OBELISK 228

OBELISK QERSHOR 2020

228

Revistë periodike letraro-artistike Viti XII-të i botimit Nr.228/2020 Organ i Shtëpisë Botuese “ADA” Çmimi 100 lekë/ 1 €

Shkëlzen Zalli me shpirt të ndjeshëm si violinë

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore!

1

...........................

REVISTA OBELISK

12

botime vetëm

1200L Obelisk 228

Organ i Shtëpisë Botuese”ADA” www.botimetada.com Periodike letraro-artistike Viti XII-të i botimit - Nr.228 Qershor 2020 Del në datë 15 të çdo muaji.

Rregjistruar në ISSN International Centre 45 rue de Turbigo, 75003 PARIS FRANCE

ISSN: 2225-7896 Adresa e redaksisë: Rruga : Mihal Grameno Pall.32 Ap.7 Tiranë cel: +355 68 221 9016 e-mail: rlushi@yahoo.it

Përshëndetje!

Nëse ju pëlqen revista”OBELISK”, dhe shpresojmë t’ju pëlqejë, do të donim t’ju ftonim që të abonoheni për të qenë bashkëpunëtorë dhe lexues të rregullt të saj.

...........................

ABONOHU TANI

Revistën “Obelisk” mund ta gjeni në të gjitha pikat e shitjes së gazetave dhe në libraritë kryesore në Shqipëri (me çmim 100 lekë), në Kosovë (me çmim 1 euro), e në Greqi (me çmim 1 euro).

“Obelisk” mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www.botimetada.com Abonimet Europë: 1 vit - 15 euro+pp, Amerikë: 1 vit - 20 usd+pp.

Për çdo vërejtje, sugjerim bashkëpunim kontaktoni në e-mail: rlushi@yahoo.it

1200 LEKË

12muaj 2

Nr. llog. B.K.T Lekë: 515001834 IBAN – AL0220511650001834VAIDALLA Shtypet në shtypshkronjën e Shtëpisë Botuese “ADA” Tiranë 2020 Tirazhi: 500 copë

apo

QERSHOR 2020

In memoriam

Një merakli i vargut dhe veprës së tij Ekrani i jetës mbushet e pasurohet çdo ditë me ndodhi nga më të ndryshmet që na sjell shpeshherë edhe ngarje që jo vetëm nuk i duam por edhe nuk mund ti besojmë që janë të vërteta. Kështu ndodhi pak kohë më parë kur një mik i mirë yni u nda nga kjo jetë. Këtë qershor ai kishte ditëlindjen, por ai u largua atje në amëshim duke lënë pas atë mirësinë e tij, duke lënë pas veprat e tij të shumta. Tash që shkruaj këto rrjeshta mua ende nuk më besohet, që Shkëlzen Zalli, që botoi shumë e shumë libra tek botimet “ADA” nuk është më midis nesh. Një njeri i thjeshtë që nuk i pëlqenin podiumet, një merakli i vargut dhe veprës së tij që punoi me aq dashuri për veprat që shkroi për fëmijët por edhe për të rriturit. E tani nuk janë thjesht disa lotë që të mbysin në pellgun e tyre, nuk është një ëndërr ku ti shikon makthe dhe mendon se nuk është e vërtetë, nuk është një llambë që të ndriçon shpirtin i cili është zhytur në një botë trishtimi nga e cila nuk po merr dot frymë lirisht sepse ti nuk e beson, sepse ti nuk don ta besosh!

Do të mbetesh për ne një imazh i ngrohtë dhe i ndritur...

Roland Lushi 3

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! I PËRJETSHËM KUJTIMI YT SHKËLZEN ZALLI Shkëlzen Zalli me shpirt të ndjeshëm si violinë Është ndarë papritmas nga jeta shkrimtari i njohur për femijë Shkelzen Zalli, regjizor prej shume vitesh në radio “Tirana.”

Shkëzen Niman Zalli, u shqua qysh femijë si i talentuar në interpretimin e këngës popullore në Tropojë, ndërsa do të ishte një nga instrumentistët më të njohur të ansmablit artistik “Dardania”, Tropojë.

Si instrumentist është pjesëmarrës i shumë festivaleve kombëtare të mbajtura në Gjirokastër dhe fitues i vendit të parë më 1986.Po kështu është shpallur disa herë në listën e instrumentistëve më të mirë të këtij Festivali.

Shkëzen Zalli punoi për pak vite në administratën e Gjykatës së rrethit Tropojë dhe pas vitit 1992 deri në momentin e ndarjes nga jeta, punoi si gazetar, redaktor dhe së fundi si regjizor në Radio Tirana. Ai la gjurmë me emisonet e tij brilate për femijë në këtë radio të ndjekur me aq interes nga femijët shqiptarë.

Shkëlzen Zalli e filloi karriren letrare në vitet 1980 me poezi për të rritur dhe si autor i teksteve të shumë këngëve të bukura të kopmpozuara nga Kolë Susaj dhe sidomos Skëndër Dozhlani.

Pas viteve 1990 ai do të lëvronte me sukses të madh poezinë për fëmijë duke u shndërruar në një nga poetët më të mirë për fëmijë në nivel kombëtar dhe në të gjitha kohërat.

Ai është autor i rreth 45 librave për femijë, në zhanrin e poezisë, poemës, fabulës, përallës, skicave dhe tregimeve.

Poezitë e tij prej shumë vites janë pjesë e kurrikules shkollore, të ciklit të ulët.

Ai u shqua si poet për femijë për stilin lirik, temat interesante, mendimin filozofik, edukues dhe atdhetar, leksikun e vencantë dhe figuracionin plot fantazi dhe shpesh me ironi, ndaj veseve të shoqërisë tonë.

Shkëlzen Zalli u bë pjesë e jetës së femijëve 4

shqiptarë për shumë breza, duke i mësuar përmendesh poezitë e tij të bukura dhe plot elementë stilistikë që ishin pjesë e individualitit të tij jetësor dhe letrar.

Shkëlzen Zalli me meritë ishte fitues i shumë çmimeve letrare për femijë në Shqiëpri, Kosovë dhe

rajon. Vitin e Kaluar ai ishte fitues i Çmimit Kombëtar të Letërisë për Fëmijë të akodruar nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë.

Shkëlzen Zalli ka qënë fitues tre herë i cmimeve vjetore për femijë të akorduara nga gazeta Kombëtare Nacional, ku ai botonte rregullisht.

Shkëlzen Zalli lëvroi me sukses edhe poezinë për të rritur. Ai ishte i martuar me gazetaren e njohur Vjollca

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore!

Fetahu dhe njëkohësisht redaktoren dhe manxheren e përkushtuar e librave të tij.

Vdekja e parakoshme, ka lënë në pikëllim familjen tij, mqitë, shokët, kolëgët e punës dhe lexuesit e shumtë në të gjitha hapsirat shqiptare.

Ai do të kujtohet përherë si njëri fjalëpak, i heshtur, i mbyllur në vetvetë, i dashur me miqtë dhe kolegët dhe karakterin e tij plot integritet.

Kjo vdekje e papritur i ndërpreu krijimtarinë brilante, por ai la pas një bibliotekë të tërë me libra të shkelqyer që do të lexohen me endje në të gjitha kohrat dhe në të gjithë brezat.

Gazeta Nacional i shpreh ngushëllimet e thella dhe miqësore familjes Zalli, për humbjen e mikut tonë të paharruar Shkelzen Niman Zalli !

I qoftë i lehtë dheu i vendit të tij, për të cilin shkroi deri në frymën e fundit.

Shkëlzen Zalli me shpirt të ndjeshëm si violinë nga Prof.Dr. Klara Kodra

Shkëlzeni ishte poet dhe njeri i vërtetë , e deshi jetën, po

edhe sfidoi vdekjen pa pushuar këngën deri në fund (si dëshmon një dorëshkrim i tij ende i pabotuar) Ky poet ka shkruar dhe libra për të rritur, poezi të ndjera,po ato janë lënë disi në hije nga shkëlqimi i veçantë i krijimtaris së tij për fëmijë.

Një studjues ialian,Guljelmo Vale, vë re me mprehtësi se “kryeveprat e letërsisë për fëmijë “nuk mbajnë yll në ballë si “dhia e përrallës “.“ Yllin”e tyre të padukshëm mund ta zbulojë vetëm koha Vepra e shkëlzen Zallit, sipas mendimit tonë, do të vazhdojë të rrezatojë dritë si ata yje të largët, drita e të cilëve arrin vonë tek ne dhe shkëlqejnë ende kur janë shuar.

si për çudi, ishin pikërisht në festat fetare, veçanërisht në festën e Sulltan Nevruzit dhe ti jua dedikoje këto dhurata , të dërguarve të Zotit, ju qofshim falë ,Dervishëve të Tropojës.

Në një bisedë të inçizuar më the: Atë çmim e ka prurë Zoti nga larg, ti nuk e merr vesh atë gjë, vjen vetvetiu.

Unë as e kam pas problem,as në mend që do të fitoj çmim.

U bashkove me Dervish Luzhën, Rexhep Belin, babën tënd Nimanin. Ruajte si gjënë më të shtrenjtë sot e kësaj dite, orën e dorës,dhuratë të Dervish Tahirit, si dhe bekimin e martesës sonë nga ai.

Shkëlzeni vetëm për ta fliste me dashuri e mirënjohje.

TE KY VEND I SHENJTË

nga libri “Zogj të bardhë” Fitues çmimi në panairin e Prishtinës,në kuadrin e 100 vjetorit të pavarësisë (Qershor,2013).

Te ky vend i shenjtë, ngritur në lirishte.

Shiu edhe Dielli, bien njëkohësisht.

Besimtarët mblidhen nën harqe blerimi.

Aty bëjnë paqe, kënga dhe lotimi.

Sa nisin kujtimet me emrin “BABLOK”,

Shkëlzen Niman Zalli I lindur poet…

Vjollca Fetahu Zalli (bashkëshortja) Njeri i diellit, i tokës tani i qiellit. Çdo gëzim a vlerësim në jetën tonë, çdo libër që mbaroje së shkruari, 5

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! Lulet tundin zilkat, e ulen përtokë.

Uji merr fytyrë, e bëhet me mjekër, Dhe rrethon me kroje, Dervishin e vjetër.

Te ky vend i shenjtë, ku pushon një burrë, Hëna mbi kube, s’perëndon kurrë.

Për mua ishe dhe je, siç më pati thënë dikur poeti i madh Agron Tufa; I bekuar nga i madhi Zot… Isha për afro 30 vjet mikja, e dashura, kolegia, grua e lumtur, në rrugëtimin e bukur, të shenjtë të jetës e të vlerave të tua njerëzore e krijuese. Më kujtohet dikur, gazetarja e Radio Tiranës Burbuqe Xhuvani,e bija e shkrimtarit Dhimitër Xhuvani më pati thënë:ti jeton me një gjeni, edhe ata njerëz si Shkëlzeni kanë qenë .

Më le statujën e florinjtë të shpirtit, zemrën e brishtë, fisnikërinë , bujarinë ,perlat e mrekullueshme që do mundohem ti zbërthej, të cilat do të marrin dritë patjetër, me kismet ,tre librat që mi kushtove (si asnjë poet tjetër) me dedikimet më të bukura në botë .

Je minierë vlerash!

Gazetari, shkrimtari: Grigor Banushi thotë: Shkëlzeni vetëm perla di të shkruaj.

Të nderuar qofshi ! MIQTË E ÇIFTIT ZALLI

Agron Tufa:poet

Ndërron jetë shkrimtari Shkëlzen Zalli Ah mik i dashur, iu ktheve Qiellit kaq papritur?!

Paqja e Zotit qoftë me ty! Ti ishe veçse poet i bukurisë dhe trishtimit për të vegjël e të mëdhenj! Ke lënë poezi të shkëlqyera dhe ato janë enë të përjetshme kujtese ku do të rrojë pa mort emri yt, kujtimi yt i pabujë. Ngushëllime famijes!

Si çerdhe pëllumbash, i ka kaçurrelat, Ulet, dhe në gjunjë, Flet me harabelat.

Se ai e di, se ç’thotë cicërima, Si e lexon barin, Barin tek lëndina.

Flet me harabelat (nga libri për fëmijë “Fluturoj me erën”

Dhe pas ëndërrimit ikën i pafjalë, -Lëreni,-thotë turmaKy s’qenka normal.

Poeti trupvogël, bridhte nëpër lagje, Lutjet dhe ofshamat, I kthente në vargje.

Kur nën rrogoz, vdekja na e gjeti, Thanë-Mbani zi, Se iku poeti.

Diku një cigare, diku një vetmi, Pinte,dhe xhaketa, I kalbej në shi.

Vjollca ...kisha dëshirë gjithmonë ta lexoja tek fëmijët.

“Uaa”,thoshte turma, është i marrosur, Shkruan, por këmishën, S’e ka hekurosur!

IKU SHKËLZEN ZALLI! Dje nëpër ag. Prit të lindë dielli, pastaj merr urgjencën në telefon, i ka thënë Vjollcës, të shoqes. Asaj i ka thënë

6

Mehmet Elezi- studiues,shkrimtar

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! kështu, por vetë nuk priti dot sa të lindte dielli. U nis me ngut. Iku. Autor i poezive të mrekullueshme për fëmijë. Fitues i disa çmimeve, për të cilat sigurisht s’ka paguar. Madje as lobuar s’ka. Nuk blihet lavdia me pare.

Poet lirik. I tejdukshëm. Vargjet e tij të dridhshme herë pas here priten nga një vetëtimë dhimbjeje.

I butë, i tërhequr, i brishtë.

Vetmitar, shëndetlig.

Herën e mbrame e takova në panairin e librit, në nëntor 2019. M’i dha librat e tij të fundit. I dhashë librin “Shkrimtar pa leje”, ku kam disa rreshta për të, shkruar në vitin 2001.

I shkëputa ata rreshta nga libri “Shkrimtar pa leje”, po i ribotoj në këtë shenim të shkurtë dhimbjeje.

“Librin e Shkëlzen Zallit “Përtej fytyrës” (Dardania, 1998) e kam blerë te Ura e Lanës në rrugë të Elbasanit, midis shumë vjetërsirave, aq lekë sa bën një kafe e kioskave. Dhe po të mos kisha lexuar në shtyp një tufë vjershash të tij, mbase rastësisht, kohë më parë, as që do t’ia kisha lëshuar sytë. S’ka dyshim që ky emër jo aq i njohur ose i shpërfillur nëpër disa rrethe të artit, është ndër poetët më të talentuar të brezit të tij. Mjeshtër i metaforës spontane. Metaforën gurgulluese të Zallit nuk e gjen te asnjë prej librave me poezi të botuara këto vite. Sa e natyrshme, aq edhe e përthyer, palë-palë, metaforë pas metafore, si në një lojë pasqyrash.

Shkëlzen Zalli si poet m’u kujtua kalimthi, ndërsa po merresha me një libër tjetër që e ka redaktuar ai. Po për Zallin nuk është mirë të flitet vetëm kalimthi. Kaq sa thashë kësaj here mund të shërbejë të paktën për kujtesë”.

Ikja e tij e papritur dhemb, dhemb.

librat e tij, s’janë prindër të mirë! Ai ishte habi e rrallë!

Një dhuratë e mrekullueshme! Ndoshta, e pa merituar!

Prehu në paqe artist i rrallë, i prajtë si yll!

Rexhep Shahu-botues, shkrimtar Shkëlzen Zalli do jetojë sa poezia.

Ramiz Lushaj-gazetar, botues Tri fjalë për poetin e shkrimtarin për fëmijë, Shkëlzen Niman Zalli: Gjeni i Lindur.

“Nobelist i Heshtur”.

Lartësi e Re në Letrat Shqipe për Fëmijë.

Lamtumirë Shkëlzen Niman Zalli i Letrave Shqipe I ka dhënë letërsisë shqipe diamante letrare.

Emri yt jeton në veprat e tua ndër breza...!

Në një kohë të vështirë iku një njeri i mirë, një poet i madh...Iku në Amshim...Yll në Qiell!

Rezarta Reçi-gazetare Vjollca !Bashkimi juaj dhe jeta e përbashkët ishte fatlum për të dy ju.

Të takon të ruash e të përhapësh veprën që krijoi Shkëlzen Zalli siç ke bërë deri tani!Kurajo.

Arbër Ahmetaj- poet Shkelzen Zalli miku im i hershëm!

Shkruante perla të ndritshme për fëmijë! Me shkëlqim të errët për të rritur! Kishte shpirtin njëqind herë më të madh se trupin! Po aq edhe zemërimin, revoltën! E kisha në rruazarën e miqve të rrallë! Ia blija librat! Ua mesonim poezitë e tij fëmijëve shqiptar në Zvicër! E takova në tetor 2019! I njejti si në vitin 1979, kur e njoha për herë të parë! Poezia e tij per fëmijë është një perlë e rrallë!

Fëmijët që nuk e kanë lexuar Shkelzen Zallin, rriten të pashëndetshëm! Të rriturit që nuk u blejnë femijëve të tyre

7

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! Tea Zani- bashkëpunëtore e emisionit të fëmijëve Unë u rrita me krijimtarinë e xhaxhi Shkëlzenit. U rrita me vjershat e tij që në kopësht,të cilat i mësoja me aq dëshirë,me gjëagjëzat e deri te fabulat në fillore. U rrita dhe u formova me filozofinë që mbante e gjithë krijimtaria e tij. I ruaj si thesar të gjitha librat që më ka dhuruar.

Me nostalgji i rishikoj e lexoj autografet “Për bjondinën bukuroshe nga xhaxhi Shkëlzeni dhe teze Vjollca”. Të dy ishin shtysa më e madhe të ndiqja studimet për gazetari e të isha pjesë e emisionit të fëmijëve në Radio Tirana.

Faleminderit për librat magjik që rrite e do vazhdosh të rritësh breza e breza!

Tatjana Cuko

Irma Dega

Më vjen mirë që ka pasur edhe emrin e mbiemrin shqiptar.

Unë do të përpiqem të bëj të pamundurën si gjyshe t’i përcjell krijimet e Zenit!Ngushëllimetëgjithëve që e

Kozeta Zylo-Gazetare në TV Alba Amerikë

deshën!

Pena e tij ndriftë në shekuj.

Shpresa Lushi Vërtetë që ke qenë me fat që kishe një bashkëshort si Shkëlzeni. Ai jetoi jetën i qetë, modern në mendime, I pastër në shpirt, krijues me përmasa të mëdha për t’u vlerësuar. Gjigandi me penën e tij të vërtetë të ka lënë një pasuri të pashlyeshme që do i mbijetojë kohës.

Silvi Sopaj Dalipi -bashkëpunëtore e emisionit të fëmijëve Të dashur miq, dashamirës dhe kolegë të Shkëlzenit,sot ishte dita e fundit e transmetimit të emisionit për fëmijë “Në vallen e rritjes sonë” në Radio Tirana! Përgatitur me aq mjeshtëri, përkushtim dhe shumë dashuri nga i paharruari Shkëlzen Zalli. Falenderime të pafundme i shkojnë tezes time të dashur,Vjollca dhe gjithë stafit realizues të emisioneve të Shkëlzenit që i kanë realizuar aq bukur e sigurisht dhe unë që i drejtoja me aq shumë pasion. Ndjehem vërtet e lumtur dhe shumë e vlerësuar që kam drejtuar emisionet për fëmijë që në moshën 7- vjeçare dhe deri sa mbarova fakultetin e masterin dhe fillova punë në Radio Tirana. Pafundësisht falenderime gjithashtu shkojnë për të gjithë ju që keni treguar mirënjohjen dhe vlerësimin për figurën e njeriut me shpirt të madh në jetë dhe krijimtari. Vdekja e Shkëlzenit është humbje për fjalën e bukur shqipe dhe për kulturën shqiptare! Vlerat e tij të larta, si njeri me shpirt të dëlirë e krijues brilant, do të trashëgohen dhe vlerësohen brez pas brezi. Do të kujtojmë gjithmonë plot respekt Shkëlzen Zalli.

Xhavit Hasanpapaj Shkëlzen Zalli iku ashtu pa shumë zhurmë, por la shumë që ta kujtojmë; emrin e mirë, respektin dhe krijimtarinë e tij me vlera të veçanta!

U prehtë në paqe!

Pranvera Gjoni Iku një Madhështi e heshtur, si njeri ashtu dhe krijues.

I ndritë shpirti!

Hazir Camaj Iku më i imti i të mdhenjve, më i dashuri i të vegjëlve. Do na mungojë të gjithëve.

Hajrullah Hana Ngushëllime për mjeshtrin e vargut!

Bislim Ahmetaj Iku pa leje.

Shkëlzeni poet i metaforave të rralla,i gjetjeve të veçanta. Është unik,i ngjet vetëm Shkëlzen Zallit.

Poezia e tij është gurgullima e ujërave të Bjeshkëve.

Sheremet Prokshi-shkrimtar 8

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore!

U shua fizikisht për të kaluar në amshim publicisti, prozatori, poeti i dashur dhe i respektuar i fëmijëve, fituesi i shumë çmimeve të para për poezi, bilbili i këngëve të traditës, dhe udhëheqësi për dekada i emisionit për fëmijë në Radio Tirana… SHKËLZEN ZALLI. Më poshtë po sjell njërën nga fabulat e botuara të librit për fëmijë ”KURORA ME BANANE”.

Pushoftë në paqe e përjetësi!

Shkëlzen ZALLI GËRSHËRA DHE MUSTAQET Dy mustaqe dredhatare Të lëpira si kunadhe, Për zili nga njëra-tjetra Mprehin qimet si shigjeta.

Kacafyten, kush e kush është e para, përmbi gushë, Pa u ndeshën natën vonë Kokë me kokë si dy bizonë.

Sa dhe hunda, menjëherë Thirri gishtat me gërsherë, -Qethi, -tha pas një tështime S’dua luftë nën hijen time.

Shkëlzen Niman Zalli, poeti që s’iu ndi aq shumë zëri në publik, ka rrezatuar, dhe do të rrezatojë përjetë me vargjet

JEZERZES, VALBONES A NJE LULJE MANUSHAQE..

- elegji për shkrimtarin, artistin, Shkëlzen ZalliVaje e gjamë bjeshkës në Alpe, Bajram Currit, Malsisë Gjakovës, Kuj t`i fshij lotët në Faqe, Shkelzenit, Jezercës , a një lulje në dëjë të borës..

A një Vjollcë, manushaqe, që aq të deshi, aq kushtim, lidhur si dy degë të pandame, dy zemra arti në nji..

Kujt t` kryeshnosh sot ikjen, Ikjen o bilbili i kangës, Shkëlzen Zalli, o fisnik, Hyre në libra në krah të legjëndes..

Qan Valbona, qan Bushtrica, Qan Shudenica, Vitalina, Gjithë ujëvarat , zana, çika, Krojet s` prajnë , e zi a` dita..

Pushoi zemra e poetit, Pushoi zemra e këngetarit, Renkojnë mbytyr valët e detit, Mafez të zi vunë orët e malit..

Fran Ukcama-shkrimtar

Gjithë një jetë si punon bleta, Pa u ndier, pa ba zhurmë, Shpirtin shkrive përmbi vjersha, Fantazitë latove në gurë..

KUJ T`I FSHIJ LOTET NE FAQE, SHKELZENIT,

Bashkëudhetar në hulli levrimi,

e mrekullueshme në shumë vepra për fëmijët tanë.

9

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! Letërsisë për femijë, sa herë erdhe mik te Fieri, ngritëm artit shend- dolli..

Ti sqimtar, artist i lindur, Eksplor botës fëminore, Ti kurrë nuk lype meritën, Qeshje me arritjet , gëzoje..

Gëzoje arritjet miqesh, Gëzoje, se ishe vetor në hulli, Gjitha stinët, gjitha vitet, Fale pa kurësim mirësi..

Ti si gazetar i shquar, Radios ngrite fole zogjësh, Mijra urime, të kanë vershuar, Prej dëgjuesve në skaje të botës..

Oh, kjo dhimbë miku për mikun, Oh kjo gjamë, në një ditë maji, Bilbilat sot kangën kanë fikun, iku Krybilbili Shkëlzen Zalli..

Se na iku fizikisht, Mes nesh la libra, la këngë, Gjithë janë shkrirë krijimtarisë, Një Akademi, “Zalli” me famë..

Mik nga larg, vajtoi për ty, Dhe pse e di s` të pëlqen vaji, Ishe, mbete fisnikëri, Mbete mal prej atdhetari..

Po në krah të Naimit Madh, në prag Festën e poezisë, I artë kjoftë udhtimi në Parajsë, Meteor i letërsisë..

Ah malsor, malsori i mirë, Një bletar, brilant- shkrimtar, Dashnor jetës, i fantazisë, Nji shkamb bjeshke ngul në Tiranë Miku im i kahershëm lavërtar në hullitë e letërsisë magjike për fëmijë,I shejtëruar prej Perëndie për këtë zhaner,Shkëlzen Zalli,ka gjetur çelësin e artë e ka penetruar thellë në botën fëminore. Ka krijuar vepra brilante bashkëkohore, ka arritur maja suksesi.

Halil Buçpapaj-gazetar

10

Si e ke emrin ashtu je. Je i madh dhe ndriçues.

Ali Mulaj-Kompozitor dhe instrumentist I nderuemi Zoti Shkëlzen Zalli, të jemi borxhli të gjithë tropojanët. Të kemi lanë pas dore padrejtësisht. E them se qysh në moshën 10 vjeç ke fillue aktivitetin në Ansamblin Valbona,e tani Dardania. Fillove si këngëtar i njoftun,me kangën e komisarit. Muzika nga unë e ka knue edhe Xhevdet Hafizi. Ishe instrumentist i shkëlqyeshëm.

Arrite poet e shkrimtar i njoftun. Personalitet i nderuem.

Nderohem me ty Shkëlzen i dashur!

Behar Gjoka - Studiues Është ndarë nga jeta shkrimtari dhe gazetari i njohur Shkëlzen Zalli. Prej ditës së sotme ai do t’i mungoj programeve të Radio Tiranës dhe letërsisë shqipe për fëmijë.

Gjatë karrierës së tij, Zalli u bë shumë i njohur për emisionet e fëmijëve si “Mikrofoni i qershizave”, “Kolovajsa e pasdites”, “Në vallen e rritjes sonë”. “Radio Tirana” e ka kujtuar shkrimtarin dhe gazetarin e ndjerë me anë të një poezie të shkruar prej tij.

Disa nga titujt më të njohur të shkruar prej Zallit janë: “Gjergji takon Skënderbeun”, “Ditari i maces”, “Pësimet e Benit”, “Treni me gaztorë” etj.

Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit u shpreh ngushëllimet e sinqerta familjes, e gjithë lexuesve të krijimtarisë së tij.

“Shkëlzen Zalli, një nga autorët më përfaqësues të letërsisë për fëmijë është ndarë sot nga jeta. Ai do të kujtohet gjithnjë për kontributin e çmuar, përmes librave të pafund që i la bibliotekës së librit shqip”, thuhet në njoftim.

Glejda Dervishi-poete e re Nuk mund ta besoj dhe nuk dua ta besoj.Mbaj mend herën e parë që u takova me xhaxhin Shkëlzen,një njeri me vlera.Bashkë me bashkëshorten e tij teta Vjollcën,u lodhën shumë pas meje për të më ndihmuar që të isha pjesë e radios dhe kush mund ta imagjinonte që ajo ditë do ishte takimi im i fundit me të madhin Shkëlzen,ai kishte një personalitet të veçantë dhe një zemër të madhe.Ai e humbi betejën e tij,u dorëzua dhe nëqoftëse do të shkruaj se ç’njeri me vlera xhaxhi Shkëlzen ishte do më duhet

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! një fjalor i tërë.E di që nuk ka asgjë që unë mund të bëj për ta lehtësuar dhimbjen teta Vjollcës dhe gjithçka mund të them është ngushëllimet e mia më të thella për ty dhe familjen tënde në këtë kohë të errët.

Qofsh i Xhenetit Shkëlzen Zalli!

Rifat Vejbe Lala Po gdhin Shkëlzeni ditën e parë të Blotes përhershme të Aiharetit, shkoi në shtëpinë e re Natën e Madhe,Natën e Kadrit ,me të vërtetë është shumë e dhimbshme se ka shku për ne para kohe, por në punët e Zotit nuk mund të ndërhym,them lumë ai për këtë ditë që ja ka ba Zoti kismet, ai qoftë I Xhenetit . Janë raste të veçanta të ndërrosh jetën në Natën e Kadrit,që barazohet me 1000 muaj që i takon 83 vjet e 4 muaj në Ramazan. Lum Shkëlzeni o Vjollca,prandaj thuaj: O Zot,Sabër .

Milena Selimi-gazetare,shkrimtare,përkthyese Nga sot shkon dhe rrugëton përjetë kah lumi, mali, shtëpia e pranverës, poezia më e bukur e bjeshkës, që dukej se lartohej edhe më shumë në penën tande. U prehsh në paqe kolegu im i talentuar, Shkëlzen Zalli, gazetar dhe autor i programeve të redaksisë së fëmijëve në Radio-Tirana, bashkëbisedues i urtë dhe vrojtues i heshtur i njeriut, Fëmijët dhe NE e kemi nje pasuri, poezinë tënde, që do të jetojë edhe pas ikjes. Për mua, do të mbetesh përherë një AGIM NË MUZG, si vargu yt i kthjellët. Vjollca Fetahu mike e dashur, prano ngushëllimet e mia për këtë ikje të njeriut tënd/ tonit të dashur.

AGIM NË MUZG Shkëlzen ZALLI Unë e ndiej pa hundë, Aromën e lumit tim, Unë e shoh dhe pa sy, Lulen e fshehur në blerim.

Unë e prek dhe pa dorë, Mollën e mëngjesit, mbi arë Unë e shijojë dhe pa buzë, Ajkën e mjeljes së parë.

Unë e kaloj dhe pa këmbë, Rrugën që shkon në varreza, Gjuhën e kam, por pa gjuhë Flas me ngashërimet e zeza.

Unë e ndiej dhe pa trup, Sa i dhemb trishtilit në kthetra…

Agimin e shoh dhe në muzg, Si flakën që ngrihet nga gjethja.

Ps. Për librin “Perëndimi i vesës”,që Shkëlzeni ia ka kushtuar bashkëshortes,Vjollcës, Milena Selimi e quan Poet i Diellit.

Laureta Roshi-gazetare Sa trishtim Vjollca,ngushëllime! Ti ishe oazi i shpirtit të tij fëminor.

Tropoja Poetike Një poet iu shkëput tokësores sot , për tu bashkuar dhe shndritur me yjet.

Dhimbje... Poeti i mirënjohur Shkëlzen Niman Zalli , ka ndërruar jetë sot.

Ngushëllime familjes, miqëve, kolegëve, të gjithëve...

Ju keni shkruar për fëmijët , e ata do e mbajnë emrin tuaj të lulëzuar në shumë e shumë pranvera.

Qoftë i paharruar emri juaj poet , Shkelzen Zalli!

Xheladin Mjeku Ishe më shumë se emër! Ishte vlera dhe vepra që na bën krenar që e kishim!

Ngushëllimet më të përzemërta familjes, miqëve dhe gjithë komunitetit letrar për ikjen në amshim të mikut, poetit dhe njeriut të mirë e të respektuar nga të gjithë, Shkelzen Zalli! I përjetshëm qoftë kujtimi për emrin dhe veprën - thesar kulturor dhe kombëtar që na la trashëgim!

Liridon Cenaj Shqipëria sot humbi autorin më dinjitoz për fëmijët.

Anila Varfi-gazetare,shkrimtare Shkëlzen Zalli është penë e artë në letërsinë për fëmijë.

Forca e fantazisë dhe metaforave të tij të sugjestionon.

Metafora e penës tënde në letërsinë për fëmijë do të jetojë përjetësisht!

“SONTE S’MUND TË VISH” poezi nga Shkëlzen Zalli Ti,sonte s’mund të vish sepse,

11

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! rrugët janë qenosur, e dhëmbët kanë mësuar të qeshin.

Do të bien brumbuj, e akuj të gdhendur si thinja.

Sonte nuk mund të vish sepse...Sepse, qielli është i zënë me hapa, e hapat thërmohen si tjegulla.

Ulërima e pemëve shpupurit flokët, e flokët bëhen prita me ujëra.

Sonte nuk mund të vish sepse...Sepse, sepse ... Nuk i dihet natës...

Drita Cico-inxhiniere Vërtet lajm i trishtë... Shkëlzeni, Tropojani i qetë, i buzëqeshur, me cigaren në njëren dorë, e materialin e programit në radio, gjithmonë i përkushtuar i emisionit të përrallave të femijëve në Radio Tirana, rreth orës 15:00 ...

Shkëlzeni i katit tonë, zyrat afër, ashtu shtatvogël, imcak, por me poezi të Alpeve e të Bjeshkëve tona, që nuk i ndiqje dot për nga imagjinata, për nga larmia e figurave letrare... Vjollca, e shoqja e Shkëlzenit, Boshnjake në origjinë, punonjëse në Radio Tirana, e buzëqeshur, e ngrohtë, dashamirëse, me fliste gjithmonë me pasion për botimet e çmimet e Shkëlzenit ...

Një çift shumë paqësor.

Rovena Vata-studiuese, Dr. shkencash.

Me dy miq të mirë, në Rtsh 2 para pak kohësh diskutuam për veprimtarinë e autorit për fëmijë, Shkëlzen Zallit.

Ai u shua sot fizikisht, por gjurma e emrit të tij, do mbetet në memorien, e çdo fëmije dhe të prindërve të tyre.

Një tjetër YLL, iu bashkua qiellit të pastër dhe të dëlirë.

Shoqata Bytyci Me hidhërim mësuam lajmin e ikjes nga kjo jetë të Shkëlzen Zallit. Të njeriut të mirë, intelektualit, artistit, poetit i cili nga sot e mbrapa do u mungojë të gjithë atyre që patën rastin ta njohin jo vetëm nga afër por edhe punën e veprat e tij të shkruar me patos e nivel artistik. Fjalëpak e punëshumë, la pas jo vetëm një emër të mirë, por edhe vepra të shumta artistike që të mos harrohet asnjëherë.

Shoqata Mbarëkombëtare “Bytyçi” Tiranë-Prizren.

12

Neki Lulaj Nuk është kjo vdekja jote mik,ti do jetosh gjatë në mendjet dhe zemrat e lexuesve..

Syle Dobroshi Mbetet i pa vdekur sepse puna dhe veprat e tij do mbesin perjetësisht.

Xhane Imeraj-poete Peng, që nuk munda të takoj ...Poet , SHKELZEN Zalli.

- Kisha kaq shumë dëshirë të të takoja ty dhe Vjollcën tënde të mirë! ... TEK VARRI, Vargjet u kthyen në shkumë, Vetëm zogjtë, rimohen në hapsirë, Ky dhe`, poet nënshkurror, Varrezën e kthen në poemë, Me nisje të bardha, Në titull gërsheti, Erë muranës së myshkur.

Gurët, si dështime vargjesh, Bluajnë fjalët e pathëna, E nxihen, por sërish, Pranverojnë sythet e ajrit, Metaforat e barit, Qetësi, qetësi, qetësi, ... E, prap, mungon një varg. .............- (“Perëndimi i vesës”~ Shkëlzen Zalli) Një ndër poetët që rrëmbeu lexueshmërinë time me më të parën poezi që i kam lexuar...

Një ndër poet më të mirë shqiptarë që kam lexuar ndonjëherë, dhe këtë e kanë vërtetuar vargjet e tij, do e vërtetojë pena e tij, nuk ka shkruar në letër por mbi bar dhe gjethe, mbi lëkurë njeriu, faqe qiellit dhe lumenjëve të trazuar , ka shkruar mbi fytyrat e çiltra të fëmijëve, ka shkruar honeve të shpirtit mbi plagë dhe dhimbje, mbi të paktat gëzime.

Ka shkruar... duke gdhëndur.

Sa keq që nuk arritëm të të shprehemi ashtu siç duhet, sesa të vlerësonim dhe të donim.... se sa shumë të të duam.

Zot, sa i pasur që ishe, i mbështjellë ashtu me dritën dhe thjeshtësinë tënde të pazëshme... si nuk ditëm të jetonim

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! me ty, të pasuroheshim edhe me shpirtin tënd për së gjalli.

Thanë që në varrimin e poetit, për shkak dhe të pandemisë asaj misteriozes dhe asaj shoqërore, ishin pak njerëz për ta përcjellur ....

Po a vdes POETI ? A vdes Poeti i mijëra vargjeve?! A vdes Poeti i fëmijëve?!

Merrini librat e tij dhe lexoni, do ju duket më i gjallë se shumë të gjallë ... mes vargjeve Poeti ka lënë shpirtin, frymën, zërin, dashurinë, dhimbjen ...miqësinë.

Si lum Ai, ç`la pas .... thesare dhe emër të ndritur!

Tani i takon shtetit, Ministrisë së Kulturës, kritikës së fjalës artistike dhe patjetër vendlindjes tënde, të dinë të të vlerësojnë dhe të nderojnë ashtu siç e meritoni, POETI YNË.

Koha do të të lartësojë , ajo i njeh vlerat e vërteta.

Lamtumirë njeriu i mirë, POETI, shkrimtari dhe gazetari i nderuar Shkëlzen Zalli. Atje lartë takohu me Rreshpen... e, pak si Ju! • Tiranë 19 Maj 2020

Ali Zalli-profesor, i afërm U shua fizikisht për të kaluar në amshim publicist, prozatori, poeti i dashur dhe i respektuar i fëmijëve.

Fituesi i shumë çmimeve të para në Shqipëri për poezi. Bilbili i këngëve të traditës së Malesisë së Gjakovës,udhëheqësi për tre dekada i emisionit të fëmijëve në Radio Tirana…Shkëlzen Zalli,krenaria e vlerave artistike të Tropojës dhe Shqipërisë. U shkëput nga Begaj i Tropojës, vendlindja e dashur për ta lartësuar atë,veten familjen dhe rrethin për të qëndruar në altarin e artit dhe poezisë shqipe.

Jusuf Elezaj –Imam në Gjakovë Ngushëllime …koftë prej banorëve të Xheneti… Amin…

grimierë. Nuk e thërrasin. Nuk ka kostum, këmisha, këpucë të shtrenjta. Ai ka pirë vetëm fernet vendi ose raki tek Dina në lokalin brenda ambienteve të RTSH. Prej shumë vitesh punon tek Radio Tirana. Punon dhe shkruan.

Atë askush ose rrallëkush e përmend. Zeni as që nuk ua ka idenë qokave high class të elitës. Sepse ai nuk jeton në epokën e sotme të silikonit. Por Zeni është dhe një poet po ashtu brilant. Po publikoj pa dijeninë e tij një lirikë kristaline.

ZONJA ME TE ZEZA Zonja me të zeza...E zezë trembja e perëndimit të ditës.

Zonja me të zeza...E zezë plaga e pikëllimit shpotitës.

Zonja me të zeza...E zezë rritja e mureve të qelqta.

Zonja me të zeza...E zezë shkitja e metaforës në letra.

Zonja me të zeza...E zezë kripa n`rrëkenë e mesnatës.

Zonja me të zeza...E zezë mjellma në ujerët e fjalës.

14 shtator,2019.

Nazmi Hoxha Për mendimin tim, Shkëlzeni, indiferencën ndaj publicitetit e ka ndër armët më të forta të tij. Sikur vetëm të mendosh pse ky poet nuk shan kënd dhe nuk do t’ia dijë për reklamë, them se kjo është dhuntia më e madhe.

Pas kësaj lexoja vjershën dhe shiko se në çfarë skutash të thella të inkoshjencës ai hyn.

14 shtator,2019

Gani Gaxhaj

Alfons Zeneli

Humba shokun e shkollës, u rritëm bashkë.

Burrë me vlera për të gjithë. Fshati Begaj humbi një nga bijtë më të mirë .

Prandaj është i madh ai, e nuk e nxën ekranet.

Poet i lindur, bartës i dramave të mëdha,lirik i brishtë si liqen alpin.

Poet i dritë errësirës magjike.

Nexhmedin Syla Jam rritë me zërin e tij në valët e Radio Kukësit.

Alfons Zeneli- gazetar,poet Shkëlzen Zalli është një nga shkrimtarët më të mirë dhe më produktivë të gjallë të letërsisë për fëmijë. Ai është truppakët, i përvuajtur dhe i heshtur në madhështinë e tij si shkrimtar. Ai nuk është anëtar klanesh, sektesh e tarafesh që pompojnë njëri tjetrin nëpër ekranet e televizioneve

Izet Duraku Lirika e tij është krejt e veçantë, e buruar me një lirshmëri e spontanitet të rrallë. Metafora e tij është në moterzim me metaforën e Rreshpjes, po ka një pikëllim ndoshta më tronditës. Kur nuk vihesh re, mbase është shenjë për jetëgjatësinë e artit të tij.

Aldon Lipe

13

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! Iku Shkëlzeni,kolegi im i të njejtës redaksi në Radio Tirana. Njeri i mbarë, fjalëpak dhe me një dinjitet të rrallë.

Ndër shkrimtarët më penëartë për fëmijët.

Penë e rrallë dhe e mençur!

Xhane Sherif Imeraj Shkëlzen Zalli , poeti ynë brilant , nuk është dhe nuk mund të jete aq i vogël sa të gjendet kudo skutave të ekraneve apo luksit të jetes bajate ... pena e tij gdhend kohën me ngjyra reale ... gdhend kohën me vargun dhe firmën e tij. Një ndër poetët e mi të preferuar.

14 shtator 2019

Vaid Hyzoti Shkëlzenit i ndristë dhe më shumë pena! Sa pak njerëz ka sot që ta thonë një fjalë të mirë në gjallje. Sepse janë nobelistë të vetëshpallur dhe nuk u hyn askush në sy.

14 shtator,2019.

Hamit Aliaj Shkëlzeni, një qenie e lindur për ta këngëzuar fjalën!

Lulzim Logu I pabujë, në mbretërinë e vet të krijimit, larg klasifikimeve dhe kategorive estetike dhe kulturore, Shkëlzen Zalli me një varg fin ka zbukuruar poezinë shqipe.

Reshida Çoba - poete Shkrimtari Zalli një Pemë Zëlartë që iku Shpejt ...edhe një fjalë më të mençur po të gjeja për këtë humbje e për të ngushëlluar ty e dashur Vjollca,kjo nuk do ndryshonte aspak dhimbjen e eksperiencës që ju përjetoni.

Dhimbja ka mënyrat e veta të ndikimit,me substancën e saj të errët errëson çdo gjë dhe dritën,shpirti është i koduar të vizitohet dhe nga këto trishtime të mëdha... të vdekurit kanë misionin e tyre në këtë univers,”ikjen” e ata që mbeten kanë misionin tjetër,ta pranojnë vdekjen si matematikën e pazgjidhur nga njeriu dhe ti japin zhgënjimit .Shkrimtari yt i dashur dhe i gjithë neve iku shpejt Vjollca,por iku me madhështinë e tij,me Madhështinë e Perandorit të Letrave.Ai krijoi artin më të përparuar e më të vështirë,art në shumë lloje krijimi,që nga poezia për të rritur fëmijë,tregimin,fabu 14

lën,përrallën,skicën,humorin...asnjë nga këto arte nuk arrihet nëse je një burrë i zakonshëm.Shkëlzeni kishte praninë e gjenit inteligjent dhe e vuri atë në punë,askush nuk ka botuar deri më sot 45 libra për fëmijë.Por Shkëlzeni ishte dhe me fat...ai përjetoi ditë të bukura me ty,dashuri të bukura,përkushtime e përkedhelje gruaje për nga kualiteti i përshtypjes si askush.Përlotem sa herë kujtoj ditët në Panairin e Librit,njohjen me Shkëlzenin,fjalët e tij,humorin,fisnikërinë...gjithçka tek ai ishte ndryshe,dashuria për njeriun,mënyra e tij aq e afërt e xhentile,aq e moderuar me femrën..humori i tij aq inteligjent,ku dhe shkëmbyem autografe,libra,mendime... sa bukur mendonte...sa e donte e sa gjatë vështronte çdo gjë të bukur...midis gjithçkaje,ty aq shumë ! Vjollca...rri gjatë në përqafimin tim !

I Përjetshëm Kujtimi i Tij...Amen !

Valdete Andoni-gazetare Mendoj që Shkëlzeni e dinte mirë që ishte poet i lindur,e shoqëronte përgjegjësia e kësaj vetëdije. Ai gjithmonë iu shmang mikrofonit,me duket se vetëm në një rast kur realizova një montazh me poezi nga krijuesit e RTSH për nënat,ai u bind. Ndoshta pranoi me kushtin që ta regjistronte Vjollca,gjysma e tij e çmuar,në shtëpi.

SHKËLZEN ZALLI -POEZIDhimbje përtypëse Më rrite nën trarët e përlotur Nënë!

Më rrite nën trarët e përlotur Më ndeze agimin, më shave, më nëme, më urove mbirjen në shkëmb si kërpudhë e gjelbër, më nise për dru, më the të vraftë druri, të vraftë molla e ruajtur në arkën e qefinit.

Më qave të gjallë, më qeshe të vdekur, më le qyqe në degën e tharë të buzëve. Më solle pjeshkën e qiellit nën tjegullat e bardha të flokëve.

Më solle nusen në derë. Më the: E gëzofsh, e gëzofsh me femijë të krimbur. Me vetulla të ngurta, me fjalë prej balte ku mbinë mesdita e ngazëllimit…

Tani ti hesht. Hesht si kovë e mbushur, si thes ku nata kërkon t’papriturat e mbrëmjes. Ku yjet pijnë në damarët e tu si pleshta… ku hëna lëmon rrudhat e njoma me gjuhë. Ku rreckat përbëjnë fytyrën tënde të djegur në zemërim.

Nënë!

Më rrite nën trarët e përlotur

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! e më the të banoj në zhgënjim.

Ibrahim Dizdari

Një shpirt i pasur e talent i lindur.

Katjusha Pogaci-gazetare Një penë e spikatur e letrave shqip.

Dori Camaj-gazetare Xeni flori e gjeni bashkë.Nuk ka të dytë si ai.

Mimoza Picari-gazetare Njeri i rrallë,një penë që do mungojë.

Nuredin Seci Hero i heshtun!

Gjin Progni Shkëlzeni shkëlzen si Shkëlzeni! Mahnitës!

Isa Breçani

Poezitë tuaja shkëlqejnë si vetë emri Shkëlzen!

Ismet Palaj

Poezi të mrekullueshme plot art dhe ndjenjë.

Azem Baliaj-poet

Me dashuri për brilantë të tillë të letrave shqipe.

Para ikjes…..

Libra të mrrekullueshëmashtu si krejt krijimtaria e tij,Poet tepër i veçantë sa kur të flitet për të si e sa duhet, kena me i ra pishman që nuk ja tham në sy,prandaj miq,me dashuri për brilant të tillë të letrave shqipe,tani kur janë mes nesh!

Ministria e Kulturës Dhe Qëndra Kombëtare e Librit dhe Leximit Është ndarë nga jeta shkrimtari dhe gazetari i njohur Shkëlzen Zalli. Prej ditës së sotme ai do t’i mungoj programeve të Radio Tiranës dhe letërsisë shqipe për fëmijë.

Gjatë karrierës së tij, Zalli u bë shumë i njohur për emisionet e fëmijëve si “Mikrofoni i qershizave”, “Kolovajsa e pasdites”, “Në vallen e rritjes sonë”. “Radio Tirana” e ka kujtuar shkrimtarin dhe gazetarin e ndjerë me anë të një poezie të shkruar prej tij.

Disa nga titujt më të njohur të shkruar prej Zallit janë: “Gjergji takon Skënderbeun”, “Ditari i maces”, “Pësimet e Benit”, “Treni me gaztorë” etj.

Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit u shpreh ngushëllimet e sinqerta familjes, e gjithë lexuesve të krijimtarisë së tij.

“Shkëlzen Zalli, një nga autorët më përfaqësues të letërsisë për fëmijë është ndarë sot nga jeta. Ai do të kujtohet gjithnjë për kontributin e çmuar, përmes librave të pafund që i la bibliotekës së librit shqip”, thuhet në njoftim.

Gaqo Bushaka-shkrimtar Sapo mesova lajmin e hidhur te ndarjes nga jeta te shkrimtarit Shkelzen Zalli ketu ne amjentet e Qendres Kombetare te Lezimit te Librit Ai ishte punetor I palodhur Me librat e tij jane rritur breza te tere femijesh I qofte dheu I lehte

O penë e palodhur e letërsisë sonë!

Dy gazetarët e RTSH-së , Roni Zyko dhe Oralda Lahi në Emisionin “Ditë të mbarë”, 6 shkurt 2020 titulluar “Kur Gjergji takon Skënderbeun “, dhe e ftuar ishte studjuesja Rovena Vata, ku u diskutua për vlerat e librave të Shkëlzen Zallit në fund të emisionit u shprehën: krijimtaria me vlera e këtij gjeniu të letrave shqipe duhet

RTSH

të mbetet në duart e studjuesve shqiptarë.

Agim Bajrami

Programeve të Radio Tiranës do u mungojë pena e ndritur e tij, njeriu fjalë pak e zemër madh, redaktori e shkrimtari i apasionuar, fitues i shumë çmimeve kombëtare veçanërisht në letërsinë për fëmijë.

Vlerësime të tjera Në një nga faqet e gazetës “Drita” shkruhet për librin me poezi për të rritur “Përtej fytyrës” Botues 15

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore!

“Dardania” Tiranë 1998, një libër mjaft intresant për mesazhet që transmeton për detajet e zgjedhura për zhbirimet e holla për befasinë e figurës. Figuracioni i tij prej alsholi ka vezullimin e lartë të brymës dhe larave të borës të papriturat e grykave të thella thithatje një luks alpin.

Besnik Doshlani

Përparim Hysi –shkrimtar 24 prill 2016

Rrallë mund të ketë vlera si Shkëlzen Zalli.Në profilin e këtij gjigandi unë do të shtoja vlerësimet edhe në festivalet për fëmijë, si autor tekstesh, instrumentist i rrallë artist në shpirt.

Ka një pasuri të madhe artisti në krijimtari e muzikë.

Të shkruash për fëmijë duhet jo vetëm talent i madh, por dhe durim.

Pse është i tillë vargu i librave të Shkëlzenit është tepër i gjatë dhe i vlerësuar.

Urtë e butë e plot tigani;thotë fjala e urtë, e ai e di mirëfilli se fjala e thënë me urtësi, hyn më lehtësi në veshin e fëmijëve. Pse ka hyrë në psikologjinë e fëmijëve është bërë i sukseshëm.

Ai trup i imët fsheh ndër veti një njeri të madh, me një botë të madhe të jashtëzakonshme, të kontaminuar.

Agim Shiqerukaj-kolegë Tropojë

Nikolla Lena-gazetar Shkëlzeni është poeti më elegant nletërsisë për fëmijë .

Qofsh i parajsës miku im .

Gazmend Mullai-kompozitor

Sadush Ylli- gazetar,aktor

Xeni i mirë, i pafjalë, modest, poet brilant e i humorit.

Në fabulat e tij ka plot shkëlqim e zgjuarsi.

Shkëlzeni është tash sa vjet, ndoshta shkrimtari më i mirë për letërsinë e botës së fëmijëve.

Esat Ruka –muzikolog

Ahmet. A .Banushi-poet, humorist

Shkëlzeni është jo vetëm poet i nominuar me disa çmime por dhe intrumentist e këngëtar blilant sidomos me këngën “O, erdh pranvera vendi u gjelbërue” Pra ai është një artist i plotë,për të cilin do flitet me vlerësim e nderim.

Në një autograf libri, shkruhet; Shkëlzen Zallit,”Buburickës “ së fabulës –Shqiptare.

16

Të më falni miq. Këto ishin disa nga vargu i pafund i ngushëllimeve të miqve, dashamirësve për ikjen në parajsë, ku në muajin e Ramazanit, gdhiu në banesën e fundit në ”Natën e madhe të Kadrit” penë-arti,

QERSHOR 2020

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore!

bashkëshorti im, poeti i lindur “I bekuar nga të dërguarit e të madhit Zot”.Ai u shkri për fjalën e bukur shqipe deri në fund të vdekjes së papritur nga të gjithë. Librat e tu ,ishin dhe janë “Fëmijët e mi” që do më mjekojnë shpirtin .

Mirënjohje pa fund të gjithëve edhe në emër të familjarërve të Shkëlzenit, të miqve të çiftit Zalli, që u gjendët pranë në këtë kohë të vështirë për të gjithë globin.

Mirënjohje, botuesve të shtypit të shkruar ,institucioneve shtetërore të informacionit.

Veçanërisht zotit Roland Lushi që ia kushtoi këtë botim të veçantë të revistës “OBELISK” në kuadrin e ditëlindjes së Shkëlzenit 27 qershor 1958

Hasan Hasani

VARGU QË TË RRËMBEN SI VALA E VALBONËS Shkëlzen Zalli: “Shkronjat në shtëpinë e fjalës”, botoi “ADA”, Tiranë, 2009

Shkëlzen Zalli në letërsinë bashkëkohore shqipe për fëmijë shfaqet si një ndër figurat më interesante që me vargun e tij poetik ka tërhequr vemendjen e lexu­ esve, po edhe të kritikës, i cili si valë që përplaset shkë­ mbinve duke zbritur teposhtë të rrëmben me var­gun poetik, me gjuhën e ëmbël, me shprehjen figura­tive, duke e bërë poezinë misionare të shpirtit që di vetëm të shërojë zemra dhe t’i përvetësojë ato me ko­ loritin tematikomotivor. Këtë ky autor e arriti në tetëmbëdhjetë librat e tij, ku poezia për fëmijë zë tri të katërtat e tërë opusit të tij letrar. Pikërisht në këtë vazhdë, na vjen libri fort i bukur “Shkronjat në shtë­pinë e fjalës”, vëllim ky që për botën dhe psiko­logjinë e fëmijës ësshtë një ndër realizimet e rralla që ka patur rastin ta ketë në duar. Duke njohur këtë men­talitet, Shkëlzen Zalli, pikërisht fëmijëve ua dhuron jo një libër të bukur, po një dhuratë të çmueshme, siç është “Shkronjat në shtëpinë e fjalës”.

Po çka paraqet në të vërtetë libri “Shkronjat në shtëpinë e fjalës?”

Ky vëllim poetik u kushtohet më të vegjëlve, pra atyre që bëjnë hapat e parë në lexim dhe, për të bërë këta hapa të sigurtë, në kopsht dhe shkollë duhet mësuar 36 shkronjat e alfabetit të gjuhës shqipe. Të krijosh një libër me 36 vjersha për 36 shkronjat e alfa­ betit nuk është gjë e re. Këtë para Shkëlzen Zallit e ka­në provuar shumë autorë në Shqi­përi dhe në Koso­ vë, me ç’rast janë botuar dhjetëra vepra, por ky që kemi në duar, pra “Shkronjat në shtëpinë e fjalës” ësh­të diçka e veçantë dhe dallon nga librat me tema­ tikë të tillë. Shkëlzen Zalli krijoi një vepër me 37 vjer­ sha, ku para se të nisë me secilën shkronjë, poeti në fillim ngrit shtëpinë e shkronjave, e kjo është vjersha “Abetare” që u prinë shkronjave dhe në gji­rin e të cilës vendosen 36 vjershat për secilën shkronjë veç e veç. Në të vërtetë, në shtëpinë e shkronjave, apo siç e quan poeti, në shtëpinë e fjalës, vjersha “Abe­ 17

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

tare” është e shkruar me një përkushtim të madh, me një frymëzim të thellë. Kjo vjershë ka 36 vargje, pra aq sa shkronja ka alfabeti ynë. Këto 36 vargje nisin me secilën shkronjë, sipas radhës së alfabetit, ku krijon një melodi fjalësh, një melodi vargjesh, dhe secili varg ngërthen në vete diçka që e dallon nga vargu tjetër, duke formuar një përfytyrim për secilën shkronjë. Që ta kemi më të qartë se çfarë ndryshojnë në vete këto vargje, po sjell këtu vetëm katër vargjet e para nga shkronja A deri të shkronja C, ku lexuesi do të bindet vërtet për mrekullinë e vargut të këtij poeti të talentuar dhe fjalëxhevahir: “Abetare, je e artë, / Buza jote buron mjaltë, / Cila zemër, ty s’të don, / Çdo fëmijë të adhuron”. E vargje të tilla gjëjmë deri në fund të kësaj vjershe, pra deri te shkronja e fundit Zh, duke befasuar lexuesit me njohjen dhe psikologjinë e më të vegjëlve, që paraqet një botë sa të pasur, aq edhe interesante.

Duke shfletuar këtë libër vargjesh ku kryesisht dominon vargu popullor, ai tetërrokësh, bie në sy një shkathtësi e autorit, që nuk e gjejmë të autorët e tjerë.

Nëse dhjetëra autorë shkruan vjersha ose vargje për shkronjat e arta të gjuhës shqipe, Shkëlzen Zalli bëri edhe një hap më tutje, një hap të qëndrueshëm dhe të vetëm. Kjo është një risi që ngjall jo vetëm fantazinë e lexuesve të vegjël, por edhe atyre të rritur, e pse jo edhe të vlerësuesve të veprës së tij. Këtu bëhet fjalë për një shkathtësi prej ustai të vërtetë, sepse secila vjershë që i kushtohet një shkronje, të gjitha vargjet nisin me shkronjën të cilës i kushtohet vjer­sha. Psh. Shkronja A (vjersha “Ardhmëria”) ka tri strofa katër­ she, pra dymbëdhjetë vargje, dhe të dymbëdhjetë vargjet fillojnë me shkronjën A. Nuk është aspak e lehtë që t’i gjesh dhe t’i vendosësh në vend të duhur dymbëdhjetë fjalë shqipe me shkronjën A, ku secila paraqet diçka të re, i përvetëson lexuesit me kuptimin dhe domethënien që mbrujnë në vete. Kështu, poeti 18

Shkëlzen Zalli vazhdon me secilën shkronjë veç e veç.

Motivet janë ndër më të ndry­shmet, më interesantet.

Vjershat për shkronjat e alfabetit kronologjikisht vazhdojnë në këtë kolonë, ku shihet qartë se poeti shkruan vargje për ardhmërinë, bashkimin, cicëri­mën, dritaren, dhuratat, erën, ëndrrën, flamurin, grerëzën, gjuhën, hënën, imitimin, jetën, kujtimin, lulen, llapu­ çiten, macen, numrin, njohjen, oreksin, pritjen, qyqen, renë, rrugën, sorrën, shelgun, Tiranën, thumbat, urën, vezën, xixëllonjen, xhamin, yllin, zogun dhe zhavorin.

Pikërisht nga këto shihet si motivet që poeti u kushtoi vjersha janë ndër më të ndryshmet që zgjojnë kuresh­ tjen e lexuesve të vegjël. E kur kësaj t’ia shtojmë edhe përmbajtjen e tyre, atëherë vetëm sa forcohet mendimi ynë se poeti Shkëlzen Zalli vërtet është një mjeshtër i vargut, i vjershës, i gjuhës, i mendimit, i idesë, i ri­mës, i ritmit, i artit etj. për ta ilustruar këtë, këtu më poshtë do të jap disa shembuj të ndryshëm nga vjersha të ndryshme: “Erdhi, erdhi vera, /Erën sjell te dera, / Edhe zogjtë u zgjuan,/Erën përqafuan” (vj. “Era”); “Fla­sin brezat tok,/Flet toka dhe guri:/ Fole e shqiponjës,/Fillon tek flamuri” (vj. “Fla­muri”); “Gju­ha jonë, sa e rrallë, Gjak që gjendet në çdo fjalë, / Gjallëron si yll në verë,/Gjuha jonë, e gjerë, e gjerë...” (vj. “Gjuha”); “Lule, lule, lule shpati, /Lu­ lëzojnë stinën e ngrohtë, / Lajmëron, fëmijët mjalti, / Lumturia vjen pa lot” (vj. “Lule”); “Qu­hem qyqe, qaj e qaj, Qaj, se më humbi vëllai, / Që kur, një shtrigan i vjetër, Qafën, ia çorri me kthetër” (vj. “Qyqja”); “Ura lidh dy ëndrra, / Udha bashkon zemra, / ura lidh vendlindjet, / Ura zbret agimet” (vj. “Ura”); “Zemra ime ndez gëzimin, / Zogu s’rron, kurr pa agimin” (vj.

“Zogu”) etj. të gjithë këta shembuj flasin për misionin e poetit i cili vë veten dhe talentin e vet në shërbim të lexuesve të vegjël që ato t’i kënaqin me vargje të ëm­ bëla si mjalti, me vargje të kulluara si uji i Valbonës, me vargje melodike si kën­gët e zogjve të Shkëlzenit.

Uroj që poeti Sh.Zalli me veprën e ardh­shme të na befasojë, ashtu siç di ai të befasojë gjithherë.

Marrë nga libri: “Autorë dhe vepra nga letërsia për fëmijë”, botuar nga SHB “Faik Konica”, Prishtinë, 2019.

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore!

PROF. DR. KLARA KODRA

SHKËLZEN ZALLI DHE ORIGJINALITETI I FABULAVE TË TIJ Fabula është një lloj i lashtë që ka arritur deri në ditët tona, duke u përtërirë. Është një lloj tepër i veçantë ku ndërthuren përralla, aforizma, anekdota, farsa dhe satira. Mund të lëvrohet në prozë siç ndodhi dikur me fabulat e Ezopit, po zakonisht lëvrohet në poezi. Është një lloj që i përket si letërsisë për fëmijë edhe asaj për të rritur.

Në letërsinë shqiptare ky lloj ka arritur relativisht vonë, pra, në shekullin e nëntëmbëdhjetë me fabulat e Naimit, Çajupit, Santorit, Papa Kristo Negovanit.

Fabula vazhdon të jetë e gjallë dhe dinamike edhe sot kur lëvrohet nga disa autorë të talentuar si Ferit Lamaj, Kastriot Hadëri.

Shkëlzen Zalli që ka vulën e vet të veçantë në letërsinë për fëmijë shquhet edhe si fabulist.

Fabulat e Shkëlqen Zallit janë origjinale në tërë kuptimin e fjalës. Ky autor e shpreh origjinalitetin

e vet ose te mesazhi ku çdo autor shpreh “vizionin e vet të jetës”, po madje edhe në subjekt ku nuk mjaftohet me përtëritjen e “subjekteve shtegtues” të ardhur qysh nga lashtësia, nga Ezopi dhe Fedri, të përtërirë në mënyrë tepër origjinale nga La Fonteni dhe që i kanë frymëzuar edhe autorët tanë të shquar të Rilindjes, po përdor subjekte të reja që i trillon nga e para për të shprehur mesazhin.

Gjithashtu në galerinë e personazheve të fabulave të tij (një mikrogaleri, po tepër e larme) ku ndeshim kafshë, bimë apo edhe sende të antropomorfizuara, vihen re metamorfoza të personazheve tradicionalë ku gomari tradicionalisht i trashë dhe budalla, shfaqet si i zgjuar, madje edhe dinak, gjinkalla tradicionalisht e dënuar si dembele dhe mendjelehtë shndërrohet në personazh pozitiv, aktiv dhe i guximshëm, sorra tradicionalisht budallaqe apo me një tjetër valencë negative gjen vlerat e veta.

Në galerinë e personazheve të fakteve të Shkëlzen Zallit përveç kafshëve, bimëve, sendeve, ndeshim edhe figura njerëzish me valencë pozitive ose negative.

Shkëlzen Zalli në disa raste i përzien fabulat e veta me lloje të tjera siç ndodh te “treni me gaztorë”, “Bleta e abetares”, “Gomari pa një vesh”, në ndonjë rast i veçon. Mendojmë se e vlen të ndalemi kryesisht te një përmbledhje të llojit të dytë ku spikasin më

19

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

tepër veçoritë karakteristike të fabulave të Zallit siç është “Kurora me banane”, botuar më 2015 që është një kurorë e larme me fabula të shumëllojshme në mikrokozmosin e të cilave gjejmë personazhe nga më të ndryshmet kafshë, bimë, sende (rrallë njerëz) që mishërojnë karaktere të caktuara sociale-psikologjike dhe vizatohen me patos komik apo satirik, madje edhe lirik. Këto fabula kanë shije të veçantë si “bananet” dhe janë të ushqyeshme si ato.

Fabulat e Shkëlzen Zallit janë të shkurtra, me dy deri katër strofa dhe me një larmi vargjesh që shkon nga të shkurtrat tek të gjatat.

Një mjet shprehës që zotërohet me mjeshtri nga Shkëlzen Zalli është dialogu përmes të cilit ballafaqohen karakteret shpesh të kundërta, përçohet ideja e autorit me gojën e vetë personazheve në mënyrë më të efektshme se sa po të jepej në një ndërhyrje didaktike të rrëfimtarit autor, ndonëse fabula e pranon didaktizmin në një masë të caktuar.

Në fabulat e tij ka edhe veprim dhe ky është dinamik.

Në fabulat e Shkëlzen Zallit gjen personazhe nga më të papriturat si lahuta, çekiçi, pusi, gërshëra, mustaqet, kosi, qershitë, madje edhe vetë vjershat që fitojnë një lloj autonomie nga vetë autori.

20

Qoftë qeniet e gjalla, kafshë dhe bimë, qofshin sendet jo të gjalla, të krijuara nga natyra apo nga dora e njeriut, nën penën e poetit antropomorfizohen, fitojnë veti njerëzore, ashtu si dora e mbretit të lashtë Mida që shndërrohet çdo send në flori, meqenëse njeriu është qenia më e lartë e natyrës, e vetmja që zotëron vetinë e mendimit dhe e zgjedhjes së lirë të veprimeve të veta.

Pra, poeti u fal të gjitha objekteve në natyrën që e rrethon dinjitetin njerëzor për t’i shndërruar mandej në personazhe të gjalla dhe në simbole në një kalim të vazhdueshëm nga abstraktja te konkretja dhe nga konkretja tek abstraktja.

Autori godet me ironinë e vet veset e lashta të zilisë, mburrjes, përtacisë, mendjelehtësisë, egërsisë, grykësisë, po edhe veset më shqetësuese për kohën e sotme si shfrytëzimin e meritave të të tjerave për të fituar vetë te fabula që i ka vënë emrin vëllimit “Kurora me banane” ku majmuni përvetëson mundimet e zebrës dhe atë vetë e lë të plagosur dhe në mëshirë të luanit, servilizmin ndaj të fuqishmëve (që jo rrallë s’jep fryt, se ata janë gati të të flijojnë pasi të kanë shfrytëzuar) te fabula “Do të bëhet supë”, ku gjeldeti më kot mundohet t’ia bëjë qejfin bosit, po nuk shpëton nga fundi i paracaktuar, mosmirënjohjen e brezit të ri si ndaj të moshuarve dhe prirjen e tyre për të shkatërruar çka u ngrit me mundim te “Për një vit të vetëm” ku ketrat nxitojnë për të shkatërruar lajthinë e vjetër nga e cila dikur kanë përfituar, racizmin te “Gjirin, jo lëkurën” ku ndeshen një vajzë e vogël që mendon me naivitet se lopa e zezë duhet të japë “qumësht të zi” dhe e ëma që bëhet përçuese e mesazhit të barazisë, kënaqjen ndaj të qëndruarit në

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! një vend te “Ankimi i pusit”, pabesinë ndaj shokëve te “Darka e çiftit”, madje dashurinë egoiste dhe posesive te “Gjuha kthetër” ku dashuria e tepruar e maces largon maçokun.

Ka fabula që të befasojnë me tablonë e papritur që krijojnë si fabula ku dhelpra del si kandidate për martesë me armikun e vet të vjetër, gjelin, i cili nuk e kapërcen dot armiqësinë e vet tradicionale.

Dhelpra këtu del me fytyrën e një vajze të plakur që ka pretenduar dhe ka mbetur vetëm dhe është e gatshme të martohet me këdo.

Te fabula “S’erdha për urim” mushka që i ka vajtur mysafire lopës gjyshe dhe në vend të dhuratave i sjell ... kritika ngjan me gratë llafazane dhe të djallëzuara që përfitojnë nga çdo rast (feste, madje edhe zije) për t’i ndërhyrë tjetrit dhe për ta marrë nëpër gojë, një dukuri mjaft karakteristike për realitetin shqiptar.

Fabulat e Zallit dallohen nga komizmi që në disa raste shndërrohet edhe në sarkazëm. Gjejmë edhe fabula që përshkohen nga lirizmi si “Malli nuk hidhet” që ka në qendër personazhin e bilbilit i cili mishëron njeriun me shpirt të madh dhe të ndieshëm, madje edhe vetë poetin.

Një mesazh të lartë dhe kuptimplotë gjejmë te fabula “Të vjen nga llumi”, e strukturuar mbi ndeshjen e dy karaktereve të kundërta si gjinkalla që mishëron njeriun idealist që i kushtohet deri në fund punës ose artit të vet dhe nuk i trembet vdekjes, (një alter –

Zallit janë fabula të gjalla dhe plot jetë dhe që të bëjnë të mendosh. Ato e respektojnë lexuesin, pra janë për një publik jo aq fëmijësh, sa adoleshentësh, madje të rriturish.

Janë fabula realiste, ku nuk mungojnë ngjyrat e vrazhda dhe ndeshet lufta e vazhdueshme për ekzistencë. Në to ka edhe një personazh “gjithkund të pranishëm, po askund të dukshëm” siç e përfytyronte Floberi autorin, pikërisht vetë poeti që buzëqesh, tallet, ironizon me realitetin, po beson te disa vlera që janë e kundërta e antivlerave të ironizuara, lëvizja e përhershme që i kundërvihet të qëndruarit në vend, puna krijuese që i kundërvihet përtacisë dhe mburrjes së kotë, ndjeshmëria që u kundërvihet shpirtthatësisë dhe egoizmit, modestia që i kundërvihet mburrjes.

Në fabulat e Shkëlzen Zallit ndeshet poeti humorist dhe satirik, vëzhguesi i mprehtë i realitetit, njohësi i shpirtit njerëzor. Aty shprehet poeti edukues i brezit të ri, po edhe poeti i vërtetë që e ka të vetvetishme këngën si bilbili dhe pranon më tepër të tretet nga kjo këngë se sa të kërkojë qetësinë.

ego e poetit) dhe bretkosës, njeriut meskin që nuk e koncepton se mund të rrezikosh për diçka që nuk i ngjan mbijetesës.

Gjinkalla aty jepet e vendosur dhe krenare aq sa arrin të sfidojë vdekjen dhe të bën të mendosh simboli i “rrezeshumit” (konkretisht dielli, po mund të simbolizojë edhe idealin, madje edhe Perëndinë).

Siç e shohim, fabulat e Shkëlzen 21

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

ËMBËLSIA DHE VRAZHDËSIA E JETËS Shkëlzen Zalli, “Shtëpia e pranverës”, poezi për fëmijë, Shtëpia botuese KOHA, Tiranë Kënaqësia që kisha ndier pas leximit aty - këtu të ndonjë poezie të botuar në periodikun tonë letrar për fë­mi­jë me emrin e Shkëlzen Zallit autor, më pat bërë të men­­doj në mos është fjala për ndonjë pseudonim të ndo­një shkrimtari tanë në zë, të cilit, ku të dihet për çfarë shkaqesh, i është dhënë ta provojë veten të paraqitet edhe ashtu. Ndryshe, kishin qenë të rralla rastet të më bëjnë aq shumë për vete dhe përnjëherësh krijimet e ndonjë shkrimtari tonë për fëmijë për të cilin nuk kisha pasur asnjë informacion. Për këtë gjetja e librit “Shtëpia e pranverës” me emrin e autorit të saj - Shkëlzen Zalli, në stendën e botuesit “Koha”, në Panairin e librit në Tiranë, më bëri që librin ta blej menjëherë, pa e shfletuar fare paraprakisht, siç rëndom dimë të bëjmë ne blerësit e librave. Sapo shfletova faqen e parë, hasa në shënimin: “Ky libër është një dritare e re për ju. Shkruhet nga një autor i ri dhe jep ëmbëlsi të re...” Dhe, duke e krahasuar me shijen e ëmbëlsirave më të mira, botuesi rekomandon leximin e tij: “Mos ngurroni dhe ju do të mbeteni 22

të mahnitur.” Komplimentet dhe rekomandimet e botuesit përputheshin me përshtypjet që kisha, ndaj mund të them se librin e lexova pothuajse pa e lexuar.

E lexova tek-tuk, në këmbë, duke u endur stendave të botuesve, diku një titull, diku një strofë e diku një vjershë, i lum­tur që librin e kisha në qesen që e mbaja në dorë, nga e cila herë e nxirrja, herë e futja brenda, si një gjë shumë të vlefshme që kisha gjetur në atë treg të mendjes dhe shpirtit të njerëzimit.

Në këso situatash, meqë njeriu nuk mund “ta për­ pijë” menjëherë atë që e tërheq aq shumë, e lë, që vetë “të ftohet” pak, që në një mënyrë të jetë i përgatitur edhe për katarsën edhe për zhgënjimin eventual.

Dhe ç´është në të vërtetë ajo që më bëri ta përjetoj me aq gëzim takimin me librin “Shtëpia e pranverës” të Shkëlzen Zallit?

Poeti Shkëlzen Zalli, në kuadër të strukturës tradici­o­nale strofike e metrike të vjershës, arrin të sjellë risi, të cilat para së gjithash shprehen me idetë dhe motivet inte­re­sante, me aftësinë për të depërtuar në esencën e gjëra­ ve, me shprehjen spontane dhe të qëlluar figurative, me muzikalitetin e vargjeve, me zgjidhjet befasuese të situa­ ta­ ve të përshkuara ndonjëherë edhe me një dozë humori, e shpesh edhe me përputhjen ritmike të vargjeve me rit­min e veprimeve të objekteve a fenomeneve të caktuara.

Në qendër të preokupimeve të tij poetike është

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! jeta në ambientin rural me gjithë ëmbëlsinë dhe vrazhdësinë e saj, janë lojërat e fëmijëve në këtë ambient dhe për­ gjithësisht jeta e njerëzve dhe e botës florike e faunale aty. Vjershat, në shumë raste, i përshkon edhe një fresk idilik, mirëpo atë idilikë na e bën më të afërt figuracioni me të cilin poeti e shpreh atë. Në mbrëmjen që bie në fshat, e cila ngadalë e zbeh malin: Bien zilet, pëllet demi.

Prapa tufës qeni shkon, e lejleku te selvia qafën zgjat si mikrofon.

Krahasimi i qafës së lejlekut me mikrofonin vetvetiu bën një ndërlidhje të dy botëve, të botës idilike me atë moderne. Madje, falë figuracionit të zgjedhur, edhe pam­jet e ndryshme të natyrës na jepen të shpirtëzuara, që shkaktojnë një përjetim të veçantë te lexuesi. Kjo nuk arrihet vetëm tek idila e fshatit, por edhe me rastin e për­shkrimit të pamjeve të tjera të natyrës, si, për shembull, në vjershën “Buzë detit”: Valët puthin bregun e butë pa pushuar Si gjyshe me triko të bardhë në duar.

Ose, në vjershën “Ti ndale vrapin diku në agim”: Mesnata si dreri vjen nëpër luginë, çapitet nën pisha sikur lyp shtëpinë.

Përveç figuracionit të pasur dhe të qëlluar, pamjet dhe situatat që përshkruhen në vjershat e Shkëlzen

Zallit i bën të gjalla edhe fantazia e bujshme që motivon veprimet e personazheve. Hënën e zhytur në pellgun e vogël kaltërosh, ku ajo rri pa lëvizur fare vetull as qer­pikë, bashkë me ujin do ta pijë kaprolli i vogël që afrohet aty me nënën. E këtillë është edhe vjersha “Mulliri i vjetër”, i cili bluan e bluan për t’u gatuar pitja për miqtë dhe që, për shkak të punës së palodhur që bën, nderohet dhe nuk nxirret në pension.

Njëra nga realizimet më të bukura në këtë për­ mbledhje, e do të thosha edhe një nga realizimet më të bukura përgjithësisht në poezinë tonë për fëmijë, është vjersha “Qaj e flas me gurin”, e cila i kushtohet mër­ gimit si plagë e rëndë e njeriut tonë. Në këtë vjershë poeti arrin të kapë momente prekëse të përjetimit të mërgimit, të mërzisë dhe mallit për vendlindjen, duke përfshirë këtu hapësira të ndryshme të gjeografisë kom­bë­tare, nga të cilat, për derte të ndryshme, janë detyruar të largohen njerëzit tanë. Pas detajeve që jepen, si vendi i lindjes, gjuha, shkolla, prindi, poeti Shkëlzen Zalli, ashtu siç kanë bërë edhe poetë tanë të tjerë që nga Rilindja kombëtare, shfrytëzon zogun shtegtar për të vënë lidhjen me atdheun e vet. Kjo bëhet nëpërmjet da­llën­­dyshes, e cila çdo fillimvjeshte kthehet tek ai në mërgim, duke i sjellur nga një gur të vendlindjes, në të cilin ai lexon emrin e Kosovës dhe sheh fjalën e paepur. Malli sikur arrin kulmin në vargjet: Por nën qiejt e mërgimit përshëndes flamurin.

Kur m’rreh vala e mallimit qaj e flas me gurin.

Flamuri është shenjë e atdheut, ndaj heroi lirik i kësaj vjershe atë e ka përherë parasysh dhe e përshëndet me nderim, kurse në momentet që e përvëlon malli për vendlindjen ai qan e flet me gurin e saj. Në këtë mënyrë, pra, poeti arrin të shprehë kulmin e mërzitjes dhe të tragjikës së jetës në mërgim.

“Jam kudo në vendin tim” është poezi në të cilin autori e identifikon veten me vendlindjen. Ai ndihet edhe lis me plot gjethe ku pushojnë zogjtë, edhe rrugë e vendit të vet me sirena, ku kalojnë

23

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN! përlotura i çojnë nënat nga Kosova; retë e zeza vijnë nga fqinjët lakmitarë, ndaj Lirimi mbledh grushtet në shenjë rezistence. Në fund, retë e bardha e të buta si pambuku i çojnë vendet që na duan dhe ato, natyrisht, personifikojnë lirinë, që vjen në saje të shtrëngimit të grushteve të bijve dhe të bijava tona më të mira dhe të ndihmës së pakursyeshme dhe të vendosur të të gjithë atyre që duan paqen, drejtësinë, domokracinë.

Në këtë frymë poeti Zalli, nganjëherë edhe me një ligjërim të drejtëpdrejtë, arrin të japë edhe mesazhe interesante për jetën, si:

makina, trena... Dhe mbase portretizimin më të mirë dhe më domethënës të vendit, me gjithë bukuritë dhe historinë e tij, poeti e shpreh në vargjet:

Fjalë e keqe e ka vrimën në dhëmbin e prishur.

Punë e keqe të sjell dëmin rrugës që ke nisur.

Jam një mal ku retë pushojnë Ku ka çerdhen një shqiponjë.

Lidhja e njeriut për vendin e lindjes paraqitet bukur edhe në vjershën “Lutja e gjyshit”. Gjyshit, në pleqërinë e tij, nuk i duket asgjë më e dashur dhe më e afërt sesa vendi ku ka lindur, ku është rritur dhe ku ka arritur deri në ditët e pleqërisë, pra vendi në të cilin ai do të lërë flladin dhe trashëgimtarin, ndaj kërkon: Sillmë pranë ujëvarën ta mbështjell si shallin Këtu rrudha ballin këtu do le mallin.

Një karakteristikë tjetër e poezisë për fëmijë të Shkëlzen Zallit, që njëherësh paraqet edhe vlerë të veçan­të të saj, është edhe ajo se ai me pak arrin të thotë shumë. Mjafton një varg, apo një figurë dhe ai t´i dalë borxhit përfshirjes së ndonjë teme të caktuar të aktua­litetit apo të historisë kombëtare. Në vjershën “Retë” ai me retë personifikon situata e gjendje të caktuara nëpër të cilat kalon populli i tij dhe popujt përreth në një kontekst të caktuar kohor. Ngjyrat përcaktojnë natyrën dhe kuptimin e reve. Retë e kuqe del se i sjell era nga Sarajeva; retë e lagura apo të

24

Në fund do të mund të themi se, vlerat e pamohueshme të vjershave të këtij libri, siç është e natyrshme, ndodh të shoqërohen edhe nga vlera të tjera më modeste, por të cilat aspak nuk pengojnë që libri të radhitet ndër librat të cilët, gjatë historikut të zhvillimit të poezisë sonë për fëmijë, janë dalluar për për atë që kanë sjellur në planin artistik. Edhe tropojani Shkëlzen Zalli, autori i fundit (për shkak të moshës) në Antologjinë e poezisë shqipe për fëmijë “Me xhaketën kuq e zi” të Odhise Grillos, me librin e tij “Shtëpia e pranverës” hyn në radhën e shkrimtarëve që e kanë pasuruar shprehjen poe­ti­ke për fëmijë në letërsinë tonë. Këtë, është e natyrsh­me, e synojnë dhe e arrijnë shkrimtarë të ndryshëm në kuadër të kërkimeve të tyre të vazhdueshme për tema te reja dhe për shprehje të re, por më rrallë ndodh që këtë “bum” ta bëjë shkrimtari që me librat e parë të tij. Kjo është edhe një arsye dhe shpresë më shumë të priten edhe befasi të tjera të këndshme nga poeti Shkëlzen Zalli.

2003

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! ecjen e tij të menduar … kompjuteri i tij do të pushojë së radhituri vargjet brilante të tij.

Kompozitori David Tukiçi Për mendimin tim është poet i lindur me një lloj filozofie të veçantë , njëçik abstrakt me figurat e tija, por gjithmon dominonte ajo njerëzorja dhe interesante shumë.

Klementina Dylgjeri –gazetare

RADIO TIRANA Agim Xheka- gazetar i emisionit “Takim i mbrëmjes së shtunë 23 maj 2020

Duke u ngjitur shkallëve të radios në krah mendoja mikun tim,gazetarin poetin Shkëlzenin i cili na la një plagë në zemër.

E kam njohur 28 vjet përpara . Punoi me aq zell,dashuri në redaksin e fëmijëve.

I vogël nga trupi, por me mendje e zemër të madhe.

Ishte aq pranë fëmijëve saqë here -herë harronim moshën e tij dhe e konsideronim të ri ,të vogël.

I dashur i qetë i thjeshtë me një buzëqeshje në fytyrë dhe herë herë me biseda aq të ngrohta dhe aq kuptimplote sidomos për venlindjen e tij Tropojën.

Kujtoj takimin e parë me të, kishte qenë amator i rregullt i radios, më dha të njohur dhe kështu mësova ardhjen e tij në redaksinë tonë dhe për misionin e tij që kishte marr përsipër.

Gjatë bisedës ndjeva që pasioni i tij ishte në shkallët më të larta. Ndjeva tek ai ato njyra poetike të të foluritqë përfaqësonin eshe njyrat e bukura të natyrës së Tropojës. Atje ndjeje pëshpërimin e pyllit oshëtimën e valëve të Valbonës, atje ndjeje dashurinë e një njeriu të urtë .

Shkëlzeni do t’i mungojë fizikisht në ngjitjet e zbritjet e këtyre shkallëve të Radio Tiranës me

Do ta kujtoj si një gazetar të kompletuar tepër të përkushtuarnë punën e tij.

Një vlerë ishin dhe çmimet e shumta si poet shumë i talentuar, më i miri.

Rita Kokaj-gazetare Tavolina ime është ngat me tavolinën e Shkëlzenit.

Jam ndoshta nga të parat kolege që kisha dijeni pë projektin e tij të rradhës,Priste kritikën time, por po mendoja; më vin nder mend sekuencat e filmit për fëmijë që pasi kanë humbur një shok vendosin lule në tavolinëdhe për një kohë të gjatë dhe kjo po ndodh edhe me mua e kolegët me tufën e luleve në tavolinën e Shkëlzenit.

Miqtë e librit Gazetarja -Rezarta Reçi në bisedë me Rovena Vata studjuese dhe pedagoge pranë, Akademisë së studimeve albanogjike Tiranë . Doktore e shkencave Lajmi na zuri në befasi dhe secili nga miqt e kolegë filluan të kërkojnë ndjesi e fjalë që i lidhnin me këtë njeri dhe shkrimtar të talentuar dhe aq modest që bënte paqe vetëm me fletën e bardhë dhe me lexuesin e vogël që i dhuroi aq shumë libra të bukur.

Do t’i mungojë me emisionet për ta si “Mikrofoni 25

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

qershizave”, “Kolovajza e pasdites “ dhe emisioni “Në vallen e rritjes sonë “të realizuara qa bukur nga Shkëlzeni. Ai spikati me stilin lirik temat interesante mendimin filozofik edukues dhe atdhetar leksikun e veçantë e plot fantazi dhe shesh ironic ndaj veseve njerëzore.

Shkëlzen Zalli u bë pjesë e jetës së fëmijëve shqiptar për shumë breza.përmes poezive plot element stilistik që ishin pjesë e individualitetit të tij jetësor dhe letrar.

Si jeni njohur me shkrimtarin, modestin, Shkëlzen Zalli, me veprën e tij poetike e cila të ka tunduar ti futesh një studimi të thellë të veprës së tij për ti bërë njohur vlerat e këtij autori. Duke qenë kaq modest ka shkuar drejpërdrejt tek lexuesi . Është fat për ata që do të merren me veprën që la pas kolegu ynë Shkëlzen Zalli.

Rovena Vata- Padyshim që Shkëlzen Zalli është padyshim një përfaqësuesit më dinjitoz të letërsisë për fëmijë . Është një emër i njohur për botën e fëmijëve pasi askush më mire se ai nuk ka diur të depërtojë në imagjinatën e tyre.

Autori Shkëlzen Zalli është përzgjedhur në mbi 15 -të antologji dhe në tekste të gjuhës shqipe por edhe në altertekste si n ë Shqipëri Kosovë dhe në mbarë trevat shqiptare e në Diasporë .Mund të them që ishte modest po ,një modesti deri në madhështi .

Ai nuk punoi për fam, por emri i tij është i famshëm dhe i tillë do të mbetet, pasi një jetë, jetën ua kushtoi fëmijëve, i deshi shumë ata pasi kjo shihet në çdo gërmë në çdo varg të krijimtarisë së tij. përmes krijimtarisë së tij Shkëlzen Zalli promovoi kulturën shqiptare , identitetin shqiptar mbi të gjitha promovoi gjuhën emrin. historinë traditat mitet e 26

legjendat. Një fëmijë duke u rritur nëpërmjet këtyre vlerave do të thotë të behet një individ i përgjegjshëm për vendin e tij nesër.

Me të drejtë profesor Agron Tufa është shprehur se “Poeti Shkëlzen Zalli është i bekuar nga Zoti për vlerat e shpirtit të tij.

Shtëpia botuese “Ada” me përfaqësues zotin Roland Lushin ka punuar me përkushtim për librat e Shkëlzenit. Është vlerësuar me çmim në fund të 2019-tës nga kjo revistë “Obeslisk) vlerësoi për studimin më mirë, për librin më të mirë të vitit “Gjergji takon Skënderbeun”.

Krijimtaria e tij është e e tillë që duhet studjuar më thellë veprat që ai na la, gjë e cila i ka munguarletërsisë për fëmijë.

Unë i pata dhënë fjalën që do të bej një studim për gjithë veprat e tij dhe pata filluar por nuk arrita ta përmbush gjithë krijimtarin e tij të letërzuar në pjesën e studimit shkencor po që në të ardhme kjo do të jetë pjesë e panteonit të letërsisë shqipe për fëmijë.

Poema “Gjergji takon Skënderbeun në 2018tën, është botuar në kuadrin e vitit përkujtimor të 550vjetorin të vdekjes së heroit tonë kombërtar “Gjergji Kastriot Skënderbeut” Kjo poemë pasqyron ato vlera historike , traditën shqiptare dhe identitetin kombëtar ,ndikon jo vetëm tek lexuesi i vogël por edhe tek lexuesi i zakonshëm adoleshent më i madh dhe deri tek shkrimtarët shqiptarë e botëror që kanë kushtuar jo pak vepra figures së heroit tonë kombëtar qofshin këto në planin historic, letrar apo atyre, që ne dimë që kanë dhe shumë pretendime.

Me këtë poemë letrare Shkëlzeni ka pas si qëllim vlera letrare të shfaqura në formë të lirë duke bërë kësisoj shkrirjen e poezisë gojore me poezinë e shkruar duke nxitur dhe zhvilluar imagjinatën krijuese të vegjëlve ku perdoret trilli apo dhe elemntet e realitetit përmes ilustrimit të fakteve historike.

E për Shkëlzen Zallin të jetosh me botën e fëmijëve është të pranosh gëzimet e tyre hidhërimet ta përvetësosh botën e tyre që më së mire ai e ka bërë në çdo vepër kushtuar fëmijëve do të thotë ke ndërtuar të ardhmen e tyre përmes këtyre vargjeve.

Shkëlzeni ka depërtuar thellë në imagjinatën e fëmijëve por gjithnjë me kujdesin e veçantë për të edukuar tej ata dy vlera shumë të rëndësishne

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! njerëzoren e kombëtaren dhe këtë qëllim ai e ka arritur me sukses se ka përdorur forcën e stilit individual përmes gjuhës së përzgjedhur të gdhendur pastaj shprehjet e përdoruara kanë marrë funksionalitet të fuqishëm artistik në çdo poemë çdo vjershë në krijimtarinë e tij .

Të arkitektura e ndërtuar në këtë poemë dhe jo vetëm kanë një linjë të mirë organizuar ku tingujt shpalosin të bukurën magjike të gjitha kanë vështrime hapsinore dhe të gjitha këto i japin shumë shkëlqim emrit të Shkëlzen Zallit.

JAHO MARGJEKA PËR SHKËLZEN ZALLIN Rezarta:Do doja impresionet e një miku; Çfar ishte për ty si mik e si shkrimtar ?

Askush nuk do të donte të fliste për ndarjen e miqve, do të doja të mos e kisha këte rol. Të hënën e 18 majit 2020 -tës iku pa ndonjë lamtumirë se këto dy muaj ishim të izoluare disa kohë pa u takuar. Ikje që na dhëmbi shumë.

Me Shkëlzen Zallin njihem prej afro gjysëm shekulli si mik i letrave si mik ikohëve tona. Në vitin 1987 ai botoi librin e parë “Telefoni me cicërima” unë ndërkohë kisha botuar në organet e shtypit të asaj kohe dhe Shkëlzeni kishte botuar përpara në revista gazeta të kohës për fëmijë. Libri “Telefoni me cicërima “ishte për ne një dritë një shkëndi që e lumturonte ditën tonë kur mblidheshim për kafe dhe diskutonim me librin e tij nëpër duar ne Tropojë në Bajram Curri.

Ai ka punuar në administratë në Bajram Curri deri sa jemi takuar këtu në Radio Tirana ne vitin 1993..

Rezarta: Çfar mendon që e drejtonte Shkëlzenin tek bota e fëmijëve për të hyrë në mendjen e fëmijëve për të gjetur kyçin e hyrjes në zemrën e fëmijëve se nuk është e lehtë ? Sa mirë që ma bëre këtë pyetje.

Shkëlzeni nuk është vetëm një poet për fëmijë është aq sa i realizuardhe i jashtëzakonshëm edhe për të rritur por do të flas më vonë .

Si ju drejtua fëmijëve po; Dua tju them se Shkëlzeni ka qenë një këngetar nga më rallët dhe më të mirët e trevës së veriut dhe në Kosovë. Këngët e tij transmetoheshin në Radio Kukësin në Kosovë dëgjohej shumë, në Radio Tirana katër –pesë këngë këndoheshin edhe nëpër shkolla në të gjithë vendin.

Ka punuar në shtëpinë e kulturës ka qenë një nga artistët instrumentistët këngëtarët më të mirë të ansamblit Valbona dhe më vonë ansamblit

Dardanija.

Një nga drejtuesit të instrumentistëve e këngëtarëve të vegjël të shtëpisë pionieri të qytetit Bajram Curri. Që në rininë e hershme i ishte përkushtuar jetës kulturore dhe artistike dhe punës me fëmijë, kështu që më së miri e ilustron atë që Shkëlzeni ishte në botën e fëmijëve dhe e njihte shumë mirë atë .

Përveç talentit të lindur ai e kishte privilegj të punës çfar ka realizuar në jetën e tij. Edhe këtu në Radio Tirana u pozicionua në emisionet pë fëmijë .Në fondin e saj janë me qindra emisione.

Rezarta: Mirënjohja juaj ngaqë ai është marr me fëmijët me një botë të brishtë të bukur e të pafajshme a mendon që ka ndikuar që Shkëlzeni të mbetej i rrallë me vlerë pikërisht edhe prej kësaj, sepse kam ndjekur të gjithë komentet e miqve ndjenin jo thjesht ikjen e një njeriu por të një miku brilant .

Po, një njeri nuk thotë dot fjalë të mira, nuk bën dot gjëra të mira po nuk qe i tillë edhe vetë, dhe i tillë ka qënë e mbetet edhe Shkëlzeni .

Më duhet ti kthehem librave të tij pasi unë kam qenë redaktor i shumë librave të tij për fëmijë e të rritur,

27

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

është fituesi i shumë çmimeve pë r fëmijë është ndër letrarët dhe krijuesit më të mirë për fëmijë. E them me përgjegjësi këtë . Me kontributin e bashkëshortes koleges sonë Vjollca Fetahu Zalli, Shkëlzeni është i njohur anenembanë trojeve shqiptare në Kosovë në Maqedoninë e Veriut në Mal të zi e Diasporë dhe çdo vit në Panairin e librit në Tiranë e qytete të tjera të Shqipërisë Krijimtaria e Shkëlzenit është përkthyer edhe në gjuhën italiane nga e mirënjohura Klara Kodra me librin “Ditari i maces” e cila së së fundmi po përkthen edhe librin “Kurora me banane”të dy këta libra janë fitues çmimi.

Siç na tregoi dhe bashkëshortja Vjollca,Shkëlzeni së fundmi ka lënë një dorëshkrim në prozë,si dhe shumë materiale të tjera.

Pra ai vazhdonte të shkruane krahas punës si gazetar dhe angazhimeve të tjera deri në momentin e ikjes së tij të beftë,të parakohëshme në amshim.

Rezarta Ti ke redaktuar shumë libra të Shkëlzenit,cilat janë karakteristikat e poetit Shkëlzen Zalli?

Jaho Unë do doja që në këto momente të flisnin miq të tjerë krijues për fëmijë,si Pandeli Koçi që mund të flisnin në aspektin profesional,por unë një gjë dua të them për krijimtarinë,sidomos për fëmijë,të Shkëlzenit. Në vjershat e tij,ai kurrë nuk ishte moralizues,nuk thoshte kurrë “Mos”. Të gjitha ato mesazhe që përcillte dilnin natyrshëm nga brendia e poezisë,brendia e krijimit. Ishte fin,kjo është karakteristikë e poetit të lindur,jo poetit moralizues që bashkon rima dhe ndërton disa figura dhe mendon që ka bërë diçka për fëmijë,Shkëlzeni nuk ishte i atillë. Poezia e tij dallohet edhe për një nerv kombëtar. Shkëlzeni e kishte merak të përçonte,të lartësonte te fëmijët ato figura kombëtare. Ndër 28

librat e fundit ka qenë libri për Skënderbeun, në vitin e përkujtimit. Zalli ishte i kujdesshëm dhe i ndjeshëm për këto realitete,qoftë për figurat e larta kombëtare. Ishte i ndjeshëm shumë dhe për temën e Kosovës,edhe në poezitë për fëmijë që nuk është e lehtë,duke i qëndruar asaj që nuk binte në moralizim dhe letrarizma. E zgjidhte fabulën dhe e ndërtonte në mënyrë të natyrshme dhe e bënte që të ishte shumë e absorbueshme për fëmijët.

Dhe unë po mundohem të sjell një poezi që e kanë publikuar edhe kolegët “Dritaren e shpirtit”,nga libri me lirika “Dielli nën mjegull” Dikush po ma thyen dritaren e shpirtit Me shtizën që majë ka një eremit.

Shkërmoqet në rima fusha e poetit Dhe vargjet lakohen dimërave me slitë.

Shihemi diku, por jemi të verbër Përballë rrokopujës e nuk dimë se ç’themi.

Veç kur godasim sho-shoqin në thembër.

Vdekja e papritur na thotë se ku jemi.

Shkëlzen është mali përfaqësues i Tropojës.

Shkëlzen do të thotë shkëlqim dhe ai kishte krijuar brenda vetes një karakter si prej mali. Ai nuk donte të ndriçonte veten e tij më shumë se sa malin e vendlindjes së tij,Bjeshkët e Tropojës,alpet e Shqipërisë. Për këtë arsye atij i dha Zoti një dhunti të jetë poet e t’i këndojë Shkëlzenit. Ai vjen jo nga Eposi,por vjen si një poet e i brendshëm,si një ndriçim mëngjesor i Shkëlzenit dhe njëkohësisht si një mjegull që bie. Përsa i përket krijimtarisë që pati marrë në jetë për të përfaqësuar emrin e Shkëlzenit,ai kishte një përgjegjësi të madhe para krijimtarisë së tij.

Nëse keni ndjekur arkivat e Festivalit të Gjirokastrës,ai ka përshtatur një baladë të Dritëro Agollit, “Për Zylo Kamberin”kënduar nga dy fëmijë tropojanë dhe në orkestrinë Shkëlzeni vetë i dytë në çifteli me Shaban Mulën. Kanë marrë duartokitje,përgëzime jo vetëm nga spektatorët por edhe nga personalitete të kulturës e politikës së atëherëshme. Ka qenë bilbili i Tropojës që fëmi, fitues i çmimit të parë me urdhërin Naim Frashëri në Festivalin e muzikës popullore në Kukës 1971. Fatime Sokoli, Shkëlzen Zalli, Gëzim Nika e Fatmira Breçani siç është shprehur poeti Skënder Buçpapaj,në një shkrim , janë vlera kombëtarë të Tropojës .Që atëherë më ka

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! mbetur në mendje ai Shkëlzeni me kapuçin e Tropojës në krye dhe kur e kam takuar për herë të parë në Lidhjen e Shkrimtarëve,ashtu të heshtur,të burrëruar,mu duk një njeri që çuditeshe kur ia lexoje krijiimtarinë. Krijimtaria e Shkëlzenit vjen sot në dy profile të tij ose në dy peisazhe të tij;është peisazhi alpin, poezia alpine,boreale,me zanat,me kaltërimin e Valbonës,me fëshfërimën e Bjeshkëve,me tingujt,me zërat,gjithçka të bukur. Të cilat shfaqen edhe në tekstet e këngëve të Shkëlzenit,që i këndojnë shumë rapsodë,këngëtarë si Gëzim Nika,Fatmira Breçani.

Pjesa e dytë është poezia qytetëse(po marrim një term të Migjenit),ku është tjetër gjë,gati-gati fatalist. Në poezinë e Bjeshkës vetëm e zeza e korbave dallohej,asnjë e zezë tjetër dhe mjegulla e bukur që i bënte peisazhet më të mistershëm. Ndërsa në poezinë e qytetit,metropolit,ka një lloj zymtësie të jashtëzakonshme,një lloj tkurrje,një lloj tërheqjeje,një lloj futjeje në pluhur tashmë jo në mjegullën e kaltër të Bjeshkëve,por në smogun e qytetit.

Shkëlzeni e Vjollca,ishin një familje e mrekullueshme.

Të dy punonin në Radio Tirana. Vjollca e dashur,e mirë,e përkohur për t’i shërbyer të tjerëve,për të bërë punën e saj dhe për tu dukur gjithmonë e mirë në sytë e të tjerëve. Shkëlzeni burrëror,Shkëlzeni i Tropojës,në një marrëdhënie shumë të mirë,por Zoti nuk u dha fëmijë. Me siguri,atë vuajtje që ka pasur të mungesës së një fëmije ka ditur ta kompesojë mrekullisht,sepse ai i është afruar botës së fëmijëve dhe ka shkruar për ta në një profil krej tjetër nga poezia për të rritur. E njeh mirë psikologjinë e fëmijës,saqë duket sikur ka rritur 100 fëmijë gjatë jetës së tij. Ka një dashuri të madhe,ka një tingëllim,një muzikë poezia e tij për fëmijë,ndërsa poezia e të rriturve është më tepër me vargun e lirë,me vargun që “nuk kujdeset” për rimën,për metrikën,etj. Tek poezia për fëmijë ka një metrikë shumë të saktë,një figurshmëri të kthjellët kristaline. Duke qenë në Radio Tirana,ai kishte edhe emisionet për fëmijë. Ka bërë gjatë 30 viteve të punës së tij në Radio më shumë se 1000 emisione për fëmijë. I bënte skenarët me shumë përkushtim në makinë shkrimi,nuk punonte në kompjuter. I bënte me shumë dashuri dhe kujdesej që të regjistroheshin bukur. Në 30 vite Radio,në asnjërën prej emisioneve nuk gjendet zëri i Shkëlzenit. Në do ta dëgjosh zërin e tij,dëgjo këngën e “Komisarit” për heroin Birçe Sinomatin në vitin 1971 . I jam lutur të më vinte në emision, i kam lexuar krijimtarinë e tij,por vetë ai nuk shfaqej. Ai kishte një qasje të çuditshme ndaj krijimtarisë,ndaj poezisë së tij;ai “nuk e dinte” se është poet në kuptimin që rrinte para poezisë së tij sepse nuk i pëlqenin podiumet,nuk i pëlqente të bërtiste. Ai nuk u dëgjua të fliste me deklarata etj,etj. Ai ishte poet në mjegullën e tij të metaforës dhe të gjitha këto e përbëjnë personalitetin e tij.

Sapo e krijonte poezinë apo një vepër të tij këtu mbaronte misioni i tij si shkrimtar. Se kam parë kurrë të futej në shtëpi botuese. Vjollca,bashkëshortja e tij,një zonjë,ka meritën e madhe,siç kanë gratë e shkrimtarëve të tjerë,si Sadija e Dritëro Agollit,Helena për Kadarenë apo të

shkrimtarëve të botës.Ka pasur fatin që i ka qëlluar të ketë në jetë një grua të tillë që të kujdesej për krijimtarinë e tij.

Gjithmonë Vjollca ja merrte krijimet,pasi ai kalonte dorën e fundit,ja botonte,gjendej nëpër panaire,publikonte veprat e tij. Është meritë e Vjollcës që Shkëlzeni është vlerësuar në krijimtarinë e tij me shumë e shumë çmime,sidomos për Letërsinë për fëmijë. Për këtë është një nga shkrimtarët më të vlerësuar të letërsisë shqipe,qoftë në trojet shqiptare ashtu edhe jashtë saj.

Në krijimtarinë e tij për fëmijë kaltëron vendlindja e tij,është shkëlqimi i Shkëlzenit. E gjitha kjo e bën atë një krijues poliedrik. Vetëm një merak kam për krijimtarinë e Shkëlzenit,kam frikë se ajo pjesë që unë e vlerësoj më shumë,poezia për të rritur,që është maja e talentit të tij,në mënyrën si e ndërton situatën,si e sjell metaforën,ka gjëra të jashtëzakonshme të cilat mund t’i krahasoj me poezitë botërore,por kam frikë se kjo lloj krijimtarie do të hyjë në mjegull siç hyri Shkëlzeni kohët e fundit dhe që nuk është më. Fëmijët edhe kur të rriten,ata që kanë pasur takim me krijimtarinë e tij,do ta kujtojnë poezinë e tij,siç e kujtoj unë tani Ai iku papritur. Mbase i mungone ajri i Bjeshkëve dhe ai shkoi pa e patur ajërin e vendlindjes,pa i patur miqtë afër në këtë kohë.

Po lotoj për Shkëlzenin që shkëlzen akoma dhe do të vazhdojë të shkëlzejë.

DEMIR GJERGJI- Gazetar

-Mirënjohje dhe nderimLargimi i një krijuesi nga jeta është një lajm sa trishtues aq dhe pikëllues. Kështu ndodhi, edhe me shkrimtarin e talentuar të Letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj Shkëlzen Niman Zalli (27.11.1958 – 18.05.2020), i cili para pak ditësh, në mënyrë të papritur, u largua nga kjo botë. U largua, kur Letërsia shqipe për fëmijë kishte më shumë nevojë për fjalën e tij poetike e Shkëlzeni me botimet e tij ishte në vrullin e krijimtarisë së tij. U zvogëlua gjeografia e poetëve për fëmijë, dhe kjo është dëshpëruese për poezinë shqipe për fëmijë. Shkëlzeni me krijimtarinë e tij të begatë, si autor i rreth 45 librave për fëmijë, padyshim, qe përfaqësuesi më i spikatur i brezit të tij.

Për ne që e njohëm aq mirë, dhe që ishim bashkudhëtarë të kësaj letërsie, kujtimet për të janë të shumta. Shumë prej tyre, tani, do të kenë vlerat dhe hapësirat e mallit e të kujtesës. Kështu nuk harroj njohjen time të parë kur botonim në revistën “Fatosi”, takimet në panaire si në Tiranë e 29

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

TË HESHTUR IKJEN, SI ECJEN, TË RËNDË DHEMBJEN, SI PENËN!

Prishtinë, bisedat jo vetëm me Shkëlzenin për edhe me kolegë të tjerë për çështje të letërsisë, mbledhjet e ndryshme të Shoqatës dhe diskutimet letrare, intervistat e ndryshme që na mori si gazetar i Radio Tiranës, ardhjet e tij në Shkodër në kohë festivalesh ku ishte edhe autor tekstesh të shumë këngëve, humorin e shakatë e tij që i pëlqenin dhe i rrëfente aq bukur… Do ta kujtojmë poetin Shkëlzenin Zallin për shumëçka, por në radhë të parë si krijues e përkushtues serioz, që solli këndvështrime të reja, spontaitet e magji prej përralle në poezinë për fëmijë, veçanërisht për moshën parashkollore!..

Në krijimtarinë e tij të larmishme, krahas tregimit, përrallës, poemës, fabulës, tregimit në vargje, gjëagjëzës, etj., vendin kryesor e zuri poezia, dhe veçanërisht viteve të fundit poetika e tij u bë më interesante, sepse solli plot botë fëmijësh, plot lodrime e ëndrra, plot kureshtje e dëshira dhe ngjyra jete.

Këto ishin arsyet që shumë libra të tij patën vlerësime, si: – “Telefoni me Cicërima” (vjersha ) 1987, Fitues i çmimit të tretë kombëtar (75-vjetori i Pavarësisë); – “Shtëpia e Pranverës”( poezi per fëmijë ) 1997, Fitues i Çmimit mbarëkombëtar Ministria e Kulturës, ribotuar 2002, 2006; – “Treni me Gaztorë”(vjersha,fabula,gjëagjëza) 2004, nominuar për çmim nga Ministria e Kulturës 2005, ribotuar 2005, 2006, 2013; -“Vallëzimi i Qershizave” (vjersha, ilustrime, 2007), nominuar për çmimin “Odhise K. Grillo” në Panairin e librit 2007 në Tiranë, ribotuar 2013; – “Kush banon te syri” (vjersha, 2008), fitues i çmimit “Odhise Grillo “ në Panairin e Librit në Tiranë, ribotuar 2014; – “Zogj të 30

bardhë” (poezi për fëmijë, 2012), fitues i çmimit “Libri më i mirë për fëmijë” Panairi i 15- të i Librit Prishtinë; – “Kurora me banane” (fabula, 2015), fitues i çmimit “Libri më i mirë për fëmijë” Panairi i 18-të i Librit në Tiranë; – “Ditari i maces” (shqip – italisht), fitues në Panairin e katërt të Librit në Fier si Libri më i mirë për fëmijë, 2017; gjithashtu Fitues si përkthimi më i mirë nga prof. dr.

Klara Kodra në Festivalin Ditënetët e Librit, çmimi “Dritëro Agolli”, Tiranë, 2018; -“Gjergji takon Skënderbeun” (poemë për fëmijë), fitues si poema më e mirë në kuadrin e 550-vjetorit të Skënderbeut në Poetekën “Ndue Bytyçi” – Prizren, 2018, etj.

Po të vërejmë me kujdes librat e Shkëlzenit, prirja e tij ishte që edhe titulli të kishte magjinë dhe metaforën e përrallës, ashtu si shumë poezi. Ky ishte çelësi i komunikimit me lexuesin e vogël, të cilin e donte aq shumë. Po përmend: “Shkronjat në shtëpinë e fjalës”, “Kush banon te syri”, “Hënë nuk e pastroj dot”, “Bleta e Abetares”, “Fluturoj me erën”, “A kanë zogjtë edukatore?”, etj., etj.

Citoj: “Abetare, je e artë, / Buza jote buron mjaltë, / Cila zemër, ty s’të don, / Çdo fëmijë të ardhuron. // Dritë i sjellë bebes te syri, / Dhe shpërndan çdo perde hiri, /Era jote, bletë e parë, / Është tërfili me nektar. // Fluturon tek çdo fëmijë, / gërma jote si puhi. …” (poezia “Abetare”).

Një veçori tjetër i krijimtarisë së poetit është prania me finesë, brenda përceptimit të moshës, e elementëve të humorit, si: “Gomari pa një… vesh”, “Leci kërkon një Nastradin”, “Kur zogu prap të hyjë në vezë”, “Don Benkishoti në bjeshkë”, etj.

Citoj: “Pa në ëndërr, Leci vet, / Që e zgjodhën deputet. // -Heshtni, – tha Leci e shtoi / Lecurishten, do ta mbroj. // Çdo të hënë, këtu në sallë, / Veç një Lec, keni përballë. // Pse t’mos kemi dhe një Lec, / Që kërcen tamam si plesht? // Se dy leca, s’janë shumë, / Njëri flet, tjetri në gjumë. // Do ketë ligje prej vërteti, / Si them unë e si thotë… tjetri.” (poezia “Leci “deputet””).

Duke njohur biografinë artistike të poetit Shkëlzen Zalli, them që, çdo libër ka magjinë e vet, magji që fali talenti dhe frymëzimet e tij, ku krijoi një model poezie, që në mënyrë të dinjitetshme krijoi një profil të dallueshëm në rrjedhën e arritjet të poezisë

QERSHOR 2020

Shpirti i Shkëlzenit vargmjalt pushoftë i qetë në parajsën qiellore! sonë shqipe për fëmijë. Nga njëri libër poetik në tjetrin, vërehet frymëmarrja e gjerë tematike, me plot të papritura e me plot lodërzime, gjithëherë të shoqëruara me humor të këndshëm. Nga mënyra e rrëfimit të poezisë, dritës së motivit që të fal ajo, figuracionit të pasur, sistemit metrik e ndërtimit strukturor, të inteligjencies gjatë dialogimit e komunikimit … etj., të gjitha së toku flasin se burimorja e rrjedha e saj e ka amën te treva e vendlindjes së tij, në Begaj të Tropojës, që aq mirë këtë pasuri fatlume Shkëlzeni e shfrytëzoi dhe e vuri kulturalisht në dobi të krijimtarisë për fëmijë, me sukses. Dhe këtu qëndron e veçanta e poezisë së tij, identiteti poetik, që nuk është i studiuar me ndonjë përjashtim të vogël, si ai i analizave të studiuesve dr.

Xhevat Sylaj e dr. Rovena Vata.

Tek libri i parafundit, ai me titullin “Gjergji takon Skënderbeun”, isha në pozicionin e redaktorit. Imazhet e këtij flasin për talentin e autorit, një talent që po pushtonte maja të reja, që çuditërisht nuk u vlerësua nga juria e Ministrisë së Kulturës, në dhënien e çmimeve të saj.

Poema e ndërtuar me gjetje tharmi të identitetit Gjergj – Skënderbe përmes një poetike të veçantë me ngjyra kohe shpërfaq hijshëm porositë e Gjergjit – Skënderbe. Një poemë e ndërtuar mbi bazën e diemensioneve të porosive. Kjo është e veçanta, që ka thyer steriotipet në pasqyrimin e vizatimin e figurës së Skënderbeut. Krahas poemës, spikasin edhe motive të tjera poetike. Po ndalem te një grup poezish kushtuese e përkujtuese nga ana e autorit Zalli, që bëjnë fjalë për disa krijues të talentuar të letërsisë shqipe për fëmijë, të cilët kanë ndërruar jetë, si: Abdullah Thaçit, Gani Xhafollit, Odhise Grillos, Skënder Haskos. Filigrama e fjalës poetike është një homazh e kurorë nderimi për krijimtarinë e tyre në shërbim të Letërsisë shqipe për fëmijë. Dhe ky shkrim për Ty, miku im dhe i talentuar, Shkëlzen Zalli, le të jetë kurorë nderimi.

Krijimtaria jote mbetet testament poetik për gjeneratat me moshë ardhmërie.

Janë fatlumë ata që do të pijnë në gurrën poetike të poetit Shkëlzen Niman Zallit!

Në krijimtarinë e tij poeti Zalli, krahas shumë tipareve, shfaq edhe tiparin e

hapësirës. I tillë ishte në jetë, i tillë mbeti dhe në krijimtari.

Citoj: “Ne fëmijët, edhe përmbi letra, Dimë të gostitim, Vitfestën, me festa.

Ne, nuk dimë të bëjmë përmendore, Dimë si kënga jonë, Gdhendet me zanore.

Ne, fëmijët, të lirë e të lirë, Mblidhemi nën moshën, Që quhet HAPËSIRË.”

-poezia “Ne fëmijët” xhb. Shkoder, 19.05.2020

31

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

32