Concerttoelichting
Matthäus-Passion
do 17 april 2025 • 19.30 uur
vr 18 april 2025 • 19.30 uur
za 19 april 2025 • 19.30 uur
PROGRAMMA
dirigent Jonathan Cohen
sopraan Lore Binon countertenor Hugh Cutting
tenor Stuart Jackson (evangelist)
tenor Peter Gijsbertsen (aria’s) bas Neal Davies (Christus) bas Roderick Williams (aria’s) koor Laurens Collegium kinderkoor Nieuw Amsterdams Kinderkoor
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Matthäus-Passion, BWV 244 (1727, revisie 1736 en 1742)
Passion unseres Herrn Jesu Christi nach dem Evangelisten Matthäus
Er is een pauze na het eerste deel
Einde concert circa 22.30 uur
Vorige uitvoeringen door ons orkest: Maart 2024, dirigent John Butt
Cover: Foto Samuel Ferrara (Unsplash)
Christus in de tuin van Gethsemane. Schilderij uit de School van Ulm, 16de eeuw.
Vergeten herontdekten
In 1870 schreef de Duitse filosoof
Friedrich Nietzsche: ‘Deze week heb ik driemaal de Matthäus-Passion gehoord, iedere keer met hetzelfde gevoel van onmetelijke bewondering. Ook wie het christendom al finaal heeft afgezworen, hoort het hier weer
Grote Passie
Wie in een encyclopedie of muzieklexicon het woord ‘Mattheüspassie’ opzoekt, zou daar kunnen lezen: ‘De op muziek gezette tekst van het verhaal van het lijden, sterven en de graflegging van Jezus van Nazareth, zoals beschreven door de evangelist Mattheüs.’ Misschien vermeldt het lexicon nog dat talrijke componisten vanaf de Middeleeuwen in Europa dit verhaal op muziek hebben gezet en hebben uitgevoerd in de zogenaamde lijdenstijd, de Goede Week, de week vóór Pasen. En dat in vrijwel alle kerken en kapellen in Europa teksten uit het evangelie werden gelezen en passiemuziek klonk: lijdensmuziek (‘passio’ is Latijn voor ‘lijden’). Zo zou de lezer zien dat de Matthäus-Passion van Bach maar een van de vele muzikale uitbeeldingen is van dat lijdensverhaal.
Maar Bachs Matthäus-Passion behoort wel tot de absolute hoogtepunten uit de westerse beschaving, vergelijkbaar met de Ilias of de Odyssee van Homerus en de drama’s van Shakespeare. Qua omvang, opzet, techniek, expressie en moeilijkheidsgraad
overschaduwde ze alle eerdere kerkmuziek van Bach zelf, of van welke andere componist ook. Toen Bachs vrouw Anna Magdalena op een basso-continuopartij van de Matthäus schreef ‘zur groß Bassion’ (behoort bij de grote passie), wist iedereen in de familie wat ze bedoelde. Ook voor hen was er maar één ‘Grote Passie’. Dat Bach deze passie koesterde als zijn beste werk blijkt uit de nette kopie hij die zo’n negen jaar na de eerste uitvoering (op goede vrijdag 1727) vervaardigde. Met uiterste precisie kalligrafeerde hij zijn partituur, nota bene in twee kleuren inkt. Donkerbruine inkt gebruikte hij voor het grootste deel van de noten, en rood voor de Bijbelteksten van de evangelist en voor de koraalmelodie ‘O Lamm Gottes unschuldig’ in het eerste koor. Toen de partituur later beschadigd raakte, herstelde Bach haar met nieuwe stroken papier waarop hij de verdwenen muziek opnieuw noteerde.
Milde dramatiek
De algehele opzet van Bachs Matthäus-Passion is vergelijkbaar met die van zijn oudere Johannes-Passion. De hoofdmoot van de tekst is ontleend aan het evangelie van Mattheüs dat in een soort spraakzang (recitatief) verteld wordt door de evangelist, steevast een tenor. Die recitatieven wisselen af met meditatieve beschouwelijke aria’s, koren en koralen. Overeenkomstig de traditie worden de woorden van Christus toevertrouwd aan een basstem, evenals die van koning Pilatus. Het koor zingt naast de koralen nog een uitgebreid openingskoor waarin een rouwende
menigte de dochters van Jeruzalem uitnodigt mee te klagen. De koren zijn de uitbeelding van de ‘turba’-gedeelten (‘turba’ is Latijn voor ‘massa’, ‘volk’), en stellen de dienaren van de hogepriester voor die Jezus zoeken in de hof van Gethsemane, en zich verderop in het verhaal warmen aan een vuurtje naast Petrus.
Bach benutte in zijn Matthäus talloze kansen voor muzikale retoriek, woordschildering en symboliek. Een groot spektakel is het koor ‘Sind Blitze, sind Donner’, stellig het meest gevreesde onweer uit de muziekgeschiedenis.
In een dubbelkorig stereo-effect kan men hier bliksem en donder van links naar rechts horen flitsen, terwijl het woord ‘Abgrund’ een schoolvoorbeeld van de generale pauze biedt. Een zeer angstaanjagende tafereel is het tenorrecitatief waarin, na het overlijden van Jezus, ‘der Vorhang im Tempel zerriss in zwei Stück von oben an bis unten aus’, uitgebeeld door de stijgende en dalende melodische lijn. Deze laatste suist zelfs in een peilloze diepte van twee octaven, tot de laagste noot van de basso continuo. In zijn onmetelijke toorn laat God de aarde beven. Rotsen splijten, graven scheuren open en de heiligen die daarin rustten staan op. De basso continuo lost hier een salvo aan 32ste noten om de aardbeving kracht bij te zetten. Honderdnegentig noten om precies te zijn.
Bloeiende traditie
Imponerend, maar toch is het vooral door de indringende menselijkheid en de milde dramatiek dat Bachs Matthäus-Passion een van de meest ontroerende uitbeeldingen is van het lijden van Christus uit de westerse geschiedenis. Des te opmerkelijker is het, dat ze lange tijd totaal vergeten was, samen met vrijwel alle andere muziek van Bach. Pas in 1870, anderhalve eeuw na de eerste uitvoering, beleefde Bachs Grote Passie haar Nederlandse première, door Toonkunst Rotterdam onder leiding van Woldemar
Bargiel. In het Amsterdamse Concertgebouw was dirigent Willem Mengelberg vanaf 1899 de grote gangmaker. Parallel daaraan ontpopte de Grote Kerk in Naarden zich als een waar pelgrimsoord voor Bachs passie. Tegenwoordig zijn in Nederland duizenden zangers en muzikanten tijdens de lijdenstijd in de weer voor tientallen uitvoeringen van de Matthäus en de Johannes, die ieder jaar weer een groot publiek op de been brengen. De passietraditie bloeit als nooit tevoren.
Een groot spektakel is het koor ‘Sind Blitze, sind Donner’, het meest gevreesde onweer uit de muziekgeschiedenis
Bach wilde dat zijn lijdensmuziek iedereen zou kunnen aanspreken door zijn bevattelijkheid en directheid; met zijn Matthäus-Passion is hij daarin op een sublieme manier geslaagd. Door de unieke combinatie van pracht, ontroering en bezinning in tekst en muziek blijft de belangstelling levend. De componist moet zich van bewust zijn geweest van de grootsheid van zijn werk, maar kan onmogelijk hebben geweten dat het nog eens ‘het evangelie volgens Bach’ genoemd zou worden. In 1985 schreef de Argentijns-Duitse componist Mauricio Kagel: ‘Je zou bijna een vergelijking maken met de unieke betekenis van de figuur Mozes, wanneer je de plaats ziet van Bach als symbolische oervader voor componisten en als het summum van muziek voor de luisteraar. Het is mogelijk dat niet alle musici in God geloven, maar in Bach geloven ze allemaal.’
Clemens Romijn
Lore Binon • sopraan
Geboren: Blanden, België
Studie: viool aan het Koninklijk Conservatorium Brussel, zang bij Beatrijs De Vos, master (magna cum laude) aan het conservatorium van Barcelona, vervolgstudie in Amsterdam bij Valérie Guillorit
Daarna: solo-optredens met o.a. Budapest Festival Orchestra, Belgisch
Nationaal Orkest, Il Gardellino, Freiburger Barockorchester, B’rock orkest, Anima Eterna
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2012
Jonathan Cohen • dirigent
Geboren: Manchester, Engeland
Huidige positie: chef-dirigent Les Violons du Roy, artistiek leider Tetbury Festival en Handel and Haydn Society, artistiek adviseur
London Handel Festival
Studie: Clare College, Cambridge
Gastdirecties: o.a. Orchestra of the Age of Enlightenment, Mozarteum Orchestra, Budapest Festival Orchestra, New York Philharmonic, Cleveland Orchestra
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2021
Hugh Cutting • countertenor
Geboren: Oxford, England
Studie: Royal College of Music International Opera Studio (Tagore Gold Medal)
Prijzen: Kathleen Ferrier Award (2021), BBC New Generation Artist (2022–25)
Concertoptredens: o.a. Collegium Vocale
Gent, Orchestra of St Luke’s, Wiener Symphoniker, Monteverdi Choir, Orchestra of the Age of Enlightenment, The English Concert, Les Arts Florissants, Il Pomo d’Oro
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2025
Foto: Marco Borggreve
Foto: Olivia da Costa
Foto: Matthias Schellens
Peter Gijsbertsen • tenor
Geboren: Hardenberg, Nederland
Studie: Utrechts Conservatorium (cum laude) bij Harry Peeters
Prijzen: Glyndebourne Festival John Christie Award 2007, Liederenprijs Internationaal
Vocalistenconcours ’s-Hertogenbosch 2012, Nederlandse Muziekprijs 2018
Solo-optredens: o.a. Royal Philharmonic, Orchestra of the Age of Enlightenment, Nederlands Philharmonisch Orkest, Koninklijk
Concertgebouworkest
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2009
Stuart Jackson • tenor
Geboren: Londen, Engeland
Studie: Biologie in Oxford, koorzang in Christ Church, Oxford, zang aan de Royal Academy of Music bij Ryland Davies
Daarna: solo-optredens met o.a. Philharmonia Orchestra, Accademia
Nazionale di Santa Cecilia, Radio Filharmonisch Orkest, Academy of Ancient Music, The English Concert, Les Talens Lyriques
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2025
Geboren: Newport, Wales
Studie: zang aan King’s College, Londen en de Royal Academy of Music
Prijzen: Cardiff Singer of the World Competition Lieder Prize (1991)
Solo-optredens: o.a. Cleveland Orchestra, London Symphony Orchestra, Wiener Philharmoniker, Chamber Orchestra of Europe, Gabrieli Consort, The English Concert, Orchestra of the Age of Enlightenment
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2025
Neal Davies • bas
Foto: Gerard Collett
Foto: Maurice Lammerts van Bueren
Foto: Gerard Collett
Laurens Collegium • koor
Opgericht: 2002 door Barend Schuurman
Huidige dirigent: Wiecher Mandemaker
Repertoire: alle stijlperiodes in kamerkoorbezetting
Samenwerkingen: Koninklijk Concertgebouworkest, Orkest van de Achttiende Eeuw, Residentie Orkest met dirigenten als Frans Brüggen, Marcus Creed, Stéphane Denève, Yannick Nézet-Séguin, Lahav Shani en Jaap van Zweden, projecten met Laurensorganist Hayo Boerema
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2011
Roderick Williams • bas
Geboren: Londen, Engeland
Studie: koorzang in Oxford (Christ Church en Magdalen College), zang aan de Guildhall School of Music, Londen
Prijzen: Royal Philharmonic Society Singer of the Year 2016, Orde van het Britse Rijk
Solo-optredens: o.a. San Francisco Symphony, New York Philharmonic, Berliner Philharmoniker, London Symphony Orchestra, Gabrieli Consort, Le Concert
Spirituel, The Sixteen
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2025
Nieuw Amsterdams Kinderkoor
Opgericht: 2005 door Caro Kindt
Dirigent: Anaïs de la Morandais en Pia Pleijsier
Tegenwoordig: Onderdeel van Nieuw
Vocaal Amsterdam, een hoogwaardige zangopleiding met 450 leerlingen in de leeftijd van 4 tot 21 jaar
Partners: Nationale Opera & Ballet, Conservatorium van Amsterdam, Cappella Amsterdam
Prijzen: Eerste Prijs Summa cum Laude Europees Muziekfestival voor de Jeugd (2024)
Debuut Rotterdams Philharmonisch: 2018
Foto: Theo Williams
Foto: Laurens Vocaal
Foto: NAK
Orkestleden Agenda
vr 2 mei 2025 • 20.15 uur
zo 4 mei 2025 • 14.15 uur
dirigent Andrés Orozco-Estrada piano Fazıl Say
Mendelssohn Ouverture Een midzomernachtsdroom
Mozart Pianoconcert nr. 21
Metselaar Herinnering (wereldpremière)
Mendelssohn Vijfde symfonie ‘Reformatie’
Music for Breakfast
zo 11 mei 2025 • 11.30 uur
Dudok aan de Maas Musici en programma zie rpho.nl
Herdenkingsconcert
wo 14 mei 2025 • 20.00 uur
Laurenskerk Rotterdam
dirigent Lahav Shani
sopraan Christiane Karg
bariton Thomas Oliemans koor Nederland Kamerkoor
Shalygin Canto Inferno (wereldpremière)
Fauré Requiem
vr 16 mei 2025 • 20.15 uur
zo 18 mei 2025 • 14.15 uur
dirigent Lahav Shani
sopraan Christiane Karg
bariton Thomas Oliemans koor Nederland Kamerkoor Brahms Derde symfonie
Shalygin Canto Inferno Fauré Requiem
Help ons met uw review
Hebt u een momentje? U helpt ons door een Google review achter te laten. Het kost u één minuut: scan de onderstaande QR-code en laat weten wat u van ons orkest vindt. Dank u wel!
Chef-dirigent
Lahav Shani
Eredirigent
Yannick Nézet-Séguin
Vaste gastdirigent
Tarmo Peltokoski
Eerste viool
Marieke Blankestijn, concertmeester
Tjeerd Top, concertmeester
Quirine Scheffers
Hed Yaron Meyerson
Saskia Otto
Arno Bons
Rachel Browne
Maria Dingjan
Marie-José Schrijner
Noëmi Bodden
Petra Visser
Sophia Torrenga
Hadewijch Hofland
Annerien Stuker
Alexandra van Beveren
Marie Duquesnoy
Giulio Greci
Tweede viool
Charlotte Potgieter
Frank de Groot
Laurens van Vliet
Elina Staphorsius
Jun Yi Dou
Bob Bruyn
Eefje Habraken
Maija Reinikainen
Babette van den Berg
Melanie Broers
Tobias Staub
Sarah Decamps
Altviool
Anne Huser
Roman Spitzer
Galahad Samson
José Moura Nunes
Kerstin Bonk
Janine Baller
Francis Saunders
Veronika Lénártová
Rosalinde Kluck
León van den Berg
Olfje van der Klein
Jan Navarro
Cello
Emanuele Silvestri
Joanna Pachucka
Daniel Petrovitsch
Mario Rio
Eelco Beinema
Carla Schrijner
Pepijn Meeuws
Yi-Ting Fang
Killian White
Contrabas
Matthew Midgley
Ying Lai Green
Jonathan Focquaert
Arjen Leendertz
Ricardo Neto
Javier Clemen Martínez
Fluit
Juliette Hurel
Joséphine Olech
Manon Gayet
Fluit/piccolo
Beatriz Baião
Hobo
Karel Schoofs
Anja van der Maten
Hobo/althobo
Ron Tijhuis
Klarinet
Julien Hervé
Bruno Bonansea
Alberto Sánchez García
Klarinet/ basklarinet
Romke-Jan Wijmenga
Fagot
Pieter Nuytten
Lola Descours
Marianne Prommel
Fagot/ contrafagot
Hans Wisse
Hoorn
David Fernández Alonso
Felipe Freitas
Wendy Leliveld
Richard Speetjens
Laurens Otto
Pierre Buizer
Trompet
Alex Elia
Adrián Martínez
Simon Wierenga
Jos Verspagen
Trombone
Pierre Volders
Alexander Verbeek
Remko de Jager
Bastrombone
Rommert Groenhof
Tuba
Hendrik-Jan Renes
Pauken/slagwerk
Danny van de Wal
Ronald Ent
Martijn Boom
Harp
Albane Baron