OBELISK 223 - JANAR 2020

OBELISK 223

JANAR 2020

Revistë periodike letraro-artistike Viti XII-të i botimit Nr.223/2020 Organ i Shtëpisë Botuese “ADA” Çmimi 100 lekë/ 1 €

ASTRIT BISHQEMI Krijues dhe studiues i shquar i letërsisë për fëmijë e të rinj

1

...........................

REVISTA OBELISK

12

botime vetëm

1200L Obelisk 223

Organ i Shtëpisë Botuese”ADA” www.botimetada.com Periodike letraro-artistike Viti XII-të i botimit - Nr.223 JANAR 2020 Del në datë 15 të çdo muaji.

Rregjistruar në ISSN International Centre 45 rue de Turbigo, 75003 PARIS FRANCE

ISSN: 2225-7896 Adresa e redaksisë: Rruga : Mihal Grameno Pall.32 Ap.7 Tiranë cel: +355 68 221 9016 e-mail: rlushi@yahoo.it

Përshëndetje!

Nëse ju pëlqen revista”OBELISK”, dhe shpresojmë t’ju pëlqejë, do të donim t’ju ftonim që të abonoheni për të qenë bashkëpunëtorë dhe lexues të rregullt të saj.

...........................

ABONOHU TANI

1200 LEKË

12muaj 2

Revistën “Obelisk” mund ta gjeni në të gjitha pikat e shitjes së gazetave dhe në libraritë kryesore në Shqipëri (me çmim 100 lekë), në Kosovë (me çmim 1 euro), e në Greqi (me çmim 1 euro).

“Obelisk” mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www.botimetada.com Abonimet Europë: 1 vit - 15 euro+pp, Amerikë: 1 vit - 20 usd+pp.

Për çdo vërejtje, sugjerim apo bashkëpunim kontaktoni në e-mail: rlushi@yahoo.it Nr. llog. B.K.T Emërtimi llogarisë: ADA Numri i llogarisë: 515006294CLPCLALLA6 IBAN-i: AL5620511650006294CLPRCLALLA Shtypet në shtypshkronjën e Shtëpisë Botuese “ADA” Tel: +355 69 320 5343 Tiranë 2020 Tirazhi: 500 copë

JANAR 2020

Editorial

Pse?!

Ne qëndrojmë përballë njëri - tjetrit që prej dymbëdhjetë vjetësh.

Nëse ke një ëndërr mbroje atë.

Unë kam shumë vite që e kam dhe e kam mbrojtur.

Ka qenë një ëndërr imja e kahershme kjo gjë, fatmirësisht tashmë e realizuar. Ëndrra ime quhet OBELISK U mundova të krijoj një hapsirë për tërë ata që kishin diçka për të thënë dhe kjo për shkak të diçkaje që më shtynte drejt së mirës. Për të qënë realist, fillimisht u ndjeva disi krenar për nismën dhe për kohën në të cilën po e zbatoja këtë projekt.

Kjo që bëj është e vështirë.

Nëse do të ishte e lehtë do të ishte e mërzitshme. E mua gjërat e mërzitshme nuk më pëlqejnë.

Gjithkush që merret me shkrime e që ka një lidhje me shtypin duhet ta marrë disi me mend vështirësinë e punës sime.

Megjithatë, emrat e ardhur në

revistë dhe puna e palodhur e njerëzve që më rrethojnë, ta heqin sadopak mërzinë edhe të problemeve financiare të revistës, në dukje të palidhura me ato letrare. Ajo që vërej dhe që më shqetëson në këta 223 numra të revistës është konkluzioni tashmë i mirënjohur, se lexohet pak.

Pse?!

Arsyet janë të shumta. Në një punë, sado pasionante qoftë ajo, mungesa e lexuesit është vrastare. Do të ishte e tmerrshme të mos analizohej me seriozitetin më të madh shkaku i mungesës së nevojës për lexim nga mos(lexuesit) shqiptarë.

Do të doja që hapësira e kësaj reviste të jetë veçse një balsam për të ndihmuar në shërimin e plagëve tona të shpirtit, për t’i shpëtuar braktisjes së njeriut si krijesë, për të larguar vetminë e pashërueshme të krijuesit.

Vendosa të marr fjalën e të jetoj me të.

Rasti më jepet në çdo numër të revistës dhe unë në çdo numër të saj dua të komunikoj me Ju, për problemet tona të përbashkëta, për problemet që vërtet na shqetësojnë.

Me respekt botuesi

3

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Lasgushi nën ritmin daktil NGA Erget Cenolli Lasgush Poradeci është mjeshtri më i madh i ritmit në poezinë shqipe. Vargu lasgushjan është një muzikë e brendshme, që porsa e lexon të krijon në vetvete imazhet e tingujve gurgullues që të pushtojnë të gjithin. Larminë e vargjeve, pikturimeve poetike të natyrës, trajtesave filozofike poetike dhe sidomos erotizmin poetik, e shoqërojnë ritme e nota të ndryshme, që herë herë të duken të panjohura e herë herë që rrjedhin për së lashti. Kujtomë “Kënga pleqërishte”, ku tingujt ngjiten e zbresin, shuhen e ngjallen nën një rregullsi polifonike. Ritmet , siç e shkrova më lart, janë të larmishme: daktilë, troke , sponde, jambe etj.

Një prej vjershave tipike të ritmit daktil, është “Vallja e luleve”, që fillon me strofën: Vijnë vashat, valle –valle, Gush’e gji stolisura.

Një pëllumb, një sysorkadhe, Seç vjen m’e mbollisura.

Në vargjet 3 dhe 4, fjalët stolisura dhe mbollisura, janë ndërtuar me ritem daktil, me nje/ i/ të zgjatur dhe/ u/ dhe /a/ të shkurtra. Kujtojmë se në sitemin silabotonik, daktili përfaqëson një 4

rrokje të gjatë apo të theksuar dhe dy të shkurtra apo të patheksuara. E gjithë vjersha shkon, ashtu siç e ka titullin, nën imazhin e një valleje, mrekullisht harmonike: Ç’m’i ka hije shtat’ i hedhur, Hije kraharu´ari, Pa fillon me zë të dredhur Motra së këndu´ari

Ju që niseni për lule, Shoqe moj të mi´jëza Merr-më-ni as edhe mua Ndër pyje kori´jëza Nga studiuesit ky lloj vargu është quajtur edhe “varg rrëshqitës” dhe kjo na bën të bindemi se ky lloj rritmi është një ritëm natyral Ilir, pasi na kujton totemin kryesor të tyre që ishte gjarpëri apo E Ëma e Vatrës. Duke folur për kultin e gjarpërit, prof. dr. Mark Tirta thotë: ” Studiuesit, ndër ta dua të përmend R. Ferri e A. Stipteviq, në

JANAR 2020

Lasgushi nën ritmin daktil sajë të shqyrtimit të një materiali mjaft të gjerë, kanë arritur në përfundimin se një nga vatrat ku ky kult ka pasur në lashtësi një përhapje e një peshë të veçantë kanë qenë trojet e Ilirëve.

Për më tepër, për këtë kult ka pasur vazhdimësi dhe në Arbërit e Mesjetës e deri në Shqiptarët e sotëm.” (“Mitologjia ndër shqiptarë”, f. 146147). Na bind për këtë edhe vetë Lasgushi kur në strofën e 6-shtë thotë: Në ju pyeçin për mua: Ç’u bë flokbanu´sheja?

Thoni, se më një përrua E zu gjarpëru´sheja: (theksi, pra përzgjatja ndodh gjithmone në rrokjen e 3-të nga fundi) Duke iu kthyer ritmit të valles, do të ishte më frytdhënëse për lexuesin e apasionuar, që duke kënduar vjershën të dëgjonte Vallen Pogonishte, për të cilën jam i bindur se është një prej valleve më të e origjinale të trojeve tona (natyrisht duke e pastruar nga përpunimet dhe devijimet që mund t’i ketë bërë koha). Në këtë valle gjithshka “rrëshqet” bukur e natyrshëm dhe valltarët ecin varg e vistër pas njëri-tjetrit me lakime që të krijojnë përshtypjen e gjarpërit apo nepërkës, që shkon rrëshqanthi nëpër bar e lule. Këtë rrëshqitje lozonjare vetë populli e ka mishëruar me vargjet: “Më vrave, të vraftë pika/ moj nepërka pikapika…”

Edhe poezia e Lasgushit është nën rrëshqitjen lozonjare të “Valles së vashave”, që shkojnë ngadale duke kthyer kokën të presin shoqen e vonuar (të mbollisur). Kjo shoqe e “mbollisur”, është kaq e vonuar pasi është stolisur e rregulluar për t’u takuar me trimin, i cili duket se vjen i shndërruar në formën e “gjarpërushes”, që do të

pushtojë belin e flutërës ( e për saktësim, këtu duhet të kujtojmë se edhe flutura rrjedh nga një kafshëzë që para se t’i dilnin krahët, ka qenë kafshëz rrëshqitëse). Ndaj vjersha mbaron me vargjet: Thoni se ndaj një burimi Me-të patë flu´turën: Thoni, seç e zuri trimi Atë bel-këpu´turën.

Pra, fjala e fundit e vargjeve 3 dhe 4 në të shtatë strofat, është hojëzuar mjeshtërisht nën ritmin daktil, ndaj edhe “Vallja e vashave”, rrëshqet lodrueshëm, ndër pyje, korijëza, luleza e lëndinëza lasgushjane. ©Erget Cenolli

5

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

DERA E LEMES nga JANI DURI Që të vegjël e kemi pas dëgjuar shprehjen e tiranësve të vjetër: “Vizhdo ti, vizhdo, se ke për ta pa Dern’ e Lemes!”

Kot që të pyesje se ku e kishte shtëpinë Lemja, ata e kishin fjalën për derën e .... burgut.

Atëhere Dera e Lemes ishte një lemeri e vërtetë. Të futeshe në të, nuk ishte vetëm fatkeqësi po edhe turp i madh për familjen.

Lëre pastaj se ç’hiqte i ziu apo e zeza atje brenda nga Lemja që sipas përfytyrimit tonë fëminor, duhej të qe ndonjë lubi, ndërkohë që në të vërtetë, nënkuptonte hetuesinë apo edhe vetë qeverinë.

Edhe atëhere qeveria bënte po këtë gjë si sot, ndërtonte Shqipërinë duke e lënë pas dore njerinë të cilin vetë fukurallëku e çonte drejt Derës së Lemes. Por kjo nuk kishte rëndësi, se kush po pyet sa njerëz ke atje brenda, kur ti i tregon veprat e mëdha që ke arritur të bësh nën udhëheqjen tënde dhe ah, sa keq që ty t’u dha një popull kaq i vogël për të udhëhequr e nuk t’u dha psh populli francez! Po le t’i lemë këto, tani e rendësishme është që Shqipëria të futet në Europë. Se ashtu nisi, me parrullën “ E duam Shqipërinë si gjithë Europa”.

Shqipërinë, pra. Nuk thuhej “I duam shqiptarët tanë të bëhen europianë”! Jo, nuk thuhej sepse mendohet që do të ishte e njëjta gjë. Por nuk është e njëjta gjë. Sepse si mund të hyjë Shqipëria në Europë kur shqiptarët po hyjnë me shumicë në Derën e Lemes?

Pse ne qenkemi me shumë me derën e Lemes se sa me portën e Europës? Kjo 6

është çudi e madhe. Qeveria drejt Europësshqiptarët drejt Derës së Lemes! Me gjithë këto të mira që po bëjnë për ta, me rrugë, me autostrada, me supermarkete gjigande... ata prap atje e kanë mendjen, tek Lemja.

Nuk lenë gjë pa bërë për të hyrë atje, drogë, vjedhje, vrasje, prostitucion, korrupsion.... të gjitha ç’duan gjykatat që të të paisin me vizë për të hyrë në derën e Lemes, me afat të shkurtër apo të gjatë, sipas dëshirës.

“Po pse more?!- çuditen ata lart, - ne themi “Shqipëria po ndryshon” kurse shqiptarët hiç, nuk ndryshojnë.

Thonë se i kemi lënë pa punë, thonë se i kemi lënë pa bukë, copë-copë, pa shtëpi e katandi dhe po kacmerojnë dynjanë duke lypur rrugëve e duke kërkuar nëpër kazanët e plehrave. Po ejani të hyjmë në Europë një herë, u themi.

Ata nuk dëgjojnë.

Ata duan Lemen, - O Leme, o shpirt!bërtasin.

Detyrohemi të ndërtojmë burgje të rinj, ç’të bëjmë? Sa të rrimë të hapim vende pune, më mirë hapim burgje. Sa të pakësojmë varfërinë më mirë bëjmë ca vepra të mëdha, pasurohemi vetë një çikë, që të paktën, të bindet Europa ta shohë me sytë e saj sa përpara po ecim e sa i jemi afruar ne. Se të jetë për këta? Kurrë nuk kemi për të hyrë në Europë” – thonë, pra ata lart.

Dhe ndërsa atyre u duket se po ecin drejt Europës, nganjëherë gjithë frikë e kthejnë kokën dhe me bisht të syrit e shohin edhe vetë Derën e Lemes...

Marrë nga libri “Ftesë në Psikiatri Dhe të tjera të kësaj natyre” botim i shtëpisë botuese “ADA”

JANAR 2020

Cikël poetik nga Oliana Dadolli KUR NATA HESHT Kur nata hesht Njeriu vdes, Më nuk flet As frymë s’merr!

Kur qielli mbyllet Dhe ndrisin yjet, Njeriu fle S’di frymë a merr!

Kur nata flet Shkund lumturinë, Ndrin veç një yll Dhe zgjon njerinë!

Brenda njeriut Varros magjinë!

AD INFINITUM Një herë kam dashur t’i numëroj yjet, Strukur në dritaren e dhomës, Nëpër xham, Vizatoj forma me to

Si dëshira të paplotësuara! Ç’dëshira mund të ketë një fëmijë?

Që di vetëm të numërojë, Di veç rrugën e Kumtrit, Afërditën e Yllin Polar?

I kalon tangjent, Pa hyrë thellë në kuptim!

Yjet si lodra që zbresin në duar, Që djegin e falin lumturi, Hapësirë e qiellit si jeta jonë, Pa asnjë re, si pafajësi!

Yjet janë gjithmonë atje, Në mesnatë shkëlqejnë më shumë, Ndriçimi i largët që mallin tret, Ngadalë, i heshtur, vjen pranë tek unë!

STOLI I PUTHJEVE Pas shumë vitesh sot U ula në stolin e skajshëm të mbushur me puthje!

Dora më ledhaton faqen si dikur, Më puthi dhe njëherë si atëherë Plot mall, plot zjarr!

Në kujtime rrënjosesh përsëri, Të shoh tej shpirtit tim E humbet nëpër lartësi malesh!

Puthje shiu borëshkrirë!

Të thashë ndonjëherë: Më fal?

Apo falja s’kish fjalë?

Nga stoli me puthje u çova sot Një stuhi ere më mbështjell Dhe e marr pas!

7

...........................

REVISTA OBELISK

Cikël poetik nga Oliana Dadolli Kur iki, Kokën mbrapa kthej E me kujtimet flas…

RRUGËTIM NË KOHË A mundesh ti Të mbushësh gotën blu Në një ditë?

Në një javë?

Në një shekull?!

A mundem unë Të kris gotën bosh Në një fjalë?

Në një çast?

Në një zë?!

A mundet jeta Të mbajë peshën e saj Në një gjethe breshër-goditur?!

Një jetë e tretur ëndrrash, Frymë, e ndarë veçmas në dy trupa, Rrudha të fisme që nuk fshihen dot, Pluhur i kohës i shtruar midis, Unë, naive, çdo kohë, Ti, egoist!

SHI LULE GËSHTENJASH Hije e hidhur gështenjash të egra Bie në këtë qytet, Mallin e brengosur Dot më s’e ndreq!

...........................

8

Edhe këtë pranverë, Shi i trishtë që pikëllon, Në këtë qytet të brishtë, Ku e djeshmja më trishton!

NOSTALGJI Ëndërr vjedhur diku Roman apo romancë, Treni Orient Ekspres Shtyhet tej si valë!

Ndër vale deti, toke, ëndrre Imazhe filmash, librash jete, Aroma lulesh nga nostalgjia Çelin si të jetë mëngjes!

Lule të largëta të kohës sonë, Si orkide harruar në qelq, Të na kujtojnë, sa vonë, sa vonë Ngjyrat që jeta i ruante për ne!

ZOGU ÇUKITËS Një zog, në qiell u ngrit Me sqep çukiti poezitë, Dhe u fut aq thellë brenda Në zgjime, në ëndrra! Çukit këtu, çukit atje Mbi trajta ëndrrash ngritur, Me penë, dhimbjen pikturuar Shpirtin thellë trazuar!

JANAR 2020

Tregim

SHAMIA ME TRËNDELINË nga VITA

-Klara, Klara,- dëgjoi ta shkundte Bardhyli nga supet.

-Çfarë ke?... Klara hapi sytë dhe ndjeu që ishte e tëra e mbuluar me djersë. Filloi të dridhej dhe dy lotë si sumbulla të mëdha i rrëshqitën faqeve.

-Pe ndonjë ëndërr të keqe?- e pyeti Bardhyli.

Ajo struku kokën në krahërorin e Bardhylit dhe nuk foli. Ai i përkëdheli flokët dhe me dorën tjetër i fshiu lotët që vazhdonin të binin... Me siguri ndonjë ëndërr mëngjesi, mendoi ai duke u larguar të bënte kafenë dhe nuk e ngacmoi më.

-Më duhet të shkoj disa ditë nga mamaja,- tha Klara, duke gjerbur kafenë që Bardhyli ia kishte sjellë në shtrat.

-Ku është problemi?- i tha ai, - këtë fundjavë të shoqëroj unë dhe shkojmë.

-Jo, nuk mund të pres fundjavën, po nisem sot,- e bëri fakt të kryer ajo...Paska parë në ëndërr të ëmën mendoi Bardhyli...

-OK., zemër shko, e mos u shqetëso për butikun, kujdesem unë.

Mamaja e Klarës jetonte e vetme në një fshat të largët nga qyteti ku banonin ata. Ndërsa babai kishte kohë që i kishte lënë, një vëlla dhe një motër jetonin në Amerikë dhe vinin shumë rrallë. Me gjithë këmbënguljen e Klarës për të ardhur e për të jetuar me ta në qytet, ajo kurrë nuk e lëshoi shtëpinë e saj.

-Nëse një ditë do ta ndiej të nevojshme të vij, do të të them,- e qetësonte Klarën me një buzëqeshje të ëmbël. Kishte goxha kohë që Klara nuk kishte vajtur ta shikonte. I telefononte çdo ditë dhe një kushërirë që banonte afër shpesh e informonte për çdo gjë.

Edhe pse fëmijët nuk jetonin me Klarën dhe Bardhylin, njëri nga djemtë akoma studionte jashtë shtetit, ndërsa tjetri, sapo u diplomua, e mbajtën pedagog në të njëjtin universitet ku studioi, Klara përsëri ishte shumë e ngarkuar me butikun. Kishin rroba mode dhe prania e Klarës me buzëqeshjen e ëmbël dhe mënyrën e sjellshme që e karakterizonte ishte e domosdoshme në butik.

Ishte gati pas dreke dhe autobusi që e solli Klarën në fshat të linte pak larg nga shtëpia, por ajo, sa herë që kthehej, e bënte me kënaqësi më këmbë atë copë rrugë. Aty çdo gur sokaku i fliste me dashuri për fëmijërinë e saj. Njihte çdo kërcitje porte, çdo zë....

Sa herë që vinte aty, pa e kuptuar, ajo kthehej në tjetër

BLLOSHMI KOZELI

njeri, përqafonte nënat në çdo portë, përkëdhelte kokën e fëmijëve e kthente shpotitë e bashkëmoshatarëve të saj tashmë gjyshër, për qytetaren trendi që dashuron fshatin... Këtë radhë diçka e shtynte të shkonte sa më shpejt në shtëpi të përqafonte nënën. Ëndrra e mëngjesit i kishte lënë një shije të keqe. Shtyu portën e shtëpisë dhe u gjend sakaq në oborr. U çudit kur nuk e pa nënën të ulur nën hijen e hardhisë ku rrinte zakonisht. Mbajti vesh, nga brenda dëgjohej zëri i kushërirës. Ajo mori frymë e lehtësuar dhe u drejtua në derën e shtëpisë, e hapi me një lëvizje të shpejtë të dorës dhe, përballë në divanin e dhomës së ndenjës pa të ëmën. Ajo u shtang kur pa Klarën të hynte dhe menjëherë iu drejtua kushërisës me ton qortues: -Lili!!! …

-Jo, ngriti supet ajo,-nuk e kam lajmëruar unë.

-Mama, çfarë ke?,- pyeti e shqëtesuar Klara...

-Po asgjë, moj bijë... Pimë nga një kafe me Lilin dhe u shtriva pak e po bëjmë muhabet,- gënjeu ajo.

Lili uli sytë që të mos zbulonte gënjeshtrën e sapo thënë. Klara e përqafoi fort nënën dhe ndieu që i kishte munguar shumë. Kushërira i solli kafenë dhe bashkë me të edhe një copë pengjir që e kishte sjellë nga shtëpia e saj në mëngjes...

Nëna mundohej të buzëqeshte, por dukej hapur se e bënte vetëm që t'i mbushte mendjen Klarës që ishte mirë. Lili, kur po lanin sëbashku enët e darkës në kuzhinë, i tha që mamaja kishte disa ditë që nuk ndihej mirë, nuk hante si më parë dhe kishte një kollë që i shkulte mushkëritë gjithë natën. Por ajo e kishte ndaluar rreptësisht Lilin që t'i tregonte Klarës, sepse, sipas saj, ishte diçka e lehtë që do të kalonte shpejt.

Kur u kthye në dhomën e ndenjes, Klara pa që nëna dremiste dhe iu mblodh një lëmsh në grykë kur e pa ashtu të vogël, të dobët dhe një hije e lehtë e zbehtë i kishte mbuluar fytyrën. Ajo nuk ishte ankuar kurrë për faktin që jetonte vetëm, nuk u kishte dhënë asnjë problem fëmijëve të saj me kërkesa e me ankime të kota. Klara e mbuloi me një batanije të hollë dhe u shtri te divani tjetër. Nuk po e zgjoj, mendoi, po flemë këtu.

Atë natë nëna u kollit shpesh, disa herë u mbulua me djersë dhe Klara u detyrua ta ndërronte.- Ke marrë të ftohtë,-i tha Klara, ndërsa nëna, si fëmijë e zënë në faj, i thonte që nuk kishte asgjë e të nesërmen do ndihej më mirë...

9

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

SHAMIA ME TRËNDELINË Atë mëngjes Klara i telefonoi mjekut të fshatit, që erdhi menjëherë. Ai e vizitoi gjatë, aq sa nëna po e ngacmonte duke i thënë se “ti rri kaq gjatë me mua, po me te rejat sa rri?”. Ai i buzëqeshi lehtë, mbushi një recetë shpejt e shpejt dhe ia zgjati Klarës, duke i thënë që mjekimi duhej të fillonte menjëherë. Klara mundohej të ishte e qetë përpara nënës, doli të shkonte në farmaci dhe rrugës i telefonoi Bardhylit e i tha që nuk do të kthehej për disa ditë derisa nëna të bëhej më mirë. Mori ilaçet e mamasë në farmacinë e vetme të fshatit dhe u kthye rrëmbimthi në shtëpi, sikur nuk donte të linte asnjë moment pa shijuar me mamanë.

E gjeti të përkulur në arkëzën e saj në fund të odës.

Ishte një arkëz druri e gdhendur me motive floreale që u shërbente nuseve për të mbajtur pajën. Sa herë që nëna hapte atë arkëz kur ishin të vegjël shtëpia kundërmonte erë trëndelinë. Edhe sot kjo aromë e mbushi dhomën. Klara iu afrua ngadalë dhe pa që në dorë mamaja kishte një shami. E vështronte dhe dukej sikur po e përkëdhelte me sy. Ajo e vuri re ardhjen e së bijës dhe filloi të tregonte: - Kjo është shamia që më ka dhuruar babai juaj.

Ishte koha kur akoma dashuritë dhe martesat nuk ishin njësoj si në kohët e sotme. Atëherë njerëzit dërgonin mblesë për t'u fejuar. Dhe një ditë në portën tonë trokiti një burrë i pashëm rreth të pesëdhjetave që të gjithë në fshat e mbanin si njeri të mënçur. Pasi u përshëndetën me babanë, u futën në odën e miqve.

-Grua,- kafenë, -dëgjova zërin e babait,- shko edhe në qilar e na merr atë shishen e rakisë së parvjetshme.

Nëna hynte e dilte nga oda me një buzëqeshje që nuk dija ta dalloja në ishte e lumtur apo ndihej në faj...

Pasi ai burri iku, nëna erdhi drejt meje me një shami të purpurtë me trëndafila.

- Bijë, të ka kërkuar i biri i Gjergjit për nuse,- më tha duke më zgjatur shaminë. Unë u drodha e tëra dhe më ra gjergjefi nga dora. Sapo i kisha mbushur të gjashtëmbëdhjetat. Kisha dëgjuar për të birin e Gjergjit, vajzat në krua flisnin gjithmonë ,ai ishte një djalë i bukur bojalli, me shpatulla të gjera, shkonte e vinte me karvanet që merrnin e përcillnin njerëz për në Stamboll, siç thonin njerëzit në fshat, unë e kisha parë vetëm një herë shkarazi por nuk mendoja kurrë që ai mund të më kishte vënë re...Nëna vazhdonte të tregonte, duke shtrënguar fort shaminë në duar.- Me këtë shami unë isha fejuar dhe babai kishte dhënë pëlqimin e tij. Shkoja çdo ditë, nxirrja shaminë nga arkëza, i merrja erë, e përkëdhelja dhe përsëri e futja aty. Ai ishte gjithmonë i ikur,në shtegëtimet e tij me 10

karvanet.

Një herë, kur u kthye, më gjeti te kroi i fshatit dhe, me një buzëqeshje prej djali çapkën më kërkoi ujë.

Unë u hutova aq shumë sa më ra shtëmba nga duart dhe u thye. Ai qeshi e më pëshpëriti: “në javën e parë të vjeshtës së dytë do të kemi dasmën” dhe u largua.

Mbas disa ditësh mblesi erdhi në shtëpi dhe prenë ditën e dasmës...

Isha një grua e lumtur, ai ishte një baba dhe një bashkëshort i mrekullueshëm. E doja shumë dhe pas punëve të ditës mezi prisja të binte mbrëmja e të vinte ai moment i bukur të mbeteshim vetëm në dhomën tonë.Vetëm se jeta e tij qe shumë e shkurtër. Në një pritë nga kaçakët në një natë gjatë udhëtimit ai kishte humbur jetën dhe nga ai më mbeti vetëm kjo shami dhe ju...

Vështrimi i nënës u bë më i përhumbur dhe në sytë e saj dallova dy lotë që kishin vështirësi të zbrisnin në faqet e rreshkura të nënës. Ajo i mori erë përsëri shamisë, e shtrëngoi në duart e saj të fishkura dhe, papritur, ma zgjati mua... -Merre bijë... Dhe ruaje shaminë e stambolliut... Pas këtyre fjalëve e zuri gjumi.

Unë e shtrëngova fort shaminë dhe gati më erdhi turp nga vetja për unazat e shumta që më mbulonin gishtat. Bardhyli më dhuronte nga një në çdo përvjetor e unë nuk kënaqesha kurrë E pashë mamanë në atë gjumë të paqtë e mendova që ilaçet kishin filluar të bënin efektin e tyre e ajo po përmirësohej. Por në mendje më mbeti ai rrëfim i saj aq i bukur për rininë dhe jetën e vet. Asnjëherë nuk më kishte folur kështu, me detaje të tilla, sidoqë e njihnim jetën e saj mirë. E mbulova ngadalë dhe, për të mos e shqetësuar gjatë natës, u shtriva në krevatin tjetër që ndodhej në dhomën e madhe. Shamia me erë trëndelinë përhapte aromën e saj mbi jastekun tim.

Gjatë natës nëna nuk u kollit asnjëherë.

Të nesërmen u ngrita me ngadalë, vajta e përgatita kafenë dhe ia solla në dhomë tek shtrati. Hapa perdet dhe dritaren, nga ku hynë rrezet e një dielli të ngrohtë që u derdhën deri në shtratin ku flinte nëna. U afrova ngadalë për ta zgjuar. Por dora e saj e ftohtë më dha sinjalin më të dhimbshëm të jetës sime. Mamaja nuk ishte më. Ishte shuar në heshtje atë natë mes kujtimeve të bukura për stambolliun e saj.

Në dhomë vazhdonte të parfumonte shamia me trëndelinë.

JANAR 2020

Cikël poetik nga Lulzana Dauti Ndjek ëndrrën Kur unë e vogël isha, im atë më mësonte të ecja ngadalë.

Më mbante dorën gjithmonë që të mos rrëzohesha në tokë.

Njoha rrugë plot me errësirë si dhe të tjera rrugë me dritë.

Binin pikat pa u ndalur mëkatet s’arrinin t’i lanin.

Tani, jo, nuk bie më shi, dielli s’lind, nuk je as ti.

Stina e dashurisë

Dhe bota nuk ishte jo aspak, ajo që e vogël unë kisha parë.

Dimri shtroi një çarçaf me dëborë, një copëz akulli unë mbaja në dorë.

Babai më mësoi të mos ndaloj edhe nëse lodhja më pushton.

Mbulesë e bardhë shtruar gjithandej, përjetësisht aty unë dua që të fle.

Edhe nëse rrëzohem e vritem, në këmbë sërish të ngrihem.

Në trupin tim dimri ka bërë strehë, asgjë s’do te jetë njëlloj si atëherë.

Që të ndjek ëndrrën edhe pse është larg dhe dot nuk e gjej.

Stinën e dashurisë s’e kërkoj kurrë, se ishte ajo që më lëndoi aq shumë!

Dielli nuk lind Dikur e preferoja diellin, po më tepër ditën me shi, ndodhte të fiksoja qiellin, në çdo pikë të kujtoja ty.

Përdhunimi i mendjes Shumë këngëtarë s’dinë të këndojnë e të flasin, dinë vetëm të bëjnë skandale dhe të ulërasin.

11

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Cikël poetik nga Lulzana Dauti Shumë politikanë që shtetin sot po e drejtojnë, me dogma dhe fe popullin duan ta mashtrojnë.

Shumë njerëz normalë shtiren e mbahen - vip, dinjitetin e tyre ata dinë që ta shesin fare lirë.

Veprojnë e mendojnë: “Qëllimi justifikon mjetet”, kushedi një ditë si do të përfundojnë të shkretët.

Ndjekin shtigje, monopate, larg duan të arrijnë dhe tjetrin si pluhur ata përpiqen që ta fshijnë.

Lërini marifetet e shtirjet, jemi të gjithë njëlloj, o njerëz, dashuri plot duhet në kohën tonë!

Vendlindja E vogël isha, nga vendlindja u largova, mallin e dashurinë me vete unë i mora.

Minutat me të afërmit unë i numëroja, me lot në sy asnjë fjalë dot nuk u thoja.

Dhe mora rrugën e gjatë, duke ikur në një drejtim, ashtu, fare të paditur.

Për një jetë më të mirë unë u nisa dhe çdo gjë në vendlindje e braktisa.

Shtëpia më falte vetëm ngrohtësi, kurse mërgimi dimër dhe ftohtësi.

Shihja familje të bashkuara me mall, mendoja për njerëzit e mi duke qarë.

Në jetë unë kam udhëtuar shumë, në dashuri me vendlindjen rashë unë.

Me duar bosh linda, ashtu do të vdes, vendin tim, jo, për asgjë nuk e shes.

12

Të gjithë jemi njësoj Sikur bota të mos ishte e ndarë në shumë klasa, mos ekzistonin të pasur, të varfër s’do kish gjasa.

Seleksionimi i njerëzve sipas pasurisë e varfërisë, ky është përkthimi me i mirë i tragjedisë.

Dallimet janë të mëdha e të thella si një oqean, të bëjnë te jesh i egër dhe të kesh zemër luani.

I pasur apo i varfër, pikërisht këtu është problemi, të jemi të gjithë të barabartë, të ndryshohet istemi.

Hip se të vrava e zbrit se të vrava, kjo është dilema, të rebelohesh a të heshtësh në një botë plot rrena?

Kokën ngrije lart dhe ec përpara vetëm me dinjitet, këtij imazhi asnjëherë s’ka për t’ju njollosur portreti.

JANAR 2020

Tregim

NJË NGJARJE E VEÇANTË MARK TUEIN

Një javë krejt e veçantë filloi për Santijonin, një javë historike...

Helmuesi Gadijo' duhej të paraqitej në Gjykatën Penale, për të dhënë llogari për krimet e tij...

E gjithë qyteza e vogël ziente...

Kishin këtu e gjashtë muaj, që flisnin vetëm për Gadijonë dhe për shpirtin e tij të zi, të mallkuar...

Dhe me të drejtë.

Pa mendoni që ai kishte helmuar gruan e vet, vjehrrën, tre fëmijtë e tij e bashkë me ta edhe dy qentë e shtëpisë...

Kjo ishte e tmerrshme, e padëgjuar, e paimagjinueshme!...

Ndërgjegjja e banorëve të Santijonit ishte e revoltuar dhe ndjente një etje të madhe për t'u qetësuar...

-E gjora grua !...-thoshnin.

-E gjora vjehrrë !...

-Të gjorët fëmijë !...

-Të gjorët qen !...

Ata që zgjuan simpatinë më të madhe tek të gjithë, ishin dy qentë, dy qentë lodërtarë, të cilët santijonezët ishin mësuar t'i shihnin rregullisht në rrugën Gamveta, njerin me fjongo të trëndafiltë, tjetrin me fjongo të kaltër...

Ah, është e tmerrshme, që një njeri të vrasë pa kurrfarë shkaku dy qënie kaq të uruara të zotit!

Por ajo që e ngriti në kulm zemëratën e banorëve të qytezës së vogël, ishte se Gadijo nuk i pranonte krimet e tij.

Përbindëshi, hipokrizonte dhe bënte të paditurin, duke mos pranuar asgjë prej gjëje...

Bënte be e rrufe për të gjithë zotat e shenjtët, se nuk kishte helmuar askënd, se ishin në gabim, se ishte pre e shpifjeve dhe e trillimeve, se tjetërkush ishte autori i atij krimi të rëndë, po kurrsesi ai...

Po hetuesi nuk jua vinte veshin përrallave të tilla.

Brenda hapësirës kohore prej gjashtë muajsh nga dita e krimit, ai kishte mundur të evidentonte faktet më bindës, që vërtetonin fajësinë e Gadijosë.

Këto fakte ishin plot shtatë dhe mjaftonin për t'i prerë kokën shtatë herë Gadijosë, ndërkohë që natyra dorështrënguar i kishte dhënë vetëm një të tillë. Për këtë shkak hetuesi ishte mëse i sigurt, se helmuesi nuk do t'i shpëtonte varjes. Këtë gjë e dinte edhe vet Gadijo, i cili në ëndrra shikonte karamanjollën...

Kishte disa ditë, që qyteti përgatitej me një seriozitet të rreptë zyrtar, për këtë ndodhi të veçantë...

Gazetat nuk shkruanin pothuajse për asnjë temë tjetër veç gjyqit, ndërsa të gjithë banorët e zonës nuk flisnin për gjë tjetër, veçse për gjyqin e ardhshëm të kriminelit të tmerrshëm...

Edhe në qytetet fqinjë, bile edhe në Paris, emri i Gadijosë kishte marrë dhenë. Çdo mëngjez i vinte një zarf i fryrë me postë.

Gjysma e letërdërguesve e kërcënonin me vdekje,gjysma tjetër i kërkonte autografe.

Qysh tani kishin filluar të grumbulloheshin pranë Gjykatës Penale, gjë që e vështirësonte qarkullimin e njerëzve.

Kryetari i bashkisë i llogariste deri në njëzetepesëmijë vetë të huajt, që do të vinin ditën e gjyqit...

Anjëherë tjetër, veç vizitës së Perandorit në 1854, Santijoni nuk kishte përjetuar ngjarje të tillë, kaq të bujshme...

-Mirë,po ku do të rrinë kaq njerëz ?-pyetën këshilltarët.

-Duhet të përkujdesemi të mos ketë mungesë ushqimesh,-tha kryebashkiaku.

Dhe të gjitha këto bëheshin se krimi i Gadijosë ishte i pazakontë,i frikshëm,i përbindshëm.

Meqë i akuzuari kundërshtote vazhdimisht, hetuesi kishte kërkuar gjykim të hollësishëm dhe kishte ftuar treqind dëshmitarë.

Sipas përllogaritjeve paraprake,gjykimi i çështjes do të vazhdonte rreth një javë. Po sa e sa gjëra duheshin për ushqimin, strehimin dhe transportimin e kaq shumë të huajve !...

Prandaj, me të drejtë, ''Hoteli i Paqes'', shtoi edhe tridhjetë shtretër në koridoret e tij, ''Restoranti i Parisianëve'', shtoi edhe tri tryeza të 13

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

NJË NGJARJE E VEÇANTË

mëdha,të ngushta e të gjata,''Kafeneja e Europës'', shtoi së tepërmi kërkesën për birra, pije dhe limonada.Përveç këtyre, pronarët e karrocave, u dhanë edhe nga një dorë vernik karrocave të tyre të vjetra, therrtorët therrën bagëti pa hesap, perimeshitësit hodhën në treg male me lajthi, -prodhim ky tipik i vendit, -letërshitësit porositën dengje të tërë me dërgesë postare, mbi të cilët ishte skicuar figura e të neveritshmit Gadijo...

Të gjithë banorët i ishin përveshur punës, për t'iu përgjigjur në nivelin e duhur ndodhisë, gjallëria e kryeqytetit të vogël të krahinës, ishte dhjetëfishuar, ajri kundërmonte lumturi, kurse dielli, çdo mbrëmje, kur ulej në perëndim, i ngjante një disku të artë !...

Më në fund agoi edhe dita e shumëpritur !

Qysh prej orës tetë të mëngjezit, rrugët filluan të bëheshin të pakalueshme nga njerëzit e shumtë...

Të huajt, që kishin ardhur,ishin mbi njëzetepesëmijë vetë...

Sheshi i Gjykatës ishte i zënë tërësisht nga patrullat ushtarake, të cilat do të mbanin rregullin.

Jo pak prej njerëzve të shumtë u mavijosën nga të shtyrët dhe të ngjeshurit, por farmacistët kishin marrë masat e duhura me garza dhe fasha...

Fiks në orën dhjetë, gjykatësit u paraqitën zyrtarisht dhe zunë vendet e tyre.

Dëgjuesit e mbajtën frymën pezull...

Mjedisin e zotëronte një zyrtarizëm i rreptë...

Kudo binte erë drejtësi...

Ndërkohë gjysma e banorëve të Santijonit priste me padurim jashtë sallës, për të mësuar të rejat e gjyqit, ndërsa gjysma tjetër vërtitej nëpër dyqane, hotele, gjellëtore, bare, duke pritur me padurim lajme. ''Kafeneja e Europës'' ishte plot e përplot. Pijet derdheshin lumë.

Befas, aty rreth orës njëmbëdhjetë, një gazetar çau turmën dhe hyri brenda si rrufe.

-I pafajshëm !- thirri, duke iu marrë fryma nga të rendurit.

-Çfarë? Si thatë?, -pyeti i çuditur pronari i kafenesë.

-Po. Gadijo doli i pafajshëm !

-More, çfarë po thua?

-Nuk ishte ai autori i helmimit. Ishte shërbëtorja....

14

-Cila shërbëtore ?

-Shërbëtorja e familjes Gadijo. Ajo i helmoi të pesë njerzit dhe dy qentë... E pranoi vet me gojën e saj...

-E pranoi ?

-Po. Gadijo, për të cilin dyshohej në fillim, i shkroi asaj pardje dhe i kallëzoi për gjendjen e tij tepër të vështirë,duke iu lutur dhe duke iu përgjëruar të tregonte të vërtetën. E, pra shërbëtorja i telegrafoi kryetarit të gjykatës, se ishte ajo fajtorja e vërtetë dhe se e dënoi veten për krimin e bërë,pasi ndërkohë ishte vetëvarur!

Veç kësaj, gjykimi mori fund, gjyqi mbaroi... dhe Gadijo u la i lirë...

-Çfarë thua, vëllaçko ?- e pyeti i zoti i kafenesë, i bërë dyll i verdhë në fytyrë.

-Ja ç'na qenka!- ndërhynë kamerierët.

-Po furnizimet që bëmë? -thirri me zemëratë drejtori i ''Restorantit të Europës'', i cili kishte mbërritur aty me një frymë.

-O fatkeqësia jonë! Si e pësuam kështu!thirrën njëherësh fshatarët.

-Kjo është e padurueshme!-shtuan therrtorët.

-I pacipi Gadijo, si na i punoi kështu! -thirri me të madhe ëmbëlsirashitësi, duke shkulur flokët.

-Pa shih, të dalë i pafajshëm i pafytyri !

-ulërinë karrocierët.

-Krimineli !-shau furrtari.

-Por ama lojra të tilla nuk janë luajtur kurrë në kurrizin tonë !-shfrynë zarzavateshitësit.

-I pafajshëm thatë? Tani do ta shohim se kush është i pafajshëm !-shpërthyen të egërsuar pronarët e bareve dhe të gjellëtoreve. Dhe të gjithë së bashku: gjellëtorë, barmanë, zarzavateshitës, furrtarë, karrocierë, therrtorë, hotelierë, kafeterë, mësynë drejt Sheshit të Gjykatës,duke sharë, mallkuar e kërcënuar...

Në atë çast po dilte edhe Gadijo, duke shkëlqyer nga gëzimi dhe kënaqësia.

-Në lumë, në lumë...!-filluan t'i thërrasin të gjithë së toku, me një shpërthim të paparë urrejtjeje dhe egërsie.

-Shpejt në ujë, hajdut, vjedhës, vrasës. kriminel !...

Përktheu: ILIAZ BOBAJ

JANAR 2020

Ftesë për lexuesin e revistës OBELISK

Të nderuar studiues, profesorë, studentë, shkrimtarë e nxënës!

Nëse keni shkrime gjuhësore e letrare (ese, punime seminari, punime shkencore, poezi , prozë, analiza të ndryshme letrare e gjuhësore etj) dhe doni t‘i publikoni që të jenë më afër lexuesve tuaj, e që këta të kenë më shumë njohuri rreth krijimeve tuaja, atëherë ne ua kemi mundësuar këtë gjë juve në këto faqe të revistës. Punimet tuaja mund t‘i dërgoni në e-mail: rlushi@yahoo.it

NJË SHËRBIM I RI NGA SHTËPIA BOTUESE “ADA” Revistën”OBELISK”, mund ta gjeni në librarinë pranë Qendrës Stefan (Sheshi Avni Rustemi), librari Art’s pranë bustit “Zogu I” dhe librarinë “ADA” pranë redaksisë, në adresën: Rruga “Mihal Grameno” Pall.

32 Ap.7 (pranë Shkollës së Baletit) si dhe me abonime.

Gjithashtu mjafton një telefonatë nga ana juaj dhe ne mund t’ju sjellim librat e botuar në shtëpinë botuese “ADA” dhe revistën letrareartistike “OBELISK” në adresën, që ju doni pa kosto shtesë.

Cel:+355 68 22 19 016

15

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Dy monografi për shkrimtarin e studiuesin Astrit Bishqemi analizës së prof. Bishqemit njihemi me jetën e tyre, me përmbajtjen e veprave të tyre, me idetë, gjuhën, mjetet shprehëse, artin dhe vlerat e padiskutueshme ideoartistike të botimeve që na lanë.

Ndryshe nga disa studiues akademikë të ftohtë e të pakuptueshëm,Faik Shkodra na e rrëfen krijimtarinë e profesor Astritit me analiza të thella. Është i qartë në atë që thotë. Plus fakteve shkencore bindëse, në këtë analizë fryjnë fllade të lehta lirizmi dhe kjo, mendojmë ne, është e veçanta që e bën studimin të bukur, tërheqës dhe të asimilueshëm nga lexuesit. Ai merr si shembull studimin për Mësuesin e Popullit Sulë Harri dhe shton për analizën që i bën studiuesi Bishqemi: “...autori, me dituri të sistemuar pedagogjike, ka analizuar punën e dobishme të Sulejman Harrit në fushën e letërsisë për fëmijë” Në përfundim të këtyre radhëve, do të thoshim se studiuesi Shkodra, ashtu sikundër 2.

Prof. Faik Shkodra së pari ngrihet kundër disa ne, e vlerëson Astrit Bishqemin si një nga pseudostudiuesve të letërsisë, duke theksuar: penat më të shquara të ditëve tona, studiues “të vlerësosh një vepër të dobët si vepër me e shkrimtar të letërsisë shqipe për fëmijë. vlera kombëtare e universale, është mëkat i 3. pafalshëm”. Ndërsa autorin elbasanas Astrit Ndryshe nga studiuesi Faik Shkodra Bishqemi e vlerëson “individualitet të spikatur”.

Falë përkushtimit të ndershëm të tij, ne shohim vepron studiuesja Rudina Alimerko. Ajo merr të ndriçuara figura të shquara të kulturës në studim gjithë veprën e kolegut Bishqemi, shqiptare deri dje të lëna në harresë, në errësirë vepër që përfshin plot nëntëdhjetë e të plotë e të mohuara, të anatemuara, si: Kristo gjashtë libra, që kanë mbi mbulesë emrin e Floqi, Musine Kokalari, Osman Bishqemi, Genc Bishqemit, si autor ose bashkautor.

Ku qëndron më thekshëm merita e Dr. Leka, Vilson Blloshmi e shumë të tjerë. Në sajë të 1.

Ka dekada që Prof. As. Dr. Astrit Bishqemi ka bërë emër si krijues dhe studiues i letërsisë për fëmijë e të rinj. Dhe ja, kohët e fundit për të janë botuar dy monografi, të cilat hedhin dritë dhe vlerësojnë veprën e tij. Autorët e tyre janë studiues, të cilët edhe vetë, si protagonisti që marrin në analizë, janë pedagogë të lëndës së letërsisë për fëmijë e të rinj: Prof. Dr. Faik Shkodra – në Kosovë, dhe Dr. Rudina Alimerko – në Universitetin e Vlorës.

I pari, siç duhet, niset nga mendësia popullore se për të njohur cilësinë dhe gradacionin e një voze me raki, nuk është nevoja ta pish të gjithë atë; mjafton vetëm një gotë. Dhe studiuesi Shkodra për të vlerësuar punën e kolegut Bishqemi është përqëndruar vetëm në analizën e një vepre të tij, në përmbledhjen me studime “Vlera të anatemuara”. Një libër sudimor për një një libër studimor.

16

JANAR 2020

Dy monografi për shkrimtarin e studiuesin Astrit Bishqemi Alimerkos, sipas nesh, në këtë monografi?

Ajo e ndërton tekstin e saj biobibliologjik në një formë kompozicionale të re, interesante e të vlershme.

Së pari, hedh dritë mbi jetën e protagonistit që merr në analizë, duke shfrytëzuar tre vektorë: VVikipedinë, intervistat e dhëna nga vetë Prof.

Bishqemi, si dhe njohjen personale e bisedat që ka bërë me këtë personalitet të kulturës sonë shqiptare.

Kreu II dhe III i monografisë i kushtohet veprës së krijuesit e studiuesit, na prezantohen gjithë botimet që ka bërë Bishqemi: librat artistikë e studimorë, tekstet mësimore të shkollës nëntëvjeçare e të lartë, në të cilat është autor ose bashkautor, si dhe një për një krijimet artistike dhe artikujt studimorë a publicistikë që ka botuar në rrjedhë të kohës në organe të ndryshme. Gjithashtu, evidentohen pothuajse shtershëm artikujt e studimet që kanë bërë të tjerët për Astritin, pra hidhet dritë në faktin se si e ka vlerësuar dhe e ka përcjellë kritika letrare atë vepër. Për të realizuar gjithë këtë “inventarizim” (që përfshin 96 libra e tekste mësimore, 244 krjime artistike, 312 artikuj studimorë, 134 artikuj publicistikë dhe 190 shkrime recensinale e studimore të kritikës sonë letrare që ka përcjellë veprën e Bishqemit), është e kuptueshme dhe e arsyeshme informacioni e ndihma që mund të ketë marrë studiuesja nga vetë protagonisti.

Në kreun IV tani del në pah më mirë puna e studiueses Rudina Alimerko. Ajo bën një klasifikim të dy paneleve kryesore: atë krijuese dhe atë studiuese, si dhe në shkrime përgjithësuese për veprën e Bishqemit. Madje, krijimtarinë e mirfilltë artistike të tij e ndan në atë fantastikoshkencore, në krijimtarinë tjetër letrare, si dhe në krijimet skenike etj. Në këto ndarje sistemon edhe artikujt e studimet e kritikës sonë letrare.

Dhe jo vetëm kaq. Studiuesja na e thotë edhe mendimin e saj personal, duke u ngritur

mbi gjithë atë mori artikujsh, recensionesh e studimesh. Këtë e realizon me ndihmën e të ashtuquajturave parashtresa, që shoqërojnë si hyrje krerët e ndryshëm të monografisë. Kësisoj, fjala e studiueses zë peshë të rëndësishme në këtë botim, duke përfshirë rreth 12-13 artikuj analizues e vlerësues.

Monografia mbyllet me një shtojcë, ku na renditet kontributi i krijuesit e studiuesit Bishqemi ndër vite, si dhe fotot e disa syprinave të librave të tij. Së fundmi, shënojmë edhe faktin se në monografi studiuesja, për ta njohur lexuesin edhe më mirë me protagonistin, veç vlerësimeve të kritikës sonë, ka përfshirë edhe dy-tri intervista të dhëna nga vetë A. Bishqemi.

Siç duket, këtë praktikë e ka përvetësuar nga monografi të tjera bashkëkohore simotra, bie fjala, ajo e Dr. Labinot Berishës “Qasje veprave të Ibrahim Kadriut”- Prishtinë 2018 e ndonjë tjetër.

4.

Pa dyshim, dy monografitë për të cilat bëmë fjalë, ajo e Prof. dr. Faik Shkodrës dhe ajo e Dr. Rudina Alimerkos, janë vlerësime shkencore për krijuesin e studiuesin Astrit Bishqemi, vepra që lënë gjurmë në fushën e monografive biobibliografike dhe ia vlen që t’u shprehim gjithë përgëzimet tona autorëve të tyre.

Aleko LIKAJ, shkrimtar e publicist, emigrant në Francë Dhimo Tarusha, shkrimtar

17

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Një veçanti e përkushtimit të Astrit Bishqemit ndaj letërsisë për fëmijë Profesori As. Dr. Astrit Bishqemi, qysh në moshë të re ka filluar të shkruajë për fëmijë dhe të rinj dhe sot radhitet penë e spikatur e këtij zhanri përkrah autorëve të tjerë të shquar Bedri Dedja, Odhise Grillo, Agim Deva, Gaqo Bushaka etj.

Gjatë veprimtarisë së tij plot 60-vjeçare (krijimin e parë e ka botuar më 1959-n), ai ka bashkëpunuar me shumë gazeta e revista, si: “Fatosi”, “Pionieri”, “Shkumbini”, “Drita”, “Nacionali” etj. Në to numërojmë të ketë botuar: 246 krijime artistike, 312 artikuj studimorë për letërsinë, kulturën, artin e probleme pedagogjike; 134 artikuj publicistikë etj. Ndërsa në vëllime të veçanta të autorit numërojmë: 12 libra me novela për fëmijë e të rinj, 21 përmbledhje me tregime e përralla, 10 romane; 16 vëllime me studime në fushën e letërsisë për fëmijë e më gjerë, 25 tekste të arsimit bazë e të lartë, në të cilat Bishqemi është autor ose bashkautor; 12 përshtatje ose shqipërime (nga italishtja e frëngjishtja) etj.

Vërtet një prodhimtari intelektuale e begatë, që, siç thotë një studiues, do t’ia kishte zili çdo njeri!

Dhe kjo prodhimtari nuk ka kaluar pa u vlerësuar. Bishqemi ka fituar disa çmime në konkurse kombëtare (jo më larg se vjet edhe në Kosovë përmbledhja e tij “Kacafyja me ujkun” u shpall libri më i mirë i vitit për fëmijë). Shumë kolegë bashkëkohës kanë bërë studime mbi krijimtarinë shumëplanëshe të shkrimtarit e studiuesit elbasanas Astrit Bishqemi. Numërohen rreth 200 artikuj përcjellës vlerësues të kritikës sonë që kanë në qendër këtë krijimtari artistike e studimore. Madje, pedagoia e Universitetit të Vlorës, Dr. Rudina Alimerko, ka botuar një monografi voluminoze (542 f.) titulluar “Astrit Bishqemi, krijues e studiues i shquar i letërsisë për fëmijë e të rinj”, ndërsa një studiues tjetër nga Kosova, Prof. Dr. Faik Shkodra, ka botuar gjithashtu manografinë “Talent dhe përvojë krijuese e shkencore (Vështrim analitik e sintetik i A. Bishqemit në veprën “Vlera të anatemuara”)”.

Kulmin ky vlerësim e arriti në vitin 2010 kur protagonisti ynë qe nominuar kandidat i 18

Shqipërisë për çmimin e lartë botëror “Astrid Lindgren”, një vëlla i vogël i nobelit ky, që jepet në fushën e letërsisë për fëmijë e të rinj.

Dy nga veprat më madhore studimore të autorit tonë përmendim: Së pari tekstin “Histori e letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj” (960 faqe, që ka njohur katër botime të ripunuara). I dyti është një skedar i plotë shkencor informues, libri prej 700 e ca faqesh, “Bibliografi e kritikës letrare për fëmijë e të rinj”. Ky vëllim është një punë hulumtuese këmbëngulëse me shumë vlera. Po të kësaj natyre kërkimore e shkencore janë edhe leksikoni “Autorë të letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj” apo bibliografia enciklopedike “Elbasani në vite për librin”, ku çdo i intresuar do të gjejë veprat e shkruara nga autorë elbasanas gjatë dy shekujve. Të mos harrojmë përmbledhjet me studime, si: “Tragave të letërsisë”, “Braktisja e happy end-it” etj. Në fushën tjetër, atë të krijimtarisë letrare për fëmijë e të rinj, nga më të përmendurit janë: “Gëzofi i Tokës”, “Burgu i qelqtë”, “Klik: Rrapatushët”, “Kronikë me tank”, “Si u rrit një poet” etj.

Kjo punë kolosale krijuese e hulumtuese e këtij biri elbasanas është e papërsëritshme dhe e bërë me plot përkushtim e patriotizëm. Jo vetëm lexuesve të moshës së njomë, por edhe neve, të rriturve e kolegëve të tij, na tëheqin krijimet artistike të Bishqemit, sepse ato janë të shkruara me plot dashuri e pasion për të vegjëlit, të krijojnë emocione të këndshme dhe të kënaqin pa masë (Dihet aksioma se një vepër e mirë e letërsisë së moshës së re lexohet me ëndje dhe u pëlqen edhe lexuesve të moshës së rritur).

E pra, rëndësi të veçantë ka ana cilësore e kësaj prodhimtarie.

Stili i shkrimtarit Astrit Bishqemi është i veçantë dhe krijimet e tij i dallon menjëherë.

Fabula dhe mesazhi që përçojnë ato përthithen shpejt nga lexuesit fëmijë. Sintaksa e ndërtimit të të frazës është e thjeshtë dhe e kuptueshme për ta. Dhe të gjitha këto arritje janë fryt i një punë këmbëngulëse e të përkushtuar. Unë dëshiroj të ndalem vetëm në një tregues të përkushtimit

JANAR 2020

Një veçanti e përkushtimit të Astrit Bishqemit ndaj letërsisë për fëmijë të Astrit Bishqemit ndaj letërsisë për fëmijë: në humorin, në botën fëminore dhe në lëngun jetësor që gjëllin në trupin e kësaj letërsie.

Bishqemi është një vëzhgues i vëmendshëm i botës fëminore dhe transplatues i saj në letërsi e fëmijëve. Ai ka vjelur direkt nga goja e asaj moshe shprehje e fjalë të veçanta. Ato i emërton gazmore, por në të vërtetë, siç na shpjegon edhe vetë në parathënien e një botimi, ato grimca “nuk janë thënë për humor nga fëmijët, pavarësisht se na falin gaz”. Në to shfaqet gjykimi i moshës, një psikologji e tyre që na zbavit. Dhe shkrimtari ka një jetëtë tërë që i mbledh nga goja e vajzave të tij, të fëmijëve që e rrethojnë a të prindërve të tyre. I mban në ditar duke shënuar edhe moshën e vogëlushit përkatës që e ka shqiptuar. Me të tilla xhevahire ka botuar tri vëllime: “Gazmore 300 e ca... buzëqeshje sa?” (TOENA, 1996), “Nga ditari i një shkrimtari për fëmijë” (SEJKO, 2005) – ku nr. i gazmoreve arriti shifrën 529; madje edhe në përmbledhjen “Kacafytja me ujkun” (Prishtinë, 2018), gjënden 39 gazmore të reja.

Këto grimca të botës fëminore më tej përbëjnë lëndë të parë në krijimtarinë artistike të shkrimtarit, qoftë në prozë apo në poezi. Si shembull, le të lexojmë gazmoren nr. 26 nga vëllimi i tretë që përmendëm:

- E di unë, e di unë pse rri Dielli sipër reve...

- Pa na thuaj edhe neve Dielli pse rri sipër reve.

- Atje sipër ai rri që t’mos laget kur bie shi.

Shtojmë këtu që edhe titulli i një vjershe tjetër, si dhe i gjithë vellimit me poezi të Bishqemit “Paskam lindur më parë se gjyshi?!” është gjetje nga një gazmore e tillë.

Po kështu, pothuajse i tërë romani për gruplexuesit e moshës më të vogël “Fustanet e dallëndysheve” ka si lëndë të parë gazmoret e mbledhura nga autori.

Së fundmi, përmendim këtu që edhe romani për adoleshentë “Kronikë me tank” mbështetet në ditarin e përpiktë që ka mbajtur autori në ato ditë të nxehta të qytetit tonë.

Veç jo çdo gazmore arrin ta frymëzojë shkrimtarin për të krijuar një vjershë a një skicë letrare. Por ky fond e ndihmon autorin për ta bërë stilin sa më të afërt me lexuesin e vogël, sa më gaztor e më lodërtar.

Konkludojmë: Astrit Bishqemi, bir i një - Përse u errësua kështu, u bë natë?- pyet familjeje të shquar elbasanase, me veprën e tij mbesa gjysh Faikun. krijuese e studimore na bën të ndjehemi krenarë - Jo, por retë na e zunë diellin. ne, bashkëkombësit e tij. Ai është një margaritar - Sipër reve qëndron gjithmonë dielli? vezullues në gjerdanin e madh kombëtar të - Posi. letërsisë shqipe për fëmijë e të rinj. Brezat do - Ëëë... Që të mos e lagë shiu! të kenë në duar për shumë dekada veprën e tij, do të mësojnë dhe edukohen, do të frymëzohen Ja tani një vjershë e ngritur mbi këtë motiv, nga mesazhet që përçon ajo dhe do të jenë nga përmbledhja “Paskam lindur më parë se një vlerë e shtuar intelektuale në të mirën dhe gjyshi?!”: prosperitetin e Shqipërisë.

I urojmë Prof. Bishqemit jetë të gjatë, shëndet Përse Dielli rri sipër reve e prodhimtari të mëtejshme.

Retë Diellin e kanë zënë, Çlirim Gega, dita duket natë pa hënë. përkthyes i turqishtes e i frëngjishtes Vogëlushes sonë, Evisit, xixëllonjë sytë i ndrisin: 19

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

NAZIF AGALLIU

NËSE BIEN URAT BRIGJET I NGRENË

POEZI NGA SARAJEVA TELI Vëllai im Lefter Në një kodër ku ti prehesh Zbret edhe dhembja e qiejve Ku lind e perëndon dielli Me buzeqeshjen e Telit Një shpend mbi një degë shqope Qan për një ikje të parakohshme.

Tiranë 2019

SARAJEVA Sarajeva mes shekujve Rritur me tre lumenj Me ujë të qelqtë Me tre portrete legjendë Sarajeva Bosnjake Perandorake Mbretërore Federatë Republikë e Re Përgjatë lumi Miliçka Përmes Sarajevës përgjatë Vjeshta sot pse e ka përgjakur Ngjyrë dheu rrjedh gjak mbi plagë Mbi varrezat e reja apelon heshtja Varreza gjashtë …

Madhështia ka mbuluar luftërat Hijeshia i fsheh masakrat Në faqet e fasadave plumbat Mbetur të përhershme plagë Urat përcjellin qetësinë Rrëfejnë luftë harqet e gjatë Kjo urë Luftën e Parë Botërore nisi 20

Ra te kjo urë princi Franc Ferdinant Pëllumbat përmbytin çarshinë Sundon paqa urat Sarajevën Arkitektët e grindjeve humbën Luftra e prishje të Marrëveshjes.

Sarajevë, nëntor 2019 HOTEL HOLLYWOOD Mbrëmje e butë nëntori Sarajeva bën banjën e dimrit Tund perdet me dridhmë aeroporti Avionët ulen e ngrihen në qiej ballkanikë.

Dita e mpakur mbytet në drita Ujërat rrjedhin te qetë Ekrani jep ngjarjet e ditës Një vals bosnjak tund perdet.

Së thelli sytë të qeshin Më thua dalim pak në mundsh Në perde s’mund të shihet qyteti Braktisim hotel Hollywood.

Sarajevë , nëntor 2019 VRELO BOSNA TE BURON Midis reales imagjinatës e sprovës Mëngjesi sjell guidë Atlaset e Bosnjës Buron lumi Bosna Ushqen Sarajevën Në rrugëtimin sternian me lumenj ushqehemi E pimë me grushta e pimë me vështrime Me selfie pihet me pak eksplorim

JANAR 2020

NËSE BIEN URAT BRIGJET I NGRENË Në mitrën e lumit Oazet e lindjes në skica e profile Parku miniaturë feks mozaikë Kaltërimi të deh në stola ke ftohtë Si dikur ngadalë më mbështetesh në gjoks Rendim bri brigjeve të lumenjve të kohës.

Një valle shqiptare Një këngë shkodrane Ballkani bashkë muzikon një arie.

Sarajevë , nëntor 2019

Mesnatë në Sarajevë

Çarshia Ngrehina mes çarshisë Ekspozon themele Bosnjaku Isa Izatbegoviq Themeloi Sarajevën Saraji i parë i qytetit Mesi i shekullit të katërmbëdhjetë Pëllumbat aty luajnë Pëllumbat aty flenë.

Natë ballkanase në Congres Center Mozaik vallesh mozaik këngësh Natë festive ballkanase.Mbrëmje Me këngë bosnjake Mbrëmje festive kroate e serbe Një mandolinë Shkodre Një valle e Tiranës E gjithë atmosfera me ritmin ballkanas Një tortë djeg qirinj urime njëqind Congres Center deh malezianë e semitë Luftëtarë betejash me këngët e fitores Në marshet e Luftës Me pak Josip Broz zëri çohet Ne vimë nga lufta e vdesim në valle Ky korpus ballkanas kthen zemrat shampanjë Bosnjakja e bukur në krye të koncertit E ngjashme me zërin Sozia e Lepa Bremës E ndezi gjithcka e dogj gjithcka fare

Sarajevë, nëntor 2019

Zvarritet tramvaj për River Ilidiz Si një rënie e gjatë e Perandorisë Tamvaj i parë në Evropë Ky i sotmi vonohet Si një shtet perandorak në Mbretëri dorëzohet Sarajeva fle në shtretër lumenjsh Ti kërkon të jesh si shumë etni njëherësh.

Sarajevë, nëntor 2019

Pyetësor në Sarajevë Qiell i vjeshtës theret mbi ura Lumi qytetit i shuan etjen Në varreza të panumërt të vrarët E viteve nëntëdhjetë.

Në arshivë hapen dritaret e moteve Vincent Prenushi shqip shkruan Visaret e Kombit E si mund të pohosh aq lehtësisht Sa vepra pa shkruar la Alia Izetbegoviq ..

Nata vampir i radhës si një kandër në qelqe Në fjetinë tund perdet Një këngë bosnjake e hershme.

Sarajevë, nëntor 2019 Sarajevo Sarajevo Gjërat gjithandej të përkohshme Sarajeva e përjetshme më ngjan Zef Kolombi me portrete kthehet në Shkodër Kapërcej Mostarin vij në Tiranë.

21

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

NËSE BIEN URAT BRIGJET I NGRENË Bosnja dalë nga sqetull e shekujve Në Perandori të Azisë Perandori të Evropës Mbretëria e rëndë a e tepërt Me përgjakje e veshën epokat.

Në përgjakje gjer në fundshekull E plagosur në dy vjet rendi Sarajeva qytet i përjetshëm Ku Marrëveshja aq e rëndë erdhi.

Sarajeva zana e përsosur Me një marrëveshje të përjetshme Cila urë dridhet ka ftohtë Si një Doruntinë e Kadaresë.

Sarajevë bërë bashkë etnitë Sarajeva zonjë me tri kurorë Një e bëjnë botën dashuritë Qielli ilirik mbi dalmatë kumbon.

Gjërat gjithandej të përkohshme Ky qytet i përbotshëm më ngjan Kolombi atelien solli në Shkodër Unë një urë Sarajeve në Tiranë.

Sarajevë, nëntor 2019 Sagë Sarajeve ose Shtëpia e Inatit Shtëpi e rrëzuar në breg E ngritur në breg Në bregun e urës së njëjtë Kush s’e pyeti të zotin e shtëpisë së shkretë Shtëpinë ia shembën.

E zuri atë inati ballkanas E zunë xhindet Qytetit dhe Perandorisë i vë flakë Në se shtëpia s’ngrihet.

U trondit Sarajeva U tronditën Habsburgët Si kurrë ky rast 22

Franc Jozefi nisi me urdhër Ministrin e Financave Shtëpia u ngrit si desh i zoti Veç në bregun tjetër Aty rrojnë brezat , jetojnë si zotër Në jetë të jetëve.

Sarajevë, nëntor 2019 Përgjatë lumit Neretva udhëtojmë Neretva Jo Neretva në hartë Lumë shenjtor i gjatë Si shpirt i thellë i kaltër Me sy e mas Mes gjoksit të maleve Nën marramendjen e maleve Udhëtojmë mesditën më Neretvën e famshme Gjymtyrët e Bosnjës përrallojnë Gjurmët e parajsës Neretva rrjedh pa bujë Ngaqë është e begatë Ngaqë malet i përfund Ngaqë në të qielli krihet Ngaqë diellin e merr në shtrat Ia lakmoj shtatin.

Bosnjë-Herzegovinë, nëntor 2019

JANAR 2020

BISEDA PËR ARTIN

nga Ded N.Luca (DENILUJA)

Kur isha 17 vjeç Rroku ishte i “zemruar” me mua, pasi shumicën e kohës e kaloja me poezi dhe libra, dhe dilnim pak së bashku. Nuk mund të them se Rroku nuk lexonte. Ai duke pasur nje punë të lehtë në ujsjellsin e Fushë -Milotit, merrte ndonjë libër, e lexonte sa për të kaluar kohën tek puna, pasi dihet se koha duke ndenjur në vendin e punës të mërzit. Natyrisht, ia vlen të veçojmë, se jo çdo dukuri e botës reale njerëzore dhe natyrore përbën objekt për subjekt për artin; ato dukuri të realitetit që s’kanë bukuri emocionale, etike dhe estetike, frymëzuese dhe sugjestionuese etj., kurrsesi, nuk mund të marrin cilësitë e vlerës shpirtërore për të sintetizuar subjektin art. Pra, në art nuk mund të pranohet çdo shfaqje e jetës njerëzore dhe realitetit të ngjeshur me lloj-lloj dukurish spontane. Arti si vetvete, në fizionominë dhe strukturën e tij ka vetëm një emër, bukurinë e jetës dhe të realitetit ekzistues njerëzor, sepse është një frymë e shpirtëzuar në ndërgjegjen e njeriut të veçantë dhe të shoqërisë, është produkt i kurorëzuar nga cilësitë e brumit lirik, poetik, romantik, të realitetit të gjallë e dinamik universal. Bota e artit si botë më vete shpirtërore e njerëzore, ka në hapësirat e saj fenomene nga më të çuditshme emocionues, por ato që përbëjnë esencën dominante në këtë suazë, janë fenomenet e së bukurës dhe të shëmtuarës, të madhështisë dhe të poshtmes, të tragjikes, pikërisht aty ku jeton njeriu në përpjekje për ekzistencë dhe vitalitet. Dukuritë me shfaqjet e tyre fenomenale kanë cilësi e veti që të bëjnë për vete, ngacmues e intrigues në mënyrën njerëzore, e në të njëjtin sens, të çojnë në një objekt dhe subjekt të ri, që ia vlen të merresh me të dhe ta interpretosh artistikisht.

Të gjitha marrin vlera shpirtërore për krijuesin e vërtetë, piktor, shkrimtar, regjisor, kompozitor etj. E sidomos, kur studiohen në gjetje dhe këndvështrime të vetive dhe cilësive emocionuese të tyre. Këto përbëjnë një objekt dhe subjekt të shkëlqyeshëm për artin dhe krijuesin, që i thotë vetes artist.Rroku krenohej me mua kur i tho-

nin shoket qe Deda ka botuar humor tek revista “Hosteni” apo ne anketa muzikore qe dilnin tekstet e kengeve.-- Pse nuk e boton një libër more Ded, me patë thënë Rroku dikur. I pata treguar se si e dërgova një roman tek shtëpia botuese “Naim Frashëri,” e vetmja shtëpi botuese e kohës së komunizmit, dhe duke ma ndryshuar 50 përqind librin nuk pranova, pasi ishte njëlloj si të birsosh një fëmij dhe të mburresh ky është gjaku im .

Në këtë specifikë të artit, si dukuri parësore merr një rëndësi edhe bukuria shpirtërore e karaktereve njerëzore dhe vetë jeta shoqërore. Mirë ke vepruar më tha im vëlla dhe e mbylli këtë bisedë, pasi edhe kishte frikë se me gjëra të guximshme në të shkruar mund të bëhesha viktimë e të përfundoja në burg. Pra, ajo që e dallon artin nga çdo dukuri tjetër, si tipar thelbësor, është objekti dhe subjekti i tij i veçantë, të cilin e ndërtojnë dukuritë e realitetit, që harmonizohen bukur në të.

Si vijimësi vlerash artistike, natyrisht, çdo vepër arti, është rezultat i një interpretimi të cilësive të tyre, si fenomen konkret, real, i ndjeshëm, i botës njerëzore dhe natyrore. Gjithçka, bëhet nga perceptimi i ndërgjegjësuar i artistit të angazhuar në këtë drejtim krijues e artistik, që do të thotë se pasqyrimi i dukurive në art, është i ndërlikuar dhe shumë kompleks. Në këtë sens krijues, realizohen edhe vepra artistike me shumë vlera nga artiste të fuqishëm, në saj të imagjinatës, fantazisë dhe sikurit fantastik. E megjithatë, realiteti i gjallë njerëzor e universal natyror, është dominanti i parë i çdo frymëzimi artistik për çdo krijues.Po ta kishin botuar librin tim ashtu siç ishte patjeter qe do kisha perfunduar ne burg pasi nje miku im ne redaksi me pat thene keshtu: - Ku të dërgon mushka me gjithë këtë guxim?

Ndryshon puna sot, ku po botoj me dhjetra libra. Bota e artit, në gjithëkohësi krijuese të jetës shpirtërore të njeriut ka shfaqur nga njëra periudhë në tjetrën, nga njëri brez artistësh në tjetrin, nga njëra rrymë artistike në tjetrën etj, përmbajtjen dhe formën, dukurinë dhe specifikën e ar23

...........................

REVISTA OBELISK

BISEDA PËR ARTIN

tit, karakterin dhe ekzistencën objektive të tij, në cilësi dhe veti të të bukurës dhe të shëmtuarës.

Dukuritë e realitetit të gjallë njerëzor dhe natyror, të njeriut dhe shoqërisë, janë interpretuar si vlera shpirtërore, morale, e pse jo, edhe politike, ekonomike e progresive të ecjes përpara si dialektike dhe kërkesë e kohës së re, qoftë ajo edhe moderne.

Në këtë kontekst, arti duke pasqyruar fenomenet e realitetit të dukshëm real dhe të atyre të padukshme imagjinare, të panjohura merr atributet e një misioni vlerash, që janë krijuar dhe vazhdojnë të krijohen si produkt shpirtëror nga bota reale dhe shfaqjet e saj dhe gjithë dukuritë e jetës universale. Arti si fenomen frymëzimi është një kërkim i vetive emocionale në gjithë fushat e jetës së njeriut si individ, shoqërisë, realitetit dhe me energjinë e tij shpirtëzuese, i kthen në pasuri vlerash estetike, filozofike, identiteti, qytetarie, shqiptarie etj. Udha e artit, si udhëtim dialektik, ka patur dhe ka një vështrim historik, politik, sistemi, shoqëror dhe ekonomik të ndryshueshëm dhe të gjithanshëm. Artistët e çdo kohe, si protagonistë të artit, kanë mbajtur qëndrime objektive ndaj kërkesave dhe nevojave të njeriut dhe shoqërisë, natyrisht, nëpërmjet këndvështrimeve dhe gjetjeve preferenciale të dukurive të jetës njerëzore realitetit të gjallë e aktiv, që do të thotë se në krijimtarinë e tyre artistike janë interpretuar dukuri si gjetje e vlefshme për një vepër arti, duke i dhënë karakterin, stilin, individualitetin e tyre artistik. Pra, çdo krijimtari e tyre ka qenë e ndryshme në tematikë, formë e përmbajtje, teknikë e shprehje artistike. Përmbajtja e artit si fenomen shpirtëror, nga njëra periudhë historike në tjetrën ka ndryshuar, sepse, gjithçka ka ecur në raportet e reja të zhvillimit kulturor dhe ekonomik të njeriut, shoqërisë e popullit, që nga njeriu i lashtësisë primitive, e deri te periudha e Rilindjes. Niveli kulturor i njeriut ka përcaktuar edhe botëperceptimin e artit si fenomen shpirtëror i gjithëkohshëm njerëzor. Artistët e ndryshëm në ide, koncepte, gjetje artistike, rrymë e teknikë, tematikë e subjekt, kanë qenë të shfaqjeve klasike, romantike e moderne. Pra, objekti dhe subjekti i tyre ka qenë i ndryshëm dhe preferencial, sepse edhe vetë dialektika e ndryshimit të realitetit, jetësor, natyror dhe shoqëror, ka qenë e tillë. Bota universale merr vlera krijuese e artistike për artistin në artin, që bën, sipas ...........................

24

ndërgjegjes që ekziston brenda vetvetes, idealeve dhe dashurisë për të. Një artist i caktuar, të bukurën dhe të shëmtuarën e përjeton si një ndjenjë të gëzueshme dhe trishtimi, në mënyra të ndryshme perceptimi, për t’i sintetizuar në krijimtari artistike dhe produkt vlerash shpirtërore, për shoqërinë. Në kohën e artit klasik, e bukura quhej thelbi i tij, objekt dhe subjekt specifik, një përgjithësim themelor estetik dhe universal për të gjithë njerëzit. Artistët në këtë frymë dhe rrymë artistike krijonin vlera për të bukurën e magjishme që ekzistonte në realitet e që përthithej shpirtërisht nga çdo njeri, si vetë jetën e tij hyjnore. Pra, e bukura, në artin klasik përbënte dhe përbën edhe sot në kohën e artit modern, objektin dhe subjektin krijues të artistit të vërtetë. Në kohën e sotme të artit modern dhe pluralizmit të ideve, shijeve, preferencave e rrymave krijuese të artistëve, shfaqen krijuesit formalistë sipas të cilëve arti, që të ruajë thelbin e vet emocional, patjetër, si objekt dhe subjekt artistik, duhet të interpretojë vetëm të bukurën, që do të thotë, se vetëm ajo është përmbajtja e tyre. Në këtë kuptim të vijueshmërisë së këtij mendimi, eksperienca e artit si një fenomen shpirtëror i së bukurës, ka dëshmuar, se edhe kur pasqyron një dukuri të bukur të jetës dhe realitetit njerëzor, vepra artistike e krijuar si vlerë e së bukurës nuk merr atributet e një vlere të vërtetë.

Këto janë disa dorshkrime të miat që i futa në librin e kujtimeve për Rrokun, pasi në atë kohë i pat lexuar këto shkrime dhe më pat thënë : Kujdes Ded, vetëm nëse rrëzohet komunizmi ,shkrimet e dua do të marrin frymë dhe do të lartësohen..Shkruaj ndonjë poezi dashurie dhe mos u ngatërro me komunizmin se e sheh veten në burg.

Marrë nga libri “Psikologjia e ekzistencës” botim i shtëpisë botuese “ADA”

JANAR 2020

Cikël poetik nga Kujtim Hajdari ATJE LARG MË ÇONI

Fryn acari, fryn i ftohtë,

Ngrij dhe unë përmbi cikmë, Kur do shkoj qoshes së ngrohtë Të më iki pak kjo dridhmë.

Ky mërgimi po më tret, Shuhen vitet pa një vlerë, Vendi im gjithnjë më thërret, Ku kam emër e kam nder.

Këtu i huaj e në vetmi, Mes njerëzish e pa njeri, Zhurmë, zëra sa të mbytin, Dritë e ajër sa të ndytin.

Jeta ikën si e marrë, Pas parasë të gjithë rendin, Dhe i gjallë - dukesh në varr, S’të shikon njeri si tëndin.

O kujtime larg më çoni, Mallit tim kur shtegëtoni, Vendit tim të dëgjoj një këngë, T’shuaj mallin e çdo brengë,

ÇASTE LUMTURIE

Shëtis këtë mbrëmje të vonë,

Rrugët boshatisen ngadalë, Zëri yt pranë meje këndon, E më mbush me t’ëmblat fjalë.

Nuk të dëgjoj çfarë thua, Se fjalët më duken muzikë, Ndjej që këndon për mua, Dhe yjet në qiell m’i fik.

Mua më ndez drit’e bukur, Që ti rrezaton me ata sy, Dhe hënën do t’kisha zhdukur, Dritë qiellit t’i bënim ne dy.

ERDHI ORA

Punoi fort gjer në pleqëri,

Jet’e shkretë sa e lodhi, Për pak emër e rehati, Si i çmendur më kot brodhi.

Thonë, është shkruar fat’i zi, Një e mirë nuk i ndodhi.

Kur i thanë se ka ardhë ora, U ligështua sa një grusht, “Një gëzim n’jetë s’e mora, Më trajtoi tamëm si pusht.

Dhe akoma shpres’e gjora Sheh lart Zotin, a janë pjek rrushtë?”

25

...........................

REVISTA OBELISK

Cikël poetik nga Kujtim Hajdari LUMTURIA IME

PËR TY

Shëtis këtë mbrëmje të vonë,

Mbledhur e ngrohur me rreze dielli,

Nuk të dëgjoj çfarë thua, Se fjalët më duken muzikë, Ndjej që këndon për mua, Dhe yjet në qiell që m’i fik.

Me mendimin e bukur se do ta gjejnë patjetër, Fatin e ëmbël diku, mbase te mikja e vjetër, E ndërsa unë të sjell ndërmend ty, Fjalët e ëmbla që çdo ditë më thua, ato ma bëjnë me sy.

Rrugët boshatisen ngadalë, Zëri yt pranë meje këndon, E më mbush me t’ëmblat fjalë.

Për mua s’ka dritë më t’bukur, Që ti më fal me ata sy, Dhe hënën do t’kisha zhdukur, T’na linte vetëm ne të dy.

MOS JAM E TEPËRT?

U grinden burrë e grua,

Për vajzën, se shkoi vonë, Për punë, thosh, u vonua, Përplas derën, burri, e shkon.

Dhe gruaja turfullonte, Vajza e tutur dëgjonte, “Ma…, sikur të mos më kishit, Kaq shumë nervoz do ishit?”

MOS RRI LARG

Më flet shpesh nga atje e fjalët varg,

Më vijnë ato ëmbël e pa pushim, Po kur ndjej që të kam kaq shumë larg, Djeg e dhëmb prej mallit ky shpirti im.

Më mbylle në burgun e zemrës tënde, Martir pranova të bëhem dhe unë, Mos më lërë të vuaj në krahët e një ëndrre, Ditët më ngjajnë një kalvar pa fund.

Kur vjen ti zbret një rreze dielli, Dhe nata t’ul ëmbël hënën mbi sy Yjet pulsojnë sytë lart, prej qielli, E vjedhin dashuri tek ne dy. ...........................

26

Presin urbanin në stol bashkë me mua, Ndjenjat e mia që ngjajnë me një copë qielli, E në gjoks, fshehur, mbajnë fjalën “të dua”.

THAMË VETËM DY FJALË

Shikimet tona putheshin me mall, Dhe era që shpirtin na trazonte, I mbyti fjalët e na ndezi zjarr Kush i donte fjalët, kush i donte?

Të ngrija hopa, lart, në qiell, E të rrotulloja fort, në erë, Frymëmarrja jote më joshte thellë, E më sillte të ëmblën pranverë.

Plot ngjyra e hare dhe fluturat, Na ndiqnin me gëzim nga mbrapa , Gjethet e vjeshtës, të bukurat, Fluturonin pas nesh, nëpër hapa.

Të qeshurat gazmore, tonat, Me këngët e zogjve u përzien, E pylli na i kthente jehonat, Si një të bukur, të ëmbël refren.

Atë ditë thamë vetëm dy fjalë, Dalur prej zemrash: të dua, të dua, Që tërë jetës veç na kanë falë, Lumturi plot tek ty e tek mua.

Akoma dhe sot pylli krahëhapur, Na pret ngrohtë kur shkojmë të dy, E zgjat degët plot mall për të kapur, Dashurinë që qesh e na ndrin në sy.

JANAR 2020

nga botimet “ADA”

Shënime për librin “Kohë e artë” e Ahmet Mehmetit

POEZI SI FLLAD I QETE PRANVERE Nga Dhimo TARUSHA “Kohë e artë” është vëllimi më i ri i poetit Ahmet Mehmeti. Këtë libër poetik mund ta quajmë ndryshe “Himn femrës” pasi, ç’është e vërteta, ai u ngre himn dashurie atyre. Mirëpo ato, ndonjëherë, janë të sofistikuara. Bota e tyre e brendëshme është e misterëshme, plot aventura. Për të arritur gjer aty, duhet të futesh me intuitë në labirinte të ndërlikuara me “ kurthe “ lozonjare. S’ është e lehtë, jo, ”shejtankat” dijnë t’i çorientojnë meshkujt , ashtu si drita e fortë e llampës huton fluturat e bardha.

të dashurohet, të lumturohet...

Këtë motiv interesant mbart mbi supe gjithë shënd e verë poezia brilante kushtuar “Tironces”, kësaj vajze nazemadhe metropolitane. E bukur dhe elegante është ajo. Përmes krenarisë së kësaj çupëline poeti mitizon dashurinë e vërtetë, atë të dlirtën, njerëzoren. Tironcja e shpie në njëqind puse dhe nuk i jep një bulë ujë të pijë. Kuptohet, çapkënia jeton e dashuruar me të, natyrisht, një dashuri e përkorë, e fshehtë, e pastër, e prushtë dhe këtu qëndron sekreti i dashurisë së njëmendtë.

Në një poezi tjetër autori na mëson përmes muzikës ledhatare të vargjeve, se dashuria, kjo “bimë” delikate dhe e përjetëshme, pavarësisht moshës, na shoqëron në të gjitha stinët e jetës deri në vdekje.

Thyerja e “shtomës” është figurë letrare e mposhtjes së ngurimit dhe triumfi i dashurisë , ja ashtu, pa bujë, gjithmonë fshehurazi, në magjinë e intimitetit të plotë. Ndërkaq ajo afrohet drejt tij me shtrushitje të lehta hapash e “me vështrime përvëluese” . Tani e gatëshme

Bukur, kjo poezi na sjell në mendje çapkënëritë e dashurisë së parë.

Ahmet Mehmeti , me gjuhën e poezisë , na jep me urtësi leksion mençurie ndërsa thotë që dashuria dhe pranvera janë sinonime të njera tjetrës. Është gjetje interesante kjo, pse jo intriguese, kur ai, në çaste ftilluese të frymëzimit, i vesh këto të dyja me një mantel të bardhë, të konturuar me fije ari.

Ja përse thotë “sy ndër sy u pamë mrekullisht”, “do të mbështjell si shall”, “n' imagjinatë më vezullon”, “në shpirtin tënd kërkoj një shteg”, “në parajsë të shkojmë të dy”, “jehona e hapit tënd të shpejtë vjen si freski në shkretëtirë”, “do të ndjek pas si puhi e lehtë” etj etj.

Me kësi fjalësh farfuritëse, sqimatare, të buta, të kadifenjta dhe ledhatuese deri në përgjërim mund të trokasësh lehtë në botën fisnike të femrave. Anipse, kështusoj, pas mposhtjes së tundimit, ato kridhen në mendime 27

...........................

REVISTA OBELISK

POEZI SI FLLAD I QETE PRANVERE

të ëmbëla ëndërrimtare. Ato e meritojnë vëmendjen dhe dashurinë e të zgjedhurve të tyre, pasi janë të mira e të mrekullueshme. Pa këtë mirësi burrat nuk jetojnë dot.

Gjithsesi, Ahmetin e mërzit vetmia, kjo hije e trishtë. Ashtu si piktori hedh mbi telajo një peisazh të zhveshur dimëror, ai skicon me kujdes një krevat bosh, një natë të gjatë vetmitare, më e keqja natë, dhe me të drejtë ngre dyshimin se ky krevat i zbrazët , pa një vajzë dhe një djalë të dashuruar, është i pajetë, është bosh si zgavër e errët e ftohtë. Ndërkaq, djali i lutet vajzës që të kthehet me ditën , që të largojnë natën dhe të përzënë tutje boshllëkun hidhtak.

Dhe i riu i lutet sërish të resë me poezinë “Kthema buzëqeshjen”, e cila, pa dyshim, është nga më të goditurat e këtij vëllimi.

Nënteksti është i qartë: një keqkuptim në marrëdhëniet dashurore është si ngrica e beftë që përthan lulet e prillit.

Me anën e këtyre vargjeve kushtrimore poeti thërret e sokëllet, shpreh pezmin, i bezdisur nga vetmia e hidhur, i thërret të dashurës të kthehet. Se ajo, vetëm ajo do të bëjë që dielli të ndrisë përsëri me ngjyrat e jetës.

Poeti e quan magjibërëse një prekje të lehtë apo puthje. Është tamam ajo që shpie në parajsë. Kësisoj edhe vdekjes i themi “plaç”.

Jeta jonë është kalimtare. Ne vijmë në këtë botë për t’u larguar një ditë te ajo tjetra. Ndaj poeti bën çudi: “Sa fluturimthi ikin vitet”.

Prapëseprapë, jeta jonë mbetet në kujtesën e trashëgimtarëve tanë si kujtim i paharruar e si përvojë. ...........................

28

Çdo sekondë është e vyer për Ahmet Mehmetin. Çast pas çasti atij i duket vetja i përkëdhelur dhe me fat. Asisoj ngazëllehet dhe e sheh veten në prag të një triumfi zbulimtar.

Ndërkohë bën pyetjen retorike “Nga më vjen ky fat?”. Sakaq merr përgjigjen hyjnore nga Zoti. Ai ja ka falur lumturinë.

Natyrisht, si çdo krijues tjetër, autori ka nostalgji për të kaluarën, atje ku është fëmijëria e llastuar dhe rinia çapkëne. Zaten ka mall edhe për një këmishë të vjetër, të coptuar, e cila e ka mbrojtur nga vapa ose cingërima e dimrit.

Poeti e mban këtë këmishë si relike me vlerë të madhe, që i përket një kohe të shkuar me vuajtje të mëdha ku syri qante e buza s’qeshte, por edhe të bukur njëkohësisht.

Aty, përnjëmend aty, është gjyshi i mbështetur në oxhak, i mplakur, i rrudhosur dhe i mençur. Ai e mposht vetminë me meditime si filozof.

Duke rendur në thellësi të viteve, përmes tallazeve të jetës, Ahmet Mehmeti dëgjon i mallëngjyer oshëtimën e thellë të klithmës së nënës çame Sanie Bollati, e cila përçmon me buzëqeshje tallëse shovinistët grekë. Poetin e lëndon njëherësh heshtja e ftohtë e Evropës për këtë çështje.

Poezia ”Drita Çomos” është si një far që hedh ndriçim mbi jetën e së mjerës. Mund ta quajmë gjithashtu elegji drithëruese kushtuar një vajze fatkeqe . Është e dhimbshme kjo poezi e ndërthurur me mjeshtëri nga poeti, që të prek zemrën dhe të lëndon shpirtin.

Plot keqardhje e mall është poezia kushtuar

JANAR 2020

POEZI SI FLLAD I QETE PRANVERE

vëllimit, që na kujton flladet shpotitëse në vjeshtë. Aty vihet në lojë tjetërsimi i bukurisë në lakuriqësi kur disa vajza të paformuara shesin bukurinë, moralin, nderin dhe autori e thotë troç me humor e ironi “po zbulohen petët e lakrorit”. Kujtojmë këtu se Shileri i madh në një bisedë me Gëten ka thënë që fustanet e shkurtëra të femrave janë kinse për në shtrat.

Aty ato ushtrojnë zanatin qysh në zanafillë të poetit Milianov Kallupi, shokut tonë të sojit njerëzor. përbashkët.

E hareshme e plot ngjyra jetësore është Natyra është aleate e njeriut dhe në poezia kushtuar mbesës Tiami. Ate gjyshi e paralelizëm figurativ me gjendjen e tij ledhaton duke e quajtur “balerinë”. Ndërsa shpirtërore. Ajo merr ngjyra të zymta për nipin Vinsent thotë “sikur lëshon rreze dimërore kur na sheh të trishtuar, të ndarë, argjendi”. Të dy këta përhapin zëra jete, kokëmënjanë, vetmevete, të veçuar, kaqsa nga shpresë gjithandej e falin lumturi në familje. mërzitja e thellë rrapat lëshojnë gjethet përdhe Motivi frymëzues i poezive për të vegjëlit duke u tjetërsuar në krijesa të mjera skeletike. shprehet me një stil të shenjtë fëmijëror.

Mandej, vjershëron poeti, kur ne gazmendemi Vëllimi poetik “Kohë e artë” është i artë në flladin fluturak, rrapat zenë e gjelbërohen mrekullisht me ngjyrimet e pranverës. Kjo për vetë Ahmet Mehmetin, tani në pjekuri të është një metaforë e bukur e poetit , e cila plotë si shkrimtar dhe vepër që ze vend në shëmbëllen si urë lidhëse me parmakë të kulturën shqiptare. Është një zë ndryshe, plot elokuencë mençurie në letërsinë tonë artistike, florinjtë, që bashkon të rinjtë e dashuruar. zë i pastër, ledhatar dhe këtu-atje me humor të Ahmet Mehmeti si poet dhe ekolog njeh hollë flladitës. mirë natyrën dhe gjallesat e saj. Ai u thur Nga faqet e librit kumbon zëri i fjalëve vargje kuajve, këtyre krijesave fantastike me vështrim të përqiellt. Ai i do për zgjuarsinë, poetike, fryjne fllade qetësuese pranvere, i pëlqen për forcën fizike dhe i simpatizon shohim çeltina jete që na çojnë drejt ëndrrave për besnikërinë e madhe. Miqësia me ta nis tona, pluskimet e diellit njerëzor dhe të nga fillesa jonë si shoqëri njerëzore. Trokthet dashurisë, por, mbi të gjitha, poeti ngre në e tyre me përdëllima na kanë shoqëruar piedestal krijesat e mrekullueshme femërore. përgjatë shekujve kudo në jetë si dhe nëpër Kështu është Ahmet Mehmeti: i ndershëm legjendat tona të bujëshme. Ato u përngjajnë bukur muzikës klasike, e cila na qetëson e human në jetë dhe dinjitoz në letërsi. Ashtu shpirtërat teksa ndjehemi keq pas shtrëngatës janë poetët në tërësi. Këta njerëz me zemër shpirtërore. Më prapa, pasi kemi dëgjuar këta të madhe e shpirt të ndjeshëm, të pajisur tinguj universalë, çlodhemi në një plogështi të lumturisht me urtësi dhe dituri. këndëshme. Kjo ka qenë mirfilli ideja e kësaj poezie emocionuese kushtuar kuajve.

“Minifundet” është poezia e mbrame e 29

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Obelisk

Arkiv

Si duhet pasuruar letërsia shqipe?

N

ë një artikull të botuar disa ditë më parë po në këto shtylla me titullin “ Mbi përkthimet” vinim në bisedim çështjen me shumë rëndësi të përkthimevet të vepravet të huaja në gjuhën shqipe. Tregonim në atë artikull vlerën e madhe që kanë përkthimet për literaturën tonë të varfër dhe të tregonim udhën që duhej ndjekur për pasurimin e kësaj letërsie.

Thema që shkruam në tryezën e bisedimit ishte sa për të filluar dhe nuk mundi të zhvillohej gjerësisht ashtu sic duhej nga ngushtica e vendit që nuk lejonte trajtimin dhe zhvillimin e një problem me kaqë rëndësi vetën në dy kollona të fletores.

E shohim pra të udhëst’a marrim prap në dorë themën dhe të mundohemi t’a zgjidhim këtë problem me elementa konkrete dhe të arrijmë në solucjonin që ëndërrojmë.

Problem i përkthimevet këtu në Shqipëri është konsideruar dhe konsiderohet mjerisht edhe sot si gjë e lehtë, si gjë e lehtë kosiderohet nga ana tjetër edhe krijimi i vepravet origjinale nga ana e atyreve që nxijnë letrën me bojë dhe ja venë etiketën pjellës së tyre fatkeqe poezi, novelë, edhe roman apo tragjedi. Nga kjo pikpamje, si përkthimi ashtu edhe vepra origjinale në sytë e disave, nuk paraqiten aspak të vështira por, përkundrazi, në rrethin e mundësive të tyre të zakonshme. Ngrihet njeri apo tjetri, që ka mbaruar një shkollë fillore dhe ka kënduar me sy të hapur dhe me mendje të mbyllur romanin e bijës së mallkuar ose ndonjë vepër të Tolstojt dhe, i ndezur nga flaka e shkrimit, merr pëndën në dorë dhe shkruan edhe ai ndonjë novelë të gjatë. Kur e mbaron vë poshtë emrin e tij edhe e dërgon për botim. Shkrimi qëllon shpesh herë që të botohet në gazetë ose nëpër revista edhe autori i ri merr zjarr e flakë edhe i mbushet mëndja se është shkrimtar; prodhon gjëra të tjera: botohen. Nuk ka më asnjë dyshim për 30

vlerën e tij letrare: shkruan, boton, konsakrohet.

Pa dashur sot që të cekim edhe këtë problem me kaqë rëndësi si ç’është problem i krijimit të vepravet origjinale në gjuhën shqipe, themë e cila do të kërkonte mjaft kohë dhe vend për t’u zhvilluar në tërë kompleksin e saj, do të merremi me atë të përkthimevet mbasi ay na duket se paraqet nje nevojë më të ngutshme dhe një diagnozë më të imët.

Po vihet re me kënaqësi se këto kohët e fundit, në vitrinat e librarive të Kryeqytetit çfaqin fytyrën sin use të reja disa vepra të huaja të kthyera dhe të veshura me petkun shqiptar. Një gjë e tillë na gëzon pa masë dhe na jep rastin t’i urojmë dhe t’i falenderojmë ata që mundohen të vënë nga një gur, sado të vogël, në themelet e letërsisë shqiptare.

E kemi theksuar për së tepërmi rëndësin’ e përkthimevet; sot dëshirojmë vetëm e vetëm të rrahim çështjen e mënyrës së përkthimevet të veprës së huaj në gjuhën shqipe.

Përkthimi, sikurse edhe krijimi i një vepre Por përkthimi është një thikë që pret nga të dy anët. Në i rëntë në dorë një axhamiu, në vend që t’i sjellë letërsisë një kontribut të lavdërueshëm, e bastardon gjuhën dhe e fyen artin. Në këtë pikë shteti duhet të ndërhyjë sa më parë dhe të krijojë një komision pranë Ministrisë Kulturës Popullore për shqyrtimin e përkthimevet jo nga pikpamja politike por gjuhësore.

►

JANAR 2020 Obelisk

Arkiv

► Si duhet pasuruar letërsia shqipe? origjinale, është një art në vetvete. Shkrimtarët e letërsive të huaja, bile edhe ata më të dëgjuarit, kanë punuar dhe janë marrë me këtë art që është aq i vështirshëm, për të mos thënë edhe më i zorshëm se krijimi vetë. Këta shkrimtarë të huaj të çdo vëndi dhe të çdo kohe janë përpjekur me gjithë zotësinë e tyre t’i kthejnë kryeveprat greke ose llatine në gjuhën e tyre; kush më shumë e kush më pak ka arritur t’i japë veprës së huaj trajtën dhe petkun e gjuhës së tij aqë sa është zënë në gojë edhe fjala”tradutore, traditore” që do të thotë me fjalën shqipe: përkthyesi është tradhëtor. Vetëm këto dy fjalë rrëfejnë haptazi vështirësinë e përkthimit, për të mos thënë pamundësinë. Kërkohet të thohe me këto fjalë se përkthyesi që i hyn një vepre të huaj dhe që kërkon t’a sjellë këtë vepër në gjuhën e tij nuk do të arrijë në një punë të tillë veçse duke tradhëtuar mendimin e autorit original.

Sido qoftë, sado vështirshëm që paraqitet problem, prapë se prap shkrimtarët janë marrë edhe po merren me këtë punë të zorshe mbasi është një gjë e nevojshme dhe e domosdoshme për letërsinë e një kombi. Sikur të mos bëhej ndryshe, nuk do të kishim sot në gjuhët evropiane veprat e Sofokliut apo të Virgjilit dhe të shumë gjenive të tjerë të përbotshëm.

Kur problem i përkthimit paraqitet i vështirë për ato letërsi evropiane që kanë një gjuhë aq të pasur dhe të lavruar, ç’vështirësi do të ketë vallë shkrimtari shqiptar kur të kërkojë të përkthejë, në një gjuhë të varfër si ç’është shqipja, veprën e Goethe-s apo të Dante-s.

Vështirësi të mëdha fort, pa dyshim. Po kjo gjë nuk duhët të na dëshpërojë mbasi Fan Noli i ynë na del përpara dhe na merr nga dora për të na udhëhequr në këtë udhë plot me gjëmba. Ay n aka treguar me veprën e tij se përkthimi është një art dhe, si i tillë, kërkon punë dhe mundime.

Para se të fillojmë nga përkthimet duhet t’a mësojmë për së miri gjuhën e huaj nga e cila

përkthejmë edhe pastaj, duke mos u mjaftuar me kaq, t’i përvishemi me zell dhe dashuri të

madhe studimit të gjuhës shqipe të cilën shumë vetë pandehin se e dimë mirë kurse në realitet pak e zotërojnë.

Të arrish t’i japësh veprës së huaj trajtën evërtetë shqipe, të arrijsh të futësh në frymën e shqipes mendimin që kërkon të përkthesh është më e zorshme na duket se sat ë shkruash diçka origjinale. Fan Noli ndonëse nuk n aka dhuruar veçse përkthime mbete prap se prap i madh dhe zë një vend kryesor në letërsinë shqipe.

Por përkthimi është një thikë që pret nga të dy anët. Në i rëntë në dorë një axhamiu, në vend që t’i sjellë letërsisë një kontribut të lavdërueshëm, e bastardon gjuhën dhe e fyen artin. Në këtë pikë shteti duhet të ndërhyjë sa më parë dhe të krijojë një komision pranë Ministrisë Kulturës Popullore për shqyrtimin e përkthimevet jo nga pikpamja politike por gjuhësore. Këti populli të etur për kulturë nuk duhet t’i japim një ushqim të helmatosur. Mëndja shqiptare duhet të pastrohet nga plehrat që po e mbulojnë. Shtëpita tona botonjëse duhet t’i hapin sytë mirë se kanë një mission të lartë për të kryer në këtë degë. Me librat, duhet t’a dinë se nuk fitohet shumë para.

Po me libra ndërtohet nje komb.

KËNDONJËSI Materiali u përzgjodh e përgatit për botim nga Sazan Goliku Marrë nga “Bashkimi i Kombit” E shtunë 22 kallnor 1944.

31

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

32