OBELISK Nr.230

OBELISK

Gusht-Shtator 2020

230

Revistë periodike letraro-artistike Viti XII-të i botimit Nr.230/2020 Organ i Shtëpisë Botuese “ADA” Çmimi 100 lekë/ 1 €

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO!

- KRIJIMTARIA - DY FJALË MBI ESEISTIKËN - FRAGMENTE ESESH - PËRSE SHKRUAJ ? ...

- CIKLI POETIK - KAMBANA E ARGJENDË - DISA VLERËSIME - PËR KRIJIMTARINË E PIRRO LOLIT

Në këtë numër:

CIKËL POETIK Jericho Brown ESE ESE nga fitues i Çmimit LIDHSHËM DHIMBJE NËNE Pulitzer 2020 për nga Erget Cenolli nga Bukurije Bushati Alma Zenellari Poezinë

NJË PORTRET QË RREZATON, KULTURË, MIRËSI, VLERË… nga Pëllumb Gorica

Nga Botimet ADA ZËRI YT TRETET NË ERË...

Lorenzo Spurio

Poet dhe kritik letrar

SINOPSET E MOIKOM ZEQOS - LETËRSIA SI KUPTIMSHMËRI E SHUMFISHTË ........................... nga Vladimir Muça 1

REVISTA OBELISK

12

botime vetëm

1200L Obelisk 230

Organ i Shtëpisë Botuese”ADA” www.botimetada.com Periodike letraro-artistike Viti XII-të i botimit - Nr.230 GUSHT-SHTATOR 2020 Del në datë 15 të çdo muaji.

Rregjistruar në ISSN International Centre 45 rue de Turbigo, 75003 PARIS FRANCE

ISSN: 2225-7896 Adresa e redaksisë: Rruga : Mihal Grameno Pall.32 Ap.7 Tiranë cel: +355 68 221 9016 e-mail: rlushi@yahoo.it

Përshëndetje!

Nëse ju pëlqen revista”OBELISK”, dhe shpresojmë t’ju pëlqejë, do të donim t’ju ftonim që të abonoheni për të qenë bashkëpunëtorë dhe lexues të rregullt të saj.

...........................

ABONOHU TANI

Revistën “Obelisk” mund ta gjeni në të gjitha pikat e shitjes së gazetave dhe në libraritë kryesore në Shqipëri (me çmim 100 lekë), në Kosovë (me çmim 1 euro), e në Greqi (me çmim 1 euro).

“Obelisk” mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www.botimetada.com Abonimet Europë: 1 vit - 15 euro+pp, Amerikë: 1 vit - 20 usd+pp.

Për çdo vërejtje, sugjerim bashkëpunim kontaktoni në e-mail: rlushi@yahoo.it

1200 LEKË

12muaj 2

Nr. llog. B.K.T Lekë: 515001834 IBAN – AL0220511650001834VAIDALLA Shtypet në shtypshkronjën e Shtëpisë Botuese “ADA” Tiranë 2020 Tirazhi: 250 copë

apo

Gusht-Shtator 2020

LIDHSHËM Nga Erget Cenolli

Ditën e shtunë, ndonëse koha nuk ishte fort e qëruar, pasi një shtresë resh gri nuk linin rrezet e diellit të depërtonin gjithë ngrohtësinë e tyre, shkrimtari Shndrit e ndau mendjen të dilte një shëtitje në këmbësoren e qytetit. Gjatë gjithë javës ishte përpjekur të punonte me variantin e tretë të një tubë fiksionesh, por nuk kishte qullosur gjë prej gjëje. Ai mëtonte që dymbëdhjetë rrëfenjëzat e tij të kishin një fill që i lidhte dukshëm me njëra-tjetrën, ndërsa ato kishin dalë krejt të veçuara dhe si ca pela të hazdisura hingëllinin e harboheshin secila në kullotën e vet.

Shkrimtari eci ngadalë. Donte të gjente një kënd midis kafeneve, ku të ishte i vetmuar, të gjerbte kafenë të shoqëruar me një fërnet dhe të vështronte, pa pasur mendjen, kalimtarët që shkonin asaj ane. Por, sa matej të futej diku , do të dilte patjetër një fytyrë e njohur apo e panjohur që ta ftonte. Shndriti e përshndeste me dorë dhe ecte tutje. Nga fundi i këmbësores, aty ku dymbëdhjetë shatrivanë lëshojnë curilat e ujit zhurmshëm, befas si të zbrisnin aljenisht , iu fanitën para syve tri Zanat e Malit. Kapsalliti sytë dhe filloj ta fajësonte veten se po halucinacionohej, por ato nuk e lanë pasi pasi e përshëndetën me një përqafim gjithëpështjellës dhe e ftuan në një kafe, që kishte nxjerrë ca tavolina midis një pemishteje aty pranë. Sapo kamarieri solli porositë, Zana e Madhe nisi bisedën duke e ofertuar:

-Zoti Shndriti a don forcë me të dhanë?

-Bah,- u skandalizua shkrimtari,- e përse më nevojitet?! Ato ranë në mendime… Sapo Zana e Mesme hapi gojën të fliste, shkrimtari e ndërpreu besdisshëm: -Më thoni shkurt e drejt, si e keni punën, çfarë kërkoni prej meje? Atëhere Zana e Vogël, kroi lehtë me thonjtë e manikyrta gushëzën e aromtë dhe foli: -Duam që të jemi personazhe të një romani modern me veshje të lakuriqta e sjellje të padenja…,- ajo vazhdoi të fliste, ndërsa shkrimtarit i shndëriti një mendim i beftë në zonën premotorike të trurit… Zanat vazhdonin të bëlbësonin nazshëm, duke ndërprerë njëra tjetrën… Shndriti po ravijëzonte skemat e dymbëdhjetë rrëfenjëzave: Gjithë ngjarjen e fiksioneve do ta vendoste në një apartament me tri dhoma të pajisura me një aredim të akullt, heroi i vetëm i Të Dymbëdhjetave, për të xehur mjedisin do të epshohej me secilën prej zanave në tre pjesë të ditës e natës dhe subjektet do të rridhnin lirshëm e tmerrshëm gjatë dymbëdhjetë ditëve, të cilat duheshn ndarë në katër kubime … Duke shkruar subjektet me penën e ajërt në rrudhat pasballore, u ngrit rrëmbimthi dhe thirri: taxi taxi!… Zanat donin ta ndiqnin nga pas të fyera nga zhvendosja e beftë, por Zana e Madhe nuk i lejoi: -Ejani,- foli përhumshëm,- misjoni u kry!

3

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Çmimi Pulitzer 2020 për poezinë

Jericho Brown fitues i Çmimit Pulitzer 2020 për Poezinë Dy fjalë rreth autorit: Jericho Brown (1976) u rrit në Shreveport, Luiziana, SHBA. Ai ka kryer studimet master për Shkrim Krijues në Universitetin e New Orleans dhe është diplomuar nga Universiteti Dillard në 1998.

Libri i parë i Jericho Brown, Ju lutem (New Issues, 2008), fitoi çmimin e Librit Amerikan, dhe libri i tij i dytë, Testamenti i Ri (Copper Canyon, 2014), u cilësua një nga librat më të mirë me poezi të vitit nga Library Journal dhe u nderua me çmimin e librit Anisfield-Wolf. Koleksioni i tij i tretë, Tradita (Copper Canyon, 2019), është fitues i Çmimit Pulitzer për Poezinë 2020. Poemat e tij janë botuar në “Nation”, “New Republic”, “New Yorker”, “Paris Review”, “Time”, dhe në 4

disa vëllime të antologjive më të mira të poezisë amerikane.

Përmbledhja me poezi të guximshme i Jericho Brown, Tradita, detajon normalizimin e së keqes dhe historinë e saj në udhëkryqin e së kaluarës dhe personales. Shqetësimet poetike të Brown janë po aq të përgjithshme sa edhe intime.

Në thelb të tyre qëndron pyetja e madhe njerëzore: Çfarë është siguria? Cili është ky komb? Ku i ka rrënjët liria?

Poezitë për atësinë, trashëgiminë, errësirën, çmendurinë, adhurimin dhe traumën janë të ndërtuara me qartësi mahnitëse në sajë të mjeshtërisë së Brown dhe zbulimit prej tij i dupleksit - një ndërthurje e zhanrit të sonetit, ghazal dhe blues – përbën një dëshmi bindëse për aftësitë e tij metrike në krijimin e poezisë. Tradita është një

Gusht-Shtator 2020

Çmimi Pulitzer 2020 për poezinë koleksion i kthjellët në përpjekjen e tij për mbijetesë që buron nga lufta e kundërshtive.

Për veprën e tij, poeti dhe kritiku Ilya Kaminsky shkruan, “Tekstet e tij janë të paharrueshme, të forta, të mrekullueshme.

Zëri i tij në rreshtat e poezive është i gjallë”.

Brown është fitues i çmimit Whiting Writers Award dhe i është akorduar bursë nga Universiteti i Harvardit.

Ai ka qenë lektor në Universitetin e Houston, Universitetin Shtetëror San Diego, si dhe në konferenca dhe seminare të shumta. Jericho Brown është aktualisht Drejtor i Programit të Shkrimit Krijues në Universitetin Emory në Atlanta, Xhorxhia dhe redaktor për poezinë në revistën letrare Believer.

Tepër vonë, shpejtova videon për të parë lulëzimin Solla në një çast, ngjyra që pret t’i gjesh në poezi Aty ku bota mbaron, çdo gjë ndërpritet.

John Crawford. Eric Garner. Mike Brown.

Elegji tjetër

Vdekja jonë ka pak a shumë këtë pamje.

Ti beson tek dielli. Unë besoj Nuk të dua dot. Gjithmonë bëj reklamë, Tha profesori ynë i preferuar përpara Se t’ia hiqte vetes.

Mbusha 29 vjeç siç i mbush çdo burrë Përgjumshëm, pa e vrarë mendjen për tokën Që lëviz poshtë tij, me pjatat në Vendet e tyre, një mosmarrëveshje e vjetër.

Le ta zgjidhim, e dashur. Ti vetëm ke Lenë kaq gjatë – një burrë të bjerë Në gjumë – kështu po bëj një foto.

Sigurisht, nuk do e shoh. Tregon Anën e tij të keqe, Z.Djallin e tij, vrimën Në një kokë bashkëshorti, O-në E buzëve të gruas së tij. Çdo natë, Pi një kokërr. Harroj një, dhe shkoj për lesh.

Harroj dy, dhe ia dalim. Hotelet Ma shpifin, veç nëse gjej dhomë me pamje nga mali, Ku të mos punojë celulari, Aster. Nasturtium. Delphinium. Besuam Gishtat me llum, tregonin se ishte llumi ynë, duke Dhe ku nuk ke të bësh asgjë, veç se të shohësh Diellin tek futet në tokën mësuar Ku përkundemi si në një arkëmort.

Emrat në vapë, në kohë të keqe filozofët Klasikë thanë se mund të na ndryshonin.

Vështrues yjesh.

Luletogëz. Vera dukej se po lulëzonte kundër dëshirës Së diellit, që siç thoshin lajmet po përvëlonte më Uji është një gjë, dhe e vetmja gjë për milje të fort tëra.

Mbi këtë planet, sesa kur baballarët tanë të vdekur Uji është një gjë, që e bën këtë urë Fshinin djersët nga qafa. Kozmosi. Fryma e Ndërtuar mbi ujëra diçka tjetër. Ec mbi të Foshnjës.

Herët, kthehu mbrapsht kur dita mpaket, secili Burra si unë dhe vëllezërit e mi filmuan ato çfarë Ngritur nga gjumi vetëm për të gjetur çlodhje Mbollëm për të dëshmuar ekzistencën tonë të sërish. hershme

Tradita

Duke përshkuar

5

...........................

Çmimi Pulitzer 2020 për poezinë Ne punojmë, fillojmë në një anë të ditës Si dielli i vetëm i planetit, vështrimi ynë drejt Derisa flaka shuhet. Flaka shuhet. Shyqyr Zotit Jam ndryshe. Kam bërë llogaritë. Nuk po përshkoj Për t’u kthyer mbrapsht. Jam gati Për diçka të madhe. Shtrihet E gjerë sa deti. Jam më shumë se një ngadhënjimtar, më i madh Se trimëria. Nuk marshoj. Jam ai që hidhem pupthi.

Punë të çuditshme E shpenzova çka e shtuna plot diell dërgoi duke dihatur Dhe mësova të mallkoj korrjen e barit për gra Të mira sa nuk dinë ta dallojnë atë dreq ndryshimi mes barit të korrur dhe tapetit të fshirë përpara Se të zgjasin një pesë-dollarëshe të mbledhur rrul e ngjeshur më fort se kokallat duke më kërkuar t’u ndërroj Ca llamba. I quaja plaka ato gra Se nuk ngriheshin dot nga karrigia Pa ndihmën time, apo të ecnin pa mbajtur mesin me dorë. I quaja Plaka, dhe ashtu duhet të kenë qenë; të gjitha kanë vdekur Tashmë, kanë vdekur dhe dergjen në tokën që dikur punova.

Njerëzit më të vetmuar kanë dashuri sa bota Dhe asnjë mik moshatar – vetëm Nëna që t’i mëkojnë e motra që t’u qeverisin Punët, gra të cilat duan t’i kënaqin Dhe luten për të patur rastin të thonë gëzohem që.

Unë nuk e bëj më atë lloj pune. Zanati im Është të vështroj fëmijërinë që urreva dhe të them Dikur diç kam zënë me dorë.

Përktheu nga origjinali anglisht: Miriam Neziri

6

,,

...........................

REVISTA OBELISK

Jericho Brown (1976) u rrit në Shreveport, Luiziana, SHBA. Ai ka kryer studimet master për Shkrim Krijues në Universitetin e New Orleans dhe është diplomuar nga Universiteti Dillard në 1998.

Libri i parë i Jericho Brown, Ju lutem (New Issues, 2008), fitoi çmimin e Librit Amerikan, dhe libri i tij i dytë, Testamenti i Ri (Copper Canyon, 2014), u cilësua një nga librat më të mirë me poezi të vitit nga Library Journal dhe u nderua me çmimin e librit AnisfieldWolf.

,,

Jericho Brown fitues i Çmimit Pulitzer 2020 për Poezinë Ribotohet sipas revistës “Poeteka”, pjesë dhe partnere revistave europiane EUROZINE. Me lejen e botuesit.

Gusht-Shtator 2020

ESE

DHIMBJE NËNE Nga Bukurije BUSHATI

Ajo hapi derën. Fëmijët u ngritën dhe pastaj u ulën përsëri nëpër shtretër duke duartrokitur. E kishin pritur ardhjen e kllounit. Enisi zgjati duart ta përqafonte i pari. Iu afrua kllounit veshur me pantallonat e bardha me viza të trasha ngjyrash të ndryshme, me bluzën e gjatë e të gjërë të bardhe me topa të mëdhaja të kuqe, lejla e jeshile. Me maskën e vënë në fytyrë me smajlin e të qeshurës dhe me topin e kuq vendosur në majën e hundës.

Në kokë kishte vendosur një kapuç, në majë kapur me një flutur që sa herë lëvizte kokën, ajo tundej në përplasje krahësh.

- Hej Enis, mirmëngjesi! Si je sot? Më dukesh shumë mirë.- U përkul mbi të dhe e puthi në faqe.

- Ku e din ti emrin tim?-, e pyeti Enisi i habitur.

- Oh Enis. Unë i di të gjitha emrat e fëmijëve në këtë botë. Ja ai atje është Eltoni dhe e thërrisni shkurt Toni. Apo jo?- Drejtoi dorën e veshur me dorezën e bardhë në drejtim të Tonit, që qëndronte në shtratin e mesit. - Dhe ai tjetri atje është Olti, që i pëlqejnë vizatimet.-. Fëmijët të habitur mbanin krahët e hapur duke pritur me padurim përqafimin e kllounit. Iu afrua shtretërve të tyre dhe i përqafoi njëri pas tjetrit. Pastaj i uli të tre mbi shtratin e Enisit. Filloi t’u tregonte si mund të mbushnin dhomën me flluska të mëdhaja sapuni. I vendoste

ato në shkopin magjik, ku i bënte të takoheshin me njëra tjetrën pa plasur. Shkëputi prej tyre tre rruzuj të mëdhej që kishin marrë nuanca të ndryshme ngjyrash dhe ua vendosi fëmijëve në duar. Ata qeshnin duke i rrotulluar derisa i plasën.

Vendosi një shkallë të vogël plastike në mur dhe bënte të ngjitej në të, por maja e lartë e kapuçit nuk e linte dhe ajo rrëzohej. E provonte përsëri dhe përsëri rrëzohej. Duke tundur kokën ndiqte fëmijët që qeshnin me përpjekjet që bënte.

Kishte mbaruar lojrat, kur Enisi e pyeti: - Ti që din gjithçka për fëmijët e botës, a mund të më thuash? Ne do të shërohemi? Unë vitin tjetër duhet të filloj shkollën dhe kam dëshirë të shkoj me shokët e mi.

- Sigurisht që do të shëroheni!-, foli duke përtypur lotin që i rrëshqiste nga sytë dhe fshihej nën maskën e bardhë. - Madje do të jeni nxënës të mirë.

- Po pse mami im qan sa herë unë i them se dua të shkoj në shkollë?- Enisi fërkoi duart me njëra tjetrën.

- Qan nga gëzimi, zemër. Është kënaqësi për nënën kur fëmija shkon në shkollë.- Mundohej të mbante atë ton të ndryshuar zëri nga dy bërthamat e kumbullave që kishte vendosur mes faqeve dhe 7

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

DHIMBJE NËNE dhëmballëve.

- Mami im qan, kur unë kam temperaturë.-, tha Olti duke parë nga Enisi. - Unë e kam parë kur qan dhe dua t’ia fshij lotët, por ajo kthen kokën nga ana tjetër.- Mblodhi supet.

- Leticja, ajo vajza e madhe që ishte tek dhoma tjetër, një ditë më ka thënë se nuk kishte frikë nga vdekja. Ajo do të shkonte në qiell.-, tha Toni duke parë atë në sytë e maskuar.

- Kishte dëgjuar gjyshen kur fliste me mamin e saj, se engjëlli po merrte rrugën për në qiell dhe ajo bënte sikur flinte. Ajo nuk është më. Unë besoj se është në qiell tani.

Kllouni nuk mundi të fliste më. Kishte ardhur për t’ua larguar fëmijëve mendimin nga vdekja, por ajo ishte prezente në sytë e tyre. Ajo ishte ulur në kokat e tyre të qethura, në sytë e zbehtë dhe u kishte futur frikën në shpirt. Ata e nxirrnin jashtë atë nëpërmjet takimit të buzëve.

- Të gjithë engjëjt shkojnë në qiell!- Mundi të thoshte duke ia ledhatuar kokën Tonit. - Por ju nuk e keni kohën për qiell. Ju do të shëroheni. Do të dilni nga spitali. Do të shkoni në shkollë. Ehu sa gjëra keni përpara.

- Edhe sikur të shkojë në qiell, unë dua ta kem mamin tim pranë.- , tha Enisi duke tundur kokën, sikur donte të thoshte se ndryshe ai nuk do të pranonte të shkonte atje.

U përkul mbi të dhe e puthi duke ndjerë se nuk mund të fliste më. Mbase kishte bërë gabim që kishte marrë këtë inisiativë. Ishin të tjerë njerëz ata që bënin të qeshnin fytyrat e fëmijëve me veshjet e tyre prej kllouni.

- E di çfarë kam menduar?-, foli duke e mbledhur veten.

Pas dy javësh, në ditëlindjen e Enisit, do të mblidhemi të gjithë tek salla e lodrave dhe do të sjell me vete familjen e kllounëve. Do të bëjmë festë. Do të jetë një festë e madhe.- Pa sytë e tyre që ndritën. Ja këtë dëshironte të shihte dhe uronte që ajo ditë të vinte sa më shpejt.

Pas dy ditësh e njoftuan se gjëndja e Enisit ishte përkeqësuar. U nis me të shpejt tek ai.

Temperatura e lartë ia kishte skuqur jo vetëm 8

faqet por edhe sytë. U përkul mbi të dhe lotët i rrodhën çurk. Nuk mundi t’i mbante më.

- Mami, mos qaj.-, i foli ai duke zgjatur dorën.

- Kllouni më tha se unë do të shërohem. Kllouni kishte zërin tënd. Toni më tha se kishte edhe zërin e mamit të tij, edhe Olti po ashtu më tha. Mami, do të më lesh ti mua të shkoj vetëm në qiell?

- Jo, bir i mamit. Mamin do ta kesh gjithnjë pranë. Në se do të vi dita do të shkojmë së bashku, zemër. Por tani mbylli sytë dhe fli pak.- Pa një shkumë valëze që i preku buzën. Dridhjet e trupit të tij ia dridhën shpirtin. Shihte ato buzë që diçka donin t’i thonin dhe nuk mundnin dot. E ndjente.

I biri kërkonte të ngjiteshin bashkë në qiell. Ia mori dorën mes duarve të saja. Shihte trupin që bënte përpjekjet e fundit. Kishte nisur fluturimin.

- Më ke pranë bir, mos ki frikë!-, mundi të thoshte mes lotëve që i rridhnin faqeve dhe binin mbi fytyrën e të birit. Shtrëngonte fort dorën e tij. - Po fluturojmë bashkë Enis, më ndjen?- Dora tjetër mbeti e pajetë në dorën e saj. Ndjeu mbi shpatull dorën e mjekes. U përmbys mbi të birin duke i dhënë puthjen e fundit.

Marrë nga libri “Kjo botë ku jetoj” Ese1 e Bukurije Bushati, Botimi i SH.Botuese ADA.

Gusht-Shtator 2020

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO!

Nga ROLAND LUSHI Pirro Loli mbushi 75 vjeç. Gjithkush që don të shkruajë diçka për këtë shkrimtar, e ka shumë të vështirë, jo vetëm nga mosnjohja dhe indiferentizmi ynë si pjesë e krizës kulturore, por edhe se përballemi me një “jetë” krijuesi jo të zakonshme.

Krijimtaria e tij kaq komplekse, të fut nëpër hapësira të gjera plot dritëhije sa nuk ke nga ta kapësh. Vetë ai thotë se “Shkrimtari ka dy biografi, njërën si qytetar i zakonshëm, tjetrën në vepër. Nëse kam arritur diçka në të dytën ( krijimtarinë) ia vlen të lexohet dhe diçka për qenien si qytetar”... … Ka lindur në Konckë të Zagories(rrethi Gjirokastër) më 10 shtator 1945. Arsimin fillor e mori në vendlindje, atë tetvjeçar në Sheper dhe në Durrës. Në vitet 1960-64 mbaron shkollën e mesme Pedagogjike të Elbasanit. Studimet e larta i kreu në UT,

dega gjuhë letërsi shqipe (1964-68)dhe më 1977, studimet pasuniversitare për filozofi.

Ka punuar kryesisht në arsim, (Rreth 20 vjet) si drejtor shkollash 8-vjecare, pedagog në shkolla të mesme dhe në Universitetin “E. Cabej”Gjirokastër.

5-6 vjet ka punuar në disa vende pune të ndryshme. Më 1978, përjashtohet nga LSHA për koncepte liberale e revizioniste dhe me një vendim partie i hiqet e drejta e banimit në Tiranë dhe e drejta e botimit për 15 vjet. Në vitin 1993 ka emigruar në Athinë dhe është kthyer në vitin 2008.

Por demonët e krijimtarisë nuk iu ndanë asnjëherë. ... Pirro Loli të gjitha raportet e ekzistencës dhe të krijimtarisë, i ka me atdheun. Me dhimbjen njerëzore. Për të, gabohen ata që i kërkojnë vulat e 9

...........................

REVISTA OBELISK

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO! njohjes, famën, nderin jashtë vendit.

Midis Amerikës dhe Shqipërisë ai zgjodhi atdheun. Në këtë raport shpaloset krejt hapësira e ndjeshmërisë njerëzore. Ose livadhet e poezisë. “E nëse synoja dhe synoj që fjala e bukur shqipe, të mëtojë të ngrihet në nivelin e qenies, demonët e mi të krijimit, nuk kanë mbetur asnjëherë të kënaqur. Jam munduar ta jap provën, por nuk e dija se provimi i fjalës ka vetëm stinën e erës...”

Kam pasur rast ta njoh Pirron si lexues e si botues dhe ndjeva detyrimin të shkruaj diçka si urim për një njeri që, tërë jetën nuk është ndarë nga pena dhe nga libri.

poezisë në Lodevë të Francës, 1-15 korrik 2008 dhe në Festivalin ndërkombëtar të poezisë në Durrës etj. ...Si estet, Loli thekëson se teksti i një shkrimtari a poeti duhet parë me sytë e hetuesit, vëmendjen e gjyqtarit, por sidomos me zemrën e poetit. Kjo devizë është dukuria kryesore e librave të tij. Në thelbin e tyre qendron dashuria për njeriun, atdheun, lirinë dhe të bukurën.

Syri kritik për të tjerët, sensi dyshues ndaj “të mëdhenjve”, ngritur e vetëngritur në tabu e në mit, e kanë mxitur Lolin për pozicione ballë për ballë “jo aq kundër korifenjve të vërtetë, sesa për t’u ulur hundën të vegjëlve të vërtetë.”. Është KRIJIMTARIA për t’u admiruar guximi i tij krijues dhe dashuria për kolegët.

Piro Loli ka filluar të shkruaj e të botojë ... që në vitet 70’ në shtypin tonë. Libri i DY FJALË MBI ESEISTIKËN tij i parë “I dhjeti nga tanët”me tregime u botua më 1974. Që nga vitet 90` Ka Veç krijimtarisë së mirëfilltë letrare, qindra shkrime eseistike e pjesë nga P. Loli në poezi dhe prozë, ka spikatur krijimtaria e tij në dhjetra gazeta e revista në fushën e eseistikës. Është kënaqësi e në Gjirokastër, Athinë, Selanik, Tiranë, veçantë estetike të lexosh esetë e tij për më Prishtinë, Amerikë etj. Ka një veprimtari të shquarit e letërsisë shqipe, mbi procesin letrare të larmishme e cilësore në poezi, krijues, por dhe për korifejtë e letërsisë eseistikë dhe prozë( romane) dhe është botërore - maja të tilla si - Homeri a pritur me interes nga lexuesi dhe kritika, Xhojsi, Servantesi a Pesso-a, Euripidi, brenda dhe jashtë vendit. Ka marrë pjesë Kamy, a Kazanxaqi, Elioti apo Kafka, në tri konferenca ndërkombëtare, (Në Emersoni, E.Poe apo Harold Bloome...

Kongresin e Prespektivave të letërsisë Deviza kryesore në librat e tij është e moderne të shekullit XXI në Vashington, bukura në art dhe letërsi”. nga data 1 -15 qershor 1997, në festivalin e ... Ai thotë se i pëlqen e përpjeta, ngjitja ...........................

10

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO!

Gusht-Shtator 2020

se jo të gjitha majat janë të prekshme; pjesëmarrja në betejë jo fundi i luftës, ndeshja jo rezultati. Krijimtaria artistike për të është punë fisnike që, pa kuptuar e pa u regjistruar të fut në garë. Sipas Lolit , kjo garë nuk bëhet nëpër vitrina, nëpër festivale, konkurrime, muaj letërsie, ahengjesh, as nëpër panaire tregtarësh e ku di unë çfarë; Libri nuk është vetëm mall konsumi. Dhe e drejta e botimit nuk është si e drejta e votimit. Gara krijuese, veçanërisht të turpëron kaluar sëprapthi në samar të njëthundrakëve të reklamuar madje në rang botëror, si medemek pegasi mitologjik, simboli i vlerave hyjnore të poezisë. Kjo botë është plot e përplot me të bukura në natyrë e në shoqëri, po njeriu mund të mos shohë asnjë, nëse të bukurën nuk e ka të skalitur në shpirt.

Sipas tij fjala e shkruar, në poezi e në prozë, nuk e ka afshin e krijimit. E shumta, është gjaku i ngrirë i ftohtë i hënës, është lava e ftohtë, ajo çka tepruar si dëshmi se këtu kishte shpërthyer një vullkan; është hiri, jo zjarri. Janë të rrallë ata kritikë të letërsisë dhe të artit që, duke u nisur nga këto “mbetje”, t’i japin lexuesit zemrën e poetit apo të artistit... Dhe shumica shkruajnë për hirin, jo për zjarrin. ...Edhe në prozë, sidomos në gjininë e romanit , P. Loli spikat si poet. Ai e di rrugën e kryqit; që kur hodhi vetminë mbi vete si shark të trashë e të zi; që kur i mbylli qepenat si në shpellën e Platonit; që kur u nda nga veshi e goja, nga sendet dhe kuptimet...“Dua ta derdh lotin, thotë, kur më fiken flakët e lulëkuqes, kur jargavanët nuk më trokasin në portë, kur

kalben gjethet e dafinës dhe klithin zogjtë ndër balada...”..

Ai pati dhe një dramë personale : Veç “dramës së shprehjes” u bashkua dhe plaga fizike, pikërisht me sëmundjen e aparatit të destinuar për të thënë; padyshim, kjo një plagë plus për të shprehur mungesën, për të zëvendësuar të thënën me të bërën, zërin fizik me fjalën e shkruar;... unë, një zë dhe aq, i vogël si rrokje, i brishtë si një syth dhe (ndoshta) i ëmbël si pika e helmit, aq sa i shpërfillur, aq sa i panjohur..., ama, një zë ballë për ballë, a në rresht me të gjithë lojtarët e ndershëm që garojnë sipas aftësive. Mbijetesa e tij ka një emër metaforik – romanin “Rrokje në kryq”, nga më të veçantët në krijimtarinë e tij.

Në shumë punime eseistike të tij i thuren ditirambe lirisë. Kjo e ka bërë përgjegjës ndaj vetvetes dhe ndaj të tjerëve. Liria jonë e qenies, thotë ai, ishte e kolektivizuar, e lidhur me sigurimin e jetesës, proporcionale me asgjënë ose me pronën. Ne, (të gjithë ne) që s’kishim dhe s’kemi pronë, s’kishim dhe s’kemi as liri, as mirëqenie as demokraci. Prona e përbashkët, shtylla e sistemit diktatorial komunist, ishte e askujt e njëkohësisht burim varfërie e vesesh njerëzore në luftë për të siguruar atë çikëgjë që mund të ta merrnin kur të donin. Barazitizmi në varfëri e në mjerim s’mund të jetë vlerë. E koha provoi se një shoqëri e tillë mbushur urrejtjesh e pat të pashmangshëm shkatërrimin.....I gjithë shteti ishte sy e vesh që përgjonte qytetarin e vet. Frika qëndronte pezull në punë e në familje, në jetën personale, në letërsi dhe në arte.

11

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Dhe ëndrrat dhe metafora e simboli kishin frikë.

Libra me ese: “Dumvirati i një stine që shkoi!”, “Sirenat” “Drama e shprehjes”, “Itaka brenda meje”, “Kosova – saga e Ballkanit”, “Unë agjenti i CIA-s M. H.”, “Aristidh Rruci dhe koha e rënkimet e heshtura thellësive të tokës. burrave”’Demonët e krijimit “ Dhe pulsi i aortës nëpër qelizat e dheut, tingujt e gjakut heshtazi këndojnë nëpër kapilarë deri te hija e malit; të jem, dua, pika e lotit të florinjtë përhapur në fetën e bukës në dorë të fëmijëve si nëpër faqen e zbetë të hënës. Drita e kandilit në shtëpinë e vjetër; të gjallë ta mbaj ballin e shenjtorit në ikonë.Kam mbirë nga kockat e mia. Vij nga Kopshti i Edenit, përhapur si hija e detit nëpër pllajat e diellit deri te kufiri i thekrit. Kokrrat e mbushur me lëng floriri t’i shtrydh në tokë, të rritet buka dhe bari dhe pikë e nga një pikë t’i hedh në syrin e çdo ylli...Edhe kur, si lypës me dorë të shtrirë e mora racionin e lirisë dhe u ula në një majë gjembi; edhe kur fjeta gjatë me premtimet faqe më faqe si me detin; edhe kur durimi m’ u thinj e m’ u myshk diçka bëra: me duart e mia mora pak qiell, FRAGMENTE ESESH pak det dhe ndërtova vetveten ose statujën Autoportret..... Do doja të kisha e lirisë. Një pulëbardhë prej kripe, në dhimbjen e ullirit. Me Zgafella të gjera shi tretet e shkrihet, në qiellin e ftohtë le në trup mbushur me heshtje dhe terr shkronja të bardha, pëlcet e digjet ... shekullor; kyçe të shtrembëruar në trung e në degë, gunga të murrme pa gjak e vertebra. Deri në lastarë. Janë të miat 12

Gusht-Shtator 2020

PËRSE SHKRUAJ ? ... ... Unë shkruaj se kam diçka për t’u thënë. Të shkruash e të botosh do të thotë t’ia dalësh mbanë, të regjistrosh qoftë edhe një fjalë mbi rrudhat e botës; të lexosh me ëndje një tjetër që është më i talentuar se ti; do të thotë, pse jo, t’ia kalosh dikujt; të shkruash me vullnet si unë, do të thotë të mos dorëzohesh, të rezistosh, sepse në fund të fundit vetëm kjo rezistencë intelektuale sfidon të gjitha instinktet mbrojtëse. Unë kam vite në këtë betejë, sepse kam besim te kritika elitare, sepse e di ku janë vlerat dhe antivlerat e letërsisë sonë; sepse mua më duken jo plotësisht të sinqertë ata shkrimtarë që thonë se shkruajnë vetëm për vete (...pa le ata që shkruajnë për popullin e për partinë), jo e jo. Poeti duhet të pranojë me modesti nderet dhe homazhet, sepse vetë ai, në esencë, ka pranuar rrugëtimin e gjatë për të dalë në pa; unë kam dalë në këtë të përpjetë se e ndiej veten si një alpinist që ka objektiv të përpjetën e malit;... Në rrugën e përsosjes, arti gjithmonë ka mohuar vetveten - kështu - është lartësuar më tepër në dramën e zhdukjes së tij, duke u ngritur shkallë shkallë...Fjala poetike nuk është pasqyrim i sendeve, por emërtim i imazhit të tyre. Simboli i zgjedhur si çelës, në dorë të çdo poeti, si etaljon i të bukurës që të krijon lidhje të reja në dukuritë natyrore e shpirtërore.

Kështu rritet numri i shqisave në mendje .... e shqisat e mendjes të çojnë në shtigje tjetërkund; alkimia vepron duke e ngritur sendin në nivelin e shpirtit...

Me këtë dritë në gjoks desha ta mbjell një yll nëpër kryqëzime varresh. Si diell.

Të më digjej në heshtje - I përhershëm,

i pikëlluar- Tejpërtej honeve të vdekjes ..“Unë shkruaj i nxitur edhe nga sedra, e pse jo dhe nga egoizmi. Sepse ndiej për së brendshmi se diçka kam për të thënë kam diçka për t’ju thënë. Unë shkruaj sepse dëshiroj ta shndërroj në fjalë vështrimin tim të brendshëm për botën dhe njeriun. Unë e ndjej detyrë të çdo krijuesi të shkëputet nga mediokriteti nga njëra anë dhe nga ana tjetër ta shkelmojë frikën e të mosqenit. Kjo do të thotë të jesh. Dhe, të jesh shkrimtar, do të thotë të mbështetesh mbi plagët e fshehta që kemi brenda lëkurës sonë, t’i dëshmosh plagët, t’i zbulosh dhe t’i shpallësh. Dhe, së fundi, unë shkruaj sepse jam i trishtuar, i mërzitur për të gjithë ju, sepse unë e dua të bukurën; është imi atdheu dhe vendlindja, zogjtë dhe drejtësia, vesi dhe virtyti...

Dhe për të gjitha kam diçka për të

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO!

13

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO! thënë...”

DËSHTIMI Dështimi (dhe dyshimi) më mësoi të vërtetën. Dhe kur më zhdukej, unë ndërtoja statujën time prej rëre dhe ere.

Ose mungesën e saj... ...E kuptoj se pas çdo dështimi, lodhjeje e trishtimi do të provoj prapë e prapë të ngjitem; Asnjë lojtar që mbaron një garë e arrin në krye, nuk u shmanget dot duartrokitjeve. Stadiumi është njësi e pavarur. Ai pëlqen ndeshjen dhe nuk e urren as humbësin... ... …

Një lexues i vëmendshëm do shohë nëpër poezitë e mia një trishtim permanent.

Por jo të zi. Kurrsesi. Arti është dyshim, pllenim vdekje dhe rilindje. Trishtimi, pse jo, është gjenerator i poezisë. Mënyra se si e përjeton dështimin dhe mungesat është përcaktuese për të gjetur rrugën për te qenia krijuese...Edhe letërsia më e mirë nuk është as fund, as përsosmëri.“Eksperiment”- do thoshte BecketiMBI POEZINË (FRAGMEN)

atje... Në rrugën e ngushtë aq të mundimshme - vajtje ardhje për në vendlindje e për atdhe, një nga një si gurë kilometrikë: plagët e mia. Nga dhëmbi i qumështit te dhëmballa e anës. Atje, - nëna ime engjëll i praruar zambak i kuq që çel në mermer. Kënga e dhimbjes sime shkon atje, ku janë rritur shkurret si përbindësha atje ku mjekra e babait në heshtje rritet si bar i bardhë, atje ku disa shokë të fëmijërisë zbuluar më flejnë nëpër varre... Atje ku era e zëmëruar bredh në kodra e male. Dhe një lot i kaltër më shket gjer në buzë. Manushaqe e brishtë, ç’më mbive në vrimën e zemrës holluar si shpirt.

Poezia e parë, (Elbasan,1962) CILËN KE PUTHUR

Unë fshatari I ndrojtur konviktor Poezitë e mia mund të mos jenë veshur Syrin e hidhja tek një vajzë me gërsheta. për festa.

Një ditë, në orën e drejtorit fshehtas Janë krijesa të vetmisë, shpirt i dhimbjeve shkrova dy vjersha dhe i plagëve Njërën për gërshetat që më dilnin në të njeriut. Boshi i revoltës, rastësisë dhe i gjumë fatalitetit.

Tjetrën për një qengj bardhosg Shpirtërisht udhëtim i përhershëm për Që e puthja në buzë.

M’I kapi vjershar drejtori dhe hijerëndë 14

GËZUAR 75 VJETORIN E DITËLINDJES, PIRRO!

Gusht-Shtator 2020

më tha : Nuk ma hedh dot, djalosh. Trego të vërtetën Cilën ke puthur, vajzën apo qengjin bardhosh?

LIBRA TË AUTORIT ME POEZI Drita e vetëtimës “Thamiris” Athinë 1996( shqip -greqisht)/ Dhimbja e urës “Thamiris” , Athinë 1997(shqip greqisht)/ Dritaret e shiut “Albin” 2006/Vdekja e trëndafilave “Albin” 2002/Urdhri i lotit “Albin” 2003/Metodë për leximin e hirit, “Global.R” 2010/Poema: Epiri pasthirrmë jugu “Plejad” 2012/Metafora e bardhë “Milosao” 2017/ ; Aorta e dimrit “Botimet ADA” 2019.

nuk më mori prej dore Të , më nxirrte nga ngujimi. muaji im, i bukuri, breshërori qan e qesh me gjethe bore e flokët e shelgut ia mori lumi.

Janë të bardhë pëllumbat e mi.

Mos më thuaj që ka rënë muzgu Mos më ler të ndahem pa një puthje.

O prilli im budalla Ti mund të ikësh pa u çelur Unë do iki duke kënduar në një barkë të bardhë do fryj si fllad grynjrave të blerta e, në më zëntë gjumi. Do fle i qetë, dhe do kthehem përsëri të bëj gabime si era.

Poezia e fundit ( Tiranë, 2020) ENDRRA E PRILLIT Ky Prill pandemik, nuk m’i rrëzoi muret, nuk më çliroi nga statujat e akullta, 15

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

KAMBANA E ARGJENDË

CIKËL POETIK nga PIRRO LOLI

KAMBANA E ARGJENDË Të gjithë hodhëm nga një dorë në derdhjen e kambanës Na duhej një shembull Shtuam dhe metale të tjerë në tunxhin e saj dhe zëra nga tanët Dhe nuk e kuptuam ç’zgavër lamë boshnë laringun e saj metalik, E ngritëm mbi kambanore trupin e saj të argjendë Në qiell u fry me tërbim godet majtas e djathtas vetveten danga dung, dang dung ulërin Kumbim kambane nuk patëm kurrë Zëra të ngjirrur grahma gurmazi të çarë Mbi një pirg të vdekurish harruar.

IKJA E ITAKËS Para meje ishte nisur Itaka për udhë E gjithmonë e më shumë largohej, venitej

16

Gusht-Shtator 2020

Cikël poetik nga Pirro Loli Vit pas viti, det pas deti. Si një ishull vullkanik Aty fundosemi Aty shfaqemi sërish..

Të dy mërgimtarë të lashtë krahpërkrah Nëpër mjegulla të kuqërremta E rrugë të pjerrta thikë Dashnorë përvëluar Në trup e në shpirt...

Dy lumenj buzëtharë Që zbrzin nga mali në det Që as gruaja as nëna,As qeni besnik nuk i pret.

Itaka ime e dashur, Nuk e di a jam vdekur apo gjallë A jam ëngjëll apo sfinks.

Mos duhet të jem , unë Itaka Ti Uliks.

AH, KËTO KËPUCË !

Këpucët e babait këpucë bujku Të gjera si lundër e vjetër Të shkelura në thembër Mosmëkeq.

Nëna matet t’i hedhë po s’i hedh I ngre në duar Si plisa të rëndë dheu E nga sytë e mi i fsheh Besnikërisht ruajnë formën e këmbës së trashë Dhe gishtat me goxhanikë si dega e rrapit ...

Ah, këto këpucë Me shuaj të ngrënë Me baltën e kopshtit të tharë GURI I VENDLINDJES Brenda tij, m’u në zemër, fshihet një llambë Që fiket e ndizet vetvetiu Ky gur nxjerr xixa e çel lule në dëborën e ngrirë dhe në plagë.

Nëpër hapat e mia llamburit dhe përtej erës e barit Dhe përtej baltës e hirit. Dritë në zemër e gur i rëndë në shpinë.

Fat i çuditshëm! Në gjak më qarkullon një

shenjë Ogurmirë. Xixa sytë e brymë përmbi mbi ballë.

Dhe gur në veshka si thikë dhe trompozë - mallkim plot hone, jehona dhe inat prej stërralli; Bar i gjelbërt fëmijërie dhe zog krahëthyer gur-drita ime ... Prani e përjetëshme Qenie magjike. Vetëdije e kulluar Si lindje dhe vdekje.

SYTË E VERBËR

Në sytë e saj është pjekur loti në qepallë.

Ti flet për vendlindjen Si parajsë e fron perëndie Si për një dashnore me sy të kaltër.

Më duhet t’i mbjell tej e tej livadhet e ëndrrës me lule mëllage e tulipanë të bardhë.

Të mjekoj ata sy të bukur tharë prej loti E tulipanin e bardhë ta ngrë në gjysmë shtize Në mes të erës e dëborës.

KULPRA U zgjata në ferra e driza Por erëmirën Kërcellhollën si nepërka Dot nuk e këputa.

M’u pleks në trup, m’u mbështoll në grykë, E më mbyti Ma shpoi mushkërinë Me parfumin si thika MEDALIONI I NERONIT Në tregun e arit shiten dhe medalonët e Neronit derdhur në varse për çelsa Dhe çakmakë për të ndezur cigaren Dhe kryqe Krishti për t’i varur në gushë Dhe orë me akrepa si thika të holla gijotinash.

Të florinjta, të argjenta Lodrojnë mbi kafën e Neronëve modernë.

17

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Cikël poetik nga Pirro Loli Dhe zogu im ka një unazë hekuri Me inicialet e Neronit në këmbë.

Vjeshta m’i hëngri gjethet e hardhisë Dhe unë, zogu këmbëlidhur, sqepoj kokrrat e rrushit Si saçmat e derrit të egër më mbeten në grykë…

MIQTË Me laps të kuq heq viza Mbi emra shokësh e miqsh. Në heshtje I shtyj tutje në honet e harresës. Ata Më ngrihen si lugetër në gjumë Më plagosin Me thonj në shpirt, Zhurmojnë.

Eci gjithomë e më tepër drejt vetmisë Dhe ngec Nëpër klithma violinash e gërmadha poezish të harruara.

STATUJA E LIRISË SIME Si lypës me dorë të shtrirë e mora racionin e lirisë dhe u ula ne një majë gjëmbi.

Fleta gjatë me premtimet faqe më faqe si me detin.

Kur durimi m’u bë me brirë u thinj e u myshk, me duart e mia mora pak qiell, pak det dhe ndërtova vetveten ose statujën e lirisë.

Një pulëbardhë prej kripe në shi tretet e shkrihet në qiellin e ftohtë le shkronja të bardha pëlcet e digjet.

SHIU ËSHTË NDRYSHE Ajo ishte e brishtë si shiu Flokët e zinj i vareshin mbi gjinj si ujëvarë.

U nisa nëpër shi. Bëra rrugë të gjatë nëpër ahe e shkurre 18

Gjer te gjunjët e saj që shkëlqenin nga shiu.

Në kthim gjurmët e mia monotone ishin mbushur me ujë Nga dritaret e reve yjet zgjateshin kureshtarë E si peshq zhyteshin Mbi pellgje shiu.

MUZG U vela duke puthur buzët e tua buzët e shegës Rubinët e ndritshëm dhe lëngun e kuq.

E plaket shega pak nga pak vyshket, ëmbëlsohet Me trupin mavi. Nuk e di Ç’të bëj me lëvozhgat e kuqërremta Do t’i hedh si copa resh të ndezura do t’ia fal muzgut Le t’i marrë dielli në perndim, në erën e lamtumirës të m’i tundi si shami.

Gusht-Shtator 2020

DISA VLERËSIME PËR KRIJIMTARINË E PIRRO LOLIT Për krijimtarinë e shkrimtarit P. Loli kanë shkruar e diskutuar dhjetëra kritikë, poetë, shkrimtarë e estetë, me tituj e pa tituj, nëpër gazeta e libra, brenda dhe jashtë atdheut. Shkrimet kritike dhe eseistike janë përmbledhur te libri “ Demonët e krijimit” (270 faqe)”Milosao” 2016. Ja disa:

PRIMO SHLLAKU: “Letërsia e tij nuk bëen thirrje për dënim, por për divofrc.

Dënimin e kërkojnë të dobtit, ndërsa divorci do trima, njerëz që pranojnë privime të dhimbshme në trupin e vet...

Divorcin e vet me iluzionin Pirro Loli e këlthet edhe për të tjerët që naltësimi i tij të mos jetë e vogël e vetmia e tij të mos jetë kaq e madhe”...

MOIKOM ZEQO: “Ese kanë shkruar shkrimtarë e poetë të mëdhenj Blum, Stejner, Emerson, Edgar Poe, Kamy etj.

Eseja këkon njohje, kulturë, ndjeshmëri të lartë. Pirro Loli është eseist i lindur, i çuditshëm, i jashtëzakonshëm. Them me plot gojën se libri i tij “Drama e shprehjes”(350 f.) është libri më i mirë i eseistikës që është botuar deri më sot në letërsinë shqipe...sepse përveç të tjersh nuk është aq i përsosur për t’u rrezikuar nga mendimi tradicional steril...”

► 19

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

DISA VLERËSIME PËR KRIJIMTARINË E PIRRO LOLIT

ZIMO KRUTAJ: “Letërsia e këtij autori dëshmon edhe për njohje , edhe për kulturë , edhe për ndershmëri të lartë gjuhësore dfhe estetike...”

ALUSH AVDULI: “Estetika e tij shkruhet me kulturë erudite e finesë të hollë.

Librat e tij kanë vlera të mirëfillta akademike...”

STEFAN MARTIKO: “Pena e Pirro Lolit i ngjan një shpatetë mprehur mirë në një betejë jo të zakonshme letrare. ...Përmes labirinthit të tij ai ka vendosur të na i bëjë të njohura këto vlera me përulësinë e vet, që i ngjan një pjedestali ku ai ngre të tërë statujat e të tjerëve.“

RIZA BRAHOLLI: Abstragimi i tij i thellë, një ulërimë kujtese, është është një thinjë më shumë në kokën e “mbretit” të tij Pirros së Epirit.

AGIM SHEHU: ”Estetika e Pirros, harmoni idesh universale nëpër kohra majave të larta të letërsisë...

FARUK MYRTAJ: ” Kur ulet Pirro Loli, rikrijon jetë dhe poetë...

20

SPIRO DEDE: Libri “Itaka brenda meje”...poemë dhe ese, traktat sa historik, aq dhe sociologjik...Plot e përplot shtigje të hapura të lirisë së mendimit , të gjykimit dhe talentit ...”

Gusht-Shtator 2020

P O E Z I

Nga Alma ZENELLARI

HUMBET PËRDITË

LETËR E PADËRGUAR

Qyteti im nuk ka ndryshuar, i lodh dhe zogjtë kjo panoramë .

Kanë frikë të ndjehen të dashuruar, trishtimin njollë mbi sy e kanë .

A e di se rrufetë e mallit tim për Ty, përplasen dhimbshëm brenda zemrës, e dashur motër?

Dhe nëse ti vonohesh këto rrufemalli një ditë do të ma ndalin zemrën.

Ndaj, të lutem mos e vono ardhjen tënde.

Qyteti humb përditë nga pak, humbet dhe vyshket porsi gjethe.

Ndaj shpesh më ngjan si me një plak që vuan, digjet, lëngon nën ethe... Çdo ditë venitet ia ndjej trishtimin, (tek lot i heshtur shikim i ngrirë ) Sikur të mundja qytetit tim, nga sytë t'ja fshija këtë shëmtirë.

Ndaj iu gëzova “erës” që frynte, që trazoi udhë e rrëzoi pemë, M'u duk si shpirt i madhtrazuar që shkundte jetët që dhimbshëm "flenë".

KUR SHËMBEJ TEATRI Mu shemb një ëndërr e vogël, Mu shemb Falë asaj ëndrre unë u rrita, Ndaj më dhemb.

Mu vra një copëz jetë, Mu vra atje im at’ kish recituar, Ndaj mu dhimbs loti i tij, Kur u këput e ra…

Përse nuk u bëre dallëndyshe këtë pranverë të më cicërije dritares sime me një fjongo në sqep sjell nga fëmijëria?..

Përse kripëmjaltëza ime ?...

Oh, sa vite u bënë pa erën tënde, lodhem t'i numëroj...

Ndaj eja shpejt ta tresësh renë e mallit tim, ta prekësh me mollëza gishtash, duarsh, ta ndjesh dhimbjen time vetmitare tek rrëshqet syve, faqeve duke kërkuar prehjen.

Mos u vono, motër Mos eja atëherë kur fryma ime të kthehet ajër, sepseee...

Atëherë do të jetë vonë.

MEDITIM VJESHTE Mallin pèr Ty, e lagu shiu i vjeshtës sonte, dritareve kur binte...

21

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Poezi nga Alma Zenellari E shpërhapi era si farë mbi tokën e butë, dhe unë renda të të prekja gjurmët tej në horizont të të gjeja sytë...

PA FJALË Sot , pash si i vranë para syve të mi pëllumbat e paqes.

I ndjeva klithmat e tyre shumë pranë, krahët kur ia thyen me forcë një nga një, sytë e pambyllur me dritë dhe lotë të patharë…

Ata pëllumbat, në rënie të lirë duke puthur qiellin, shpirtin e dhanë…

M’i vranë pëllumbat e paqes, m’i vranë.

Qyteti im nuk i deshi…

MOS Mos e provoko lotin tim zemrën time’ shpirtin tim.

MOS… Sepse një pikë lot, është orteku i dhimbjeve të mia fshehur shtegut të parrëfyer. Është rrufeja e zjarrtë, që godet lumturinë brenda qiellit të syve të mi. Është shtrëngata, që prek cakun e fundit të zemërimit. Është furtunë hidhërimi, që shkul themelet e ekzistencës sime.

Ndaj…

22

MOS E PAZAKONTË...

Do të vdes dhe kjo ditë do të vdes, si të gjitha ditët e zakonshme të kalendarit... një fletë numerike më pak.

Mua, një dhimbje e gjatë s'do të më lerë të qetë, diku thellë brinjëve kullon gjak...

Do të vdes dhe kjo natë do t' vdes, (si të gjitha netët e zakonta) do t' fiken dhe yjet një nga një qiellit tim të vrarë...

Nata lëkurëzezë mbështjellë cipën e zemrës time fatkeqe.

Tani asgjë s'do të jetë si më parë, asgjë, as ne të dy.

A E NDJEN ? …, si shëmben idhujt, si rrëzohen ortekët e zemërimit kur unë të them "të dua" ?

Si tërhiqen skutave të errëta demonët dhe heshtin ?

A e ndjen, si shkrijnë akujt, si bie pluhuri i dhimbjes nga sytë kur unë sodis e etur me sy e duar fytyrën tënde...

Kur unë të puth dhe ti përndritesh i tëri si Diell ?

A e ndjen? ...

Gusht-Shtator 2020

(Rreth librit “Libri i sinopseve” të Moikom Zeqos)

SINOPSET E MOIKOM ZEQOS - LETËRSIA SI KUPTIMSHMËRI E SHUMFISHTË nga Vladimir MUÇA 1. Formatura mozaikore tashmë nëpër tunele interferore, me si një almanak historiko-njerëzor përcaktueshmëri të qarta të konvencioneve nga ku duhet të ecë proza e shkurtër, e Të analizosh me parametra shkencorë urbanizuar, drejt këtij moderniteti, me një “Librin e sinopseve”, mbi të gjitha nevojitet sui generis shqiptar. një njohje enciklopedike-historike e botës Koncentrati prozaik në këto tregime e nga e cila autori ka rrëmihur ato; të jetosh sinopse vjen me trajtat e një formëzimi në një botë sa racionale aq dhe iracionale, detajor, ku linearitetit të fjalisë e periudhës, të futesh në mistikën e saj, të jetosh me ia ka zënë vendin lineariteti i mendimit mitiken, epin dhe legjendën, duke e qëllimor dhe i idesë. Lihen hapësira tjetërsuar atë me të sotmen. nënshtresash kuptimore, ku një intuitë Duke e lexuar me modesti shkronjëtori, psikoanalitike interferon mbi atë çka ke jam munduar të hedh disa refleksione, të lexuar, nën dritën e një konceptimi të ri trioroj diçka nga gjithë ai mal xeherorë personal. librash botërorë. Sa e çfarë kam nxjerrë, le Evaziviteti është çelësi i artë i këtyre ta gjykojnë kolegët e lexuesi ynë i dashur. prozave, i cili hap kanatet e një gjykimi Ka do kohë që, me daljen në dritë individual. Me këto sinopse hapen shtigjet të “Shitësit të kaosit”, “Refuzimit të e prozës së re moderne shqiptare, ku shkrimit” dhe “Vetullave hyjnore”, Dr. korsitë rrugëtare janë të shtruara me Moikom Zeqo po interferon në simplonika asfalto-betonin e ashpër të sentimenteve letrare për një modernitet, një stilim të ndërshekullore, ku i lihet dorë e lirë ri të prozaizmit të shkurtër shqiptar, në krijuesve të vazhdimësisë moderniste përqasje drejt asaj çka është më modernia, të hedhin shtresat e veta të rifiniturave më e pranueshmja nga prurjet e letërsisë stilistikore në krijimin e një autostrade të perëndimore. re sa racionale aq dhe të ndërlikuar.

Vëllimi i fundit “ Libri i sinopseve”, Në to gjejmë vlera përcaktuese, ku si një blen i vazhdimësisë së “Refuzimit valencat arrijnë kuotat dominante të të shkrimit”, është një rrugë e hapur vlefshmërisë, ku krahasueshmëria në 23

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

SINOPSET E MOIKOM ZEQOS - LETËRSIA SI KUPTIMSHMËRI E SHUMFISHTË

nocione historike, kulturore, etnike, elaboruese sociale, vjen si pllenim i vazhdimësisë. Me poliedrizmin tashmë të hipotekuar Moikomi depërton në shumëllojshmërinë e dijeve mbarëbotërore, duke marrë që andej gjithçka që është shqiptare. E natyralizon atë me anë të metaforizimit, duke rrekur të na sjellë ato ide të bekuara që mëkohen nën zhgunin shekullor të etnisë, pse jo edhe të një fshati malor në veri të Shqipërisë, por që u ka dhënë frymë e jetë edhe miteve edhe legjendave të gjithë fqinjëve ndërballkanikë e më tej.

Në këtë aspekt, moderniteti borgesian e kafkian vjen bashkë me mitiken e legjendaren, rrjedhshëm, pa shtresëzimet e stilizmit modern, si një pjesë e kahmoçme e tërë zhvillimit kulturor, historik dhe social.

Krahasueshmëria dhe potenciali metaforik janë të tilla sa që nuk lenë shteg për dallime në maksimalet përfaqësuese, si tek “55 milion vjet më parë” dhe tek “Prifti i Isisës“. Burimoren këto potenciale e kanë në thagmën e patjetërsueshme të kurajos hulumtuese të autorit, evidentimin e të vërtetave historike, zgjimin e kujtesave ku edhe një element i së vërtetës mund të gllabërojë të tërën të mistifikuar dhe merr përsipër përfaqësimin e të gjithë së vërtetës.

Kësisoj, autori u bën thirrje studiuesve me anë të këtyre sinopse-promemorie (do t’i quaja unë) që sot, mbas shumë mjegullnajash shekullore, ajo që nuk e dimë ende, që është mbuluar nga zhguni 24

i historisë së saj (mitike), vjen si në ftillëzimin e kësaj të vërtete para shumë shekujsh. Me to autori evidenton se historia e vërtetë nganjëherë sfumohet dhe humb, kur asgjë nuk humb por çdo gjë transformohet siç na mësojnë ligjet e dialektikës.

Legjenda e zëvendëson të vërtetën historike, duke u bërë vetë një realitet historik. Ndaj jo më kot autori ngulmon me këto sinopse nëpër kullat, birat e dheut të këtyre legjendave dhe miteve. ADN-ja e tyre patjetër që do të përkojë me ADNnë e të sotmes historike. Kjo është edhe detyra fondamentale që shkrimtari i ka vënë vetes në nocionin atdhetar.

Në formaturë mozaikore libri vjen si një almanak historiko-njerëzor, që, sipas mendimit tim, mbruhet nga një mënyrë dialoguese me idhujtarët, me të shenjtëruarit për këtë tokë, me Makabeun refraktar, parakalojnë para lexuesit vlera e antivlera, qëndrime e antiqëndrime, thënie e antithënie, çka e bën librin paksa të mundimshëm, por shumë interesant dhe fiksionant. Për lexuesin me kapacitet enciklopedik, njohje të historisë, të vëmendshëm e të kulturuar e kërkues, gjatë aktit të leximit analitik ai bën të mendohesh, të vrasësh mendjen për ta pasuruar atë bashkë me shpirtin e, kur të përfundosh së lexuari, të meritosh vetveten si “intelektual i mirëfilltë”.

Një letërsi e tillë merr atributet e aerosolit, pastron e rigjallëron alveolat e mushkërive të letërsisë kombëtare nga dogmat e shabllonet e stisura.

Gusht-Shtator 2020

2. Inteligjencë e kulturologji shkrimore në rrafsh botëror Me konceptin e vet krejt origjinal dhe njëkohësisht stoik në perceptimet matematikore të të bërit letërsi, me arketipin e tij stilistik se “Nuk ka letërsi shqipe, po ka letërsi botërore të shkruar në gjuhën shqipe”, (unë do të komentoja: edhe letërsi shqipe shkruar në gjuhët botërore), autori shtron udhët për një letërsi të madhe globaliste, interurbane.

Gërmimi që ai u bën shkencave humane në arkivat botërore, në esencë të çdo sinopsi, nxjerr substancialen e stërgjyshërve krijues (historianë, teologë, kronikanë, muzikologë), duke e nxjerrë nga laboratori i tyre krijues, tashmë të transformuar në një tjetër materie, në atë të librave.

Në raporte integrale autori ka guximin dhe meritën që të bëjë krahasimtarinë e niveleve, përqindjeve përfaqësuese të letërsisë shqipe (temave, ndodhive) me atë botërore; hapat e hedhur në këtë reçesion letrar gjatë këtyre 22 viteve. Në fakt, çdo sinops na vjen si anamnezë e sëmundjeve të letërsisë shqipe, por bashkëngjitur me të edhe fletë-receta e ilaçeve dhe e herbariumeve të vendit për të kapërcyer këtë gjendje reçesioni, duke rimodeluar kritere të reja ndaj konservatorizmit provincial mbisundues, qorollepsur me rrëfimtaritë standarte ”na ishte se ç’na ishte”.

Nën dritë-hijet e Migjenit të Madh, Zeqo me këtë libër u jep lexuesve tematika, opsione si ato terrakotat mijravjeçare, të konturuara mirë, por pa rifinitura. Çdo gjë vjen si një antropologji shkrimore, ku lexuesit dhe krijuesit gjejnë në to veten e tyre, duke identifikuar jetesën ndër shekuj me artin e të shkruarit. Në mozaikë subjektesh, duke marrë rolin e ngacmuesit mendor, duke nxitur lexuesit dhe krijuesit që, sipas shijeve, mbi këto subjekte të prevalojnë personalitetin e vet, ndoshta, ndoshta edhe në rezonancë të plotë me autorin e këtyre tregimsinopseve.

Po t’i vëresh me kujdes, me vëmendje analitike, këto shkrime përshkohen nga një bosht unik interlokutor i letërsisë së mirëfilltë shqiptare dhe asaj botërore, të ngërthyera në estetikë e stilistikë. E kjo është stilistika e re postmoderne e letrarizimit interurban, një estetikë e re e të bërit letërsi. Më shkoqur, është integrimi shkrimor i kësaj letërsie në kuadrin e një globalizmi ndërqytetar në rang botëror, që për habinë tonë tani ka ndodhur që mijraveçarë më parë.

Mbajtja e lakonizmit të motiveve rrëfimtare, të ngurtësuara në format nga më të dukshmet metafizike (siç është libri, tablotë e pikturës, partiturat, skulpturat), mbajtja stoike e mos shkuarja në rëndomësi, bën që këto proza antiprofanike të ruajnë të paprekur epikat përforcuese e dilemat shtjelluese të tyre.

Pikërisht këto shtjella në turbulenca

SINOPSET E MOIKOM ZEQOS - LETËRSIA SI KUPTIMSHMËRI E SHUMFISHTË 25

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

SINOPSET E MOIKOM ZEQOS - LETËRSIA SI KUPTIMSHMËRI E SHUMFISHTË kohore nuk lejuan e nuk lejojnë në këto sinopse që kumti me të cilin ato përfaqësohen të mos pluhurizohet. Rastësia shëmbëlltyrëzohet duke u rregjistruar në disketën e historisë si kujtesë historike e një subkoshience sublime. Nuk ka se si të reflektohet më qartazi se sa tek “Ungjilli i Kolodit”, ku forca e fuqia shprehëse e kësaj psikoanalitike, mesazhinizmi që ai përcjell në përmasa universale, janë të pavdekshme e jetojnë të shpirtëzuara në një tjetër materie. Qëndrimi i njeriut ndaj ekologjizmit natyror të sotëm, ku çdo dru, si në konceptin biblik e metafizik, është një jetë në trajta të ndryshme të saj. Mbas shumë e shumë shekujsh, kur dhe mbetjet humane janë tretur në rërat e Saharasë apo janë bërë njësh me rërën e deteve, ata vijnë nëpërmjet metafizikës së tjetërsuar librore, po aq të përkushtuar, asketikë, stoikë, studiues, si vite e vite më parë, kur gjithçka frymonte edhe si gjallesë.

3. Arkitekturë e re prozaike Tipologjia moikomiane në të shumtën e këtyre katër librave të fundit, por në veçanti në “Librin e sinopseve”, ma përqas atë si një shkrimtar arkitekt. Koncepti në ndërtimin e këtyre pavioneve shkrimore i shkon për shtat një arkitekture moderniste me konturime tepër të qarta dhomash, shkallaresh, vështrimoresh, pavionesh që interkulohen nga koncepte gjeometrike horizontale e vertikale, me një llogaritje matematikore ekzakte në perspektivat e rifiniturave që do të dëshirojnë të bëjnë 26

më pas (banorët) pasardhësit.

Përfytyrimet arkitekturale janë aq të rrepta dhe rigorioze, aq të përputhshme me identitetin, por hera-herës pak si kryengritës, si nga dora e një reformatori inkuizicional, tek shfaqet bindshëm mbi provincializmin në letërsi. Ai rreket e kërkon një arkitekturë letrare moderne që nxjerr pamësinë e saj bulevardeve, në vepra panteonike botërore e që të imponohen me gjithë pushtetshmërinë e tyre duke sfiduar kohërat.

Me rrënojat e apokalipsit gjuhësor që bëri kërdinë në historinë e qytetërimit ilir, shkencëtarët ndoshta me këto rradhë librore gjejnë gurët e themeleve të harkoreve, dritareve, bedenave e me to të përafrohet shkenca e të shkruarit ndër shekuj, toponomastika, onomastika e të vërtetat historike që lindin prej tyre, sepse pushtuesit ndër shekuj nuk i mposhtën dot fizikisht në shumsinë e rasteve, por duke ia atrofizuar gjuhën e shkruar e të pashkruar, ata pushtuan vetëm shpirtrat e tyre.

Në esencë materia njerëzore, palca e etnisë, AND-ja e saj, qëndron e pandryshuar gjenetikisht. Ky është dhe gjykimi referencial që hedh me aq guxim në aspektin e shkencave humane edhe Dr. Moikom Zeqo për përfaqësitë shkencore, si një dorashkë e hedhur në një dyluftim që ka filluar qysh në ndërvitet e Motit të Madh për jetë a vdekje, të identitetit tonë të mjegulluar, i cili duhet zgjidhur sa nuk është vonë.

Në botën e globalizuar ne duhet të futemi të kompletuar dhe me atë çka

Gusht-Shtator 2020

na ka marrë kjo botë ndër shekuj. Të marrim prej saj atë që gjenetikisht është e jona. Kjo është përmbajtja e sinopseve “Mensur Hallaçi”, “Libri i Thotit”, “Monedha”, “Filipi fluturues”, “Mark Pork Sopartri”, “Princesha Rugina”, “Admirali Gedik”, “Eustathi i Durrësit”, “Murgu Teodor”, të cilët Zeqo na i afron aq shumë të dokumentuara historikisht me ata përfaqësues të cilët në “testamentet” e tyre shkrimore e kanë deklaruar botërisht qenësinë e tyre të parivendikueshme.

Ndër biseda midis letrarësh, paradoksi i dyshimit ose “Vdekja e muzave” të Georg Steinerit është tepër refraktare në problemet që hedh hera-herës për të ndriçuar sado pak rrënjët gnoseologjike të kultures shqiptare të të shkruarit, i prirur nga virtyti ndriçues i kërkimit të së vërtetës. Por njerëzit zakonisht nuk e pëlqejnë të vërtetën; e kjo duke u kthyer në një ves në perceptime, merr rolin e valiumit, duke u vënë në gjumin e harresës historike, duke e atrofizuar subkoshiencën kombëtare në tërësi.

Në rolin e një Perseu të kohërave moderne, Zeqo e “ka kuptuar forcën shkatërruese të opinionit publik të kohërave moderne me pabesinë dhe mosmirënjohjen”, ndaj ai me atë ”çantën mitike prej lëkure”, me “kokën e meduzës“ historike të kombit shqiptar, e cila e përçudnoi këtë histori me lloj-lloj pushtimesh, shpërbërjesh duke e terratisur si zogjtë e korbit anekënd perandorive të botës.

Autori këto copëra identitetesh i ka mbledhur me kujdes në torbën e tij (në këtë libër sinopsesh), duke ia nxjerrë përkarshi

kokës së Meduzës, me flokët gjarpërinj të pajetë. Në kontekstin e tjetërsuar kjo vjen si një pasthirrmë e Julius Fuçikut “Popull vigjëloni“, por e transkriptuar: “Popull, lexues, studiues mos jeni mosbesues ndër vedi. Shikoni, kjo është koka e Meduzës histori që iu ka vënë në gjumin e harruar kujtesën historike, kjo është historia e vërtetë e juaja. Unë veçse e mblodha anekënd perandorive e thellësive të shekujve, ua solla si palcën, gjakun, gjenezën tuaj shkrimore”.

Inteligjenca ka qenë dhe është një ndër cilësitë më vitale të etnisë sonë kombëtare.

Mjafton të lexosh sinopsin “Shahisti”, i cili ngre lart në panteone diturie genin e inteligjencës shqiptare në zhbirimet psikoanalitike, si një pasuri me përmasa që i kalon ato të krijimtarisë së hipotekuar botërore, ku autori i kthen në një nul logjik çdo gjë në rrafshin e komentimeve, të admirimit apo përbuzjes, shpërfilljes, të cilat në konteksin spiritual-shkencor s’kanë asnjë kuptim.

Vijon në numrin e ardhshëm

SINOPSET E MOIKOM ZEQOS - LETËRSIA SI KUPTIMSHMËRI E SHUMFISHTË 27

...........................

REVISTA OBELISK

Ftesë për lexuesin e revistës OBELISK

NJË SHËRBIM I RI NGA SHTËPIA BOTUESE “ADA”

Revistën”OBELISK”, mund Të nderuar studiues, ta gjeni në librarinë pranë profesorë, Qendrës Stefan (Sheshi Avni studentë, shkrimtarë Rustemi), librari Art’s pranë bustit “Zogu I” dhe librarinë e nxënës!

“ADA” pranë redaksisë, në Nëse keni shkrime gjuhësore adresën: e letrare (ese, punime seminari, punime shkencore, Rruga “Mihal Grameno” Pall.

32 Ap.7 (pranë Shkollës së poezi , prozë, analiza Baletit) si dhe me abonime. të ndryshme letrare e gjuhësore etj) dhe doni t‘i Gjithashtu mjafton një publikoni telefonatë nga ana juaj dhe që të jenë më afër lexuesve ne mund t’ju sjellim librat e tuaj, e që këta të botuar në shtëpinë botuese kenë më shumë njohuri “ADA” dhe revistën letrarerreth krijimeve tuaja, atëherë artistike “OBELISK” në ne ua kemi mundësuar këtë adresën, që ju doni pa kosto gjë juve në këto faqe të shtesë. revistës. Punimet tuaja mund t‘i dërgoni në e-mail: Cel:+355 68 22 19 016 rlushi@yahoo.it ...........................

28

Gusht-Shtator 2020

NJË PORTRET QË RREZATON, KULTURË, MIRËSI, VLERË… NGA PËLLUMB GORICA Kur udhëton në Korçë është e pamundur të mos takosh miqtë, ata që nuk i ke takuar prej kohësh, duke e kthyer në një ditë të gëzueshme dhe shumë miqësore ardhjen.

Korça ndryshon shumë nga qytetet e tjera shqiptare. Eshtë shumë më e qetë, interesante, tërheqëse, komode, se Tirana, Durrësi apo Vlora, e një nga ato, me themele të forta të kulturës kombëtare, që kanë mbetur ende të tilla, si në palcë ashtu edhe në dukje. Ajo gjithmonë është shquar për punën, mirëqënien, serenatat, për kulturën perendimore, por edhe për qetësinë, qytetarinë dhe edukatën, që e dëshmon qartë. Të shfaqet ndryshe, jo si herët e tjera kur ke ardhur këtu, e bukur me përmasa të admirueshme në të gjitha fushat e jetës, e sidomos në arsim e kulturë, me intelektualë që e hijeshojnë atë dhe kontribuojnë në zhvillimin e saj.

Në jetë nuk takon shpesh njerëz të veçantë, të pasur shpirtërisht, e me vlera të trashëguara.

Dhe, në fakt, njerëz punëtorë e të thjeshtë ka, kudo, rreth nesh. Mjafton të kesh dëshirë, sy për t’i parë dhe mendje për t’i vlerësuar. Pse jo dhe për të mësuar prej tyre. Ndaj nuk harron të shkruash, për ata dhe punët e mira të tyre.

Shpesh fjalët më vijnë natyrshëm kur është fjala për takime me miq plot vlera si Muharrem Meko, Drejtor i Radio Televizionit të Korçës.

Njohja jonë ka qënë e rastësishme. Por pas takimit emocionues, në kafenenë e Radio Televizionit të Korçës, më lindi dëshira të shkruaj për të. Biseda me të më bëri personalisht të ndjehem mirë, sepse njerëzit e kulturës në unitet me njëri- tjetrin, dijnë të shprehin bukuri fjalësh e shumë mirësi. Bota e tij shpirtërore është e gjërë sa deti, që sfidon kohën me kulturën e bisedës, e që pa dyshim, mbart në vetvete filozofinë e mençurisë.

I mëkuar me traditën e një trungu të lashtë ilirik, të trevës së Kolonjës, të njohur në histori dhe vlera kulturore e artistike, me shumë dituri dhe mjeshtëri e paqësorë me njëri-tjetrin dhe natyrën, që njëherazi ushqehen me punë e përkushtim në vitalitetin e kohës që jetojmë, me energjitë e tyre të çmuara, me emocionet dhe mbresat e pafundme të respektit, meriton fjalë

përgëzuese.

Muharremi ka një kulturë e përvojë të gjërë jetësore si dhe një jetë të pasur shpirtërore dhe mardhënie të shumta shoqërore. Miq si Muharremi dy gjëra i kanë gjithmonë të pranishme, respektin dhe buzëqeshjen, që i japin të plota dhe kurrë të copëzuara. Këtë e ndjen, e përjeton, e lexon në sytë e tij, sapo takohesh me të. Mirësia e tij në fjalët që thotë të krijon besimin, qartësinë e mendimit të thellë dhe të mençur, duke të krijuar po ashtu admirim. I rrethuar nga thjeshtësia dhe ngrohtësia e bisedës e dëgjon me kënaqësi të folurën e ngadaltë, me një diksion fonetik skajshmërisht të butë dhe njerëzor të Muharremit.

Gazetar veteran i kësaj treve prej 30 vjetësh dhe sot drejtues i Radio Televizionit të Korçës, Muharrem Meko, ky njeri me mendje e shpirt të ndritur, modest e përherë i hapur për bashkëbisedim me kolegët e miqtë e vërtetë, me përkushtimin dhe vlerat e tij, ka kontribuar për pasqyrimin e kulturës, duke ditur të sjellë ide të reja, gjallëri dhe freski në valët radio-televizive, të ndjekura kudo në Shqipëri. Ai, së bashku me stafin e këtij institucioni, e sidomos me Erjona Pambukun e Llazi Saron, kanë realizuar emisione të shumta edukative- argëtuese.

-Jam krenar -, thotë Muharremi, - që drejtoj një intitucion televiziv rajonal, si RTSH Korça me një jetëgjatësi relativisht të re, por me një cilësi transmetimi e standarti profesional, mbresëlënës, si pjesë e grup-kanaleve, me shikueshmëri Kombëtare, lehtësisht për të shijuar, programet

29

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

NJË PORTRET QË RREZATON, KULTURË, MIRËSI, VLERË… informuese, argëtuese, sociale dhe kulturore të trevës së Shqipërisë juglindore, si, Pogradec, Kolonjë, Devoll, Gorë, Opar,etj. S'kam përse t’a fsheh-, thotë Muharremi-, fillimisht kam përjetuar një lloj skepticizmi, por tashmë mund t’u them se, s’është çudi që Radio-televizioni i Korçës është "surpriza " e ekraneve televizive, me potenciale njerëzore e financiare, shumë herë më të fuqishëm se sa ne. Modestisht, gjithçka për kënaqësi të teleshikuesve tanë; kudo që të ndodhen.

Muharrem Meko është një nga njerëzit e paktë që sot e çmojnë kolegë (pse jo edhe artdashës), dhe gjejnë frymëzim tek ajo vlerë universale që quhet "thjeshtësi". Me veshjen, mendimin, në shakatë dhe qëndrimin e tij Muharremi rrezaton admirim, dinjitet, mirësi e personalitet. Vërtet njerëzit ndryshojnë në jetë kur ngjiten në detyra shtetërore apo shoqërore. Mund të ndryshojnë nga një grusht i fuqishëm i jetës, nga një dhimbje e fortë, nga një dashuri, nga një përkëdhelje, nga një urrejtje, pabesi, por njeriu nuk ndryshon, duke u shoqëruar me njerezit e zakonshëm. Ata janë dhe duhet të jenë të vetmit që meritojnë gëzimin, lumturinë, respektin dhe admirimin tonë, sepse janë ata që pa zhurmë, me modesti dhe pa kërkuar asgjë na krijojnë këtë miqësi të pastër, që sakrifikojnë jashtëzakonisht, për ditë më të mira për veten dhe për fëmijët e tyre.

Thellësia e shpirtit dhe e mendjes së tij të ngacmon. Kështu thjesht dhe bukur, pa egoizëm, pa “krenari”, në qenien e tij janë mishëruar shumë dhunti të një njeriu me virtyte të larta. Vërtet si njeri i veçantë, është i thjesht si ne, madje shumë i thjeshtë, me problemet e shqetësimet e tij, si çdo njeri që ka kaluar shumë çaste të vështira në jetë pa u përkulur, dhe gëzuar me çaste të bukura, optimiste, e të veçanta. Kur takohesh me të nuk të flet për kostume firmato, për makinat e shtrenjta, për vilat, për pronat që nuk i ka, por të flet për familjen, për njerëzit e dashur, për të patur suksese në jetë. Të flet me pasion më shumë për gjëra që ushqejnë shpirtin. Bashkëbisedime me njerëz për historitë e tyre, shqetësimet, emocionet, transformimet e shoqërisë dhe të vetë njeriut. Duke jetuar me intensitet, atë periudhë të ndryshimeve të mëdha që ndodhën në fillim të viteve ’90, me shumë ëndrra e shpresa që u zgjuan atë kohë, që megjithëse vitet kalojnë e 30

ato mbeten të freskëta në kujtesën e tij ai mbetet idealist i së bukurës, i së resë dhe i zhvillimit.

E ku ka më bukur e më krenari se të bisedosh me njerëz që burojnë thjeshtësi, mirësi e dashuri.

Bartin vlerën më të mirë që i duhet mikut: t’a dëgjosh kur flet. Ne biseduam për shumë gjëra; rreth artit të shkruar, traditave e kulturës sonë, për dashurinë ndaj familjes, për profesionin, dëshirat, projektet, e sigurisht për miqtë tanë të mirë. Bisedë me frymën e përgjithshme të rrëfimit, duke u larguar nga rëndomtësia e gjuhës, por e lëmuar në trajtën më shprehëse, që do t’i jepte më tepër ëmbëlsi takimit, si me njerëz të veçantë, sepse emëruesi i përbashkët është vlera e miqësisë në funksion të përnjëmend të kumbimit të saj shprehës, përmes natyrshmërisë.

E në fund, bëmë dhe foto atje në ambientet e Radio Televizionit të Korçës.

Më duhet të shtoj edhe një tjetër cilësi mirësie që ka Muharrem Meko. Në çdo kohë paraqitet zemërhapur për miqtë e shokët e sidomos me gazetarin e apasionuar të Vizion plus tv, Tonin Frrokun, për të pirë një kafe, për të shijuar një gotë raki a verë, ku ndjesia dhe përkushtimi ndaj fjalës së kultivuar mbetet gjithnjë hapësinore dhe e lakmueshme. Si për çudi telefonata e Toninit e çiltërsoi bisedën me të tjera detaje, të ndjenjës miqësore, që është edhe sfrati më i pakalueshëm i kujtimeve të mira e të rrjedhshme mes tyre.

Askush s' të ndalon të shkruash e të lëvdosh vlerat e veçanta të njerëzve të tillë në fusha të ndryshme të jetës së tyre. E ndieja si detyrim, të shkruaja për udhën e bukur te vlerave të Muharremit, mundin dhe sakrificat deri në shkëlqimin e merituar, që jeton intesivisht me punë, sipas mundësive, njohurive për të njohur më mirë njerëzit dhe botën, për t'u shërbyer atyre, për të larguar mërzinë dhe kotësinë e jetës.

Në këtë rast ndihem i emocionuar e i motivuar, të nxjerr nga vetja thesarin e shpirtit të njerëzve me zemër të madhe, të së bukurës jetë të tyre, që është kaq frymëzuese nëse kapesh pas saj siç je. Një mendjendritur ka thënë: bota nuk vuan nga zhurma e njerëzve të këqinj, por nga heshtja e njerëzve të mirë, sepse asnjëherë nuk i vlerësojmë sa dhe si duhet vlerat tona.

Muharrem Meko ka një portret rrezatues.

Shumë fisnik. Pyes veten, a motivohet njeriu sot me veprën dhe jetën e këtyre njerëzve?!

Gusht-Shtator 2020

Nga botimet ADA

ZËRI YT TRETET NË ERË Libri i dedikohet balerinës Rivja Fiora, ëndrrat e së cilës u shkëputën në moshë fare të re, pikërisht kur jeta po i buzëqeshte dhe po i hapte dyert e suksesit.

Një homazh për talentin, mirësinë dhe kujtimin që ajo la tek të gjithë njerëzit, që patën fatin ta njohin nga afër...

Titulli i librit: Zëri yt tretet në erë Autore: Irma Kurti

Korrektore letrare: Iliriana Kurti © 2020 Irma Kurti

Të gjitha të drejtat të rezervuara.

Botimi i parë, 2020.

ISBN: 978-9928-326-25-6 Përgatiti për botim: Roland Lushi Formati: 14x20cm

Shtëpia botuese “ADA” Adresa: Rr. Mihal Grameno Pall.32 Ap. 7 www. botimetada.com Cel: 068 22 190 16 Tiranë, gusht 2020

Poezia - testament i jetës

Poetja italo-shqiptare Irma Kurti, me një aktivitet letrar stimulues, ka në arkivin e saj shumë vëllime poetike, si në italisht ashtu edhe në gjuhën amtare. E predispozuar në mënyrë të veçantë dhe e pandashme nga tematikat e një sentimenti autentik dhe gjithëpërfshirës, të analizuara me qartësi, pa fanatizëm apo peripeci të guximshme, Kurti ngrihet si mbrojtëse e një bote të humbur, të përbërë nga ngjyra, siguri dhe gëzime me familjen, që ka gdhendur tek ajo, jo vetëm mësimin që çdo bërthamë familjeje duhet të ofrojë, po dhe dashurinë për jetën, për tokën, respektin, vlerësimin për të tjerët, përkujdesjen për ndjenjën e përkimit të dyfishtë të tokave të ndara nga një rrip uji. Poetja, në krahët e mendimit, përshkon itineraret ekzistenciale që e kanë parë të lumtur, i kërkon ato, bisedon me njerëz që e sotmja ia ka privuar dhe që në njëfarë mënyre i ndjen dhe i percepton akoma afër, të pranishëm, duke krijuar një marrëdhënie paranormale me një objektivitet që nuk mund të konfigurohej më mirë. Po ashtu, ajo i njeh poezisë një nga prerogativat më të larta dhe më të pamohueshme: atë që të lehtësojë dhimbjen, të depërtojë në vuajtjen e brendshme, ta amplifikojë, zbërthejë dhe strukturojë për ta kuptuar më mirë. Poezia është, për Kurtin, një mjet themelor i komunikimit që, ndoshta, ndryshe s’mund të ishte aq gjithëpërfshirës dhe i thellë e, në të njëjtën kohë, materie e mrekullueshme që shëron dhe ruan kur është e nevojshme, trupin: një shoqëruese e urtë dhe testament i jetës.

Lorenzo Spurio

Poet dhe kritik letrar

31

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

32