Concerttoelichting
Mendelssohn en Mozart
vr 2 mei 2025 • 20.15 uur
zo 4 mei 2025 • 14.15 uur
PROGRAMMA
dirigent Andrés Orozco-Estrada
piano Fazıl Say
Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847)
Ouverture Een midzomernachtsdroom, op. 21 (1826)
Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791)
Pianoconcert nr. 21 in C, KV 467 (1786)
• Allegro maestoso
• Andante
• Allegro vivace assai
pauze
Carlijn Metselaar (1989) Herinnering (2024; wereldpremière)
Compositieopdracht, gefinancierd door de Stichting
Rudi Martinus van Dijk
Felix Mendelssohn-Bartholdy Symfonie nr. 5 in D, op. 107 ‘Reformatie’ (1830/32)
• Andante - Allegro con fuoco
• Allegro vivace
• Andante
• Andante con moto - Allegro maestoso
Einde concert ca. 22.15/16.15 uur
Vorige uitvoeringen door ons orkest:
Mendelssohn Ouverture Een midzomernachtsdroom: nov 2012, dirigent Philippe Herreweghe
Mozart Pianoconcert nr. 21: mrt 2013, piano Imogen Cooper, dirigent Ludovic Morlot
Metselaar Herinnering: wereldpremière
Mendelssohn Symfonie nr. 5 ‘Reformatie’: nov 2015, dirigent Jérémie Rhorer
Een uur voor aanvang van het concert geeft Gijsbert
Kok een inleiding op het programma, toegang
€ 7,50. Kaartjes zijn aan de zaal te verkrijgen tegen pinbetaling. Voor Vrienden is de inleiding gratis.
Cover: Foto Mark Kamalov (Unsplash)
Puck and Fairies, from A Midsummer Night’s Dream. Schilderij van Joseph Noel Paton (ca. 1850). Coll. Yale Center for British Art
Failed Memories (David and the Kaleidoscope).
Collage van David Szauder (2016)
Herinnering
Felix Mendelssohn werd geboren in een Joodse familie, reden voor de nazi’s om zijn muziek in de ban te doen. Tachtig jaar na de bevrijding herdenken we hoe stemmen als de zijne zomaar tot zwijgen kunnen worden gebracht, en hoe belangrijk onze herinnering is om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt.
Droomwereld
Als vier treden die je een hogere droomwereld binnenvoeren. Zo klinken de geniaal georkestreerde openingsakkoorden van de ouverture Een midzomernachtsdroom. Onmiddellijk bevind je je in een andere werkelijkheid. Felix Mendelssohn, zeventien jaar oud, schreef deze muziek in de grote, parkachtige tuin achter zijn ouderlijk huis in Berlijn. Het was de zomer van 1826, een tijd die hij zich later zou herinneren ‘als één grote feestdag zonder einde, vervuld van poëzie, muziek, spelletjes, toneelstukjes en verkleedpartijen.’ Nu en dan maakte hij zich uit het spelgewemel los, trok zich terug en krabbelde wat noten op papier. Zo ontstond zijn sprookjesouverture, geïnspireerd door Shakespeares A Midsummer Night’s Dream. ‘Grenzeloos stoutmoedig’ vond de jonge Mendelssohn zijn idee om die geniale komedie op muziek te zetten. Gelukkig liet hij zich daardoor niet tegenhouden: zijn ouverture is geweven uit de stof waarvan dromen zijn gemaakt.
Attractie
‘Bravo, Mozart!’ riep de keizer en zwaaide hem met de hoed in de hand vanuit zijn loge
toe. In seizoen 1784-1785 kon Mozart op de bijval rekenen van heel Wenen. De 29-jarige componist stond op het toppunt van zijn roem. Als pianist was hij de ster van zijn stad; die winter schreef hij maar liefst zes pianoconcerten om zijn publiek tevreden te stellen. Hij speelde ze zelf op speciale ‘Academien’, openbare concerten die hij op eigen risico organiseerde. Dat Mozart zelf soleerde, had voordelen. Hij hoefde de solopartij niet uit te schrijven, want hij speelde uit zijn hoofd. Hoe de dirigent het dan moest aanpakken? Er was geen dirigent, Mozart leidde de uitvoering zelf vanachter de piano. Hij was een enorme attractie.
Mozarts vader, die van Salzburg naar Wenen was gereisd om te zien of Wolfgang zijn zaakjes wel voor elkaar had, kon trots zijn.
De zoon verdiende goed geld: ‘Je broer heeft met zijn concertavond 559 gulden verdiend,’ schreef pa aan zijn dochter Nannerl, nadat het Pianoconcert nr 21 in première was gegaan. Wolfgangs drukke programma deed de vader duizelen: ‘Als maar eenmaal de academies voorbij zijn: het is onmogelijk, de warboel en onrust allemaal te beschrijven; je broers fortepiano is minstens twaalf maal, sinds ik hier ben, uit het huis naar het theater of een andere plek gedragen.’ Gelukkig waren die fortepiano’s nog een stuk kleiner en lichter dan de moderne concertvleugels.
Kroonschuwheid
Carlijn Metselaar componeerde Herinnering in opdracht van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, ter gelegenheid van de herdenkingen in de meimaand. Zelf zegt ze er over: ‘Ik dacht na over de fysieke aard van herinneringen, en
hoe een gebeurtenis zoals een oorlogservaring kan voortleven in het lichaam. Het stuk is gebaseerd op een cantus firmus [een eenvoudige melodie die zich steeds herhaalt en zo een basis vormt die door de andere stemmen omspeeld wordt, red.] die door het stuk loopt, zoals misschien een zenuwstelsel, dat in toenemende mate wordt verstoord. Er is in de muziek een gevoel van uitreiken en van proberen verbinding te maken, dat steeds wordt tegengehouden. Het beeld dat hierbij in me opkwam is kroonschuwheid, waarbij de kronen van bomen elkaar niet raken, waardoor er prachtige lijnen van ruimte tussen hen ontstaan.’
Jeugdwerk
‘De Reformatiesymfonie kan ik níet meer uitstaan, liever dan al mijn andere werken wil ik dit stuk verbranden.’ Zó ver ging Mendelssohn niet, maar hij trok zijn symfonie wel terug. Pas ruim twintig jaar na zijn dood kwam de partituur weer boven water. De symfonie ging de boeken in als Mendelssohns Vijfde, met opusnummer 107. Nogal misleidend, die hoge nummers, want in werkelijkheid is de Reformatie de tweede symfonie die Mendelssohn schreef: zijn Lobgesang, Schotse en Italiaanse zijn allemaal later gecomponeerd. Mendelssohns Reformatiesymfonie werd onder een ongelukkig gesternte geboren. Na voltooiing duurde het nog twee jaar voordat de muziek voor het eerst klonk. Dat was in Parijs, lente 1832, waar het werk na de eerste repetities prompt van het programma werd afgevoerd. ‘Te geleerd’, oordeelde men, ‘niet genoeg melodieën’. Te protestants – zou ook kunnen. Mendelssohn reviseerde de symfonie, dat najaar beleefde ze eindelijk haar première. Maar voor Mendelssohn was de magie er al vanaf: hij kon er inmiddels niet meer van genieten.
Eigenlijk was het al eerder misgegaan. In juni 1830 zou in Duitsland op grootse wijze de 300ste verjaardag gevierd worden van de Augsburgse Confessie. Deze geloofsbelijdenis was een sleuteldocument voor het Lutheranisme; de overhandiging ervan aan keizer Karel V in 1530 was een enorme gebeurtenis geweest voor de protestantse Reformatie. Met het jubileum in aantocht begon Mendelssohn – die weliswaar in een Joodse familie was geboren, maar op zevenjarige leeftijd protestants gedoopt was – aan zijn Reformatiesymfonie. Aan het eind van de langzame inleiding verwerkte hij de melodie van het ‘Dresdener Amen’; Luthers koraal ‘Ein feste Burg’ liet hij klinken in de finale, stralend en vol geïnstrumenteerd. Maar terwijl hij aan de symfonie werkte, kreeg hij de mazelen. Het componeren liep vertraging op en Mendelssohn kreeg de symfonie niet meer op tijd af voor de festiviteiten. Toen ze twee jaar later alsnog werd gespeeld, was het juiste moment al voorbij.
Onmogelijk de warboel te beschrijven; je broers fortepiano is minstens twaalf maal uit het huis naar het theater gedragen
Teleurgesteld deed Mendelssohn zijn symfonie later af als ‘een jeugdwerk’. Dat kunnen we moeilijk serieus nemen. Van een componist die op zijn zeventiende zulke briljante midzomernachtsmuziek schreef, kun je een werk van vier jaar later toch niet meer onvolwassen noemen. Bovendien is er in de Reformatie zoveel moois te horen, dat je al snel vergeet dat ze het werk is van een 21-jarige die zich pas aan zijn tweede grote symfonie waagde.
Stephen
Westra
Foto: Julia Wesely
Andrés Orozco-Estrada • dirigent
Geboren: Medellín, Colombia
Huidige positie: chef-dirigent Orchestra
Sinfonica Nazionale della Rai, toekomstig chef-dirigent van het Gürzenich-orkest Keulen
Studie: Instituto Musical Diego Echavarria; Universität für Musik und darstellende Kunst Wien, compositie bij Uroš Lajovic
Doorbraak: 2004, debuut TonkünstlerOrchester Niederösterreich
Daarna: chef-dirigent Orquesta Sinfónica de Euskadi, Houston Symphony Orchestra, hr-Sinfonieorchester Frankfurt, Wiener Symphoniker; vaste gastdirigent London Philharmonic Orchestra; gastdirecties bij Cleveland Orchestra, Philadelphia Orchestra, Chicago Symphony Orchestra, Wiener Philharmoniker, Gewandhausorchester Leipzig, Staatskapelle Dresden, Münchner Philharmoniker, Budapest Festival Orchestra, Orchestre National de France, Gothenburg Symphony Orchestra, Koninklijk Concertgebouworkest; professor orkestdirectie aan de Universität für Musik und darstellende Kunst Wien
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2013
Geboren: Ankara, Turkije
Studie: eerste pianolessen op driejarige leeftijd, piano en compositie aan het Staatsconservatorium van Ankara, vervolgstudie bij David Levine aan de Robert Schumann Hochschule Düsseldorf en de Universität der Künste Berlin
Doorbraak: 1994, als winnaar van de Young Concert Artists International Auditions
Daarna: Le Monde Award 2000, Echo Klassik 2001, 2009 en 2013, Internationale Beethovenprijs 2016, Muziekprijs Duisburg 2017; Artist in Residence Konzerthaus Dortmund 2005–2010, Konzerthaus Berlin 2010–2011, hr-Sinfonieorchester Frankfurt 2012–13, Rheingau Music Festival 2013, Bodenseefestival 2014, Alte Oper Frankfurt 2015–2016, Zürcher Kammerorchester 2015–2016, Composer in Residence Dresdner Philharmonie 2018–2019
Als componist: vier symfonieën, diverse soloconcerten, twee oratoriums, opdrachten van Salzburger Festspiele, Konzerthaus
Wien, Orpheus Chamber Orchestra, BBC Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2007
Fethi Karaduman
Foto:
Orkestleden Agenda
Music for Breakfast
zo 11 mei 2025 • 11.30 uur
Dudok aan de Maas
Musici en programma zie rpho.nl
Herdenkingsconcert
wo 14 mei 2025 • 20.00 uur
Laurenskerk Rotterdam
dirigent Lahav Shani
sopraan Christiane Karg
bariton Thomas Oliemans koor Nederland Kamerkoor
Shalygin Canto Inferno (wereldpremière)
Fauré Requiem
vr 16 mei 2025 • 20.15 uur
zo 18 mei 2025 • 14.15 uur
dirigent Lahav Shani
sopraan Christiane Karg
bariton Thomas Oliemans
koor Nederland Kamerkoor
Brahms Derde symfonie
Shalygin Canto Inferno
Fauré Requiem
vr 23 mei 2025 • 20.15 uur
zo 25 mei 2025 • 14.15 uur
dirigent Lahav Shani
Mahler Negende symfonie
Anima Obscura
do 29 mei 2025 • 20.00 uur
vr 30 mei 2025 • 20.00 uur
za 31 mei 2025 • 20.00 uur
zo 1 juni 2025 • 20.00 uur
Rotterdam, Nieuwe Luxor Theater
dirigent Giuseppe Mengoli
koor Laurens Vocaal
harp Remy van Kesteren
dans Scapino Ballet Rotterdam choreografie Nanine Linning digitale scenografie Claudia Rohmoser
Brahms Ein deutsches Requiem
Kyriakides Ein Schemen
Chef-dirigent
Lahav Shani
Eredirigent
Yannick Nézet-Séguin
Vaste gastdirigent
Tarmo Peltokoski
Eerste viool
Marieke Blankestijn, concertmeester
Tjeerd Top, concertmeester
Quirine Scheffers
Hed Yaron Meyerson
Saskia Otto
Arno Bons
Rachel Browne
Maria Dingjan
Marie-José Schrijner
Noëmi Bodden
Petra Visser
Sophia Torrenga
Hadewijch Hofland
Annerien Stuker
Alexandra van Beveren
Marie Duquesnoy
Giulio Greci
Tweede viool
Charlotte Potgieter
Frank de Groot
Laurens van Vliet
Elina Staphorsius
Jun Yi Dou
Bob Bruyn
Eefje Habraken
Maija Reinikainen
Babette van den Berg
Melanie Broers
Tobias Staub
Sarah Decamps
Altviool
Anne Huser
Roman Spitzer
Galahad Samson
José Moura Nunes
Kerstin Bonk
Janine Baller
Francis Saunders
Veronika Lénártová
Rosalinde Kluck
León van den Berg
Olfje van der Klein
Jan Navarro
Cello
Emanuele Silvestri
Joanna Pachucka
Daniel Petrovitsch
Mario Rio
Eelco Beinema
Carla Schrijner
Pepijn Meeuws
Yi-Ting Fang
Killian White
Contrabas
Matthew Midgley
Ying Lai Green
Jonathan Focquaert
Arjen Leendertz
Ricardo Neto
Javier Clemen Martínez
Fluit
Juliette Hurel
Joséphine Olech
Manon Gayet
Fluit/piccolo
Beatriz Baião
Hobo
Karel Schoofs
Anja van der Maten
Hobo/althobo
Ron Tijhuis
Klarinet
Julien Hervé
Bruno Bonansea
Alberto Sánchez García
Klarinet/ basklarinet
Romke-Jan Wijmenga
Fagot
Pieter Nuytten
Lola Descours
Marianne Prommel
Fagot/ contrafagot
Hans Wisse
Hoorn
David Fernández Alonso
Felipe Freitas
Wendy Leliveld
Richard Speetjens
Laurens Otto
Pierre Buizer
Trompet
Alex Elia
Adrián Martínez
Simon Wierenga
Jos Verspagen
Trombone
Pierre Volders
Alexander Verbeek
Remko de Jager
Bastrombone
Rommert Groenhof
Tuba
Hendrik-Jan Renes
Pauken/slagwerk
Danny van de Wal
Ronald Ent
Martijn Boom
Harp
Albane Baron