Concerttoelichting
Herdenkingsconcert di 14 mei 2024 • 20.15 uur
PROGRAMMA
dirigent Giuseppe Mengoli
sopraan Ilse Eerens
sopraan Martha Bosch
mezzosopraan Nina van Essen
koor Laurens Collegium
Witold Lutosławski (1913–1994)
Musique funèbre (1954–58)
• Prologue – Metamorphosis –Apogeum – Epilogue
Anton Bruckner (1824–1896)
• Ave Maria (1861)
• Aequale nr. 1 en nr. 2 (1847)
• Christus factus est (1884)
Arnold Schönberg
Friede auf Erden, op. 13 (1907) versie voor koor en orkest
Antonio Vivaldi
Gloria RV 589 (ca. 1716)
Einde concert circa 21.45 uur
Cover: Foto Pushpak Bhandari (Unsplash)
Rotterdam 1952, restauratie van de Laurenskerk. Foto Daan Noske, Anefo.
Uit puin en as
Acht maanden voor het bombardement op Rotterdam stond de jonge Poolse componist Witold Lutosławski op het punt naar Parijs te vertrekken. In de muzikale hoofdstad van de wereld zou hij zijn compositiestudie vervolgen.
De oorlog dwarsboomde zijn plannen: toen Polen op 1 september 1939 werd aangevallen - de start van de Tweede Wereldoorlog - werd Lutosławski gemobiliseerd. Zijn eenheid werd gevangen genomen door Duitse troepen, maar Lutosławski wist te ontsnappen en keerde te voet terug naar Warschau; een tocht van vierhonderd kilometer. Hij had angst gekend en onuitsprekelijke ellende gezien.
Oorlogsleed
Het einde van de oorlog bood Polen zes jaar later geen echte bevrijding. Het land werd een satellietstaat van de Sovjet-Unie; het stalinistische regime liet geen ruimte voor vrijheid van expressie. Pas na Stalins dood in 1953 werd de censuur steeds iets losser. Tegen die achtergrond componeerde Lutosławski zijn Musique funèbre. Uit het puin en de as van oorlog en onderdrukking creëerde hij een volledig nieuwe muzikale wereld, gestoeld op de egalitaire idealen van Arnold Schönbergs dodecafonie. De vierdelige compositie is gebaseerd op een notenreeks die bestaat uit de twaalf tonen van het octaaf. Daarbij gebruikte Lutosławski twee intervallen: de klagende, dalende halve toon en de dreigend klinkende tritonus. In de Prologue wordt deze reeks een canon die langzaam toeneemt in intensiteit, tot de spanning bijna niet meer te houden is. In het volgende deel, Métamorphoses, weeft Lutosławski drie strengen van muziek samen tot een ketting van klanken. De reeks van de proloog ondergaat twaalf transformaties,
waarbij de textuur steeds rijker wordt. Het korte derde deel, Apogeum (hoogtepunt), bestaat uit een zeer dichte samenklank die ritmisch wordt herhaald. Het slotdeel begint unisono waarna een spel van octaven steeds meer kleur krijgt van andere noten en uitmondt in een aangrijpende epiloog.
Hoop
Anton Bruckner was een uiterst toegewijd dienaar van God. Dagelijks noteerde hij gecodeerde gebeden in een speciaal schriftje. Hij kreeg er klaarblijkelijk een goddelijke inspiratie voor terug. Zijn muziek is van een onaardse schoonheid.
Toen God aartsengel Gabriel stuurde om Adam en Eva met brandend zwaard uit de Hof van Eden te verbannen, werd het paradijs gesloten voor de mensheid. De zonde van Eva werd niet licht opgevat. Lange tijd later zond God dezelfde engel naar aarde om Maria een boodschap te brengen die de geschiedenis van Eva en Adam zou omkeren, zelfs terugdraaien. Met de Annunciatie, die begint met het woord ‘Ave’ – de spiegeling van Eva – werd een reeks gebeurtenissen in gang gezet die leidt tot de geboorte, dood en wederopstanding van Jezus. Zo opent de Heilige Maagd de poort naar het paradijs die Eva gesloten had. In de keizersgroet Ave zit een Goddelijke symmetrie verborgen. Het lijkt een mulischiaanse bespiegeling, maar de tegenstelling Eva/ Maria door het woord Ave is al sinds de
Middeleeuwen wijdverbreid. Via Maria is het verbond tussen mens en God herkrachtigd, er is weer hoop. En niemand heeft die hoop zo mooi weten te verklanken als Bruckner.
Bruckner componeerde twee Aequali voor vier trombones in 1847 voor de begrafenis van zijn tante Rosalia Mayrhofer, toen hij in het klooster van St. Florian verbleef, net ten zuiden van Linz. Het enorme klooster, waar hij kort daarna als organist werd benoemd, imponeerde Bruckner zeer. Misschien horen we dat wel terug in deze twee korte stukken.
Het motet Christus factus est is gebaseerd op het graduale van Witte Donderdag. In deze muziek schildert Bruckner met fijne toets een intiem en verstild beeld van Christus die gehoorzaam is geworden en gestorven is voor ons.
Vrede
Door met een volledig nieuwe toontaal te komen – de dodecafonie – werd Arnold Schönberg een van de grootste muziekvernieuwers van de afgelopen eeuw.
In zijn jongere jaren was hij een componist met een laatromantisch, post-wagneriaans signatuur. Friede auf Erden was zijn laatste stuk in die traditie. Het begint in een serene sfeer, waarbij het koor zachtjes zingt over de belofte van vrede op aarde, bij de geboorte van Christus. In de tweede sectie reflecteert Schönberg op alle geweld dat er sindsdien is geweest, maar uiteindelijk overwint het goede. Schönberg gebruikt rijke harmonieën en contrapuntische technieken om een gevoel van diepte en emotie te creëren. Expressieve melodieën weerspiegelen het streven naar harmonie. Later, na de Eerste Wereldoorlog, noemde hij het stuk verbitterd ‘Een illusie voor gemengd koor’, geschreven in een tijd waarin hij ’deze zuivere harmonie onder de
Schönberg mag er dan zelf niet meer in geloofd hebben, zijn Friede auf Erden blijft hoop bieden dat er ooit vrede kan zijn.
mensen nog voor denkbaar hield’. Schönberg mag er dan zelf niet meer in geloofd hebben, zijn Friede auf Erden blijft hoop bieden dat er ooit vrede kan zijn.
Herrijzenis
Het Gloria van Vivaldi is een van de meest geliefde koorwerken ooit geschreven. Vivaldi componeerde een spirituele en emotionele reis van uitbundige lofprijzing tot serene aanbidding. En dan te bedenken dat dit Gloria van omstreeks 1715 nog niet zo lang bij ons bekend is: Bruckner en Schönberg kenden deze muziek niet. Antonio Vivaldi was tijdens zijn leven populair in de hele westerse wereld, maar raakte na zijn dood in de vergetelheid. Rond 1800 had niemand meer van hem gehoord. Pas toen er in 1926 ineens driehonderd concerto’s, negentien opera’s en honderd vocale en instrumentale werken opdoken in een klooster in Piemonte, begonnen musicologen zich af te vragen wie die Vivaldi eigenlijk was. Zijn grote doorbraak kwam toen er een grote Vivaldiweek werd georganiseerd aan de Accademia Musicale Chigiana in Siena, waarin onder andere het Gloria voor het eerst in eeuwen weer klonk. Dat was op 20 september 1939. Zo viel het begin van de Tweede Wereldoorlog samen met de herrijzenis van Vivaldi’s lofzang op de vreugde, het leven en de schoonheid.
Alexander Klapwijk
Ilse Eerens • sopraan
Geboren: Maasmechelen, België
Studie: Lemmensinstituut (Leuven), Nieuwe Opera Academie (Amsterdam en Den Haag) bij Jard van Nes
Prijzen: Internationaal Vocalisten Concours ’s-Hertogenbosch 2004, ARD Musik Wettbewerb München 2006
Opera: Opéra de Lyon, Royal Opera House Covent Garden, Theater an der Wien, La Monnaie, Salzburger Festspiele, Bregenzer Festspiele
Concertoptredens: Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks, Orkest van de Achttiende Eeuw, Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra, Orchestre National de Radio France, Scottish Chamber Orchestra met dirigenten als Frans Brüggen, Laurence Equilbey, Mirga Gražinytė-Tyla, Riccardo Muti, Yannick Nézet-Séguin en Jaap van Zweden Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2021 (online concert)
Giuseppe Mengoli • dirigent
Geboren: Spongano, Italië
Studie: viool aan de conservatoria van Monopoli en Cesena en aan de Hochschule für Musik Würzburg bij Tianwa Yang (cum laude); orkestdirectie aan de Hochschule für Musik
Franz Liszt Weimar bij Nicolás Pasquet
Assistentschappen: bij John Axelrod, Daniel Barenboim, Oleg Caetani, Valery Gergiev, Christoph König en Lorenzo Viotti; Real Orquesta Sinfonica de Sevilla, Oslo Opera House, Mariinsky Theatre, LaVerdi Symphony Orchestra, London Covent Garden, Nederlands
Philharmonisch Orkest, De Nationale Opera
Doorbraak: Winnaar Gustav Mahler Conducting Competition Bamberg 2023
Daarna: concerten met Wiener Symphoniker, Bamberger Symphoniker, RAI Torino, Opéra Marseille, Nederlands Kamerorkest
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2024
Foto: Simon Pauly
Foto: Clara Evens
Nina van Essen • mezzosopraan
Geboren: Rotterdam
Studie: Dutch National Opera Academy bij Sasja Hunnego, Conservatorium van Lyon bij Françoise Pollet
Prijzen: Winnaar Concorso Lirico Internazionale di Portofino 2023, Laureaat Internationaal Vocalistenconcours ‘s-Hertogenbosch
Doorbraak: 2019: Staatsoper Hannover
Daarna: Ruggiero/Alcina, Cherubino/Le nozze di Figaro, Orfeo/Orfeo ed Euridice, Rosina/Il barbiere di Siviglia, Hänsel/Hänsel und Gretel
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2024
Martha Bosch • sopraan
Studie: Sweelinck Conservatorium
Amsterdam bij Hein Meens en Sasja Hunnego, masterclasses bij Margreet Honig, Johannette Zomer, Emma Kirkby en Nelly Miricioiu
Prijzen: Winnaar Prinses Christina Concours
Gesoleerd in: Purcell Te Deum, Vivaldi Gloria, Bach Matthäus-Passion en Johannes Passion, Pergolesi Stabat Mater met dirigenten als Ton Koopman, Jos van Veldhoven en Jos Vermunt
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2024
Laurens Collegium • Koor
Opgericht: 2002 door Barend Schuurman
Huidige dirigent: Wiecher Mandemaker
Repertoire: alle stijlperiodes in kamerkoorbezetting
Samenwerkingen: Koninklijk Concertgebouworkest, Orkest van de Achttiende Eeuw, Residentie Orkest met dirigenten als Frans Brüggen, Stéphane Denève, Yannick Nézet-Séguin, Lahav Shani en Jaap van Zweden, projecten met Natuurmonumenten en Ntjam Rosie
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2011
Foto: Martha Bosch Foto: Patrycia Lassocinska Foto: Anna PechkeOrkestleden Agenda
vr 24 mei 2024 • 20.15 uur
zo 26 mei 2024 • 14.15 uur
dirigent Bertie Baigent
sopraan Chen Reiss
Mozart Ouverture Idomeneo
Korngold Einfache Lieder
Berg Sieben frühe Lieder
Bach/Webern Ricercare
Mozart Symfonie nr. 40 (alleen zo 26 mei)
Star Wars: A New Hope in Concert
vr 31 mei 2024 • 20.00 uur
za 1 juni 2024 • 20.00 uur
Rotterdam, Ahoy – RTM Stage
Williams Star Wars: A New Hope
Music for Breakfast 5 zo 2 juni 2024 • 10.30 uur
Jurriaanse Zaal, de Doelen
viool Roman Spitzer en Tobias Staub
altviool Anne Huser
cello Pepijn Meeuws
piano Maria Meerovitch
Rachmaninoff Trio élégiaque nr. 1
Dvořák Pianokwintet nr. 2
do 6 juni 2024 • 20.15 uur
vr 7 juni 2024 • 20.15 uur
zo 9 juni 2024 • 14.15 uur
dirigent Lahav Shani
cello Emanuele Silvestri
altviool Roman Spitzer
Boulanger D’un soir triste
Prokofjev Derde pianoconcert
Strauss Don Quixote
Chef-dirigent
Lahav Shani
Eredirigent
Yannick Nézet-Séguin
Vaste gastdirigent
Tarmo Peltokoski
Eerste viool
Marieke Blankestijn, concertmeester
Quirine Scheffers
Hed Yaron Meyerson
Saskia Otto
Arno Bons
Mireille van der Wart
Rachel Browne
Maria Dingjan
Marie-José Schrijner
Noëmi Bodden
Petra Visser
Sophia Torrenga
Hadewijch Hofland
Annerien Stuker
Alexandra van Beveren
Tweede viool
Charlotte Potgieter
Cecilia Ziano
Frank de Groot
Laurens van Vliet
Tomoko Hara
Elina Staphorsius
Jun Yi Dou
Bob Bruyn
Eefje Habraken
Maija Reinikainen
Wim Ruitenbeek
Babette van den Berg
Melanie Broers
Lana Trimmer
Altviool
Anne Huser
Roman Spitzer
Galahad Samson
José Moura Nunes
Kerstin Bonk
Lex Prummel
Janine Baller
Francis Saunders
Veronika Lénártová
Rosalinde Kluck
León van den Berg
Olfje van der Klein
Cello
Emanuele Silvestri
Eugene Lifschitz
Joanna Pachucka
Daniel Petrovitsch
Mario Rio
Gé van Leeuwen
Eelco Beinema
Carla Schrijner
Pepijn Meeuws
Yi-Ting Fang
Contrabas
Matthew Midgley
Ying Lai Green
Jonathan Focquaert
Robert Franenberg
Harke Wiersma
Arjen Leendertz
Ricardo Neto
Fluit
Juliette Hurel
Joséphine Olech
Fluit/piccolo
Beatriz Da Baião
Hobo
Remco de Vries
Karel Schoofs
Anja van der Maten
Hobo/althobo
Ron Tijhuis
Klarinet
Julien Hervé
Bruno Bonansea
Klarinet/ basklarinet
Romke-Jan Wijmenga
Fagot
Pieter Nuytten
Lola Descours
Marianne Prommel
Fagot/ contrafagot
Hans Wisse
Hoorn
David Fernández Alonso
Felipe Santos Freitas Silva
Wendy Leliveld
Richard Speetjens
Laurens Otto
Pierre Buizer
Trompet
Alex Elia
Simon Wierenga
Jos Verspagen
Trombone
Pierre Volders
Alexander Verbeek
Remko de Jager
Bastrombone
Rommert Groenhof
Tuba
Hendrik-Jan Renes
Pauken/slagwerk
Danny van de Wal
Ronald Ent
Martijn Boom
Adriaan Feyaerts
Harp
Charlotte Sprenkels