kobiet

Prawdziwąigłębokąrewolucjąjestnaszekobiecedaniesobieprawadożycia,bycia,pełnegoprzejawianiasię, jakopełnoprawnaistotaludzka.DostąpaniapoZiemi pewnie,doswobodnegooddechu,dozajmowaniasobą miejsca,czasu,czerpaniazżyciapełnymigarściami. Icoistotne–beztychbeznadziejnychwątpliwości,czy tonikogonieurazi.Beztegoukłuciawiny,żekomuścoś zabieramy.Beztegonatychmiastowegotłumaczeniasię, żeoczywiścieinniteżmajądotegoprawo.Tooczywiste, żemajątakiesamoprawo.Dlaczego,gdypojawiasięgłos, żekobietysąwspaniałe,mądre,silne,odważne–odrazu odzywająsięgłosymówiące,żeoczywiściemężczyźni teżtacysą?Tosamo,gdyjestzdanie,żekobietymająpełneprawodecydowaćsamodzielnieosobieiswoimżyciu. Żemająprawoprzewodzić.Żemająprawodoodpoczynku,przyjemnościigodnejpłacyzapracę.Jakietoma znaczenie,żemężczyźniteż?Onijużtomająijakżeczęstonieczująsięaniwinni,ani zażenowani,gdywychwalają siebie,nawetgdyniemazaco. Jakżesmutnejestto,żenie wstydząsięinieobwiniająbiorąc,cochcą,nawetgdykogoś przytymgwałcąlubokradają. Atopoważnanierównowaga ipotężnenadużycieprzeciwko nietylkokonkretnymosobom, alecałejspołecznejwspólnocie! Tuwstydiwinasąnamiejscu! Więcrewolucjąkobiecąjest to,żedajeszsobiepełniępraw isięztegonietłumaczysz.Nie usprawiedliwiasz.Niepytasz ozgodęinieszukaszakceptacji. Jesteśipozwalaszsobieprzejawiaćsięswobodnie,poswojemu!Ujawniasziwykorzystujesz swójpotencjałdladobraswojego iotoczenia!Rozpoznajeszswoje rzeczywisteograniczenia,by mócsięuczyćiwspółpracować zinnymi!Imaszprawodocałegozestawuemocjiisposobów

AnnaGierczak feministka,aktywistkaipisarka-amatorka

ekspresji.Więcmożeszsięzłościć!Możeszbyćagresywna, zwłaszczagdymusiszbronićswoichgranicprzedinwazją, gdybroniszpodstawowychprawswoichczykogośinnego.Możeszbyćmądra,ujawniaćwiedzęiumiejętności, nawetgdyktośinnyjestztegoniezadowolony,boobnaża tojegoignorancjęczyograniczenia.Niewszyscymuszą byćzadowoleni,niewszyscymusząCięlubić!

Uwolnienieenergiiwolnychiświadomychkobiet zmieniaświatnalepsze.Ratujeświatprzedutonięciem wzgniliźnieopresyjnego,patriarchalnegoporządku, któryeksploatujewszystkichiwszystkodoostatniejżyciodajnejkropli.Ratujenasprzedpogrzebaniemnaszego człowieczeństwailudzkichpotencjałówwbezmyślnościróliwwięzieniustrachuoprzetrwanie.Uwalnia prawdziwypotencjałposzczególnychjednostek,ludzką autentycznośćiwrażliwość.Dajeszansęnawspółdziałanie.Wnosiszacunekdosiebie,dowszystkiego,cożyje, dopowiązańmiędzynami.Wszyscyjesteśmypowiązaniizinnymiludźmi,izeświatem,wktórymżyjemy. Autentycznośćiwolnośćjestjakświatełko,którerozjaśniamrok.Gdyzapalaszswojeświatło,robisięjaśniej, atoośmielakolejneosobydorozpaleniaswegoświatła. Niechowajswojegoświatłapodpodłogą.

Niechstaniesięjasność!Kobieta!Życie!Wolność!

JoannaKrysiak

kobiety dokuchni, arównośćpod dywan

Zdawaćbysięmogło,żeżyjemywXXIwieku,żetak kobiety,jakimężczyźni,dziewczynki,jakichłopcytraktowanisąrówno.Zdawaćbysięmogło,alewrzeczywistościtotylkoiluzja,natomiastto,codziejesięnaprawdę możemyokreślićmianemdyskryminacjiinierówności. W2019roku,wedługportalupayscale.com,kobiety zarabiałyo21%mniejniżmężczyźni.Wporównaniu dobiałychmężczyzn,najmniejzarabiająAfroamerykanki, LatynoskiiIndianki(różnicawynosiokoło30%). NajbliższemężczyznompensjeotrzymująAzjatki (różnicawynosiokoło5%).

Terazprzełóżmyprocentynażycie.Jeśliprzeciętny mężczyznazarobi1000złotych,toprzeciętnakobieta 800.Przyczymtonajczęściejnakobiecieciążyodpowiedzialnośćwychowaniadzieciipokryciakosztówżycia domowego,jużniemówiącotym,żestatystycznyJan Kowalskiwracapoośmiugodzinachpracy,możewłączyćtelewizoriodpocząć.StatystycznaJaninaKowalskawracapoośmiugodzinachpracy,musiposprzątać,

widzęsłyszęmówię

ugotować,zająćsiędziećmiidomem,iniktniedajej zatoanigrosza,natomiastzapracęwykonywanąodpłatnie,dostaniezauważalniemniejpieniędzy.Gdzie tusprawiedliwość?Dlaczegotakjest?

Możedlatego,żeodmałegowmawiasięwszystkim, żemężczyźnisąlepsiniżkobiety.Dzielisięzabawki, zabawy,kolory,ubraniaidosłowniewszystkoinne nachłopięceidziewczęce.Dzieciakomwprzedszkolu prezentujesięmodelżycia,wktórymtodziewczynki mająbyćuległe,prać,sprzątaćigotować,niepytać inieodzywaćsięzadużo.Chłopcynatomiastmogą spełniaćmarzenia,podążaćzaswoimipasjami,realizowaćsięwcodzienności.Wwysprzątanymdomu powinnananichczekaćuległaigrzecznakobietazciepłymobiademnastole.

Jednakto,conajgorsze,zaczynasiędopieronaetapieszkołyśredniej.Młodzieżstajeprzedwyboremkim chcebyćwprzyszłości,cochcerobićwżyciu.Ico?Nagleokazujesię,żechłopakmożewybraćdowolnąszkołę,uprawiaćdowolnysportnazajęciachzwychowania fizycznego,uczęszczaćnawszelkiekółkazainteresowań.Natomiastdziewczyna?Nonibyteżmapełną dowolność,aleokazujesię,żeniedokońca.Mniesamej nieraziniedwaodmówionoprawadouczestnictwa wjakichśzajęciachzewzględunapłeć,alehistoria, któranajbardziejzapadłamiwpamięć,tohistoriamojejznajomej,którachciałazostaćhydrauliczkąigrać wpiłkęnożną.Byłotojużkilkalattemu,normalny zespółszkół,przeciętny,niewyróżniającysięniczym, wktóregoskładwchodziłoliceum,technikumiszkoła zawodowa.Mojaznajomazłożyładokumentydotechnikumorazdoszkołyzawodowej.Wpierwszymprzypadkudostałasiębezproblemu,jakopierwszazlisty, natomiastdoszkołyzawodowejjejnieprzyjęli.Zdenerwowanatymfaktemposzładodyrektoraizażądała wyjaśnienia,jakimprawemdostałasiędotechnikum, adopotoczniezwanej„zawodówki”nie.Pandyrektor długoniemyślącwyjaśniłjej,żehydrauliczkatoniezawóddladziewcząt.Taksamojakbudowlaniec,mechanikczymurarz,więcon,jakodyrektorpreferowałby żebywszystkiedziewczynki,jeślijużchcąiśćdoszkoły zawodowej,wybierałyprofilebardziejdlakobiet,jak kucharkaczysprzedawczyni.Tasamaznajomapóźniejposzładoinnychjużwładzszkoływzwiązkuzzajęciamiwychowaniafizycznego,ponieważdamska grupatańczyłaiuprawiałajogę,amęskagraławpiłkęnożną,ręcznąicieszyłasiębardzoróżnorodnymi zajęciami.Chciałaprzenieśćsiędogrupychłopaków, ponieważniekręciłajejanijoga,anitaniec,awręcz ijedno,idrugiebyłodlaniejniekomfortowe.Wodpowiedziusłyszała,żenoteoretyczniemożnatozrobić, alewpraktycetopowinnauczyćsięłagodności,delikatnościikobiecościżebyzadowolićprzyszłegomęża. Szczerzeprzyznam,żetasytuacjaprzerosłamojepojęcieizniszczyładoszczętniewiaręwszkołę… Niestetytosamodziejesięnarynkupracy,wszkolnictwiewyższyminawszystkichinnychpłaszczyznach.WPolsceniejestto,ażtakwidocznematerialnie,jaknazachodzie,ponieważśredniakrajowa zarobkówjestbardzoniska,wzwiązkuzczymnawet małeróżnicesąfaktycznieodczuwalne,mimo,żenie

widzęsłyszęmówię

rażąwoczywstatystykach.Alejeślichodziowzględy behawioralnerelacjipracodawca-pracowniklubnawet pracownik-pracownik,tomożemysięposzczycićwielomaniechlubnymiwybrykami,niemówiącjużotym, żeniektórzypracodawcyskreślająkażdąkandydatkę, nawetbezrozmowykwalifikacyjnej,wyłączniezewzględunajejpłeć.Jeszczeczęstsząpraktykąjestzatrudnianiekobietnatakichsamychstanowiskachjakmężczyzn, aletraktowanieichniepoważnie,bardziejjakasystentki,niżpracowniczki.Niedawnorozmawiałamzkobietąwtakiejwłaśniesytuacji–pracującwbiurze,mając wyższewykształcenie,jesttraktowanaprzezkolegów zpracy,bardzoczęstomniejdoświadczonychzawodowo,jaksłużąca,która„marobićkawęimyćkible,jeśli jaśniepanowiesobietegoakuratżyczą”.

Wychowaniedeterminujepoglądywieluznas,mało ktopotrafiwyjśćpozastandardywktórychdorósł. Skutkiemtego,takwPolsce,jakinacałymświecie

kobiecość wbiznesie

WJaponii,jeślijesteśkobietą,musiszprzychodzić dopracynaobcasach.Botobardziejkobiece.

Wniektórychpolskichbankachdresscodereguluje nawetdługośćpaznokci–jakpowiedziałymizatrudnionewnichkobiety.

Prezeskalesbijka?Dlawspółpracownikówpoprostustarapanna,którapostawiłanakarierę–musibyć bardzosamotna.

„Mojażonawydałapieniądzezeswojejwypłaty natakikaprys,wiesz.Jaki?Robotakuchennego”.Ta kobietapierze,sprząta,zawozidoprzedszkola,odbiera, gotuje.Ipracujenapełnyetat.Kaprys.

Obejrzałamwczorajdokument„Maiden”–opierwszejwyłączniekobiecejzałodzejachtu,którywystartowałwprestiżowychzawodachopłynięciakuli ziemskiej.„Tracy,uśmiechnijsię!”–krzycządziennikarzedoskiperki.

„Jaksobieporadziciezcałymbagażem,nowiesz, ciuchy,kosmetyki,itakdalej?”–pytająTracywstudio.Trwajązakłady,doktóregoetapuwytrwakobieca załoga.Większośćstawianato,żenieukończąnawet pierwszego.„Samebaby?Odrazubędąkłótnie,niesnaski,obrażaniesię…niemaszans”.Wygrałydrugiitrzeci etap.Ukończyłycałyrejszdrugąlokatąwswojejkategoriijachtowej.Niktwnieniewierzył.Niktim,zpoczątku,niekibicował.Fanaberia,kuriozum,wygłup.Girls, dziewczyny.Zczymdoludzi?Żeglowanietomęskiświat. „Uśmiechnijsię,Tracy!”

jestdyskryminowaniekobiet,któreczęstosamesię natogodzą.Takistanrzeczyjestefektemwmawiania wszystkim,odnajmłodszychlat,żekobietapowinna siedziećwkuchni,żejestgorszaisłabszaodmężczyzny, żesamamożliwośćpracyjestdlaniejłaskąipowinna sięwogólecieszyć,żektośzechciałjejzapłacić,boprzecieżtoteżjestaktmiłosierdziazestronypracodawcy. Ajeślijużpatrzymynakonkretnegrupyzokreślonym wykształceniem,towiadomo,żetakanaprzykład lekarka,z10latamidoświadczenia,jestowielegorsząspecjalistką,niżlekarzzdokładnietakimsamym stażemihańbakażdemu,ktouważainaczej!Kończąc tęociekającąsarkazmemironięchcęzwrócićuwagę najeszczejednąrzecz,któraodwielulatjużmniezastanawia–cobybyło,gdybyzamienićmiejscamikobietyimężczyzn?Czyżbyciwszyscy,którzypowołująsię natradycjęinasłabośćpłciżeńskiej,siedzielibycicho idawalisięwykorzystywać,takjakterazwymagają tegoodkobiet?Czymożenaglebystwierdzili,żemoże jednakniejesttakfajniebyćpotejdrugiej,dyskryminowanejstroniebarykady?

AdaWasik

Oglądamipłaczę,bowydajemisię,żetakniewiele sięzmieniło,choćbyłototrzydzieścilattemu.Jeślimasz marzenia,najpierwrozejrzyjsięnaprawoilewo,dookoła,czysięniewygłupisz?Napewnosięwygłupisz.Daj spokój.Poddajsięwalkowerem.

„Ktonamtozrobił?Ktonamto,kurwa,zrobił!?–wyje mojaDusza,którawcześniejnieużywałaprzekleństw. Patrzenienakobiety–któresąmądre,dobre,pracowite, szlachetne,aciąglewsiebiewątpią,wcodrugimzdaniu samesięumniejszają,krytykują,wymazująibatożą,zanimzdążyzrobićtoktokolwiekinny,wymieniająswoje, najczęściejurojone,wadytakpłynnie,jakmówisięalfabet–przyprawiamnieołzy.[…]Myślę,żezrobiłnam toSystem.Wcałejswojejzłożoności.”–piszeNataliade Barbarow„WysokichObcasach”1 .

TenSystem,októrympiszeNatalia,mawkażdym jednostkowymprzypadkutwarz.Nauczyciela–albo nauczycielki.Księdza,katechetki.Ojca?Dziadka?Męża? Matki,któranigdyniestanęłazasobą?Babcimęczennicy?

Czasemmyślę,żekażdaznaspotrzebuje„szalonej cioci”,bliskiejkobiety,któraporywasięzmotykąnasłońce,irobitonieoglądającsięnaresztę.Wyłączniedlatego,

1 https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,158669,2547055 1,utracilam-ambicje-zeby-byc-zajebista-ta-perspektywa-wydaje.html (dostęp05.12.2019)

żetakwłaśnieczujewśrodku,majasność,silniejszą odwątpliwości,nadktórymiprzeskakuje.„Poprostumusiałamtozrobić”–mówiTracy.Ichoćpatrząc naśpiącąprzezkilkamiesięcywfotelunawigacyjnym, momentaminawpół-zamarzniętąmłodąkobietęzastanawiaszsię,coniąkierowało,rozchylaszustazpodziwu –nadjejwewnętrznąsiłą.Taką,którejzaufała.Zaktórą poszła,którejpozwoliłasięprowadzić.

ImożeobudzisięwtobietęsknotazatakąwłaśnieTobą.

ZuzannaKorońska

pisarka,autorkaksiążkiJaiinniwariaci(Edipresse) psycholożkagraficzka

feministka narynkupracy

TrudnobyćobecniewPolscefeministką.

Nodobra,pewnienigdyinigdzieniebyło(iniejest) łatwobyćfeministką.Takjakwcześniejniebyłołatwo byćsufrażystką.Pewniewieluteżpowiedziałoby,żesufrażystkitodopieromiałytrudno,ateraztotefeministkiniewiadomoczegochcąiczepiająsiędrobnostek,niuansów,bowogóletojestrównośćiwspaniałośćogólna.

Aleto,żeniejesttragiczniewcalenieoznacza, żejużjestdobrze.Iciąglejestwielepól,naktórych jestprzestrzeńdodziałania,anierównościsąjednak wyraźniezauważalne.Iniestety–nadalichpodstawąjest płeć.Ajeśliktośuznaje,żetosądrobnostki,topozostaje tylkouświadomićmu,żedlainnejosobyurastająone dosprawywagiżyciowej.

Jednymztakichaspektówjestsytuacjanarynku pracy,kwestiezawodowe,kwestiepłacyiwszystko to,cozwykonywaniemzawoduizarabianiemprzez topieniędzyjestzwiązane,acomaróżneoblicza–wzależnościodpłci.

Prowadziłamwswoimżyciutyledyskusjinatentemat,żepowolizaczynamczućsięekspertką.Opierałam sięwtychdyskusjachnietylkonadoświadczeniuwłasnym–pewniebardzomizernym(bocomogęwiedzieć pokilkunastulatachżyciazawodowego),aleteżnadanychiopracowaniachdoktórychciąglesięgam.Poco? Pewniewnadziei,żekiedyśużyjętakiegoargumentu, którycośrozmówcyuświadomi,doczegośgoprzekona (jednakbezwielkichnadziei).

Gdytylkomówięcośotym,żekobietyjednakzarabiająmniejniżmężczyźni,toodrazudowiadujęsię,żenie jesttakźle,nawetlepiejniżwinnychkrajach,ateróżniceniesądrastyczne.Nawetjeśliteróżnicesąminimalne, tosązaduże.Niemażadnegoracjonalnegoargumentuprzemawiającegozatym,dlaczegokobietapowinna dostawaćmniejpieniędzyniżmężczyznazatakąsamą pracę.Alejestwieleargumentównieracjonalnych,które takpiękniesięzakorzeniływpatriarchalnympodejściu,

widzęsłyszęmówię

równieżdożyciazawodowego.Przedewszystkim,uważasię,żekobietyniemuszązarabiaćtylecomężczyźni, gdyżtomężczyźniutrzymująrodzinę.Itojesttakniesamowitefałszowanieświatazastanego,żeczasemaż trudnocośodpowiedzieć.Bojakwyjaśnić,żeżyciewXXI wiekuniewyglądatak,jakżyciewserialachamerykańskichzlat50.wiekuXX,gdziemężczyznacałydzień pracował,bypopowrociezakrzyknąć„HoneyI’mhome” idostaćnatychmiastgorącyobiadnastół,którytojego uśmiechniętamałżonkaprzygotowywałaodrana?Jeśliktośmatakąwizjęświatawdrukowanąnasztywno ijestdlaniegousprawiedliwieniemwygadywaniagłupot,totrudnodyskutować.

Kolejnymargumentem,któremutaknaprawdę trudnoodmówićpodwalinracjonalizmujestto,żesą zawody,wktórychniemaróżnicwpłacyzewzględu napłeć.Najczęściejsątojednakzawodyztakmizernym uposażeniem,żetrudnobyłobyjeszczejakośje różnicować,boniestetyponiżejnajniższejkrajowej jużwielkiegopolamanewruniema.Itoniejestcoś chwalebnego,żenatychdołachdrabinyzawodowejjuz wszyscymajątakfatalnie,żenawetciężkopowiedzieć czyktokolwiekmagorzej.Alejestteżcałagrupa zawodówsfeminizowanych,wktórychtrudnomówić oróżnicachzarobków,bogeneralniepracująwnich kobiety.Tylkokobiety.Izarazmogęusłyszeć,żeprzecież najwyraźniejsątojakieśsłabezawody,marnezwyczajnie, niepotrzebnespołecznie,niewymagająceżadnejwiedzy, wykształcenia.Tonicdziwnego,żesłabownichpłacą, anaprawdękwestiatego,żepracująwnichkobiety,nie mażadnegoznaczenia.Nojasne.Takietampielęgniarki, przedszkolankiczynauczycielkitosązupełniezbędne zawody,prawietegoniepotrzebujemy,utrzymujemyte etatyzdobrociserca,bojakbyzniknęły,tożadnejszkody byniebyło.Dlategoopłacanesąsłabo.Zatoprezesi, bankierzyiszefowieszczeblinajwyższychpowinnisię mnożyćnieskończoność,bojedenprezestozamało ipowinnoichbyćwielu,żebyżyłosięlepiej.

Itutajdoszłamdoszczytutejdrabiny,bojużniczego wyżejniżprezesniema.Jasobieszybciutkodotego szczytudoszłam,bomniewtekścienieograniczażadna „lepkapodłoga”czy„szklanysufit”.Ajakktośnieznapojęć,tojaszybkoprzybliżę,bokażdakobieta,nawetjeśli nazwyniezna,towswoimżyciunapewnoznimisię spotkałalubspotka,jeślitylkokiedykolwiekzamierzała sięwpracyrozwijaćimożejeszczeawansować.Bonie jesttak,żekobietyniesąszefamiczysąnimitakbardzo rzadko,ponieważniechcą,nienadająsię,niesprawdzają sięnawyższychstanowiskach.Najpierwzmagająsię zlepkąpodłogątrzymającąkobietywmiejscu,uniemożliwiającąawansirozwójzawodowy,bonapewnoktoś innynatobardziejzasługuje.Ktośinny,czylimężczyzna. Kolegaprzybiurkuobok,którymożenawetpracujekrócejimniejwydajnie,alemacoś,czegokobietanigdymieć niebędzie–płećmęską.Iżebyodtej„lepkiejpodłogi”się oderwaćiruszyćwpodróżpodrabinieawansupotrzebnyjestsporywysiłek.Aitakpokilkuszczeblachpojawi sięprzeszkodanumerdwa„szklanysufit”.Bobardzodobrze,żepanitakintensywniepracuje,taksięstara,jest takawydajnaizorganizowana.Alemożejużwystarczy? Przecieżjużsobiepanitrochęawansowała,tochybanie

widzęsłyszęmówię

jestnajgorzej?Ionanawetsięzgadza,żenajgorzejniejest, alechciałabyjeszczelepiej.Bowie,żepotrafi,żezasługuje nauznanie,pragniewięcej.Alebezlitosnamatkanatura niedałajejpłcimęskiejiterazmusicierpieć.

Towszystkotrochęwynikazprzekonania,żekobiety sąswegorodzajupracownikami„gorszejkategorii”. Itoniejestcoś,cowłaśniesiępojawiło,aletosąefekty wielulatfunkcjonowaniaspołeczeństwawkonkretny sposób.Przecieżkiedyśkobietyniemiałytakiegodostępu dowiedzy,donaukijakmężczyźniijeślijużpojawiałysię narynkupracytowzawodachnajmniejwymagających, tychdlanajgorzejwykwalifikowanychczyteżdlaludzi bezżadnychkwalifikacji.Jeśliwfabrykachmogły pracować12-letniedzieci,totymbardziejkobiety. Tylkoodtegoczasuwielesięzmieniło.Kobietykończą szkołyśrednie,kończąstudiaitonietylkonapoziomie magisterskim.Sąspecjalistkamiwswoichdziedzinach iczęstoosiągająwtejedukacjiwynikidużolepszeniż ichkoledzy.Iwypadałobypóźniejtozauważyćidocenić, anietylkociągleprzywoływaćsytuacjesprzed100lat, gdynatestudianiechodziły,czysprzedkilkudziesięciu, gdybyłysprowadzanedorólkurdomowychjak zamerykańskichseriali.

Tewszystkiemojeargumentywdyskusjachwynikajązobserwacjijednostkowych,wnioskówosobistych (nawetłączącychobserwacjezprzeczytanymitekstami) idowodówanegdotycznych.Tomożnazbyć,tomożna wyśmiaćizignorować.Aletemattenzainteresowałnaukowcówiprowadząonibadanianadtymizagadnieniami.Onimajaobserwacjeprzekrojowe,wnioskinaukowe idowodystatystyczne1.Ategoignorować,wyśmiaćczy bagatelizowaćjużsięnieda.

KlaudiaWojciechowska dziennikarka,feministka,aktywistka

1 WitkowskaD.,KompaK.,Matuszewska-JanicaA., Sytuacja kobietnarynkupracy.Wybraneaspekty,WydawnictwoUniwersytetu Łódzkiego,Łódź2019

żebybyłomiło

Odkiedypamiętamdrażnimnieniesłychaniewymógbyciamiłąipodtrzymywaniapozorów,żejestmiło. Niechodzioto,żenielubięprzyjemnego,beztroskiego spędzaniaczasuzinnymiludźmi.Bardzolubię.Niecierpiękonwenansówifałszywegomiło,udawania,żesię znamy,albożenieśmierdzi.Nawetwymógkurtuazyjnej rozmowyoniczym,zprzypadkowospotkanymi,niezbytznanymiosobamijestmęczący.Czybędzieniemiło ujawnić,żeniewiemkimjesteśiskądsięznamy?Może dajmysobiespokójalbosięzapoznajmyodnowa,bo deszczpytańcoukogośtam,jestjakmrówkiobłażące ciało.Chciałobysięjestrząsnąćobcesowo.Acodopierosytuacje,gdywewspólnejprzestrzeninaglektośsię zesra,aletowarzystwoupierasiężebytegoniewidzieć

inieczuć,żebyniepsućatmosfery,szybkozamieść poddywan.Bojakjestmiło,tozawszelkącenęmatak zostać.Przesiąkamytymudawaniemodmałego.

Mamwięchistoryjkiszkolne,zczasówpodstawówki moichdzieci.Uczestniczyłamkiedyśwsytuacji,która mniezadziwiła,choćpewnieniepowinna.Przyjemnie spędzałamczaszsynemnapiknikuwjegoszkole.Były różnezabawy,występydzieci,stołyzastawioneprzekąskamiinapojami,któremożnabyłonabyćzadrobne kwoty.Sprzedażprowadziływwiększościdzieci.Mój synprzygotowywałsięzeswojąklasądowystępu,aja ustawiłamsięwkolejcedostoiskazlemoniadą.Kupująca przedemnąpanichciałakupićkawałekciasta,targowała siętrochęprzekomarzajączesprzedającymchłopcem, żetakdrogoliczązakawałek.Byłowesoło.Innychłopiecjakośnieostrożnienachyliłsięnadstołemizrzucił tacęzciastemwprostpodnaszenogi.Nicwielkiego sięniestało,trzebapozbieraćityle.Wypadkipotoczyłysiębłyskawicznie.Chłopiecjakgdybyniccofnąłsię isiadłnakrzesełku.Spojrzałamnaniegozuśmiechem imówię„trzebatylkopozbierać”.Alebyłozapóźno bojużdosprzątaniaochoczorzuciłysiędwiematki idziewczynkazsąsiedniegostoiska.Pytamzadziwionanajgorliwszązpań,miłąkobietę,„dlaczegoPaninie datemuchłopcuposprzątać?DlaczegogoPanipsuje?” Iwidzęnatwarzychłopcakompletnezdumienieigesty,żeontunakrzesełkusiedziałinicztymwspólnego niema.Drugazdziarskichmateknatychmiastwstała ipróbowałamniestamtądodciągnąćsyczącdomnie: „Proszęnierobićafery!”Zbierającazaśprzepraszająco spodmychstóp:„Proszędaćspokój.Jesttakmiło,poco topsuć”.Pytamwięcobiepanie,czybyłobymniejmiło gdybychłopiecmógłposprzątaćpowypadkujakimu sięprzydarzył,borzeczywiścienicsięstrasznegonie stało,aleterazsiędzieje.Bowłaśnieniedałyściemu panieponieśćodpowiedzialnościinaprawić.Cojestmiłegowpsuciutegodzieciaka?Nacobardziejbojowajuż sięrozsierdziłaisyczaładomnieprzezzęby,żebynie podnosićgłosu:„Niechpaniprzestaniesięawanturować ipsućwszystkimzabawę!Współczujępanidzieciom! Ztakimpodejściemciekawecopaniimrobi?Zostanie panizniczymnastarość!Sama!Amniebędąuwielbiać ikochać!”Tujużsięwkurzyłaminachylającsiędoniej równieżsyknęłam:„botojestkurwanajważniejszejak paniwypadaicopanibędzieztegomiała,niedzieci. Gratulujępodejścia”.Podeszłamdostoiskakupiłamlemoniadę,amamadobrapszczółka,którajużsięuwinęła,jeszczechciałazałagodzić,tłumaczącmiznowu, żechciałażebybyłomiłoiżebyniktniemiałprzykrości, znaczyszybkozatrzećśladyprzykrejsytuacji.Żeniepotrzebnaafera.Więcmówię,żenicdobregoniewidzę wpozbawianiudzieciodpowiedzialnościzaswojeczyny, iżezawszebędęwszczynać„aferę”jakzobaczętakiebezmyślnedobro.Widaćbyło,żemymisłowamiwbiłamnóż wsercetejmiłejkobiecie,więcjużsobieposzłam.Itak byłopozamiatane.Drugamamajeszczefukałazamną, żetakieawanturnicejakja,nielubiąjakjestmiło.Normalniemnierozgryzła!

Wypowiedźonagrodzieuwielbieniaznógmnie zwaliła.Takaklarownośćmotywacji,takaoczywistość nawetminieprzeszłaprzezmyśl.Źlesobiepomyślałam

okobietachwtedy.Izprzykrościąochłopcach,którym niedajesięwykazać.Jużwcześniejbyłamświadkiem podobnychsytuacjiwobrębieszkoły,wktórychwramachbyciamiłodziewczynkibyłytraktowaneinaczej niżchłopcy.Innymrazemwklasiemojejcórkiszykowanopokazdlarodziców.Dzieciszykowaływswojej klasiepoczęstunek.Wszyscyprzesuwalistoły,ichłopcy idziewczynki.Zaaferowanawychowawczyniwydawała polecenia,ajasięprzyglądałamzboku.Poprzesunięciu stołówchłopcyusiedlipodścianąadziewczynkiuwijałysiępodkomendamipani.Dlaczegodziewczynki?

Ponieważtylkodonichbyłykomendy.Pytamwięcpaniączycośbyszkodziłożebychłopcymoglisięwłączyć wdziałania?Nudząsięnajwidoczniejinapewnopotrafią cotrzeba.Panibyłazdumionamoimpytaniem.Imówi, żedziewczynkidadząradę.Jażezpewnością,tyle,żenie wychowujęcórkinasłużącą.Iponieważniewidziałam sensuwdalszejdyskusjisamawydałamchłopcompolecenia,aonizabralisiędoroboty.Paninieoponowała, choćustamiałamocnozaciśnięte.Poimpreziedzieci miałyzostaćżebysprzątać.Zostałamnibyczekając nacórkę,żebymiećpewność,żebędąsprzątaćwszyscy. Alejużniebyłotrzebanicmówić.Tymczasowo,bopani nawykówtoniezmieniło.

Zupełnieinnepodejściemiaławychowawczynimojegosyna.Tazawszedbałaozaangażowaniewszystkich. Dzieliłazadaniaspokojnieizklasą.Kiedytrzebabyło uprzątnąćsalęnazakończenierokuszkolnegozapytała, którzygentelmeniczująsięwystarczającosilniizajmą sięwynoszeniemmebliisprzętudoinnejsali.Irzucilisię wszyscy–iuczniowieitatusiowie.Dziewczynkitakże, choćniebyłonaniewskazania.Każdyznalazłsobierobotę.Wszyscyuwinęlisięszybkoisprawnie.Wyszliśmy bardzozadowoleniiwkomitywie.Itojestprawdziwe miło.Najpierwwspaniaływystępnaszychdzieci,poczęstunek,rozmowy,potemwspólnesprzątanie.Możebyć miło.Aletowymagaprzytomnejobecności,kontaktu międzyludźmiikonfrontowaniasięztymcojestnaprawdę.Aniepodtrzymywaniailuzji.Tojestmożliwe.

JoannaKrysiak

cielesne zamieszanie, czyliocochodzi w ciałopozytywności

RuchCiałopozytywnośćgościwPolsceodniedawna,chociażjegopoczątkidatujesięumownienalata90. XXwieku.WtedytodwieAmerykankizapoczątkowały przełomowąinicjatywę1,któraobnażyłakrzywdzące mechanizmystojącezakreowanymideałempiękna. ConnieSobczakdodziałaniapopchnęłyosobiste,trudnedoświadczeniazwiązanezzaburzeniamiodżywiania iśmierciąsiostry.WrazzElizabethScott,psychoterapeutką,postanowiłazałożyćorganizacjępozarządową, którejcelembędziepromocjabezwarunkowejakceptacjidlaciałabezwzględunato,czyspełniaonokryteria przyjętegokanonu,czyteżnie.Wcentrumzainteresowaniapostawiłyzdrowieidobrostanczłowiekaoparte naszacunkuorazmiłościdosamegosiebie.Cielesność rozumiałyjakointegralnączęśćjednostki,którejwcale nietrzebazmieniać,byczućsięszczęśliwym.

Wdziałalnośćkobietwłączyłosięcorazwięcejosób, którepodzielałyzałożeniaruchu.Pozatymzaczęto przypatrywaćsiędokładnie,ilepoświęceńwymaga osiągnięciesylwetkirodemzokładkimagazynu.

Organizacjarozwijasięprężniecałyczas,anaświecieprzybywaentuzjastówCiałopozytywności.Aktywiściiaktywistkiśmiałołącząniezadowoleniezwyglądu zbrakiemakceptacjisiebie,anawetzzaburzeniamiodżywiania,depresją,samookaleczeniami,uzależnieniamiiprzemocą.Uznają,żelansowanyobrazseksownego ciała,którydlamilionówludzistałsięwartościąsamą wsobie,częstostoiwopozycjidonaturalnościipoczucia spełnieniajednostki.

Popkulturaipieniądzwnatarciu

Popkulturaorazświatmarketinguireklamyodlat skuteczniedążądotego,byludzieuznalinaturalność zacośdoobowiązkowejkorekty.Odkryteciałaipiękne, gładkiekształtywtelewizjilubprzestrzenipublicznej robiąwięcejszkodyniżnamsięwydaje.Kreująbowiem cośnierzeczywistego,coludziechcąuczynićrzeczywistym.Przemysłkosmetycznysięcieszy,ponieważkonsumenciwydadząostatnigrosznadziwacznezabiegi, bychoćomilimetrzbliżyćsiędoideału.Pieniądzepłynąrzeką,atysiącemłodziutkichdziewczątgłodząsię ikrzywdządlachorychwzorców.Ludzieczęstobezkrytyczniepodążajązatym,coznajdujesięwmainstreamie.Wimiętegosągotowipoświęcićmnóstwoczasu iśrodkówfinansowych.

1 https://www.thebodypositive.org/about(dostęp09.02.2020)

Tosprawia,żeniesposóbrozpatrywaćwzorcówidealnegociaławoderwaniuodbiznesu.Pojawieniesiękolejnegomusthavetokołonapędowedlafirm,któreświadczą usługizzakresubeauty.Ludzkiekompleksyiczasem desperackiepróby„naprawieniasiebie”popychajądozakupów.Niestetytabranżażerujenakonsumentach,którzyzapłacąkażdąsumę,bychoćprzezchwilęcieszyćsię wyglądempasującymdokanonu.

Specjaliściodmarketingustarannieopracowująstrategie,dziękiktórymklientzaczynawierzyć,żewłaśnie tenspecyfikodmienijegożycieinadamunowejjakości.

Pamiętajmyteż,żeludziezakochująsięwemocjach, wyobrażeniachiwizjilepszegoJA.Odczuwamybłogą przyjemnośćiczujemysięlepiejpowydaniupieniędzy, czylijeszczezanimdostaniemydanyproduktczyusługę. Oczywiścienienależyupatrywaćwrogawzabiegach upiększających,modnychubraniachikosmetykach,którepodkreślająnaszeatuty.Troskaowyglądzewnętrzny samawsobieniejestprzyczynądestrukcji,aCiałopozytywnośćnienegujezamiłowaniadoładnychrzeczy. RuchBodypositivityniegodzisięnatomiastnaślepą ibezkrytycznąpogońzaniedoścignionymideałem,którawdalszejperspektywiebywatoksycznadlanassamych.Coistotnewzorzecteżewaluowałnaprzestrzeni lat,podobniejakmoda.Coś,cokiedyśuchodziłozapiękneisłuszne,dzisiajuznajesięzaniemalbrzydkieiniewłaściwe,bypokazywać.

Podwójnestandardy

Dlaczegożołnierzniewstydzisięblizn,akobieta poporodziejużtak?Czyżobojeniezmierzylisięzheroicznymwyzwaniem?Tutajniesposóbniewspomnieć opodwójnychstandardach,którenadal„dobrze”się mają.Walkaznimitowielotorowyproces,askutecznąbroniąokazujesięzwiększanieświadomościieliminowaniestereotypowegomyślenia.Nieobudzimysię wsprawiedliwymidobrymświecie,jeślijedneblizny będąOK,ainnenie.Akceptacjapowinnabyćbezwarunkowa,gdyżwtedyjestprawdziwaigłęboka,adotegonic niemożejejzagrozić.

Jeśliporuszasiętematykęrozwojuosobistegooraz szacunkudlasiebieiswojegociała,ajednocześniekierujesięwyłączniedoosób,którewpasowująsięwkanon,toznowumamyzgrzyt.Niebędziemylubićsiebie zewszelkimiwadami,jeśliłączymytozesprostaniem społecznymoczekiwaniom,któreewidentniekłócąsię ztym,coczujemywewnątrz.

Bądźdlasiebiedobra/y!

Zanegowanieiodrzuceniewzorcaprezentowanego wpopkulturze,mediachireklamieokazałosięrewolucyjneinatychmiastspotkałosięzkrytyką.RuchBody positivitydodziśoskarżasięopromowanieotyłości ipochwałędlazaniedbańczylenistwa.Tezarzutysą oczywiściebezpodstawne.Niktnienakłaniadotego, bylekceważyćproblemyzezdrowiemizaniechaćtroskiowyglądzewnętrzny.Ciałopozytywnośćsięga głębiejidotykateżinnychsfer.Idearuchuakcentuje to,żepostrzeganieciałdotkniętychchorobąipooperacjach,atakżezcellulitemczywypryskamijakogorsze ipełnedefektów,nieprowadzidoakceptacjisiebiejako

niepowtarzalnejjednostki,którazasługujenawszystko, codobre.Człowiekfunkcjonujenajbardziejoptymalnie, kiedylubisiebieiszanujeswojeciałobezwzględunato, czyjestonosymetryczneiproporcjonalne.Życiewedług założeńCiałopozytywnościpolegawłaśnienatraktowaniuswojejcielesnościzmiłością.Niktnierodzisię idealny,awszelkaróżnorodnośćtoskarb.Imwcześniej todocenimy,tymlepiej.Wszystkieciałasądobreiwarte szacunku,pamiętajmy!

AnnaGierczak

feministka,aktywistkaipisarka-amatorka

czegouczono gwałciciela

Mojeciało,mojeciałodziewczynki, dziewczynki,kobiety byłozawstydzaneoddzieciństwa. Zakryj,przykryj,wyprostujplecy,niegarbsię,zsuńkolana,nierozsuwajkolan,zamknijusta.Ukłońsię.Pokaż się,obróć.Idźdopokoju.

Mójgłosbyłwyciszanyoddziecka. Dzieciirybygłosuniemają.Jeślibędzieszmiałazawsze swojezdanie,toCięniktniezechce.Niemówniepytana. Babysągłupie.Naniczymsięnieznają.

Mojeuczuciabyłyignorowaneipomniejszaneoddziecka. Czegosięboisz?Czegoznowupłaczesz?Czegosięchmulisz?Chodziszznowuzachmulona.Jesteśprzewrażliwiona?Histeryczka!Uśmiechnijsię!Dziewczynkipowinnysięuśmiechać.

Mojasiłabyłakwestionowana.

Mężczyźnibojąsięsilnychkobiet.Będzieszzawszesama. Mężczyznamusiwiedzieć,żemożeCięuratować.

Mójcharakterbyłpiłowany.

Bądźuprzejma,miła,uśmiechajsię,aleniezabardzo. Nieodmawiajpomocy.Niezłorzecz.Niepyskuj.Bądź subtelna.Oferujpomoc.Niewychylajsię.Wybaczaj.Kochaj.Szanuj.

Ciekaweczegouczonomegogwałciciela?

EmiliaSz.

Tłumaczka,edukatorka,filolożka,jeszczenieopierzonaaktywistka.Fankalasuiliteraturyfaktu.Entuzjastkabudowaniarelacjiponadpodziałamiiwspieraniainnychistot,takżeludzkich.Superprzypałka.

mymemory failsme

Mymemoryfailsme.Itdoes.Werememberstoriesand somefadewithtime.

MystoriesofthehistorieswhichIampartofseem tofadeandthenspontaneouslyreawakenvivid,almost tangible.

Theypickandchooseandmakewhatmybrainbelieves istrue.Possibly.

IdonotrememberwhatIwaswearing.Icannotstomach tryingtorecallthat.

IdonotrememberifIdrankanyalcoholthatnight. Ihonestlydonot.Idonotrememberdrinkingornot drinking.Isimplydonot.

Idorememberhissmell,thesmellofhisskin,thesmell ofhismouth,thefeelofhishands,touchingme,refusing torespectmetellinghimtostopand pushinghimaway.

Hegavezilchtozerofucksaboutwhat Ihadtosay.„Ihaveaboyfriend”,„Stop”, „Please,stop”,„Please,donottouchme”, and“Letmego”.

Hetookmybreastsinhishandsand weighedthem,asiftheywereitems tobeassessed,murmuredandsaid:they areperfect,nottoobig,nottoosmall, mrrmrrmrr.

Itoldhim:donottouchme. Hewasjuststandingpushingme againstthedesk. Itoldhim:Ihaveaboyfriend. Heturnedmearound,pushedme againstthebed,inthetiniestofrooms,therewasno needtotakeastep,justturnaroundandthereyouwere, onhebed.

Pushed,pantspulleddownbyhishands. Hisbodypushedmeharderandharderagainstthewall, metryingnottoprotectmyface. Heshovedhisdickinsideme.Myvagina,myflesh. Igasped,Icouldnotbreathe,Icouldnotthink. Ifeltsicktomystomachandfeltrepulsed,bymyownflesh. Thefleshtouchedandcaressedbymyhandsandmy lover’shands.

Thetouches,thelicks,thebites,themoans,betweenustwo. Mylover,onelover,andmylove. Hedidnotcareformyloverandmylove. Insatiable.Itseemedlikeforever.

Hepulledhisdickoutofmyvagina.Ismelledhim, moreofhim.Strongscent.

Heshovedhisdickinsideme.Myanus,myflesh. NeverhadIever…feltanyoneinsidemyanus. Flashesofthoughts:why,how,what,stop,why. Itfeltlikeforever,again.Frozen.Intime.

Cantimestop,freeze,disappear?

Frozeninbeingfuckedwithoutconsent.

Frozeninbeingraped.

Thenheleft,justlikethat.Hissmelllingered,thestrong smellofhisskin,hissperm,themixtureofmeandhim, Ifeltsick.

I,thepersonIwas,wantedtoyell:letmeout,letmeout ofthisflesh.Thisskinandbones.Letmego.

Theup-to-that-momentIscreamedherlungsoutcompletelysilently.

WhatIneededmostwastostopfeelingthis,Icouldnot standbeinginmyownbody,couldnotmanagemyown thoughts,havoc.Ilookedoutofthewindow,attheview, thendown,allIcouldthinkwas:openthewindow,you willneverbeworthanything,noonewillevertouchthis disgustingfleshagain;jump!jump!Ilookedagaintocheck howhighitwasandrealised:itistoolow,Imightjustend updisabled,inawheelchair,andaburdentomysiblings, nopointinopeningthewindow,sigh.

Iwouldcomebacktocheckthatagain, everysinglemorningandeverysingle night,fortheupcoming30days.

Iwenttotakeashower,IfeltlikevomitingandIfeltlikevomit.

Trembling,weakestknees,marshmallowknees.

Thesmellofmyshowergel,thatsickeningscent,butwhichIhadloved,now unacceptableanddisgusting.

Mimosa,thatwasthesmell,subtlesmell ofthelossofmysecurity,foreverand everafter.

Therearetimesthosesmellsreturn,my memoryfades,yettheyreturn.

NowItellthemtofuckoff,Icaressmybody,touchmy skinandIlovemyself.

Thisisastory.Itisnotastoryofwhy.

EmiliaSz.

Tłumaczka,edukatorka,filolożka,jeszczenieopierzonaaktywistka.Fankalasuiliteraturyfaktu.Entuzjastkabudowaniarelacjiponadpodziałamiiwspieraniainnychistot,takżeludzkich.Superprzypałka.

„Mymemoryfailsme”napisałamwcałkowitymoburzeniuwobliczunawracającychmyślioiobrazów przemocy,którejdoświadczyłam,atakżewgłębokim przekonaniu,żeniktniemaprawanaruszaćnietykalnościcudzegociała,dotykaćczyjegokolwiekciałabez ichzgody.Wjęzyku,wktórymprzeżywałamtamten czas.Wwyraziebuntuwobecstygmatyzacjiofiar.

widzęsłyszęmówię

panubogu świeczkę, diabłuogarek

Mówiącszczerze,zaczynambyćcorazbardziejzmęczonadyskusjąoaborcji.Tak,czujęsięwtymtemacie równiewypalonajakktoś,ktopracujezofiarą przemocydomowej,któraporazkolejnypopobiciuwycofujezawiadomienieoprzestępstwie.Awycofuje,bowprawdzieonją sprał,aletoprzecieżonagosprowokowała.Ipozatymonwcalejej mocnoniebije.Zabierającgłos wdyskusjioaborcjimamwrażenie,żekolejnyrazprzerabiam tematpiciazżonąalkoholika, któraporazsetnypowtarzami rozpromieniona–„Aleonmi dzisiajobiecał,żeprzestaniepić. Aleonjesttakidobry”.

WedługraportuInstytutuStatystykiKościołaKatolickiegosprzed4lat wynika,żepolskiKościółKatolickiopiera sięprzedewszystkimnakobietach.Jedynywięcwniosekjakiztegopłyniedrogie panieświadczyotym,żecierpiciewwiększości nasyndromsztokholmski,botainstytucja plujewamcorazdobitniejwtwarz,awy nadalodczuwaciewstosunkudoniejprzywiązanie.26lattemuzakazaliwamprawa doaborcjiinazwalitokompromisem,awy bezwiększychsprzeciwówsięnatozgodziłyście.Wyglądanato,żeuznałyście,żejestwamztymfajnie.Terazbędąchcielitoprawojeszczezaostrzyć.Cóż,chyba nadaljestwamztymdobrze.Wprzyszłościzakażąantykoncepcji?–Tobędziejeszczelepiej!Stworząsystem wspierającybezradnośćizależnośćkobietypoprzezinstytucjezapomóg,dodatków,któreodbierająmotywacje dopracy?–O!Będzierewelacyjnie!Zrokunarokograniczającorazbardziejwaszeprawa,odmawiająwam człowieczeństwa,domagająsięodwascorazbardziej heroicznychofiar,awycałujecieinajprawdopodobniej nadalbędzieciecałowaćtęrękę,którawamzaprzeproszeniemgrzebiewmajtkach.

Czarnyprotestw2016rokuposzedłwszędzie, alepodsiedzibęEpiskopatujużniedoszedł.Pokazałyście

1 WasilewiczA.P., Raport:KościółwPolsceopierasięnakobietach, http://archwwa.pl/wiadomosci/raport-kosciol-w-polsce-opiera-sie-nakobietach/ (dostęp10112019)

środkowypalec,alechybaniedokońcatym,którymgo trzebabyłopokazać,bopoprzedniegodnianiedzielna mszanieświeciławcalepustkami.Janiestetywobectego faktumuszęzgodzićsięporazpierwszyzhierarchami, żeKościółKatolickitoniejestmiejscedlaosoby,która popieraprawodoaborcji.Iżetoabsolutnieniejestmiejsce dlaosób,którepochwalajążycienakociąłapę.Iżetonie jestmiejscedlaosób,którestosująantykoncepcję,anidla osóbLGBT.Więccownimjeszczerobicie?!

Czytamszeregartykułówpublikowanychwprasie ikompletnienierozumiemwypowiadającychsiętam kobiet,którechcąosobiedecydowaćiszukającswojego miejscawKościeleKatolickimpopadająwefrustrację, żegotamnieznajdują.Nieznajdują,bokwintesencjądoktrynykościołakatolickiegojest układpatriarchalny.

Czytamdalej,żeosobyLGBTpopadają wefrustrację,żeniemadlanichmiejsca wKościeleKatolickim.Otóżnie ma,bokwintesencjądoktryny katolicyzmujestprawonaturalne.Więcnacododiabłaliczycie?!Jeślijamam160cmwzrostuizapragnęposzukaćswojego miejscawOgólnopolskimStowarzyszeniuLudziWysokich–tozapewnespotkamniefrustracja. Frustracjanapewnospotkamnie również,kiedypoukończeniuFilologiizapragnęzapewnieniamimiejsca wNaczelnejOrganizacjiTechnicznej. Podobnieteż,mogęsięteżpoważniesfrustrowaćjeślipootrzymaniumagisterium niezałapięsięnaspecjalnądotacjędlaosób zwykształceniempodstawowym.

Niestety,toniejesttak,żedamPanuBogu świeczkęadiabłuogarekiskorzystamzjednejidrugiejopcji.Czasamipoprostutrzebawybierać. Niechcęzaostrzeniaustawy,ale.…

PopieramprawaLGBTale.…

Niezgadzamsięnadyskryminacjękobiet,ale..… Niechcęrodzićdziecizgwałtu,ale..…

Jestemlesbijką,ale…. Aleonjesttakidobryiwcalemnietakmocnoniebije.

RenataKurcil

Napisałamtentekstw2016rokunamójblog, alemamwrażenie,żejestaktualnydodziś (https://drugisort.blogspot.com/).

francjadla kobiet.kobiety dlafrancji

Francjajestkobietą.Przynajmniejprzeztedwadni (24i25listopada).Mieszkankiorazmieszkańcykraju nadSekwanąuznali,żemiarkasięprzebrała.Ciężko sięztymniezgodzić.Wsamymminionymroku2018, wskutekprzemocydomowej,zginęło107kobiet.Niestetyodtamtychbadańsytuacjanieuległapoprawie. Odstyczniategorokuliczbaofiarwynosijużponad130. Statystykisąnieubłagalne.Kobiety(nacałymświecie) ginązrąkpartnerów,chłopaków,mężów.Wodpowiedzi nateprzerażającewydarzeniamiastawyszłynaulicę. NaczelezParyżem(49tysięcyuczestników!),30aglomeracjiokazałosolidarność,frustracjęiuzasadniony strach.FenomenalnaorganizacjaNousTouteszwróciłasiędorządufrancuskiegozprośbąozwiększenie środków,którezostanąwykorzystanedowalkizprzemocąfizycznąipsychicznąwobeckobiet.Wtrakcie demonstracjizwróconouwagęnato,żewłaśnieprzez brakdotacjiposzkodowaneniemająszansnapomoc. Ogromnymproblememwtymzakresiejestzachowaniewtakichsytuacjachpolicji.Wtrakciedemonstracji weFrancjiwybrzmiałotobardzomocno.Niemoc,niechęćczymożebrakumiejętności,narzędzi,kwalifikacji?

Wszystkotopotrochumawpływ.Tokwestiaglobalna, którejnadal(wXXIwiekuprzypominam)niepoświęca sięwystarczającodużoczasu.Rządzareagował,aleprzyznaćtrzeba,żeplanyirozmowytrwająoddłuższegoczasu.Takienastawienietrzebachwalić,nawetjeśliwydaje siętooczywiste.

25listopadatoistotnadata,ponieważjesttopierwszy dzieńztzw.16DniPrzeciwPrzemocyWobecKobietONZ. Rządfrancuskiwybrałnajlepszymomentnaogłoszenie swojegoplanudziałań.Tentekstpowstajedokładnietego samegodniainiestetymuszęsiępodzielićsmutnymi przemyśleniami:niewielewPolscenatentematmożna usłyszećczyprzeczytać.Aprojektjestgodnyuwagi. Popierwsześrodkimająwynosić1miliardeuro(choćsam premierPhilippeobiecujedodatkowekilkasetmilionów).

Pokryjąonemiędzyinnymiszkoleniadlanauczycieli ikilkadziesiątstanowiskdlawykwalifikowanych pracownikówsocjalnych.Toconajbardziejmniecieszy, tozaproponowaniekonkretnychdziałańmających naceluodseparowanieprzestępcówodswoichofiar (sfinansowaniedodatkowychmiejscwschroniskach dlakobiet;utworzeniewkażdymrejonieFrancjidwóch ośrodkówdlaagresorów,któreskutecznietrzymałyby

ichnadystansodposzkodowanychorazzainwestowanie wbransoletyelektronicznedlasprawców).Podkreśla sięzabezpieczenieprawrodzicielskichofiar.Inicjatywa brzminaprawdęobiecującoiszczerzewierzę,żeodniesie sukces.RadaEuropymiałaswójudziałwjejpowstaniu, wypominającFrancjibrakwystarczającychdziałań wtejsprawie.Jednaktoniepierwszytakinteresujący ruchwzględemkobietwtympaństwie.Odnoszęsię dowprowadzeniaprawa,któretraktujeopojęciu„street harrasment”(również„catcallingu”)wprowadzonym wsierpniu2018roku.WedługdanychReutersa1 , porokujegofunkcjonowaniafrancuskiewładzeukarały grzywnąponadsiedmiusetmężczyzn.Można?Można. Tomożebyćświetnyprzykładjeślizostanieodpowiednio wykorzystany.WPolscesytuacjaniestetyteżwygląda zatrważająco.Szacujesię,żewnaszejojczyźniezrąk najbliższychginieokoło150kobietrocznie.Możeunas teżpowinnyodbyćsięogólnopolskiedemonstracje? Polskiekobietyjużpokazałyswojąsiłęwychodząc naulicę(CzarnyProtest).Wartowyrazićswojeobawy dotyczącestosowaniaprzemocyorazzacząćdomagać siękonkretnychdziałań,abytemuzapobiec.Oczywiście, żenietomiałobezpośredniwpływnadziałania rządzących,alezwróconouwagę,usłyszanowiele ważnychgłosów.Jestnadzieja,ponieważmamywPolsce mnóstwodzielnychkobietorazmężczyzndziałających imobilizującychspołeczeństwowwalceoprawa. Wzwiązkuzorganizowanącoroczniekampanią 16Dni AkcjiPrzeciwPrzemocyzewzględunaPłeć mamiejsce mnóstwopouczającychiinspirującychwydarzeń(dla zainteresowanych:http://kampania16dni.pl/).

Zacznijmyodsiebie.Rozmawiajmy,pytajmyipomagajmysobienawzajem.Beztegowychodzenienauliceniebędziemiałosensu.Opróczzrywówważnesą działaniawewłasnymzakresie.Statystykiniesąnam potrzebne,abyzrozumiećcosiędzieje.Wystarczywyjść izesobąporozmawiać.Postarajmysięichociażprzezte 16Dni niechwszyscyusłyszą,żePolskateżjestkobietą.

AleksandraSidoruk

studentkaiaktywistka

1 https://www.reuters.com/article/us-france-law-harassment/ france-fines-more-than-700-in-first-year-of-cat-call-lawidUSKCN1UW1NY(dostęp02.02.2020)

miseczkae, obwód80

„Śniłomisię,żemamwielkibiust/Poruszamnimiwszyscysięgapią”śpiewaNataliaPrzybysz.

Mamwielkibiust,poruszamnim(czychcę,czynie) –iowszem–wszyscysięgapią.Od4klasyszkołypodstawowej–wszyscysięgapią.Wspodniach,spódnicy, swetrzezgolfem,koszulinaguziki,workunaziemniaki, bluzcenaramiączkach–wszyscysięgapią.

Kobiety–zzazdrością,mężczyźni–zpożądaniem. Ja–zodrazą.Aleomojezdanieniktniepyta.Zgóryzakładasię,żejestemzachwyconamiseczkąEiobwodem 80,żenierobięnicinnegotylkozdumąprzeglądam sięwlustrze,żemojeplecysąjakgrafen3D–najlżejszeajednocześnienajmocniejszenaświecie.Wydaje się,żeodmomentu,wktórymmojasylwetkaprzestałaprzypominaćścianę,jakzadotknięciemczarodziejskiejróżdżki,światstałsiędlamnielepszy,łaskawszy. Żewstajęranoiniepotrzebujęrobićnic–bomam miseczkęEiobwód80.Omijająmniegodzinyulekarzy,kolejkiwsklepach,omijająmarzeniaooperacjach plastycznych,którychnigdyniezrobię,omijająniepochlebnespojrzeniapartnerów,kiedysięrozbieram, omijaszukaniestanikazPush-up’em,anadmojągłową nieustannieświecisłonkoiprzelatująpierzastechmurki.JakwkreskówkachzTomemiJerrym,nadktórymi pojawiałysięchmuryzdeszczemipiorunami,gdycoś imnieszło–tylko,żenaodwrót.Światoszczędziłmi problemów–mamprzecieżwielkibiust!Niemamnaco narzekać–każdabytakichciała.Jakiznichpożytek?

Dziewczyno,jużfacetznajdziepożytek.

Litości,ludzie.

Atrybutkobiecości,darzniebios,nogiPanaBoga, zaktórezłapałam,otrzymującmiseczkęEiobwód80 ważyokoło6kilogramów.Niebędęmówić,żetotak jakbymnosiłasześćpaczekcukru–nierazWamtomówiłyśmy.My,kobietyzwielkimibiustami.Nieżyjemy (wbrewpowszechnejopinii)jakkróloweżycia,jakbyśmy wygrałylosnaloterii.

Od10latstaramsięznaleźćsposób,żebyludziepatrzyliwyżejniżmójmostek,żebywzrokfaceta,którymi siępodobaskupiałsięnamoichustach,oczach,uszach. Naczymkolwiek,kurwa,nawetnastopach–bezskutecznie.Ijestempewna,żewiększośćzWastakma. Plecy(wcalenie)zgrafenucowieczórbolą,znalezienie stanikaBEZPush-up’ujestwyzwaniemnamiaręwspinaczkiwysokogórskiej–idlamnieidlamojegoportfela.

Marzeniaooperacjachplastycznych?Norma.Wzrok partnerakiedyściągamstanik?Nieściągam.

Dostałyśmywpakieciecośjeszcze(szczęściary, wiem)–wstyd,zażenowanie,poczuciewiny.Przedpartnerem,przyjaciółką,mamą,sprzedawcą,konduktorką, przedludźmi.Niechciałyśmytego,gdybyśmymogły wybrać–jestempewna,żeniebyłobytoE,niemacie czegozazdrościć,myzazdrościmybardziej.

Niewybierambluzeknaramiączkach,niemogę #uwolnićcycków,najczęściejspotkaciemniewgolfie.

SaraSitko

gramatyczna dyskryminacja –prawdaczy fałsz?

Wpewnejfirmie,wponiedziałek,chwilępo9.00rano, zadałampracującymtamkobietompytanie:„Czyczujeciesiędyskryminowane?”Odpowiedziałmigromki, anawetlekkokpiącyśmiech,potempadłokilkażartównatentematwstylu–„tak,mobbingod9do17!”–iwzasadziedyskusjaumarła,zanimjeszczenadobresię rozpoczęła.Czytobyłareakcjaspowodowanazakłopotaniem?Amożebyłotoudawanelekceważeniewstrachu okonsekwencje?Nie.Wtejfirmieniemadyskryminacji kobiet,bojejbyćniemoże.Właścicieljestmężczyzną, alezatrudnia14kobietitylko4mężczyzn.

Skądzrodziłsięwmojejgłowiepomysł,nazadanie tegopytania?13listopadanastronieRP.plukazałsię tekstoobowiązującychobecniewPolscewymaganiach odnośnietestówsprawnościowychkwalifikujących dosłużbywPolicji.„Kobiety,którechcąsłużyć,muszązdaćtakisamtestsprawnościowy,jakmężczyźni. Winnychkrajachwymogisązróżnicowanezewzględunapłeć”–piszeautorka,KatarzynaWójcik.Tekst jaktekst,aledowiedziałamsięonimdlatego,żejeden zmoichkolegówudostępniłlinkdotegoartykułunaFacebooku.Postbyłopatrzonykomentarzem:„Nieprawdopodobne…”.Bardziejniżsamartykuł,zafrapowałmnie tenkomentarz.Coautorkomentarzamiałnamyśli?Zapytałam:„Jesteśprzeciwnytemu?Powinnymiećinne kryteria?JestemciekawaTwojegozdania”.Odpowiedź padłaszybko,azarazponiejkomentarzinnegokolegi:

„Zależykogozapytać.Wgmnieniepowinny.Bomężczyznaikobietasięróżnią.Alewg.środowiskpseudo postępowychjestrównouprawnienie,więcteoretycznie powinnymiećtensamtest.Nieogarniamtego”.

„Imhopłećniepowinnamiećtuznaczenia,jednak powinnybyćtestydopasowanedostanowisk(inneprewencjainnedrogówka…).Przestępcaniebędzieprzecież inaczejuciekał,bogonigokobieta…”

Teczteryzdaniawywołaływmojejgłowieburzę myśliilawinępytań.Środowiskapseudopostępowe walcząceorównouprawnienie,czylikto?Cotowłaściwieznaczyrównouprawnienieiczywkażdejsytuacji równouprawnieniepłcimasens?Czybrakrównouprawnieniamusiodrazuoznaczaćdyskryminację?Zjakich powodówkobietymogączućsiędyskryminowaneiczy zawszemająrację?

widzęsłyszęmówię

niżmężczyźni,aledziękitemuichszansenazatrudnieniezostaływyrównane.

Różnicewynikającezpłcitonietylkoróżnicewfizjologii,alerównieżwmentalności.Sąkobiety,któremają wielemęskichcech,znajdąsięmężczyźniocechach kobiecych.Wyobraźmysobie,żewładcza,silna,kobieta,któralubisportywalki,pracujejakoprzedszkolanka, awrażliwyidelikatnymężczyznajakostrażak.Mimo swoichcech,wskazującychnapewnepredyspozycje,pełniązawodystereotypowoprzypisanedoswojejpłci.Aterazodwróćmyrole,kobietazatrudniasięnakutrzerybackim,amężczyznawprzedszkolu.Któreznichprędzej spotkasięzdyskryminacjąnatlepłciowym?Któraosoba mawiększeszansenaawansipoparcieprzełożonego? Możnaodpowiedzieć,żeta,któratrafinasprawiedliwegoszefa.Taksamomężczyznazatrudnionywprzedszkolumożezasłużyćnaszacunekkolegów,jaki…nowłaśnie, kto?Rybaczka?AmożePaniRybak?Idąctymsamym tropemtenmężczyzna,tokto?Przedszkolanek?

#KobietaNaJęzykach

Równouprawnienietozrównanieprawjednostekbez względunaichpłeć,rasę,wykształcenie,religięczypochodzenie.Równouprawnieniepłcitoruchideologiczny, zapoczątkowanywXIXwiekuprzezSufrażystki,który zakładałwalkęorówność płciwzakresieprzysługującychpraw.Naskutekwalki orównouprawnieniepłci, zachodzązmianynagruncie relacjidomowych,atakże zmianyspołeczne.Celowopiszę„zachodzą”,anie„zaszły”, gdyżprocesciągletrwaijest nabardzozróżnicowanym poziomiewzależnościodregionównaświecie.Dyskryminacjatomarginalizacja, wykluczenie,mniejprzychylnetraktowaniewporównaniuzinnymiosobamiznajdującymisięwtymsamym kontekście,np.zewzględu napłeć.Cociekawesłowo dyskryminacjapochodzi odłacińskiego„discriminatio”,któreznaczypoprostu „rozróżnianie”inieniesiezasobąpejoratywnegoładunku.Pojęciedyskryminacjimagojużzatobardzodużo.

Wydajesięoczywiste,żerównouprawnieniewznaczeniupojęciowymjestzjawiskiempozytywnym,adyskryminacjanegatywnym.Skądwięctyleparadoksów wokółtychdwóchpojęć?Naprzykładkwestiatestów sprawnościowych:czytakiesametestydlaobupłci sąprzejawemrównouprawnienia,czyteżdyskryminacji?Czykobietypowinnyczućsiędyskryminowane tym,żemusząwykonaćtesamećwiczeniacomężczyźni,chociażmająinnepredyspozycjefizyczne?Amoże raczejdlatego,żezewzględunapłećspotykajetaryfa ulgowa,aobniżeniewymagańnatestachsprawnościowychjestrównoznaczneznierównymtraktowaniem? Odpowiedzinatopytaniemożesugerowaćstanowisko,jakiewtejsprawiezajęłykrajetakiejakDania,Austria,Łotwa,Irlandia,Niemcy,CyprczySzwecja,gdzie wymaganiasprawnościowezostałydostosowane dokażdejzpłci,awięckobietysątraktowaneinaczej

Feminatywy,takzwaneżeńskiekońcówki.Powód dosporówiwalkmiędzyinnyminatlerównouprawnieniapłciidowódnaistnienie dyskryminacjizawodowej. Niektórenazwyzawodów ciężkozgrabniesfeminizować,amimotosąśrodowiska,którewalcząotobez wytchnienia,sąitakie,którejenegująiuważająich stosowaniezaobraźliwe idyskryminującedlakobiet.Aprzecieżpojawienie sięfeminatywów(zwracam uwagęnamęskąformętego słowa)byłojednymzezjawisktowarzyszącychemancypacji.W1957rokuZenon Klemensiewiczbędącyhistorykiemjęzykapolskiegopisało„odwiecznejiprzemożnejtradycjitworzeniarównoległych,różnorodzajowych nazwcharakteryzujących”orazotym,że„zgodnieztradycyjnymitendencjamisemantyczno-słowotwórczymi językapolskiego[…]makobietawłasnąnazwęcharakteryzującą,którastanowirównoległyodpowiednikcharakteryzującejnazwymęskiej”1 .

Odejścieodfeminizacjinazwmęskichnastąpiło wokresiepowojennym,naskutekdynamicznejaktywizacjispołeczno-zawodowejkobiet,zaktórąnienadążała transformacjajęzykowa2 .

Nastąpiłmasowyodwrótnawetodokreśleńjużprzyjętych, typudyrektorka,kierowniczka,profesorka,narzeczwyrażeń typupanidyrektor,panikierownik,paniprofesor.Wpostaci żeńskiejpozostałyjużtylkonazwyzawodówtradycyjniewykonywanychprzezkobiety,np.aktorka,malarka,nauczycielka, pisarka,albouchodzącychzamałoatrakcyjne,oniewysokiej

1 KlemensiewiczZ., Tytułyinazwyzawodowekobietwświetleteorii ipraktyki, „JęzykPolski”,1957,37,s.101–119.

2 Kubiszyn-MędralaZ.,Żeńskienazwytytułówizawodówwsłownikach współczesnegojęzykapolskiego,„LingVaria”,2007,nr1(3),s.32–33.

widzęsłyszęmówię

randzespołecznej,np.ekspedientka,fryzjerka,sprzątaczka. Wdzisiejszejpolszczyźnieniemażadnejnazwyprestiżowego stanowiska,stopniaczytytułunaukowego,któramiałabyżeńskąformęsłowotwórczą3

Niemażadnejnazwyprestiżowegostanowiska…Czy wtamtychczasachpowojennejaktywizacjizawodowej kobiet(wymuszonejwdużejmierzezmniejszeniem przezwojnępopulacjimężczyzn),kiedywieleznich czułodumę,żebierzeudziałwodbudowieNowejPolskijeżdżącnatraktorachipracującnabudowach,czy któraśznichczułasiędyskryminowanafaktem,żenie funkcjonujewjęzykużeńskaformasłowaordynator, prokurator?Kobietpotrzebowanowrolnictwieiwprzemyśle.Powstałyzatemprofesjetakiejakbrygadzistka, chlewmistrzyni,gipserka,gwinciarka,kolejarka,murarka,traktorzystka,żniwiarka.Formamęskoosobowa zarezerwowanazostaładlastanowiskbardziejprestiżowych,pełnionychprawiewyłącznieprzezmężczyzn izczasemjakobardziejprestiżowabyłapostrzegana, równieżprzezsamekobiety4

Ponownastopniowareaktywacjafeminatywównastąpiładopieroporoku1989,uznanymzapoczątektransformacjiustrojowej,aleitutajzrodziłysiędwastanowiskawsprawieichstosowania.Jednoopowiadającesię zasymetrycznymtworzeniemżeńskichodpowiedników dlamęskichokreśleńzawodów,drugiezaśdopuszczające pozostawienienazwmęskichwsytuacjach,wktórychfeminatywbyłbykłopotliwyfonetycznie,np.wprzypadku słówarchitektkaczyadiunktka5.ObecnieRadaJęzyka PolskiegoprzyPrezydiumPANopowiadasięzawiększą symetriąnazwosobowychmęskichiżeńskich,costopniowopowinnodoprowadzićdozwiększeniaobecności kobietwjęzykuzarównomówionym,jakipisanym6

Obecniepomimonasilającychsiętrendówrównościowych,ewidentnesąróżnicepomiędzykobietami imężczyznami.Innesąwzorcewychowaniadlachłopcówidziewczynek,choćteoretyczniewwiekudorosłym obiepłciemająmiećprawodorównegotraktowania.

Różnimysięwyglądemzewnętrznym,chociażwtej kwestiikobietomłatwiejczerpaćzkanonówmodymęskiejinosićkrawaty,niżmężczyznomwyjśćnasobotni spacerwspódnicy.Czytojestzłe?Czytracimynabyciu kobietami?Czymężczyźnimajątrudniejzewzględu naswojąpłeć?Jakwyglądałbyświat,wktórymtylko organypłciowebiologicznebynasodsiebieodróżniały, acałaresztajakwyglądzewnętrzny,sposóbwychowania, pełnionerolespołecznebyłybyidentyczne?Możetaka sytuacjazadowoliłabyzwolennikówrównouprawnienia płciipołożyłakrestrwającejoddekadbatalii.

DońkaKozioł

socjolożkazwykształceniaizpowołania

3 MarkowskiA.(red.), Nowysłownikpoprawnejpolszczyzny, WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa1999,s.1767.

4 Małocha-KrupaA. (red.),Słowniknazwżeńskichpolszczyzny, WydawnictwoUniwersytetuWrocławskiego,Wrocław2015,s.6-7.

5 Kubiszyn-MędralaZ., Żeńskienazwytytułówizawodówwsłownikach współczesnegojęzykapolskiego, „LingVaria”,2007,nr1(3),s.32-33

6 http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=artic le&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-itytulow&catid=98&Itemid=58(dostęp02.12.2019)

listdokobiet

DrogieKobiety1 , Słowamająmoc. Alenietewypowiadanedrżącymgłosem. Szeptaneniepewnie.

Żebynabrałymocypotrzebaszczyptypewnościsiebie. Poczuciasprawczościpłynącejzwnętrzaosoby, którajewypowiada.

Wyprostowanejpostawy(jogowaTadasanaczylipozycja Górysprawdzasięwtymprzypadkuwyśmienicie).

Niewiemodkiedyzaczęłamwswoichwypowiedziach używaćfeminatyw.Napewnobyłotowcześniejzanim usłyszałam,żeżeńskaformastanowiskaczytytułu towłaśniefeminatywa.

Mówięzatem:naukowczyni,polityczka,posłanka. Ipoprawiamzuśmiechemswojerozmówczynieirozmówców,kiedyzuporemnazywająkobietę,,gościem” wbrewistnieniupięknejstaropolskiej,,gościni”.

Kilkadnitemuznalazłamwsieciogłoszenie:

,,Uwaga,szukamynowegoczłonkazespołu!

Damypracęnapełnyetatdyplomowanejkosmetyczce gotowejdopodjęciaznamiwspółpracy.”

Dlaczegokosmetyczkajestczłonkiem?

(Członkinitofeminatywa,którazzgrabnieizuroczym wdziękiemzastąpiszacownegoczłonka.)

Językwpływanarzeczywistość.Słowamająznaczenie!

Żołnierz–myślimyomężczyźnie.

Żołnierka–uświadamiamysobiezerównieżkobieta możewykonywaćtenzawód(idalejwojowniczka,strzelczyni,bohaterka,posłanka,mędrczyni,profesorkaitak dalejwkierunkusprawczościidziałania).

Nietylkosprzątaczka.

Czyteżpielęgniarkainauczycielka–wiadomozawody sfeminizowaneisłaboopłacane.

PisarzJacekDehnel,któryzabrałgłoswdyskusjipisze,żefeminatywyprzeszkadzająwieluwówczas,gdydotycząkobiet nawyższychstanowiskachanieprzeszkadzająw,,sprzątaczce”czy,,służącej”,gdzierzekomosąnormalniejsze.

Uważam,żesamepowinnyśmydbaćoswojeinteresy aniepozostawaćwtejkwestiiposłusznymistrażniczkamipatriarchatu.Żyjemywkraju,wktórymwciążjako kobietyzarabiamymniejniżmężczyźni,wykonujemy nieodpłatnietysiącedomowychczynności,feminizm

1 Tekstopublikowanyrównieżnablogu HerStory.Spisujękobiece opowieści,https://www.facebook.com/herstorypl/(dostęp13.01.2020)

jestprzezwieluludziwyśmiewanyiniezrozumiany askrajnaprawicamasiębardzo,bardzodobrze.

Słowamająmoc.Bądźmyzatemodważnymitwórczyniaminaszegojęzykaaniejegoposłusznymi naśladowczyniami!

Zfeministycznympozdrowieniem, KatarzynaSzota-Eksner

Joginka,feministkainie-doszła-niestetypisarka,entuzjastkakobiecości,członkiniklikuwywrotowychibardzokobiecychprzedsięwzięć.ProwadziszkołęjogiYogasana,organizatorkawielukobiecychwyjazdów iwarsztatówwcałejPolsce,ściślewspółpracujezSundayisMondayi współtworzygliwickiKlubKsiążkiKobiecej.Prowadziautorskąrubrykę BeWomanwMagazynieBe.TwórczyniprojektuKinoKobietzPyskowic.JakPolskadługaiszerokanamawiakobietydoszukania(mimo wszystko!)siływsobie.Spisujeherstoriekobietzsąsiedztwa.Dziewczyna zeŚląska,joginka,wegetarianka,felietonistkaifeministka.Autorkablogawww.her-story.pl

gównoburza okońcówki

Tytułemwstępu

Kwestiakobiecaodzawszewzbudzałafaledyskusji.Częstopozbawionefundamentównaukowychbyły sprowadzanedowojnyideologicznej,naczymtraciła nietylkodebatapubliczna,aleprzedewszystkimruchy feministyczne.Niestety,patrzączperspektywyrozwoju demokracji,zyskiwałyprawicaipopuliści.Zróżnych względówmediastawałypostroniepostulatówantykobiecych,aKościółihierarchowiedośćjasnosprzeciwiali sięswobodziekobiet.Ponadtozbytmałareprezentacja progresywnychpolityczekwgremiachdecyzyjnych niepomagała.Wobecpowyższegoniełatwomająorganizacjekobiece,pozbawionerealnychpieniędzynie mogąrozwijaćsięwsposóbtakijakibyśmysobietego życzyłyiżyczyli.Naturalnieprzyczyntegostanurzeczy jestmnóstwoizpewnościąniedasięichopisaćczyzinterpretowaćwjednymartykule.Jednakkiedymyślimy okształtowaniujęzyka,awięciświadomościspołecznej, tonależywymienić,żefeministkiniedysponująswoimi środkamiprzekazu.NiefunkcjonujejużFundacja„Ośka”, podobniekwartalnik„Zadra”.OczywiścieniemożnaodmówićzacięciafeministycznegoAnnieDryjańskiej,ElizieMichalikczywspaniałejtoruńskiejdziewuszeNatalii Waloch,alepopierwszetakichosóbjestzamało,podrugieniedasięwkrótkimczasienadrobićlatzaniedbań. Środowiskakobiecerealizująswojamisjęwróżnorodnychformach,acojakiśczaswrzucajątematrozgrzewającyopiniępublicznądoczerwoności.Sąteżtakie, którewracająjakbumerangitylkoichpojawieniesię powodujetytułowągównoburzę.Odbyłasięona,gdy okazałosię,żeposłankaMagdalenaBiejat(Razem)umie wpolski.Pisząc„gównoburza”niechodzimiowagę problematyki,aosposóbrozmowy.Obserwujączachowanieczęścipolitykówprawicywidzęwysokąformę

wtrollingu.KrólowałwniejposełDominikTarczyński(PiS),któregozresztąaktywnośćpolitycznawdużej mierzeopierasięnaorganizowaniuwyimaginowanych skandali.Uwaginatematżeńskichkońcówekumieścił naswoimTwitterzezeznanymnamwszystkimprawicowymszacunkiemwobeckobiet.

https://twitter.com/d_tarczynski/status/1188926576479625222

Conatonauka?

Serioniedziwitakiepodejściedosprawyobrońców tradycyjnychwartości.Jednakwartozastanowićsię czypodjęteprzezposłaTarczyńskiegoaksjomatymają rzeczywisteodzwierciedleniewnauce?Nieuważam zazasadnetłumaczenie,żeżyjemywpatriarchalnej rzeczywistości.Zazwyczajwiążesiętoznieudanymi próbamiprzekonaniaosóbwierzącychwdogmatypłci. Natomiastwartonachwilępochylićsięnadpojęciem językowegoobrazuświata(JOS),bowiembadanianad nimwydająmisięniezwyklewartościowezperspektywyfeministycznej.Zajednegozpropagatorównależy uznaćprofesoraJerzegoBartmińskiego,któregoprace powinnyznaćwszystkiestudentkiistudencipolonistyki.Natomiastciekawejibardzoprzystępnejdefinicji dokonałnieżyjącyjużprofesorUniwersytetuWrocławskiegoJanuszAnusiewicz.

WedługbadaczaJOS:

stanowipodsumowanieizestawieniecodziennychdoświadczeńizaakceptowanychprzezwspólnotękomunikatywną norm,wartości,sposobówwartościowaniaorazwyobrażeń izestawieńwobecrzeczywistości1

MarekCieszkowski,germanistaiprofesorUniwersytetuKazimierzaWielkiegowBydgoszczy,zwracauwagę napewneformyjęzykowe,którychużywamywkręgach towarzyskichczyrodzinnych.Piszeotym,żemyśląc obabciidziadkumówimy„dziadkowie”,aprzecieżnie chodzinamodwóchdziadków.Podobniewprzypadku ciociiwujka–wujostwo.Ponadto,gdykomunikujemy, żeidziemydo„Darków”wcaleniechodzinamokilku mężczyznoimieniuDarek,aoDarkaijegożonę/partnerkę2.Widzimywięc,iżwprzypadkuprzytoczonych

1 AnusiewiczJ.,DąbrowskaA.,FleischerA.M.,Językowyobrazświata ikultura.Projektkoncepcjibadawczej,w:„Językakultura”,Dąbrowska A.,AnusiewiczJ.(red),t.13,Wrocław2000,s.25.

2 CieszkowskiM., Językowyobrazpłciaandrocentryzmwjęzyku,w: Językrytuał,płeć,CieszkowskiM.,SzczepaniakJ.,(red),Bydgoszcz 2011,s.12.

widzęsłyszęmówię

sformułowańkobietazanika,niemajejwjęzyku.Chociażzpewnością„wszyscywiedząocochodzi”.

Domyślamsię,żeprzytoczoneprzezemniewyżejprzykładymogąsięspotkaćzestwierdzeniami, iż„przesadza”,„sąważniejszerzeczy”bądź,„żelewacy znowuwywołująwojnę”.Zpunktempierwszymsięnie zgadzam,czemudajęwyrazwprzytoczonejdefinicji, wpunkcietrzecimzabrakłolewaczek.Nastwierdzenie numerdwaodpowiadam–nojasne!Alewtedyteżpytam,acoTyzrobiłeś/aśdlazmianyspołecznej?

WracającdoporuszonegoproblemuwtytuleartykułuprofesorkaKwiryndaHandketłumaczypoddaństwo kobietwujęciujęzykowymiobrazujejemotywemzamążpójścia.Przyczymnależyzaznaczyć,żeodchodzi sięjużodtychpraktyk,to–tworzononazwyżeńskie (-owa,-ina,-yna)np.KowalowaodnazwiskaKowal,co jednoznaczniesugerujeprzynależnośćżonydomęża. Problemem,naktóryzwracauwagęjęzykoznawstwo jestteżfakt,żekiedyużywamyliczbymnogiejtomamy doczynieniazmęskądominacjąjeżelichodziokońcówki.Mówimybowiem,żePRZYSZLIdonasAniaiTomek bądźZosiaiWojtekZJEDLIobiad.Mimo,żekobietycorazczęściej,chętniejiskuteczniejsięgająpostanowiska wysokousytuowanewhierarchiispołecznejtoichpodporządkowaniemężczyznomodnaleźćmożnarównież przytworzeniunazwżonicórekodfunkcji,zawodów etc.mężówiojców,np.senatorowa,doktorowaczysenatorówna,doktorówna.Cociekawe,niektóreznich zostaływswejformieimówiąozawodachuprawianych przezkobietynp.krawcowa–oznaczakobietęuprawiającązawódkrawca,abiorącpoduwagękonstrukcjęsugerujeonażonękrawca.Przykładówpotwierdzających nierównościjęzykowejestmnóstwo.Jednymznich jestzpewnościąniewypracowanieokreśleńdlakobiet piastującychfunkcjędziekana3 bądźrektora4.Ponadto częstozdarzasię,żeużywamyformmęskichmówiąc ozawodachmocnosfeminizowanych,np.nauczycielki mówiąceosobiepernauczyciel.Aletakżeogłoszenia opracę:„Fryzjerposzukujepracy”,bądźnazwysalonów jednoznaczniewskazujące,żewłaścicielkąjestkobieta:

„FryzjerdamskiIrenka”5

Odwołującsiędoźródełnaukowychwartoobalićmit jakobyrządzącywczasachPRL-unadzwyczajniedbali orównośćpłci.Oczywiściepewneprocesyemancypacyjnedziałysięwnaturalnysposób,nieźlewyglądałateż dostępnośćdożłobkówiprzedszkoli,aiobowiązywało ludzkieprawodotycząceprzerywaniaciąży.Tojednak wowymokresieośmieszano,wyszydzanoczykpiono zżeńskichkońcówek,którewlatachwcześniejszych byłyuznawanezanormalneipoprostuznichkorzystano.Awięcwartowyróżnićte,którenawetosobom wrażliwymmogąsprawićproblem(docentka,doktorka, weterynarka).Jakwspominałem,potemnadeszłyczasy PRL-owskieipropagandamającanaceluaktywizacjęzawodowąkobiet.Opróczpojawiającychsięformżeńskich

3 Wśrodowiskachprokobiecychzdarzająsięokreślenia„dziekana” bądź„dziekanka”.Tadrugaoznaczapotocznieurlopdziekański.

4 W Słownikunazwżeńskichpolszczyzny podred.Małochy-Krupy pojawiasięforma„rektorka”(s.501).Jednakbadaczkizaznaczają,żejest tosłowonierejestrowane,ajakojedyneźródłojegowystępowania podająwspomnianąnapoczątkutekstu„Zadrę”.

5 HandkeK., Socjologiajęzyka,Warszawa2008,s.147-156.

(brygadzistka,murarkaetc.)utrwalanoteżprzekonanie, żeformymęskiebrzmiąpoważniej–podpisklienta,indeksstudentaetc6.WobecpowyższegowartoprzytoczyćsłowarzecznikaJerzegoUrbana,którywsposób dośćjednoznacznyopisałfeministkę:

ekscentrycznaiagresywnawiedźma,będącazresztąlesbijką, którapragnęłabywidziećmężczyznęchodzącegonaczworakachprzynodze.

Medialnai,przedewszystkim,politycznaaferaofeminatywywywołałazainteresowaniewśrodowiskach naukowych.RadaJęzykaPolskiegowswymStanowisku stanowczoiprzekonywującoodniosłasiędopostulatów środowiskkobiecych:

Większośćargumentówprzeciwtworzeniunazwżeńskichjest pozbawionapodstaw.Jednakowebrzmienienazwżeńskich iinnychwyrazów,np.pilotkajakokobietaijakoczapka,nie jestbardziejkłopotliweniżnp.zbieżnośćbrzmieńrzeczownikówpilot»osoba«ipilot»urządzeniesterujące«.Trudnezbitki spółgłoskowe,np.wsłowiechirurżka,niemusząprzeszkadzać tym,którzywypowiadająbezoporusłowazmarszczkaczybezwzględny(5spółgłosek)7

GratulujęGozdyrze!

Oileniezaskakujeoburzenieprawicy,otylemiałem nadzieję,żemedialiberalne(którerozumiembardzoszeroko)wreszciesięogarną.Niestetymojawiarawdrugiegoczłowiekaznowuposzławłeb.Jednązdziennikarek (chociażchybawoliformędziennikarz),któreszanujęjest zdecydowanieAgnieszkaGozdyra.Mądra,elokwentna osobazadającacelnepytania.Paniredaktor,bojakwidać poniżejabsolutnienieredaktorka(!),zarzucanaszym środowiskom(znowuszeroko),żenieumiemy,żegłupio brzmi,żewojnaideologiczna8.Uważam,żeczęść„naukowa”jużwyjaśniładlaczegoniemożnazgodzićsię zprzytoczonąanalizą.Chociażpojawiłosięjednocelne oskarżenie.Myślęowspomnianejjużideologii–badania feministyczneudowadniają,żewnaszejkulturzeuniwersalizujesięwszystkocomęskie,nadająctemustatut jedynejsłusznejdrogi.Takiepodejścienazywasięnaukowofallogocentryzmem.

PewnieczęśćzWas zastanawiasię,czegowłaściwiegratulujęGozdyrze, skorosięzniąniezgadzam? Paniredaktorchcępogratulowaćukończeniastudiówpolonistycznych.Robiętobardzoserio,niemam nacelunikogoobrazić.Tym bardziej,żejakoabsolwent filologiipolskiejwiemjaki

6 Słowniknazwżeńskichpolszczyzny,Małocha-KrupaA.,Wrocław 2015,s.5-7.

7 StanowiskoRadyJęzykaPolskiegoprzyPrezydiumPAN wsprawieżeńskichformnazwzawodówitytułów(25XI2019r.), http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article &id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodowi-tytulow&catid=98&Itemid=58(dostęp14.12.2019)

8 https://www.tysol.pl/a38875--Wole-byc-pania-redaktor-niz%26%23039%3Bredaktorka%26%23039%3B-A-Gozdyra-krytykujeLewice-ws-zenskich-koncowek(dostęp14.12.2019)

widzęsłyszęmówię

totrudnykierunek.Jednakbardzożałuję,żedozagadnieniatakróżnorodnego,ciekawegoiważnego,jakim jestfeminizm,przykładasiętakmałąwagęnastudiach częstosfeminizowanych.

AgnieszkaGozdyradośćnerwowozareagowałanażeńskiekońcówki,aleniebyłajednąosobą,którejsięonenie spodobały.Oilejejzachowaniemożnarozumiećjakopoważne,toredaktorPiotrWitwickipróbowałzrobićsobie niezłąbekęzesprawkobiet.Gównoburzatrzymałasiędobrzeprzezjakiśczas.Nieominęłateżprogramu„Graffiti” prowadzonegoprzezwyżejwspomnianegodziennikarza.

ZdecydowałsięonzaprosićdoudzieleniakomentarzaodnośniebieżącejpolitykiBarbaręNowacką(InicjatywaPolska).Naturalniedyskusjarozpoczęłasięodtematubardzo nośnego–feminatywów.Prowadzącyzagaiłdopolityczki, czymamówićposeł,czyposłanka,potempopłynąłichciał zrobićjajazesłowagościni.Zuśmiechemnaustachzapytał, couważanatematsłów„gość”,„gościni”,„gościa”iotrzymałdośćjednoznacznąodpowiedź:

Ajauważam,żerobisiękpinęzpoważnegotematu,którytoma pokazywać,żekobietysąwszędzieiżewszystkiezawodysą dostępnedlakobiet.Apotemsiępojawiajątakiebezsensowne heheszkizróżnychsłów9

Tematmocnowybrzmiałwprogramieipróbowano goośmieszyćprzezcałąemisję.

NakoniecPiotrWitwickisięobraził.

Wzwiązkuztym,żeniechcęzostaćposądzony ostronniczośćwzględemstacjitelewizyjnychprzyjrzyjmysię,jakzareagowalinafeminatywbyłakandydatka SLDnaprezydentaMagdalenaOgórekorazJacekŁęski. Dziennikarze,którzyuwielbiająbronićKościół,biadolić o„ideologiilgbt”,jednymzwrotemkochająPiS,dalipopisniezależnościw„StudioPolska”.Małoktopewniekojarzy,że5października2019roku,kiedywyrzucilizprogramuRafałaLipskiego(InicjatywaPolska),awramach solidarnościwyszedłrównieżPiotrIkonowicziosoby związanezRuchemSprawiedliwościSpołecznej,większaawanturazaczęłasięodsłowapremierka10.Oglądając toporazkolejnystwierdzićmożna,żekiepskimamy poziomdebatypublicznejwPolsce.

Piszętentekstwmomencie,gdykilkadnitemu skończyłasiękolejnakampania 16DniAkcjiPrzeciwko

Przemocyzewzględunapłeć,awspominamotym,bo przemocwobeckobietwPolscemasięświetnie.Jednakjesttotakżemotywżebypocisnąćbekę.Nieinaczej zrobiłznanyartystaAndrzejMleczko.Naobrazkuobok widzimyżartyzżeńskichkońcówek,kończysięonwypowiedziąlekarki:„patriarchatgozabił”.Niewymagam odartystyżebybyłekspertemwkwestiachprzemocy, alewymagampewnejorientacjiwtemacie,jeżelisięgo podejmuje.Możnabyłosprawdzićstatystykiiwtedydowiedziałobysię,żepatriarchatzabija.Aleniemężczyzn potrzebującychpomocyodlekarki,aok.400-500Polek roczniewichdomach.

Słabytematdorobieniasobiejaj.

9 BarbaraNowackawprogramie„Graffiti”, https://www.ipla.tv/ wideo/news/Graffiti/110623/2019/5016633/Graffiti-Barbara-Nowacka/ ed3ace8a365c33f756c11dcc1223d792(dostęp15.12.2019)

10 „StudioPolska”05.10.2019, https://vod.tvp.pl/video/studiopolska,05102019,44403612(dostęp15.12.2019.)

Jestemkapitanką!

Widzimy,żewobecpowyższegożeńskiekońcówki niesążadnąnowomową,apięknątradycjąjęzykapolskiego.Naturalnieznajdzieciemnóstwoprzykładów, gdziepróbowanoośmieszyćfeminatywywięcniema sensupodawaćkolejnych.

Widzęjednaksilnąpotrzebęodpowiedniejpuenty –imówiącszczerzenieskomponujęnicnowego.Kiedy myślęonazewnictwiezawodówczyfunkcjiżeńskich przypominamisięjedenwywiad,któryprzeczytałem dawnotemu.Znanailubiana,aprzedewszystkimwybitnaprofesjonalistkaMariaSadowskaodpowiadając napytanieofeminatywy,mówi:

Bawięsięzmoją5-letniącórkąLiląijejmówię:chodź,będziesz kapitanem,aonanato:mamo,jakimkapitanem,jajestem dziewczyną,jajestemkapitanką!Niemaodpowiedniegosłowa, musibyćpanikapitan,atonajlepiejpokazuje,cospołeczeństwo myśli.Czylito,żekobietywrolachmęskichsąśmieszneiniewiarygodne.Jestemreżyserką,alezostającpaniąreżysergodzę sięnato,żejestemkobietą,któraudajemężczyznępoto,żeby wejśćwjegorolę.Dlategostaramsięudowadniać,żekobieca tonieznaczygłupia.Mogęprzyjśćnaplanwszpilkachoraz wminiitonieumniejszamojejinteligencji.11

Kończąc,pozwolęsobienaodrobinęprywaty.Jako dziecikażdyikażdaznasmiała/-jakieśmarzeniaco dowykonywaniazawodu.Kiedyrozmawiamzmoją 3-letniąsiostrzenicąojejprzyszłymwykształceniu mówizdumą,żebędzieweterynarką!Wychodzijej tobardzonaturalnie,ajednakwypowiadającżeńskie końcówkimatwarzdzielnejrycerki.

http://wyborcza.pl/andrzejrysuje/178683613/ Andrzej+Rysuje+%7C+LEKARKA/p

PiotrSieńko

Ur.1993r.wBydgoszczy.Eks-siatkarz.Zwykształceniawuefista,polonista,dziennikarzigenderysta.DoktorantUKW.Działaczspołeczno-polityczny.WalczyoPolskęprzyjazną,progresywną,równychprawiszans. CzłonekStowarzyszeniaStanRówności.

11 J.Rutkowska(wwywiadziezMariąSadowską), MariaSadowskawywiadzreżyserką„Sztukikochania”.Ofilmie,seksieikobietach,https:// polki.pl/magazyn/wywiad,maria-sadowska-wywiad-z-rezyserkasztuki-kochania-o-filmie-seksie-i-kobietach,10421354,artykul.html (dostęp15.12.2019)

widzęsłyszęmówię

wewszystkich pojawia sięmotyw feministyczny. cotoznaczy?

„CzarnoksiężnikzKrainyOz”FrankaBauma… czytałamtębaśń.

Byłamwówczasubabciidziadkanawakacjach. Pogodabyłaładna.

„Hej,wiatryszumiące,isłońcegorąceiniebojaśnieje odgwiazd…[…]

zdalekaodmiast…[…]hej,wpreriimiećdom”–babcia śpiewała,jaksiedziałyśmynadziałce.

Polatachsiędowiedziałam,żejest:

„Hejwiatryszumiąceideszczeisłońce. Inocegorąceodgwiazd.

Hejtrawonastepienieoddałbymciebie

Zażadnezpyszniącychsięmiast”–toz„Domunaprerii”. Ciepłojeszczebyłoiwidno;widziałampanoramę miasta,blokirzucałysięwoczy…

Naokładceksiążkiwidziałam:napierwszymplanie Dorothy,polewejjejstronieStrachnaWróble,poprawej BlaszanyDrwaliTchórzliwyLew.

AnaprzedziebiegnieterrierekToto.Widziałam,żeidą żółtąkostkąbrukową(pamiętam„GoodbyeYellowBrick Road”panaEltonaJohna–„Żegnaj,żółta,ceglastadrogo” –towłaśnietoznaczy,usłyszałam).

„Dorotkapomogłaimodnaleźćsamychsiebie”–usłyszałamwprogramie„Wielkiepowieści”nakanale Discovery,jakkończyłamliceum.

PamiętamscenęwZamkuGladii: StrachnaWróblesampowiedział,żegdybynieDorothy, nadalsterczałbynapolukukurydzy.

BlaszanyDrwalzaś,żegdybynieDorothy,nadalsterczałbywlesiei„rdzewiałbydokońcaświata”.

Widzę,kobietaichzaprowadziła…

Pamiętam,OzmiałzabraćDorothydoKansas,awkażdymrazieprzewieźćjąbalonemprzezotaczającąKrainę Ozpustynię–nieudałosię.

DopieroGladiiudałosięposłaćDorothydoKansas.Kobieciesięudało…

Ajaksięuczyłamwdrugiejklasieszkołypodstawowej, czytałambaśńVanGoola„PięknaiPotwór”;wlistopadzieczynawetwgrudniutobyło.Pamiętamokładkę: onaionoboksiebie.

Tytułowybohater,brzydkiiwstrętny,mieszkałwzamkunaodludziu.

Niezachowywałsięuprzejmiewstosunkudoinnych; pamiętamprzecieżscenę,jaksięupomniałoPiękną.

Toonazauważyła,że„możepoprostuczujesięsamotnywtymwielkimpałacu”.Widziałamnailustracji,jak wchustcewkolorześliwkiwyruszałanaosiołku.

PrzebywaławzamkuPotwora.Pamiętamwkońcowej scenie,wśródopadającychliścileżącemupowiedziała „Tonieprawda,żejesteśbrzydki.Jesteśdobry,mądry iwierny,atowięcejniżbyćpięknym”.

Wtedywłaśnie„Potwórnaoczachdziewczynyzamienił sięwpięknegoksięcia”.Widziałamtonailustracji.„Twojamiłośćzłamałaczary.Pozwoliłamipowrócićdodawnejpostaci”–takmówiksiążę.

Widzę,znowukobietaumożliwiłalepszeżycie… AjeszczepamiętamilustracjęwbaśniEwy Szelburg-Zarembiny:

„Oszklarzuiróżowychszybkach”.Tytułowybohater ztorbąszkłanaplecachspoglądawkierunkuchaty… Jemuto,Jackowiwłaśnie,jakniewiedział,„cóżteraz będzierobiłnaświecie”,wróżkaPracoduszkazaproponowała,żebyzostałszklarzem.

Tomusięwłaśniepodobało.Widzę,znowukobieta umożliwiła…

Pamiętamtetrzybaśnie.Wewszystkichpojawiasię motywfeministyczny.

Cotoznaczy?

AnnaMałgorzataDul

Ur.1984–pisze.PublikowałanałamachRacjonalista.tv.Feministka.W latach2016i2017zbierałapodpisyna#RatujmyKobiety.W2016brała udziałw#CzarnymProteście.Wrocznicętegoższłanaczelepochodu. JestzPartiiZieloni.

Ilustracjazestrony17zksiążki„DorothyandthewizardinOz”(1908)

comawalkao prawazwierząt dofeminizmu, czyli ekofeminizm1

Wszystkiezjawiska,gatunkiiorganizmyewoluują. Ewolucjamotywujezmiany,ewolucjapowodujeprzystosowaniedonowychwarunkówiadaptacjędonowej sytuacji.Feminizmrównieżpodlegatemutrendowiiteż sięzmienia.Kiedyśgłównąideąfeministekbyławalka oprawakobiet–ogólnieujęteprawakobiet,takiejak prawodogłosuczyprawodopracyiniezależności.Dziś feminizmjestpojęciemdużoszerszym.Pojawiamysię taknaCzarnychProtestach,jakinaMarszachRówności,manifestacjachantyfaszystowskichorazblokadach polowańczyprotestachwobronieprawzwierząt.

Dziejesiętak,ponieważfeminizmchcerówności. Równościdlakobiet,acorazczęściejirównościdla zwierząt.Jeślikrzyczymyotym,żekobietypowinny miećrówneprawa, tomamynamyśli każdąkobietę–białączyciemnoskórą, heteroczyhomoseksualną,ateistkęczy Żydówkę.Obrona prawzwierzątcoraz częściejidziewparze zwalkąoprawakobietzbardzoprostego powodu.Myślistwo, całełowieckielobby działawobeczwierzątanalogiczniejak patriarchatwobeckobiet.Jednagrupaspołeczna,tateoretyczniesłabsza,jestprześladowanaprzez tędrugą,którapodchodzidoniejprzedmiotowo.Wpatriarchalnymspołeczeństwiekobietysąprzezmężczyzn poniżane,traktowanejakchodząceinkubatory,nazywane„workaminaspermę”,ichprawasąograniczanejak tylkosięda,agłosnieważny.Mężczyznamożezrobić kobiecie(izkobietą)wszystkoczegotylkozapragnie iczęstoniezostanieukarany,ponieważtoonjestmądrzejszy,ważniejszy,toon„maprawo”.Myśliwyjeździ

1TekstartykułuzostałnapisanyprzedwejściemwżycieUstawy zdnia20grudnia2019r.ozmianieniektórychustawwceluułatwienia zwalczaniachoróbzakaźnychzwierząt,tzw.„LexArdanowski”,http:// prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200000148 (dostęp:31.01.2020)

drogimautempolesie.Zabijazwierzętadlaprzyjemności.Nieprzejmujesiętym,żewłaśnieodebrałżycieniewinnemustworzeniu,którenigdynikomuniezagrażało, jużniewspominającotym,żenieczujesięzobowiązany żadnymprawemczyprzepisem.Prawołowieckiema tyleluk,jesttakniedokładne,żecoztego,iżustawowo trzebazgłosićmiejscepolowania,skoroniktnieskonkretyzowałjakiobszarobejmujepojęcie„miejsca”.Co ztego,żeniemożnastrzelaćwodległości500metrów odzgromadzenia,skoroniktnieokreśliłczymjestzgromadzenie.Podobieństwamiędzyłowiectwem,apatriarchatemsąniedoominięcia.Należyjeszczewspomnieć odwóchaspektach–slanguorazpolowaniach.Slang występujeiwjednym,iwdrugimśrodowisku.Panowiezestrzelbamibardzoładnienazywająmorderstwa. „Farbapostrzałka”,brzmiowielelepiejniżkrewpostrzelonego,umierającegowbóluiagonii,przezdługiegodzinydzika.„Karmisko”czy„wabisko”teżbrzmiądobrze, akryjązasobąmiejsca,wktórychzostawiasięzwierzętompożywienie,abyprzyzwyczaićjedotegomiejsca iułatwićzabijanie.Jeślichodziospołeczeństwapatriarchalne,toweźmypoduwagęjęzykpolski.Niekonkubina czypartnerka,a„dupa”,niedziewczyna,a„locha”czy „świnia”.Określaniedamskichnarządówrozrodczych wsposóbwulgarny, powiedzeniaizwiązki frazeologiczne,które mająusprawiedliwiaćprzemocowezachowaniemężczyzn wobeckobiet.Można bytakjeszczedługoprzytaczaćwiele zwrotów,takzpierwszego,jakidrugiego środowiska,jednak skupmysięnapolowaniach.Wkontekściełowiectwajest topojęciejasne–mordowaniezwierzątwlesie,jednakwkontekściepatriarchatutrzeba sięchwilęzastanowić,żebyzauważyćanalogięwzachowaniu,ordynarniemówiąc,samców.Wystarczywejść doprzypadkowegoklubulubchociażpoobserwować,co dziejesięnaulicach.Catcalling,„obcinanie”dziewczyn wzrokiem,nieprzyzwoiteodzywki,dotykanieupatrzonychofiarbezichzgody.Ofiar?Nowłaśnie,ofiar.Dziewczyn,któresąofiaramikulturygwałtu.Dziewczyn, któresąofiaramiłowów.Łowówprowadzonychprzez mężczyzn,chłopakówprzekonanychoswoimprawie dopolowanianakobiety.

Specustawa„LexArdanowski”zperspektywyfeministkidostrzegającejanalogięwwalceoprawazwierząt orazkobietjestmałośmiesznymżartem.Podpozorem

widzęsłyszęmówię

walkizASF(AfrykańskimPomoremŚwiń)rządchcekaraćwięzieniemzautrudnianiepolowań,czylizaspacerowaniepolesiewczasiepolowania.Żadenprzypadkowy człowiekniebiegapourzędachiniesprawdzagdzieakuratjestpolowanie,zanimwybierzesięnaspacerdolasu czynagrzyby.Iwciążniktprzypadkowyniebędzietego robił.Lasypaństwowesądobremwspólnym,dobrem każdegoobywatelaikażdy,naprawdękażdyobywatel, oilenieniszczynatury,macałkowiteprawospacerować polesiewtedy,kiedymusiępodoba.Odmomentuwejściawżycietejnibyspecustawy,każdyczłowiek,każdy znas,możewyjśćnaspacerizamiastspokojniewrócić dodomu,przeznajbliższyrokoglądaćwięziennekraty. Polowaniadzielimynaindywidualne,zbiorowe,komercyjneisanitarne.Utrudnianietychostatnichkaranejest pozbawieniemwolnościdolattrzech,natomiastwprzypadkutrzechpierwszychkaraniejestprzewidywana. Rządchceżebytosięzmieniło,żebywkażdejsytuacjiten rzekomo„utrudniający”mordowaniezwierzątczłowiek, byłukarany…naustaciśniemisięironicznyuśmiech,bo jestemświadoma,jakąwładzęipieniądzedzierżywrękachmyśliwskielobby,jestemteżświadomajakbardzo owolobbymawdupieprzepisy.Jużwidzę,jakzbieram sobiegrzybywjakiśwrześniowyporanek,anaglepodjeżdżapolicjanasygnale,aresztujemnieiwywozizlasu radiowozem.Zaco?Zazbieraniegrzybów?Zaprzebywaniewlesie?Otóżnie.Zautrudnianiepolowania,którebyłoniezgłoszoneinieoznakowane,zacooczywiście myśliwidostanąjakąśniewielkąkaręgrzywny,żeby niebyło,ajawylądujęwwięzieniunarok,niezależnie odtegoczytegrzybyzbierałamzeświadomością,żeoni tamzabijajączybezniej.

Kolejnymipostulatamiustawysą: ►możliwośćużywaniabroniztłumikiem, ►prawodowezwaniasłużbmundurowych,któremuszązabezpieczyćterenpolowaniaoilejestono sanitarne(brzmitojakdarmowanagonka:już niebędzietrzebanikomupłacićżebybiegałpolesieipłoszyłzwierzynę,żebyprzypadkiemżaden polującyniemusiałsięzabardzowysilać,tylko wystarczyzadzwonićpostrażpożarnączypolicję –syrenypolicyjneczystrażackienapewnobędą skuteczniejszeniżpanowie,czydzieciaki,które chcącośzarobić), ►prawo(nieobowiązek!!!)dowezwaniaweterynarza, abyskontrolował,czypolowaniesanitarneodbyło sięzgodniezzasadamibioasekurscji, ►zamykanieprzejśćdlazwierzątczybudowanieogrodzeń–utrudnianiemigracji,boprzecieżzapędzonąwjednomiejscezwierzynęłatwiejbezskrupułówzamordować.

Szczerzeprzyznam,żeniebędęodnosićsięzbytnio dopropozycjirozwiązańprzestawionychwtejspecustawie,ponieważnaustacisnąmisięsamebluźnierstwa.

Jak,docholeryjasnej,jakmożnapierdolićtakiegłupoty?Proponowaćmordowaniezamiastleczenia,mówić ocałkowitejeliminacjidzikówczyzostawieniujednego na10kilometrówkwadratowych?Jak,kurwa,można decydowaćożyciutysięcyniewinnychzwierząt,które niechorują,nawetzabardzonieprzenoszątejchoroby,

bożadendzikniewpadadochlewniiniegrarundki rozbieranegopokerazbandąwarchlaków,apóźniejnie zbryzgujeichswojąkrwią,iniewychodzi…ASFjestchorobą,jestproblemem,tylkoniekoniecznienależywinić dziki.ToludzieprzywieźlitęchorobęzAfryki,zWęgier. Toludziezarażająświnie,któreniesąuodpornione. Przedewszystkimtorolnicyczęstosamipolują,bądź mająfaktycznykontaktzzarażonymidzikamiiprzenosząchorobędoswoichświń,którechorująipadają masowo,ponieważbrakhigienyiczęstoskandaliczne warunkihodowlizwierzątsąidealnymiwarunkami dorozwojukażdejjednejchoroby.Itoludziepowinni wziąćodpowiedzialnośćirozwiązaćproblemAfrykańskiegoPomoruŚwiń,aniezasłaniającsięwysokimi cenamiwieprzowinyorazstratamihodowców,decydowaćowybiciucałegogatunku.Przecieżgdybynagle, załóżmy,psyzaczęłyprzenosićchorobęnaktórąpadają wszystkiekoty,toco?Należałobywybićwszystkiepsy?

Konieckońcównależychybajakośpodsumować temat.Feminizmwchodziwnowąepokę,gdziecoraz częściejwalkaoprawazwierzątstajenarównizwalką oprawaczłowieka.My,kobiety,jesteśmyofiaramikulturygwałtuipatriarchatu.Jesteśmytropioneiścigane przezmężczyzn,dlaktórychstanowimyobiektpożądaniafizycznego.Jesteśmywyśmiewaneiponiżane przeztych,dlaktórychniejesteśmyatrakcyjne.Często odmawiasięnamprawikompetencjitylkoiwyłącznie zpowodutego,czegoniemamywmajtkach.

Zwierzętasąwjeszczegorszejsytuacji.Myśliwi,dla którychtrofeazezwłoksąjedynąwartościąwynikającą zżyciazwierząt,zabijajądlazabawy.Zwierzętomodmawiasięnawetprawadożycia,jużniemówiącoczymkolwiekinnym.Idziśjesteśmyświadkamimomentukiedy grupaludzidecydujeożyciucałegogatunku.Grupaludzi,siedzącwogrzewanymbudynku,nawygodnych krzesłach,wczasiepracydecydujeowyeliminowaniu tysięcyzwierząt,motywująctojednymzdaniem,mówiącymozagrożeniuASF.Ktojestzagrożony?Przemysł mięsny?Setkitysięcyświń,którezostanązabitetakczy inaczej?Czymożekieszenieiportfeleludzi,którzyhodująświnienaśmierć?

Taksamoprzecieżjestzaborcją.Grupastarszych, białychmężczyznpoczuwasiędodecydowaniaociałachkobiet,oprawachkobietdoichwłasnychciał,mimo, żeżadnegoztychpanówaborcjaniedotyczy,ajejzakazywaniejestjedynieśrodkiemdocelu,środkiemkontroli, odbieraniemwolnościwyboruimanifestowaniemwłasnejwiaryorazpotrzebydominacjinadkobietami.

AdaWasik

szydełkowakcji

Możnawalczyćoprawakobietiszerzyćfeminizm naróżnesposoby.

Jarobiętozapomocąszydełka.

Trochęhistorii…

Wykorzystywanietekstyliówwczasieprotestów niejestniczymnowym.Jednązpierwszychznanych znazwiskakobietwykorzystującatechnikęiestetykęsztandarówwsprawachprawkobietbyłaartystkaMaryLowndes(1857–1929),związanazruchem artystycznym Arts&Crafts.

Wmyślswojejzasady„ktouwiódłoko–uwiedzie wszystkich”nademonstracjesufrażysteknietylko przygotowywałasztandaryzefeminizowanąheraldykąiprokobiecymihasłami,alerównieżorganizowała warsztatyrobieniatransparentów.PowołałaLigęArtystekSufrażystekskupiającąkilkanaściewykształconychartystek–aktywistek,którenieodpłatniedbały ooprawęwizualnądemonstracjiorazprojektowały broszury,plakaty,ulotki.W1909rokuMaryLowndes wydałaporadnik BannersandBanner-Making zawierającyzasadyprojektowaniaitworzeniatransparentów. NajbardziejznanądemonstracjąbyłaProcesjaSufrażystek,zorganizowanawLondynie13czerwca1908roku, naktórejprezentowanebyłysztandaryzwybitnymi badaczkami,artystkami,pisarkamiwtymm.in.MariąSkłodowską-Curie.Samtermincraftywizmukuty zostałw2003przezpisarkęBetsyGreeriłączyzesobą dwapojęcia: craft (rzemiosło,aleiprzebiegłość)oraz activism (aktywizm).Należądotegonurtu yarn-bombing (tzw.dzierganegraffiti)orazhaftkrzyżykowy.

Dlaczegoakuratszydełko?

Ponaddekadętemubędącwciąży(apóźniejzajmując siędzieckiem)iniemającwarunkówdorobieniaulubionychkolaży,potrzebowałamzająćczymświercącesię ręceidaćupustpotrzebietworzenia.Szydełkowanie okazałosiębardzopraktyczne:niewymagałowcześniejszegoprzygotowywaniamiejscadopracy(anidużego sprzątaniapo),byłobezwonneidotegomożnajewkażdejchwilizacząćlubprzerwać.Itak,naprzekórzabobonom,żewciążyniepowinnosiędziergać,przerzuciłam sięnaszydełko.Mogłamwdowolnymmomencie(azczasemimiejscu)szydełkowaćiodetchnąćodcodziennych obowiązków.Zpoczątkuformyszydełkowebyłymałe,

alezczasemszydełkowanierozrosłosięwpasję,która zajmujemicorazwięcejczasuiprzestrzeni.Zaczęłam łączyćtradycyjnekobiecerobótkizzaangażowanymi feministycznetreściami.

Kiedyw2018porazkolejnyzaczęłysięzakusywładzynazaostrzenieustawyantyaborcyjnej,poczułam silnąniezgodęnatakiświatdlamojejcórki.Przerażało mnie,żeniewinneszydełkostajesięsymbolem,obok wieszaka,drastycznychdomowychaborcji,którerobią zdesperowanekobietyniemającedostępudolegalnego, bezpiecznegozabiegu.Poczuciesiostrzeństwaniepozwalałomibyćobojętną,chciałamokazaćwsparcie.

Indywidualniekontrawspólnie

Dzierganieczyhaftowanietoniesągryzespołowe, raczejrobisiętosamej,samemuwzaciszudomowym. Dawniejkobietyspotykałysięnawspólnymdarciupierza,śpiewały,rozmawiały,razemspędzałyczas.Zatęskniłamzatym.PozazdrościłamKolektywowiZłoteRączkipięknychwspólniehaftowanychbannerów,ażezigłą niejestmipodrodze,pozostałamwiernaszydełku. ZainspirowanaideąhaftuokupacyjnegoKolektywu zorganizowałamwramachwydarzeńtowarzyszących łódzkiejManifiewspólneszydełkowanietransparentu. Spotkanie-dzierganiepołączyłamzrobieniemkociapek (pussyhat)mającychswojekorzeniewMarszachKobiet w2017rokuwStanachZjednoczonych.

Wspólnedzierganietoprzedewszystkimspotkanie: okazjadorozmowyibyciazesobą.Częśćspotkańbyło wydarzeniamipublicznymi(ActioncrochetingWydziergajmysobieprawa! wkawiarniAwangardawMuzeum SztukiwŁodziorazwklubokawiarniNiebostanII,III 2018).Aleszydełkowałamteżprywatnezbliskimi: zmamą,kilkaoczekdołożyłacórka,mamaprzyjaciółkimojejcórki,atakżemojaprzyjaciółkamieszkająca wWielkiejBrytanii,zktórąspotkałyśmysięwKrakowienakilkudniowymbabskimwypadzieznaszymi córkami.Więzinawiązanewtrakciewspólniespędzonegoczasuzacieśniłysię,anowozawarteznajomości trwajądodzisiaj.

DlaczegoSIOSTRZEŃSTWO?

JednązinspiracjibyławystawaWszyscyludziebędą Siostrami (kuratorkaJoannaSokołowska,Muzeum SztukiwŁodzi,23X2015-17I2016)ilicznedyskusje,rozmowyjakiem.in.tawystawasprowokowała.Siostrzeństwopostrzegamjakowspółodczuwanieiwzajemną troskę.Możemysięróżnić,miećodmiennepoglądy, alejakokobietywpatriarchalnymświeciepowinnyśmy sięwzajemniewspierać.

Siostrzeństwojestwedługmnieczymśzupełnieinnymniżbraterstwo.Zarównoróżowaprzędza(zbłyszczącąnicią)użytajakobaza-tło,jakielastycznaczarna koronkaużytadozrobienialiter,przypadkowotrafiły wmojeręcejakodaryodkobiet.

widzęsłyszęmówię

SIOSTRZEŃSTWO!tociągłyproces

Wzwiązkuztym,żedziergamnaokrągło(dosłownieiwprzenośni)poszczególneszydełkowaneelementy miałykształtkoła,nakażdymznichdoszytezostały literyorazwykrzyknik.

SwojąpierwsząodsłonęSIOSTRZEŃSTWO!miało nałódzkiejManifie3marca2018roku.Każdyokrągłyelementzliterąnałożonyzostałnaparasolkiuczestniczek. Następnie8marcanawydarzeniuWięźKobiettransparentprezentowałsięjużjakocałość.Siedziałam,araczej klęczałam,nadnimkilkanaściegodzinniewidzącgo wpełnirozwiniętego.Niemogłambyćnawydarzeniu idopieronazdjęciachzobaczyłamjakdużejestSiostrzeństwoiileosóbpotrzeba,żebyjetrzymać.BoSiostrzeństwopotrzebujewsparcia–dosłownieiwprzenośni.Adziękikolejnymakcjom Doplećsiostrzanywarkocz następneosobywłączająsięiSiostrzeństwosięrozrasta. Możnatobyłozrobićm.in.wczasietakichwydarzeńjak: SpacerRodzinny–DzieńzDziewuchami!(IX2018,Łódź); XKongresKobiet(IV2018,Łódź); Wszyscyludziebędąsiostrami–dyskusjawMuzeum SztukiwŁodzi(III2019,Łódź); KongresEmpatii:Empatiawdziałaniu –Empatiawdzierganiu(XII2019,Łódź);

SIOSTRZEŃSTWO!wakcji

Transparentświetniesprawdza sięnamanifestacjach,marszach,pikietach.Jesttrwały,elastycznywe wszystkiestrony(bościegjestnaokrągło),otworymiędzyoczkamidająwygodnyuchwyt.Liczbaosóbtrzymająca możebyćzmiennaminimalnie10osób, maksymalnie30.Anajważniejsze:zazwyczajwywołujepozytywnąreakcję, ludziesięuśmiechają,akiedyktośpotrzebujezmienniczki,zmiennikaprzy trzymaniu,szybkosięją,jegoznajduje.

Takbyłomiędzyinnymitutaj: CzarnyPiątek//StrajkKobiet=StrajkWszystkich(III 2018,Warszawa);

ŁódzkaManifa(III2019,Łódź);

RzeszowskaManifa(III2019,Rzeszów)tutajniebyłam osobiście,aleciepłesłowaitakdomniedotarły; Łódźprzeciwprzemocy.SolidarnośćzBiałymstokiem (VII2019,Łódź);

Zawszemniewzrusza,kiedywspólniezinnymitrzymam/niosętransparent.Bywa,żesięnieznamy,widzimyporazpierwszy,wielenasdzieli,alełączywielkie SIOSTRZEŃSTWO!Itojestpiękne.Czujęwtedy,żerazemjesteśmySILNE.

DziękujęWamzato. kma

kobieta.matka.artystka

ach,ta dzisiejsza młodzież…

Szczerzeprzyznam,żeliczę,iżtenpostfaktycznie jestprowokacją,bojeślinie,tokażdeztychsłówjest przykreikrzywdzącewobectakwieluznas–młodych.

Urodziłamsięwroku2000,mamwieluznajomych wpodobnymwiekuiznamichpoglądyorazpodejście, imożnaonaspowiedzieć,żejesteśmykonsumpcyjni, możnapowiedzieć,żenonstopgapimysięwsmartfony, żemamyproblemyzkomunikacjąmiędzyludzkączy choćby,żefaktycznie,wieluznaspatrzynamarkętego,comanasobie, aleniemożnapowiedzieć,żejesteśmybezideowiczyobsesyjnieuwielbiani.Niemożnaokreślićnasmianembiernych,bowieluznasdziała ichcedziałać.MłodzieżowyStrajk Klimatyczny,Przedwiośnie,Młodzi Razem?Żeprzepraszambardzokto tamjestidziała?„Staruchy”?

Obsesyjneuwielbienie…

tak,szczególniewszystkichtych, którzywiecznienarzekająna„tądzisiejsząmłodzież”, wszystkichtych,którzywtramwajachpatrząsięnanas znienawiścią,bomamywogóleczelnośćstaćczyco gorszausiąść.Ato,żeczasamijakaśbabciaczywujek naimprezierodzinnejzapytajączy„młodzi”przyjadą, niejestżadnymwyznacznikiem,naprawdęoniczymnie świadczy,ajużnapewnonieouwielbieniu.Większość naszychdziałańspotykasięzkrytyką,niezadowoleniem zestronystarszych,generalnie,jakopokoleniespotykamysięzciągłądezaprobatą,bo„kiedyśbyłolepiej”, „wdupachwamsięodtychsmartfonówprzewraca”i„my tomieliśmyprawdziweproblemy”.Jeślimy,„młodzi” próbujemyczegośdokonać,cośzmienić,tozawszejesteśmykrytykowani.Słyszymy,żecomymożemywiedzieć o„prawdziwymżyciu”.Ajakiejestnasze?Nieprawdziwe?Mniejdorosłe,bomamy20lat?Jestwnimmniej problemów,bojesteśmymłodzi?

Bezideowość?Wielemożnanamzarzucić,wielemożnazarzucićmiosobiście,alenapewnoniebezideowość. Patrzęnaswoichznajomychibezideowetojestmoże ze2%.Jesteśmylewaccy,liberalniczyprawicowi,jemy mięsolubjesteśmywege(nawetwegan),wspieramy walkęorównośćlubuważamy,żedobrzejesttakjakjest, alenapewnomamyokreślonepoglądyibardzowielu chcedziałać.Wystarczyspojrzećnatewszystkiewyżej

wymienioneorganizacje.Wystarczypooglądaćtelewizję. KtoszedłnaMarszuNiepodległości?MłodzieżWszechpolskaniejestmłodzieżą?WRuchachAntyfaszystowskichnie mamłodych?CzyMarszeRówności,anapewnotepoznańskie,niesąorganizowaneprzezgrupęniewielestarszych odemnieosób?Iwtymmomencienależywspomniećjak bardzojesteśmypodatninaidee.Jestemprzerażonatym, jakwieluznasjestnacjonalistami,jakwielurzucabrukiemwpolicjęskandującrasistowskiehasła,jestemprzerażonanasząpodatnościąnaskrajności,nasząideowością. Patrzęzkoleinapokoleniewyżejzeswojegootoczenia ijużniemówięo2,ao20%bezideowców.Możefaktycznieniesamowicietrudnowtouwierzyć,alewiększość znasmaokreślonepoglądy,wiecochcelubczegonie chcerobić.Rozmawiamyopolityce,dyskutujemyoświecie,sprzeczamysięoswojewartości.Oczywiście,jedni pójdązaswojeideaływogień,drudzybędącichowypowiadaćswojepoglądywkącie,aletaksamojestutych starszychpokoleń–żadnanowość. Ato,żeniewszyscychodzimypomanifestacjach,niewszyscyzabieramy głospubliczneikrzyczymywobronie swoichwartości,wynikamożeztego, żeniktnamnatoniepozwala?Ajeślijużtonaswoichwarunkach?Odwróćmykotaogonem,bomożeczas sięwkońcuskupićnastarychwyjadaczachwieluorganizacji,którzy poprostuniechcąmłodychwswoichszeregach,uważająnaszazbędnydodatek,któryniemanicmądregodopowiedzenia. Jakmamymówićskorojesteśmyuciszani?Jakmamy walczyćoswoje,skoroniewszyscychcąotworzyćprzed namidrzwi?Ifaktycznie,niewnasnależypokładaćcałą nadziejęnalepszejutro,bojeśliniepozwalanamsiędziałać,apotemkrytykujekonsekwencjeswojegowłasnego podejścia,toniemacoliczyćnaefekty….

21listopadazeszłegorokubyłamnakonferencji Kobietywdziałaniu gdzieprowadzącapytałauczestniczki oto,jakaktywizowaćmłodych,jakichzachęcić.Ztego copamiętamwszystkiepanelistkizgodnieodpowiedziały,żemłodychnietrzebaaktywizować,tozrobią sami,tylkojakjużprzyjdą,tonależyotworzyćprzed nimidrzwi,wspierać,pozwolićdziałaćimówić,więc PaniMagdaleno,zcałymszacunkiem,alejestemstudentkąchemii,niefilozofii,aprzytymchodzęnamanifestacje,działam,staramsięangażowaćjaktylkomogę imamczas,nieodpuszczam,mimokonsekwencji,które jużmiałamnieprzyjemnośćponieść,azaswojeideały poszłabymwogień,więczanimzaczniePanigeneralizować,proszęsięrozejrzećilumłodychludziwokółPani jestgotowychdodziałaniaiczekatylkonaprzyzwolenie odWas,jaktoPaniładnieokreśliła„staruchów”.

AdaWasik

genialnyreżyser romanpolański1

DoŁodziprzyjeżdżagenialnyreżyser,najwybitniejszyabsolwentŁódzkiejSzkołyFilmowej,cudownedzieckotegomiasta–RomanPolański.

Jużjakiśczastemuzapytanomnie,cojaotymsądzę. Odpowiedziałam,żejakośwogólesięniecieszę,niejestemzadowolonaczydumna.Mamuczuciaraczejnegatywne,bojakimgenialnymtwórcąniebył,tonadaljest tomężczyzna,którywykorzystałseksualniemałoletnią, dziewczynkę,dziecko.Isprawatawisinadnimodlat, niezostałarozliczonawżadensposób,bouciekałprzed odpowiedzialnościąiwsumieuciekadalej.Nieprzyjmujęargumentów,żetobyłodawno,żeofiaramuwybaczyła,żewsumieniewiadomoczytobyłgwałt…Jeślidoszłodoseksumiędzydorosłymmężczyznaidzieckiem, tonaprawdętrudnomówićtutajoczymśinnymniż gwałt,bonieuznajędorosłości,świadomościiodpowiedzialnościdzieckawzakresieczynnościseksualnych. Niemogłobyćzatemświadomejzgodynasekswyrażonejprzezdziecko.Poza tymjakośtakpodskórnie czułam,żebędzieztego zamieszanieitowtonienegatywnym,któreporazkolejnyzmieszaŁódźzbłotem. Samisobielubimytakdowalićjakniktnamniedowali. Ichybawykrakałam,bosyf wokółjestjużtaki,żeśmierdzigorzejniżłódzkismog.

PolańskimiałsięspotkaćzestudentamiFilmówki,alestudencizaprotestowali.Jakośnieprzekonała ichgenialnośćtwórcy,by zapomniećonikczemności człowieka.Wtedyzodsiecząprzybyłrektor.Napisał swoistypoematobronny wsprawiesplątanychlosów

1 Tekstzostałpierwotnieopublikowanynablogu https:// przerwanakawe.wordpress.com/wdniu28listopada2019roku. WizytaRomanaPolańskiegowPaństwowejWyższejSzkoleFilmowej, TelewizyjnejiTeatralnejwŁodzimiałaodbyćsię30listopada.Wreakcji naplanowanyprotestreżyserodwołałspotkanie

genialnegoreżyseraibezpodstawnegoatakunaniego niedośćświatłychstudentów.Tylkotakjestemwstanie toodczytaćiskomentować.Niebędętekstucytowaćani nawetdoniegowracać,bopopierwszymijedynymprzeczytaniulekkomniezemdliło,kolejneodczytymogłybywywołaćpoważnetorsje.Skorostudenciprotestują, toniedlatego,żesąociemniali,głupiiniepotrafiądocenić,tylkodlatego,zewidocznieniepotrafiąrozczłonkowaćPolańskiegonagenialnegoreżyserainikczemnego człowieka,apotemspotkaćsiętylkozpierwszymnie patrzącnategodrugiego.

Jateżniepotrafię,więcwpełniichrozumiem.

Adyskusjasobietrwaizaczynasięobrzucanietych „podrugiejstronie”inwektywami.Tematzataczacoraz szerszekręgi.Iczytamtosobieczasem,chociażjestmi przykroicorazmniejprzyjemnie.Aleprzynajmniejdziękiargumentomtypu„aletogenialnyreżyser”,„aletowybitnytwórca”,„aletoświatowasława”mająceniejako wymazać,wybielićjegowykorzystanieseksualnedzieckazaczęłamrozumiećargumentytypu„aletotakidobry ksiądzbył”.Bomnietakszczerzejestdokładniewszystko jednojakijestzawódwykonywanyprzezosobę,która dopuszczasiętakiegoczynuijakwspaniałymspecjalistą wtymzawodziektośjest,jeślidopuściłsięseksuzdzieckiem.Wtedyztegowykorzystaniaseksualnegodziecka masięrozliczyćztymdzieckiem,jegorodzinąicałym społeczeństwem,aniezżyciazawodowego.

Dlategorozumiejącuwielbienie dlatwórczościPolańskiegojednocześnienierozumiemuwielbieniadlajegoosoby.Natomiast rozumiemipopieramprotesty przeciwkotemu,żebyzapraszaćgoigościćjakowspaniałą postać.Boztakimobciążeniem wpostaciswojegozachowania względem13-letniejdziewczynki izpermanentnymiwieloletnim unikaniemponiesieniaodpowiedzialnościzato–żadnąwspaniałąpostaciąniejest.

KlaudiaWojciechowska dziennikarka,feministka,aktywistka

Relacjaz Protestusolidarnościowegoprzeciwkulturzegwałtunafilmówce1 , spisanawodpowiedzinawprowadzającewbłądinformacjenatematpikiety,kilkagodzinpowydarzeniu–30listopada2019roku,zamieszczonanastronieStowarzyszeniaŁódzkieDziewuchyDziewuchom2:

RomanPolańskiswojespotkaniezestudentamiłódzkiejFilmówkiodwołał,aleprotestitaksięodbył,ponieważ niemożnatolerowaćkulturygwałtu.

Żadnaofiaraprzemocyseksualnejniepowinnabyćponiżana,żadenakttejprzemocyniepowinienbyćpuszczony mimouszu,ażadensprawcaniepowinienbyćwynoszonynapiedestałyistawianyzawzórdonaśladowania.

Nas,protestującychbyłobodajże10.Mimozainteresowania,mimooburzenia,niktpozaorganizatorami,którzy przyjechalizWarszawyoraznami,jakoprzedstawicielkamiŁódzkichDziewuchsięniepojawił.

WchodzącnaterenFilmówkizewsządsłychaćbyłokomentarze,żepocotowszystko,żemoralnośćtoprzeżytek, żeprzecieżPolańskijestartystą,niczłegoniezrobił,swojejużwycierpiał,adotegoprzecieżnieprzyjechałżeby uczyćjakgwałcićdzieci,tylkojakrobićfilmy…MówilitakpracownicySzkołyFilmowej,studenciorazprzedstawiciele mediów,którzyironiczniewyśmiewalisamąideęprotestu.

Potembyłotylkogorzej.Organizatorzyzdecydowali,żewejdziemydośrodka,boprzecieżprotestjestlegalny imamytakieprawo,nacoosobyprzebywającewHaliFilmowejodpowiedziałyagresją.

Przyszlipracownicyistudenci.Cipierwsibylibardzoagresywni.Rzucalisięnauczestnikówprotestu,wyrywalizrąkmegafony.JedenzPanów,wręczczerwonyzezłości,krzyczał,że„tojestjegodomimamywyjść”,kolejny przyszedłiatakującdziewczynętrzymającąmegafon,stwierdził,żeniemożeprzeznasspać.Organizatorkipróbowałyprzemawiać,próbowałyzagresoramirozmawiać,alenictoniedawało,boCistawalisięcorazagresywniejsi. JednazPań,pracowniczekFilmówkiwrzeszczaładonas„czyktośWaskiedyśzgwałcił?”,anaodpowiedźjednej zuczestniczek,żenienależypytaćludziotakierzeczy,stwierdziła„Ciebietobyniktniechciał…”.Chłopaka,który skutecznieosłaniałdziewczynyzmegafonami,wpewnymmomenciezaatakowałotrzechnajgłośniejszych,krzycząc muwtwarz,żejestgwałcicielemi,żewłaśniewtymmomencieichgwałci.Imdalejtymbyłogorzej.Jakaśkobieta krzyczała,żemamy„spieprzać”,zaniąwtórowalinastępni,że„mamywypierdalać”,„przeszkadzamywzajęciach”, „ludziepłacągrubepieniądzeżebytamstudiować,amyimniepozwalamy”.Samiprzyznali,żepółgodzinyzajęć jestważniejszeniżjakaśtamofiaraPolańskiego,czykogokolwiekinnego.

Studenci,którzyzzakrytymitwarzami(cojestnibynielegalnepodczasprotestu),podchodzilipokoleidouczestnikówprotestuikazalisięnamlegitymować.Naodpowiedź,żenie,słyszeliśmy,żemamystądwyjść,tonienasza uczelnia,atooczymmówimyjestkłamstwem,boprzecieżwŁódzkiejFilmówceżadnaprzemocseksualnanie mamiejsca,niktnikogoniemolestujeiniegwałci.Wodpowiedzi,jednazorganizatorekprzyznała,żezgłosiłosię donich60kobiet,któredoświadczyłyprzemocyseksualnejnatejwłaśnieuczelni.Prawdopodobniewykładowca zFilmówkinakazałpodanienazwisktychosób.Wreakcjinaodmowę,zarzuciłnamkłamstwo.

Jedenztransparentówwielokrotniepróbowanowyrwaćtrzymającymgoosobom,awkierunkuprotestujących bezprzerwyleciałyniecenzuralnekomentarze.

Wmiędzyczasieochronawezwałapolicję,którapojawiwszysięzaczęłaodspisaniagłównejorganizatorki.Widząc cosiędziejewiększośćstudentówipracowników,którzybyliwobecnasagresywnitaksłownie,jakifizycznie,wyszłazbudynku.Kiedymyrównieżpróbowałyśmywyjść,zostałyśmyzatrzymane.Zarazpotemzostałyśmyspisane iniewypuszczanonaszbudynku,pókidanewszystkichuczestnikówprotestuniezostałyzanotowane.(oczywiście wmiędzyczasiepodeszłodonasdwóchmężczyzn,żądającokazanialegitymacjistudenckichlubinnegodokumentu tożsamości.Odmówiłyśmy.Mimofunkcjonariuszyblokującychdrzwi,mężczyźnipróbowalinassiłąwypchnąć zbudynku).Dosłownienikt,niktktowyzywałnasodszmat,niktktorzucałsięzpięściami,niktktowrzeszczał, żemamywypierdalaćczykazałnamokazywaćsiędokumentami,niezostałprzezpolicjęspisany.

Żebytegobyłomało,jednazprotestującychzostałauderzonaprzezpracownikaFilmówki,wefekcieczegowypadł jejtelefon,którysiępotłukł.Dziewczynadysponowałanagraniem,którepokazałafunkcjonariuszowi,nacoten stwierdził,żenotak,alemusizłożyćdoniesienie,napisaćwniosekizłożyćzeznania.Wtymczasiewinnyuderzenia przeszedłoboknasiuciekłnapiętro.

Kiedyjużwreszcienaswypuszczono,okazałosię,żejedenzprotestującychjestaresztowany.Wychodząc,zobaczyłyśmyspokojniestojącegochłopakatrzymanegoprzezdwóchfunkcjonariuszy,którzymimojegopróśb izapewnień,żenieucieknieiwsiądziedoradiowozu,niechcieligopuścić.Zapytanyopodstawyzatrzymania policjantnapoczątkunieodpowiadał,późniejpodałArt.15UstawyoPolicji,ajeszczepóźniejprzyznał,żechłopak poprostuniemazesobądowoduosobistego.Oczywiście,wobecosoby,któradopytywałasięopowódzatrzymania, padłygroźby.Policjantstwierdził,żedziewczynanaruszajegonietykalnośćjakofunkcjonariusza.Pochwilikłótni zfunkcjonariuszamiwszyscyodpuściliiwiększośćzaczęłasięrozchodzić.WychodzączterenuSzkoły,widziałyśmy transportowy,opancerzonyradiowózjadącynamiejsceprotestu,nasygnale.Poco,skoroprotestującychbyłojuż wówczasmniejniżfunkcjonariuszy?

Szczerzeprzyznajemy,żeniewiemycomamypowiedziećwięcej.Tocosięwydarzyłomożnanazwaćpiekłem. Kilkuprzeciwnikówidużagrupaludzibroniącagwałcicielaipedofila,mówiącaotym,żekulturagwałtunieistnieje.

1 PaństwowaWyższaSzkołaFilmowa,TelewizyjnaiTeatralnaim.LeonaSchillerawŁodzi

2 https://www.facebook.com/lodzkiedziewuchy/posts/1412462368913952(dostęp20.12.2019)

widzęsłyszęmówię

Jaktonieistnieje?Jakmożnakurwazignorowaćfakt,żedorosłymężczyznazgwałciłdziecko?Jakmożnapowiedzieć, żenotak,„tobyłtylkotakiimpuls”albo„nienamoceniaćmoralnośćinnych”?Jakąwogólemoralność?Przecież gwałtniejestmoralny,niebyłiniebędzie.Niejestteżdobry,aniwskazany.Niemożnagousprawiedliwićtym,żektoś jestartystą,żemapieniądzeinagrody,bocotomadorzeczy?Ofiaręmniejbolało?Niematraumydokońcażycia? Gdybygwałcicielembyłmurarz,piekarzczydziennikarztooczywiście,należygoskazaćiodizolować,aleskoro togwiazda,tonależyjejprzebaczyć?

IzcałymszacunkiemdoŁódzkiejSzkołyFilmowej,alejesteścieuczelniąkształcącąartystów,artyścisąniby tacywrażliwi,takmocnoodczuwajązłocałegoświata…IgdziedzisiajbyłataWaszawrażliwość?

TransmisjazProtestujestdostępnapodlinkiem: https://www.facebook.com/maja.stasko/videos/2854673431210534/?t=6

Wzwiązkuzatakamiskierowanymiwstronęosóbuczestniczącychwproteście,iwzwiązkuzogromem nienawiścijakiejdoświadczyły,StowarzyszenieŁódzkieDziewuchyDziewuchom3grudnia2019roku wydałooświadczenie:

JakoStowarzyszenieŁódzkieDziewuchyDziewuchomjeszczerazinformujemy,żepopieramyprotest,który odbyłsięwSzkoleFilmowejwŁodziwdniu30listopada2019rokuizgadzamysięztreściamiprzekazywanymi przezosobyprotestujące.

Porazkolejnyogromnafalanienawiścispłynęłanakobiety,któreotwarcieprotestująprzeciwkoprzemocy igłośnomówiąotym,ktojestgwałcicielem.

Wzwiązkuztąsytuacjąchcemyjeszczerazzaakcentować,żestoimyizawszebędziemystaćpostronienaszej siostryMaiStaśkoorganizatorkiprotestu,któranacodzieńwalczyoprawakobiet,wspierakobietydoświadczające przemocyitakjakmyprotestujeprzeciwkolekceważeniugwałtu,obwinianiuofiary,usprawiedliwianiugwałciciela.

Niezgadzamysięnato,abyktośstałponadprawem,dlatego,żejestuprzywilejowanym,bogatym,białymmężczyzną,któryposiadawładzęisławę.

Bycieartystąnieusprawiedliwiakrzywdzeniainnych.

Pojawiłysięgłosy,żeprotestwSzkoleFilmowejbył„głośny”,„nieładny”,żedziewczynaprzeklinała, żetobyłobardzozłe.

Mymówimy,żetogwałtjestzły.Gwałtnadziecku.Gwałtnakobiecie.Gwałtnamężczyźnie.

PodczasprotestuwSzkoleFilmowejmiałamiejsceprzemoc.Mężczyzna,jaksięokazałowykładowcaw/wszkoły, uderzyłkobietę,comożnazobaczyćnazałączonymfilmie1

Dlaczegoosoby,któreoburzająsięgdysłyszą,żeksiądzzgwałciłdziecko,zarazpotembroniąinnegoczłowieka, któryzrobiłtosamo?Dlaczegomężczyźnipodczasprotestureagowalitakagresywnie?

Amożetostrach?Strachprzedtym,żekolejnekobietybędąmówićgłośnooswoimdoświadczaniuprzemocy? Żepowiedzą,ktoikiedyzrobiłimkrzywdę?Jeślitak,tosłusznie–bójciesięipamiętajcie:#metoo

1 https://www.facebook.com/maja.stasko/videos/2859628240715053/(dostęp20.12.2019)

widzęsłyszęmówię

TekstMaiStaśkonapisanywodpowiedzinaskierowanewjejstronęatakipo Proteściesolidarnościowym przeciwkulturzegwałtunafilmówce,opublikowanywdniu4grudnia2019rokunajejprofilunaFacebooku1

NaproteścieprzeciwkolegitymizowaniuPolańskiegoibagatelizowaniugwałtuwSzkoleFilmowejwŁodzi/ PWSFTviTbyłyśmywyzywane,popychaneiuciszane,awykładowcaireżyserGrzegorzWiśniewskizaatakował mnieizniszczyłmikomórkę.Aletonicwporównaniudotego,codziejesięwinternecie.Codzienniedostajękolejne hejty,jestemobrażanaiatakowana.

Czytam,żejestemżałosnąkreaturą,oszołomką,gówniarą,gnojówą,lansiarą.Żejestemchora,głupia,agresywna, mamdeficytnaszarekomórkiodruchaniapoćpaniu.AdamKorzeniewskipisze,żektośpowinienzgłosić,żebył przezemniemolestowany20lattemu(uczyłamsięwtedychodzić,pozdrawiam).JustynaSobczakpostuluje,żeby przełożyćmnieprzezkolanoidaćkilkarazypasemprzezdupę.EdwardZamyslowskiuznał,żechcęzwrócićnasiebie uwagę,boniktmnieniechce(polemizowałabym,aleok).MaciejBociańskipisze,żemówienieprzezszczekaczkę to„gwałtwerbalny”,zaktórypowinnamzostaćukarana(jeślitakjakzagwałtwPolsce,tomogębyćspokojna:sprawazostanieumorzona).LeTempsRetrouvepisze,żejestemchamska,źlewychowanaizkompleksamischowanymi podmojąwalką–iżekażdymusipatrzećnato,cowyprawiam.

Iświetnie,patrzciewszyscy.Patrzcienanasnaproteście,naŁódzkieDziewuchyDziewuchomczyStopBzdurom. Patrzcienadzielnychstudentówistudentkifilmówki,którzynapisalipetycję.Tojestwielkarzecziwielkaodwaga.

Naszczęście,jużdawnomamgdzieśtakienalotynamnieimójprofil–wolępoświęcićenergięiczasnawspieraniekobietniżswoichhejterów.Alewkurwiamnieto,żeciąglemuszęsiętłumaczyćikręcić,nawetprzedosobami pozorniewspierającymi.

GdywnocypodzieliłamsięzkolegąspozaPolski,żedziękiprotestomstudentówfilmówkiinaszymPolański odwołałwizytęnauczelni,usłyszałamtylko:„Wow,goodjobIcansay”.Tyle.Niemusiałamsiękłaniać,żeowszem, Polańskitogeniusz,aleprzyokazjigwałciciel,żeniechcęsięmścić,aodwołaniespotkaniatożadenlincz,żenie chcępalićjegofilmówanimówić,żesąsłabe,gdyniesą,żeprzyokazjipotępiamtaksamoinnychgwałcicieli–zKościołakatolickiego,zprawicyiliberalnejbańki,iżeodlattaksamodomagamsięodwołaniaspotkańzinnymi przemocowcami,którymwydajesięksiążki.

Nictakiegoniebyłowrozmowiezzagranicznymkolegą.Ipoczułamulgę.Powiedziałam,żezaprotestowałam, usłyszałam,żesuper,imogęwalczyćdalej.Tyle.

Tojestniewyobrażalne,żewśród„ludzikultury”pewneoczywisterzeczy–takiejakniezgodanaprzemoc–są traktowanejaknajgorszeprzestępstwo,częstogorszeniżsamaprzemoc,itrzebajemilionrazytłumaczyć.Tojest takastrataczasu,którymogłybyśmywykorzystaćnapomaganiekolejnymosobom,pisaniereportażyoważnych społecznychproblemach,organizacjędemonstracjiczypoprostu,niewiem,gorącąkąpielalboobejrzenieserialu. Nieoglądałamserialuodtygodni.Agdypowiedziałamwbardzokulturalnymtowarzystwie,żenieoglądałam„Chinatown”(wiem,STRASZNE),usłyszałam,żewtakimrazieniemamprawaprotestowaćinicniewiemogeniuszu Polańskiego.Itakwyglądadyskusja.

Apozatymdlawszystkichjestemgówniarąiszczeniarą,cojestchybajakimśostatecznymargumentemwpodważaniutego,corobię.

Igdyhejterzyatakująmnie,togłówniemnietobawi.Alekiedyprzenosząsięzeswoimizaczepkaminaprofil TwojaHerstoria,gdziekobietyczytająswojeiinnychkobiethistorieprzemocyseksualnej–towstępujewemnie lwicalewicyiseriobędębronićtychopowieściikobiet,boniktniemaprawaichwyśmiewaćiupokarzać.Tosą bohaterkiiodpierdolciesięodnich.Iodstudentówfilmówki,którzyzrobiliswoje#MeToo,też.Kropka.

#MeToo

MajaStaśko

aktywistka,publicystka,krytyczkaliteracka

1 https://www.facebook.com/maja.stasko/posts/2864475586896985?__tn__=K-R(dostęp20.12.2019)

OdRedakcji:

Przyznaniew2020roku12nominacjidoCezarówfilmowiPolańskiego Oficeriszpieg,wywołałoogromneoburzenie iprotestyśrodowiskkobiecychorazosóbzwiązanychześrodowiskiemfilmowym,dziękiktórymzarządfrancuskiej AkademiiSztukiiTechnikiFilmowejpodałsiędodymisji.BradPitt,któremumianowręczyćhonorowegoCezara odmówiłjegoprzyjęcia(kolejnewytypowanedotegowyróżnieniaosobyrównieżodmówiły).Polańskiniepojawił sięnauroczystości

1.Filmostatecznieotrzymał3Cezary.Jean-PierreDarroussin,wyczytujączwycięzców,odmówił wyczytaniaRomanaPolańskiego,częśćpubliczności,ostentacyjniezaczęłaopuszczaćsalę,anieobecnyPolański wielerazybyłpiętnowanyzesceny2

1 https://film.wp.pl/brad-pitt-odmowil-przyjecia-honorowego-cezara-wszystko-przez-polanskiego-6483622076212865a(dostęp29.02.2020)

2 https://www.fakt.pl/kobieta/plotki/cezary-2020-roman-polanski-z-nagroda-skandal-podczas-gali/8e8cyyj(dostęp29.02.2020)

marsz niepodległości

Jestemkobietą,jestemateistką,jestemosobąnieheteronormatywnąopoglądachlewicowychijestem Polką.Czytoostatniejestwystarczające,żebymmogła celebrowaćNarodoweŚwiętoNiepodległości?Okazuje się,żenie.Wydawałobysię,żewtymrokuzdążyłamsię jużnasłuchaćotym,jakbardzochcęzniszczyćPolską kulturęitradycję.Uświadomiłmnieotymchociażby abp.Jędraszewskistwierdzając,że:

Czerwonazarazajużponaszejziemicałeszczęścieniechodzi,cowcalenieznaczy,żeniemanowej,którachceopanować naszedusze,sercaiumysły.Niemarksistowska,bolszewicka, alezrodzonaztegosamegoducha,neomarksistowska.Nieczerwona,aletęczowa1

DowiedziałamsięteżodposłankiPrawaiSprawiedliwości–DominikiFigurskiej,że:„[…]kobietamarnuje czas,kiedymogłabybyćwciąży,aniejest”2

Ikiedynaprawdęwydawałomisię,żeusłyszałamjuż wszystko,żenicmnieniezaskoczy,otinadszedł,jedenastylistopada,NarodoweŚwiętoNiepodległości,aprzy okazjiiMarszNiepodległościwWarszawie.Łzysame napływajądooczu,aciśnienieskaczecorazbardziejrozciągającamplitudę.Niewiemnawetczyjestmisłabo,czy jestemwściekła.Poprostuniewiem.Obejrzałamwiele filmików,przeczytałamwielerelacjiiwysłuchałamwielu wypowiedzinatemattegojakwstolicyupamiętniano odzyskaniewolnościpo123latachrozbiorów,inawetnie potrafięznaleźćwystarczającomocnychsłów,żebywyrazićswojeuczucia.Szczególniedużouwagipoświęciłam jednemufilmikowi3,naktórymojciecindoktrynujewłasną córkę,kiedyzgórynarzucajejorientacjęseksualnąiwiarę. Comożnazrobićjeśliniezałamaćręce?Kiedypodczas DniaNiepodległości,podczasmarszu,tłumzbiorowomodlisięwduchureligiichrześcijańskiej,comożnaczuć? Kiedycałowanyjestkrzyż,któryorganizatormarszu

1 https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/arcybiskup-marekjedraszewski-teczowa-zaraza-zamiast-czerwonej,957818.html(dostęp 13.11.2019)

2 http://polityczek.pl/instagram/11834-figurska-kobieta-marnujeczas-kiedy-moglaby-byc-w-ciazy-a-nie-jest(dostęp13.11.2019)

3 Ojciecdocórki–[…]chłopakidziewczyna…dokończ…normalna? –Dziewczyna!–odpowiadadziecko–Rodzina!Dawajbuziaka!–pouczaojciec–[…]Mywiemycojestdobre,tak?–dzieckoprzytakuje –Polskakatolicka,tak?–dzieckoprzytakuje–Zpanembogiem irodziną,tak?–dzieckoprzytakuje–Tojestnajważniejsze…zMaryją… –dzieckoprzytakuje–Dajbuziaka!,https://www.facebook.com/oko. press/videos/marsz-niepodleg%C5%82o%C5%9Bci-2019-naziolewon/454311388422135/(dostęp13.11.2019)–przyp.red.

trzymawręku,comożnapowiedzieć?Odnoszęwrażenie,żezapomnianoczymjestniepodległość,acałyten dzieńbyłpoprostudobrąokazją,żebypokazaćjakwiele jestwludziachnienawiści.Młodzi,upojenialkoholem mężczyźni,samiosobiemówiącyjakoonacjonalistach. OdnoszeniesiędowartościBoga,honoruiojczyzny. Tylkoczysłowo„Bóg”wiążesiętylkozjednąalternatywą?CzykażdyPolak,każdyczłowiek,każdaosobamusi wierzyćwtegosamegoBoga?Acojeśliwcalewniego niewierzy?NiejestjużPolakiem,niemaprawaświętowaćswojejwolności?Honor…Ażsięuśmiechnęłam podnosem.Żeprzepraszambardzogdzie?Watakach naprzypadkowychludzi?Wodmawianiuczłowieczeństwaludziomoinnejkarnacji?Wbiciukobiet,indoktrynowaniudzieciczyprzemocyfizycznejorazpsychicznej wobecwszelkichmniejszości?Noimojeulubione,ojczyzna.Pamiętamjakbytobyłowczoraj.Nauczycielehistorii wszkolepodstawowejmówili,żePolskakiedyśbyłatolerancyjnymiotwartymkrajem,żeobcokrajowcyszukali unasschronienia,że…Nowłaśnie.Czyjestsenswogóle otymmówićskorodziśsłyszmyzusttysięcyPolaków „Żydziprecz,naszawielkarzecz”?Czyjestsenswogóle sięwypowiadaćsięnatentemat,skorosłyszymy,że„nie maPolskościbezkatolicyzmu”,że„razsierpem,razmłotemczerwonąhołotę”?Czywreszcie,kiedywieczorem11 listopadachcęwyjśćnaspacerpowinnambraćzesobą gazpieprzowyiwszystkieinnedostępneśrodkiobrony, zestrachu,żektośnaokookreślimójateizm,orientację czypoglądypolityczneipostanowimipokazaćmójbłąd? Nigdyniebyłaminiebędęwstaniezrozumiećludzi,którzynienawidzą.Ludzi,którzytakbardzopragnąnarzucić komuśswojepoglądy.Ludzi,którzyniepotrafiąpogodzićsięzistnieniemjakiejkolwiekodmiennościodnormy,którąsamisobietworzą.Ludzi,którzyzawłaszczyli sobiedzień,którynależydowszystkichPolakówiPolek. W2017rokupodczasówczesnegoMarszuNiepodległości bitokobiety,którestanęłyztransparentem„Faszyzm stop”.W2018rokurwanobruk,rzucanokamieniami inapadanonaobcokrajowców.Wtymrokupostawiononazabieraniezesobąmałychdzieciorazgłoszenie prawdo„wielkiejPolscekatolickiej”.Gdziejestgranica? Niewiem.Iniewiemteż,czychcęwiedzieć,boprzeraża mnieto,codziejesięteraz,ajestemprzekonanaotym, żebędziejeszczegorzej.Wiemjednak,żewmniemaniu ludzi,którzyprzeszliulicamiWarszawy,niemamprawauczcić101rocznicyodzyskanianiepodległości.Ich zdaniemniezasługujęnamianoPolki.Dlanichjestem jedynieczłowiekiem,którywpogardziemawłasnąojczyznęipragniezniszczyćtradycjęikulturę.Awszystko towykrzyczanowimieniupatriotyzmu,niepodległości iwiarykatolickiej.

Jamogęsięnieznać,aleodnoszęwrażenie,żecoś poszłonietak…

AdaWasik

SZPADEL

wezmęwręceszpadel iwykopiępłytkigrób awtymgrobiespocznie patriarchatutrup

wkawalercewcentrummiasta ciemnanoc,zapięćdwunasta ciemnemyśliprzygniatają ciemneskronieoplatają czarnakrewwżyłachpulsuje ostrybólmniewsercekłuje ktośmniejeszczepotrzebuje?

pocojatorobię?(poco?) znówtapracasyzyfowa(poco?)

syfnieznika,rośniewsiłę kopięmusetnąmogiłę onjakzombiewciążpowraca wswojejwalcesięzatracam polerujęstaryszpadel znimwyruszamnawyprawę jeszczetylkoskończękawę

pocojatorobię?(poco?) znówtapracasyzyfowa(poco?)

kawawystygła,wyrosłymiskrzydła ikaktusnadłoni,paprocienaskroni instynktpodrywa,dobojuwyrywasię niespocznę,dopókiniezakopięcię prościejbybyłosiępoddaćitęopowieść wbutelcewwiślezporażkąutopić alenie!zeskarpyparapetuwramachodwetuprzysięgam,rozszarpięcię!

pocojatorobię?

dlacórek,żon,dlakobiet pocojatorobię?

dlapotomkiń,córek,sióstr pocojatorobię?

wobronieżywychstworzeń pocojatorobię?

jakwieśćsięrozniesietospaląmnienastosie naplacuprezydentazdopiskiemwyklęta pięknichłopcyradarowcyoniryczni wobronieojczyznyzjedząnamymgrobiechipsy ale!jestemmężynainiktmnieniepowstrzyma pośladachpotutropiępolskiegowampira lecęnamiotle,upatrujęcel łopatązarazgrzmotnę,upiorze,widzęcię! wślizgujesięwjanusza,jużzaplutajegodusza przyśpieszam,wbezdechu,ocalęnaszkraj niewahamsięzamachnąć,jużgoprawiemam zapóźno…opętałchłopaka superbohaterkazemnietaka

snujęsiępotymmieściejużoddwustulat ciemnezaułki,pusteplace,podejrzanekorytarzeznam iwiemżeznówstanieszminadrodze,patriarchaciezły chcęcięzakopaćwgrobie wyobraźtosobie-sobie,sobie-sobie powiedzgdzieciędziśspotkam?wdzielnicynędzy czywkamienicyzamilionpieniędzynadobrejulicy gdziejakiśradnyczyadwokattaknapierdalażonę żewypływajejoko;powiedz,gdzieciędziśznajdę? gdzieciszpadlemwygarnę? gdziecięznówzakopięabyśnazajutrzwstał? pocojatorobię?au!

wezmęwręceszpadel wykopiępłytkigrób awtymgrobiespocznie patriarchatutrup

jamówięszpa-,wymówicie-del! szpa--del!szpa--del! jamówięo-,wymówicie-ko! o--ko!o--ko!

jamówięcy-,wymówicie-cki! cy--cki!cy--cki!

jamówięja-,wymówicie-nusz! ja--nusz!ja--nusz!

wezmęwręceszpadel wykopiępłytkigrób awtymgrobiespocznie patriarchatutrup

fotorelacja

plakaciaryprzeciwprzemocy

wobeckobiet

ZFrancjidoPolski:

„WakcjichodziozajęcieprzezKOBIETYprzestrzenipublicznejiwyklejenie(wykrzyczenie?!)statystyk,sloganów orazwłasnychbolączek,tak,abyprzełamywaćtabu,zmieniaćświadomośćspołeczną,edukowaćorazwspierać.

AkcjarozpoczętanadużąskalęwsierpniutegorokuweFrancji,zrzeszajużponad1000dziewczynwsamym Paryżu,rozchodzisiępoinnychmiastachorazzaczynakiełkowaćzagranicą.WstolicyFrancjinamiastowychodzi plakatowaćokoło200kobietCONOC!!!

WPolsceproblemprzemocywobeckobietjestWIELOKROTNIEwiększy:kobietobójstwjestunas2,5razywięcej niżwdwukrotnieliczniejszejFrancji!!!Copaństwoiwymiarsprawiedliwościrobiąwzwiązkuztym?

NIC,opróczumarzaniakolejnychzgłoszeńzgłaszającychjekobiet!!! DOŚĆ!!!

Francuskaakcjajestmedialnaazarazembliskaludziom,dziękiczemuedukuje,uwrażliwiaiZMIENIAświadomości.OkobietobójstwachiprzemocywobeckobietzaczynająmówićnajwiększeserwisyinformacyjneweFrancji”1 .

1 TekstopublikowanynastroniePlakaciaryprzeciwprzemocywobeckobiet wdniu27grudnia2019:https://www.facebook.com/plakaciary.przeciw. przemocy.wobec.kobiet/(dostęp19.01.2020)

2plakaty,2dziewczyny,1godzina,1miasto 3plakaty,2dziewczyny,1chłopak,2godziny,1miasto

4plakaty,2dziewczyny,1chłopak,3godziny, 3mandaty,1miasto

4plakaty,4dziewczyny,1chłopak,3godzin,1miasto 4plakaty,2dziewczyny,2chłopaków,1,5godziny,1miasto

4plakaty, 11mini-haseł, 2dziewczyny, 4godziny, 1miasto

5plakatów, 3dziewczyny, 1,5godziny, 1miasto

5plakatów, 3dziewczyny, 2godziny, 1miasto

7plakatów, 2dziewczyny, 3godziny, 1miasto

8plakatów, 3dziewczyny, 1osobaniebinarna, 1chłopak, 2godziny, 1miasto

9plakatów,4dziewczyny2chłopaków,4godziny,1miasto 9plakatów,4dziewczyny,1chłopak,3godziny,1miasto

fotorelacja

10plakatów,5dziewczyn,2,5godziny,1miasto

12plakatów,5dziewczyn,5godzin,1miasto

15plakatów,9dziewczyn,1chłopak,1osobaniebinarna,3godziny,3miasta

fotorelacja

16plakatów,7dziewczyn,5chłopaków, 4miasta

16plakatów,9dziewczyn,1chłopak, 2godziny,3miasta

22plakaty,15dziewczyn,5chłopaków, 3godziny,3miasta

16plakatów,5dziewczyn,4godziny, 2miasta

12plakatów,3godziny,2dziewczyny, 1miasto

13plakatów,4dziewczyny,3godziny, 1miasto

wywiadznieboszczką

„Podwójnasłabość”–„słabszapłeć”inieuleczalnachoroba.Jaktojest–byćchorąpsychiczniekobietąwe współczesnymświecie?

PaniA.:psycholożka,dziennikarka,coach,trenerkabiznesu,zmarław2014roku.

PaniB.:pisarka,blogerka,graficzka,wokalistka,urodzonaw2014roku.

PaniB.:Jaktosięstało,żetakakobietasukcesujakty,poprostunagle–umarła?

PaniA.:Zachorowałam.Noiświatsięskończył,araczej–jasięskończyłamwświecie.Wiesz,zachorowałampsychicznie,nadwubiegunówkę.Ciężkaodmiana,zszybkązmianąfaz,lekoodporna.

PaniB.:Dlaczegotoodrazuoznaczaśmierć?

PaniA.:Boniejesteśjużzdolnadopracy.Znikajakakolwiektwojaodpornośćnastres.Stajeszsięnieobliczalna, nieprzewidywalna,niedasięnatobiepolegać.Pozatym,copowieszludziom,klientom,znajomym,współpracownikom?Żeciodbiło?Wymyślasz,żenerki,żekręgosłup,żeciężkachoroba,aleniemówiszjaka.Bocopowiesz. Żezwariowałaś?Nowięcniemaszwyboru,musiszumrzeć.

PaniB.:Noajaksiętorobi–umiera?

PaniA.:Poprostuznikasz.Niemacię.Byłaś,ajużniejesteś.Przyjmujesznoweimię,nazwiskoczypseudonimirodziszsięnanowo.Alerodziszsiępowoliiboleśnie,bojesteśzniekształconachorobą.Musiszodpoczątkuuczyćsię wszystkiego.Copotrafisz,czegonie,colubisz,comożesz,czegociniewolno.Orzeczenieoniezdolnościdopracy rujnujeciobrazsamejsiebie,bozawszeprzecieżbyłaśtakazdolna,projekty,wyzwania,ważniklienci,ipraca,praca, praca.Anaglejejniema.Więcej–niemożejejbyć.Więcmusiszzacząćbudowaćsięodpoczątku.

PaniB.:Jesteśzmęczona?Tobrzmibardzomęcząco.

PaniA.:Robiętojużkilkalat,więc…toprocesrozłożonywczasie.Iwielerazymusiałamzaczynaćodpoczątku,bo przychodzikolejneuderzeniechorobyiwszystkorozpierdala.Znówjestemgalaretąbezwłaściwości,nadktórą trzebasiępochylaćichuchać.Niecierpiętego.Alemuszętak.

PaniB.:Ajaksięczujesz,kiedywidziszśladytwojegodawnegożycia?Nazdjęciach,wsieci,wlistach,mailach?…

PaniA.:CojakiśczasktośodzywasięnaLinkedIndomnie,jużnieżyjącej.Niemamsercausunąćdawnegoprofilu. Totak,jakbymwyrzucałaszafępełnąorderów,boichjużniepotrzebuję.Rekomendacje,opinie,listaklientów…Nie potrafię.Botobyłobytak,jakbytegonigdyniebyło.Jakbybyła…beznagrobka,wiesz.

PaniB.:Aniemyślałaś,bystworzyćnowyprofil,dlamnie?…

PaniA.:Akogozaprosiłabyśdogrupyznajomych?Tęgarstkęosób,któreznającięzklinikipsychiatrycznej?Lekarzy?Pielęgniarzy?Czytychkilkoroprzyjaciół,którzyznająprawdę?…

PaniB.:Maszrację.Jeszczenatonieczas.

PaniA.:Niewiem,czykiedykolwiekbędzieczas.Życiezchorobąpsychicznąjestalboanonimowe,albowukryciu. Chyba,żechceszstaćsięNaczelnąWariatkąRzeczypospolitej.

PaniB.:Nowłaśnie–zastanawiamsięsamajaktojest,byćkobietąchorąpsychiczniewewspółczesnymświecie?

PaniA.:Przedewszystkimobracaszsięgłówniewmęskimświecie.Psychiatrzy,którychprzecieżpoznałaświelu, towprzeważającejwiększościmężczyźni.Zwłaszczanakluczowychstanowiskach.Toonicięprowadzą.Aopiekuje siętobąmąż.Musiszimufaćinanichpolegać.Czućsiętakswobodnie,bymócodkrywaćprzedniminajmroczniejsze karty.Wśródpacjentówklinikpsychiatrycznychkwestiaparytetujestzałatwiona,zprzewagąkobiet,zwłaszcza jeślichodziodepresję.

PaniB.:Jaksądzisz,dlaczego?

PaniA.:Wiesz,wobeckobietistniejetakdużosprzecznychwymagań.Bądźświetnąmatką,pracownicą,szefową, gospodynią,przyjaciółką,gwiazdą,miła,niewychylajsię,skromna,awybitna.Wszystkonaraz.Myślę,żetoprowadzidopewnegoparaliżu.Azniegołatwojużwpaśćwdepresję,onajesttużzarogiem.Bodepresjatotakajakby… chorobabezradności.Nicniemożesz.Jużnicwięcejniejesteśwstanie.Spadaszdociemnejstudnibezdna.

PaniB.:Muszęcicośwyznać.Tylkodziękitwojejśmierci…jamogłamsięnarodzić.

PaniA.:Wiem.Bardzocięlubię,wiesz?Jesteśtakąwytrwałąwojowniczką.Tylerazyjużsięprzewracałaś,ajednakwciążwstajesz.Ikwitniesz,wewszystkichmomentach,wktórychchorobaniepodcinacinóg.Jesteśjak cholernawańka-wstańka.

PaniB.:Nieumiemtegoprzetłumaczyćmojemuniemieckojęzycznemupsychiatrze.

PaniA.:Nieszkodzi,powiedzmupopolsku.Brzmieniepowinnomusięspodobać.Bojestładne.Miękkie,słodkie, zupełnieniezawierawsobiewysiłku,któryponosiszkażdegodnia.

PaniB.:Wiesz,dziękitemu,że…zniknęłaśdlaświata,mogłamzacząćpoświęcaćczasnato,colubię.Iokazałosię, żecałkiemnieźlemitowychodzi.

PaniA.:Tak,dobrze.Takpowinnobyćodpoczątku.Alewpatriarchalnymświecieważnesąpowinności,niezamiłowania.Dlategozabrałoto…takdużoczasu,itylekosztowało.

PaniB.:Wiesz,czasemmyślę,żebyciekobietą,idotegochorąpsychicznie,postrzeganejestjakjakieś… podwójnekalectwo.

PaniA.:Notak,bomężczyzna-wariattopewniejakiśartysta,akobieta-wariatkatopoprostuniewydolnyczłowiek gorszejkategorii.Niedość,żesłabszapłeć,tododatkowoobciążonaprzewlekłą,bonusowąsłabością.Dladobraświata powinnazniknąć,bojejobecnośćtowyłącznieciężar.

PaniB.:Cieszyszsię,żezniknęłaś?…

PaniA.:Tak.Bodziękitemupojawiłaśsięty.Moje…drugieżycie.

PaniB.:Jestemcitakawdzięczna.

PaniA.:Czekaj…muszęwytrzećnos.Amówią,żenieboszczycyniepłaczą.

PaniB.:Nieboszczki.Onemogą.

ZuzannaKorońska

pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse)psycholożka,graficzka

odziewczynce, któramiałabyć chłopcem

Meandrywychowaniacórkiwpatriarchalnejrodzinie –ijegokoszty,spłacanelatami.

MiałaśbyćMieszkiem–powiedziałaniefrasobliwie matkapewnegodnia.Niepowiedziała:ojciecwolałby miećsyna,bozsynamożezawsze„zrobićmężczyznę“, tobrzmidumnie;azcórki„zrobićkobietę“–tobrzmi jakzaczerpniętezprawakarnego.

Aleale;możnaprzecieżzrobićmężczyznęzcórki.Nie płacz.Bądźtwarda.Bądźdoskonała.Ścigajsięzchłopakami.Starajsiębardziej.Najlepszawewszystkim, kompensujtegoMieszka,dziewczyno,bodziewczyny sąsłabe,beksy,przyziemne,szczebioczą.Albojakmatka, zamrożone,anty-drogowskaz,anty-wzór,kobieto,ptasi móżdżku,idźżeidźże,histeryczka.

Obciętanachłopcadziewczynkastarasię,starasię bardzo:byćjakchłopak–dlataty;byćjaklalka–dla mamy;byćnormalna–dlakoleżanek;alecotoznaczy „normalna”?Zatrzydzieścilatzachorujepsychicznie, ciężkoinieuleczalnie,alejeszczeotymniewie.Walczy, boleśnierozciągaswojeja,jakgumę,wktórąlubiskakać, idobrzejejidzie,bojestzwinnaiskoczna.Zczasemlista osóbdozadowoleniarobisięcorazdłuższa,boiwszkole,inakółkachzainteresowań,iwsporcie,naspędach rodzinnych,wkościelnymchórze.Mamazakładajejbiałykołnierzyk,symbolgrzecznej,potulnej,miłejistoty, awniejrośnieinnaistota,potworniegłodna,spragniona,wiecznienienasycona,bogdyzadowolimyjednego, jużdrugistoiwkolejce.Dwadzieściapięćlatpóźniejdowiesię,żewdzieciństwiebyłamolestowana,alejeszcze otymniewie,niepamięta,byłototakwcześnie,żezapadłnadtymczarnywelonniepamięci;tylkorodzice zabralijązprzedszkola,bozaczęłasiusiaćwmajtki iprzestałamówić,aprzecieżtakietobyło„żywesrebro”.

Poznajekobiety,przyktórychczujesięjakparobek, jaknie-z-tej-bajki,jakjakiśtwórpośredni;zmężczyznamitworzyzwiązkiopartenaniepisanejregule„nie -będziesz-mnie-miał-tak-naprawdę-dokońca”.Oddaje swojeciałoprzyjemnościom,leczwrękawiezawsze chowaAsa,tegonastępnegomężczyznę,ikolejnego, iznównowego.Zapiętnaścielatdowiesięnaterapii, żeuciekała,bobałasięporzuceniaizdrady,postanowiła więcsamajewymierzać.Zdradzonaprzezmatkę–„bądź idealna”,zdradzonaprzezojca–„starajsiębardziej”, przezkoleżanki–„czytyjesteślesbijką?”,przyjaciółki

–„każdychciałbycięprzelecieć”,iwkońcu–siebiesamą. Płynna,niedookreślona,kobieta-wzórosiągnięć,skorupkapustawśrodku,ztymciągłymssaniemwduszy, nieokreślonym.

Zakilkalatpoznaprzyszłegomęża,zakochasiębez pamięci.

Pokilkulatachmałżeństwaznówsięzakocha,bez pamięci.Wkimśinnym.Oszaleje,stracigłowę.Siostra: „przecieżontakprzypominanaszegoojca”.Hospitalizacja,jedna,druga,piąta.Psychiatra:„czytobyłpierwszy raz,kiedysięPanicośnieudało?”

Potknęłasięiodtejporyjużciąglesiępotyka.Alepodnosisię,wstaje,wycieranos,otrzepujekolana,iżyjedalej, botakjąnauczono.

Ichoćchorobapodpowiada„noskończżejużzesobą, będziespokój”,podnosioczynanocnenieboimyśli: „towszystkojestwiększeniżja”.

ZuzannaKorońska

pisarka,autorkaksiążki„Jaiinniwariaci”(Edipresse)psycholożka,graficzka