Revista obelisk nr 199-200pdf

Nëntor - Dhjetor 2017

1

REVISTA OBELISK

12

...........................

botime vetëm

1200L Obelisk 199 - 200 Organ i Shtëpisë Botuese”ADA” www.botimetada.com Periodike letraro-artistike Viti IX-të i botimit - Nr.197-198 Nëntor - Dhjetor 2017 Del në datë 15 të çdo muaji.

Rregjistruar në ISSN International Centre 45 rue de Turbigo, 75003 PARIS FRANCE Adresa e redaksisë: Rruga Nasi Pavllo Nr.20, Tirane tel: +355 450 5312 e-mail: rlushi@yahoo.it

Përshëndetje!

Nëse ju pëlqen revista”OBELISK”, dhe shpresojmë t’ju pëlqejë, do të donim t’ju ftonim që të abonoheni për të qenë bashkëpunëtorë dhe lexues të rregullt të saj.

ABONOHU TANI

Revistën “Obelisk” mund ta gjeni në të gjitha pikat e shitjes së gazetave dhe në libraritë kryesore në Shqipëri (me çmim 100 lekë), në Kosovë (me çmim 1 euro), e në Greqi (me çmim 1 euro).

“Obelisk” mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www.botimetada.com Abonimet Europë: 1 vit - 15 euro+pp, Amerikë: 1 vit - 20 usd+pp.

Për çdo vërejtje, sugjerim bashkëpunim kontaktoni në e-mail: rlushi@yahoo.it

1200 LEKË

12muaj 2

apo

Nr. llog. Tirana Bank Lekë: 0130-260249-001 IBAN – AL12 2061 1035 0000 1302 6024 9001 Shtypet në shtypshkronjën e Shtëpisë Botuese “ADA” Tel: +355 4 450 53 12 Tiranë 2017 Tirazhi: 500 copë

Nëntor - Dhjetor 2017

Çmimet “OBELISK” 2017

Për vitin 2017 revista “OBELISK” shpall fituesit për shkrimet më të mira në faqet e saj. Ky është një vlerësim për krijimtarinë e tyre dhe përgjegjësi e jona në përzgjedhjen e saj.

Duke i uruar krijimtari të mbarë të gjithë bashkëpunëtorëve të revistës “OBELISK” dhe të gjithë krijuesve në përgjithësi, i ftojmë të sjellin krijimet më të bukura e të bëhen pjesë e rrugës që kemi nisur.

Revista “Obelisk”

ESE

TREGIM Armir SHKURTI Fshati budallenjve zgjedh kryetari të çmendur – Obelisk 192/faqe16 Pali SHTEMBARI Valixhja e pudrosur – Obelisk 191/faqe8

POEZI Iliriana SULKUQI Cikël poetik - Obelisk 197-198/faqe 14 Irma KURTI Cikël poetik - Obelisk 195-196/faqe 14 Lida LAZAJ Pë shpirt të fjalës që po vdes - Obelisk 190/faqe 7

POEZI E PERKTHYER Maksim RAKIPAJ Soneten e Shekspirit - Obelisk 189/faqe 28

Agron SHELE Arti si frymë angazhuese dhe filozofi mendimi Obelisk 192/faqe 5 Pirro LOLI Vargmalet e dhimbjes(Ese jo vetëm për poezitë e Ton Zmalit) - Obelisk 195-196/ faqe 26 HAIKU Reshida ÇOBA Haiku - Obelisk 189/faqe 14 Prend UKAJ Haiku - Obelisk 197-198 /faqe 24 EPIGRAME DENILU Epigrame - Obelisk-189/faqe 23 INTERVISTA Irina HYSI MA Artist Bledar Gramo, artist i kodit të vjetër abstrakt Obelisk 193-194/faqe 7 REPORTAZH Gerta BANDILLI Të endesh në netët korçare të poezisëObelisk 193-194/faqe 27 3

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

MEDITIME

“Në goj` të erës” Nga Arqile Gjata ...Isha duke lexuar një poezi të poetes L.Lazaj, me titull intrigues dhe mjeshtërore “Në goj’të erës” Nga leximi me vëmëndje ndjeva, por dhe kuptove se gjithë poezia ishte filozofi.

Me ngjyrime dhe të kundërta, përgjatë poezisë një fushë semantike interesante dhe me leksik të pasur... Prej ku më lindi një ide: -Me shumë dëshirë kam vendosur të “pikturoj” këtë poezi, jo pse jam piktor, por sepse, me lëndën poetike të kësaj poezie mund të sfidosh imagjinatën, të shlodhesh me shkallëzimin e saj poetik dhe për më tepër të ngërthen struktura e fjalëformimit metaforik.

Poezia “Në goj’ të erës” ka vlerat e saja pozitive si tejpashmërin, dinamikën e vargut dhe ideimin.

Poezia është një frazeologji e fuqishme me thekës të fort, aq të fort, sa që, në shesh të mendjes ri dhe shkruan poezi! Nëpër vargjet e poezisë përvijohen disa veçori si; shkurtësia, dëndësia dhe thjeshtësia e të shprehurit në gjendje 4

shpitërore shpërthyese dhe ngjyrime tonalitetesh të shkallëzuara nga vargu në varg.

“Ja, tek jam sikundër më donit e më mësuat duke ju buzëqeshur e duke urryer veten.”

Në goj` të erës Ja, tek jam sikundër më donit e më mësuat duke ju buzëqeshur e duke urryer veten, që s`bëhem dot britmë e ulurimë.

Ja, tek jam siç më mëkuat që në ngjizje manual i plotë kodesh e rregullash e denjë për bibël e kuran.​ Teksa njëra faqe shpullohet e gatitet për shpullën e radhës, tjetra hesht e mbledh perla , dhe mendoj, se sa grimca rëre ka anëdetit arsye kam të bëhem britmë e ulërimë e zërin ta çoj deri te yjet.

Ja tek jam, njësoj sikur të mos isha mbledhur si duna rëre britma e ulurima e ulur në shesh të mendjes i shkruaj vjersha dhe i lëshoj në gojë të erës, si pema gjethet e zverdhura.

Gjatë leximit të poezisë përftova ide...

Këto po i parashtroj si rrëfime vetjake, si qasje analitike rreth saj.

Lënda krijuese e kësaj poezie është shkruar nga poetja L.Lazaj. Poezia është prurje si veçanti individuale, një asnjëanësi e unit të saj poetik. Po kështu, nga konceptimi i botës së saj, gjej dhe fjalë si “mite”, që janë diçka, që besohet, të jenë krejt ndryshe nga realiteti...

PO ÇFARË ËSHTË “MITI” TEK POEZIA “Në goj’ të erës”!?

Vet titulli i poezisë është një “mit”...por jo si histori , por bëhet “mit” si prezencë,

Nëntor - Dhjetor 2017

si diçka e vërtetë, që është më intim dhe në funksion të shpjegimit të poezisë.

Kuptimi i fjalës “mit” “në goj’ të erës” është një shmangie krijuese në raport me atë çka është në të vërtetë, prandaj dhe rrëfimi poetik është i veçantë. Kur lexojmë vargjet e mëposhtme, sigurisht që bindemi..! “...e ulur në shesh të mendjes i shkruaj vjersha dhe i lëshoj në gojë të erës, si pema gjethet e zverdhura.”

Poetja(dhe si personazhe) ngjanë si krijesë e bindur, e ushqyer me kode e rregulla, e gatshme të pranoj dhe privime.

“Teksa njëra faqe shpullohet/ e gatitet për shpullën e radhës, tjetra/ hesht e mbledh perla” “ Ja, tek jam/ siç më mëkuat që në ngjizje/ manual i plotë kodesh e rregullash/e denjë për bibël e kuran.”

Në një poezi si, “Në goj` të erës”, rreth së cilës po komentoj, gjej imazhe si reflektime poetike, ndjesi të ngjeshura, që kanë të bëjnë me botën e “jashtme” të fantazisë, si ndërkallje të mendimit, apo si shpërthime, si depërtim i njeriut(në rastin tonë të poetes) brenda botës fizike dhe asaj idealiste...

“ Ja tek jam,/njësoj sikur të mos isha/mbledhur si duna rëre, britma e ulurima./hesht e mbledh perla.” ...kur lexojmë vargje të poezisë, “Në goj’të erës” ne, lexuesi ndihemi tërsisht se jemi lënda dhe pasioni. Ndërsa poetja është personazhe që rrëfehet në kufijtë e imagjinatës dhe gjithëçka “i lëshonë në gojë të erës”.

Në këtë poezi poetja mbart tri cilësi dalluese në harmoni të plotë me raportet: -Gjuhë të bukur poetike, krijuese, ngazëlluese, dhe gjuhë përtëritëse si dimensione poetike si të thëna, të shkruara, që gufojnë nga shpirti i saj krijues.

Në këto tri cilësi dalluese natyrshëm ndalemi tek frazeologjija dhe përdorimi i fjalëve me shkallzim dhe të detyron të “ecësh” drejt abstraktimit poetik! Vargjet e më poshtme e përligjin mësëmiri këtë realitet estetik.

“Teksa njëra faqe shpullohet/e gatitet për shpullën e radhës, tjetra / hesht e mbledh perla,/dhe mendoj, se sa grimca rëre ka anëdetit/arsye kam/ të bëhem britmë e ulërimë/ e zërin ta çoj deri te yjet.”

Ja, këto janë vargjet që duhen pikturuar, si zëra që rrëfejnë se, vërtetë poetja

është “perla” e pasionit dhe zërin e çonë deri në yje... vërteton iden dhe vë(veten) ballëpërball si individ që aspiron liri, me një vello të hollë ironije...

Gjithçka shkrova më lartë, të lë të kuptosh, se aty gjen disa cilësi dalluese të kësaj poezije.

Duke e marr në tërsi poezinë si dhe duke veçuar vargjet e më poshtme, ato këndvështrojnë iden shpirtërore të poetes si personazhe vet-treguese e një mendimi dinamik dhe pranon të përfundoj “Në goj’ të erës”! (duke u buzëqeshur, e duke urryer veten, që s’bëhet dotë britmë e ulurimë.)

Poezia që trajtova, është vërtetë një poeziklithme... ”Ja, tek jam/sikundër më donit e më mësuat/ duke ju buzëqeshur/e duke urryer veten,/që s`bëhem dot britmë e ulurimë.”

Si mendim përmbyllës them se: Poezinë që mora për ta“pikturuar”, u mundova ta çoj iden time deri “Në goj’ të erës”...por, më rrëshqit prej duarëve, ka shkuar tek ata që besojnë se dhe poezia pikturohet, jo prej meje, por nga vet poetja!

15 Nëntor 2017

5

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Cikël poetik nga Suzana MALAJ Lodhje

Një gur në ujë

Do ta vras me finesë drojën, që me veten të jem mikeshë e mirë, në ditët që ikin e vijnë e ngjisin tek unë, si rrëshirë.

Ta ndiej aromën e saj, tek gishtat se bashku m’i ngjit, ta ngjis vështrimin tek vetja, shigjetën-vështrim ta shpërfill.

Të mbledh nektarin, si bleta, kilometra të tëra larg, të mbledh energji të pastër, se materia më lodh e më plak.

Se trupi më është hedhur këtu, ku në hove shpirtrash rri lart, e lëkurën si rrobë kam në duar, të freskoj qelizat që mbart.

Se më lodh sa s’ka perceptimi, që më tërheq poshtë në batak, e s’gjeta diku asnjë frymë, të frymojë me mua aq lart.

Aty fryma ndiej se u merret, nga meraku i batakut në shesh, ndaj është mirë ta zgjidh dorën time nga dora që mbytet në djersë…

Sapo e bëre një birë në ujë…

-Nuk e sheh?!

Shpesh nuk duket shkaku por pasoja… e ti pasojën pe.

-E mban mend?!

Ku krahët i hape me egon tënde dhe bëre zhurmë?!

Po zhurma nuk depërtoi në ujin dhe rrathët që bëri nuk zgjatën shumë…

-Të kujtohet?!

Dorën e bëre strehë mbi sy, mbi ujin u ngritën stërkala nga guri që e hodhe ti…

6

Nuk jam Krishti E prita fjalën që s’mu tha atë ditë…

E prita si pritjen e shpëtimit nga Krishti, por ti nuk ishe Krishti… madje nuk kishe asgjë nga Krishti…

Je njeri, si shumica e njerëzve në ultësirën ku jetoj dhe unë, shohim frikshëm e për çudi shumë afër, ose nuk shohim shumë…

Nëntor - Dhjetor 2017

Cikël poetik nga Suzana MALAJ E sytë nga Krishti i ngrita të lexoja qiellin me to, që shpresa të zbriste vetëtimthi, në shpirtin që brenda m’u ftoh.

E prita fjalën me durimin e pritjes, sikur të mos kishte fjalë tjetër, derisa fjala e humbi dhe ngjyrën e u bë si rroba e vjetër…

E prita dhe ndjeva se gjatë pritjes, vetmia e thekshme-vetëtiti e në zjarrin e saj ngjyeva penën por e di që dhe unë nuk jam Krishti…

E vrave fjalën

Fjalën pa makiazh po të pastër si vesë e vrave sapo foli e fjala u rrënqeth.

E nuk ka fajtorë se ti nuk ke faj, në ty ajo shurdhohet e mbytet në vaj.

Fjala kërcënohet e mbushet me ethe, në dimrin tënd rrëzohet si gjethe. fjala tek ti përtypet bluhet si ushqim si e zënë për gryke nuk mbushet me frymë.

Shpirti më dhemb si eshtrat e fjalës, në skenat ku ngjitesh e ngopur pas dramës.

Hirin e fjalës e kam ngushëllim, ta shpëndaj në ajër, të futet në frymë.

Të provokojë të vjella që fjalën të nxjerrësh, fjalën që e hëngre si mishin mes gjellës…

Sa ngushte…

Sa ngushtë këtu tek ti.

Sa ngushtë…

Fryma po me merret.

Vakum…

Shpirti më ngushtohet.

Sa trishtë…

Më dhembin dhe sytë, kur i mbyll.

Sa ftohtë këtu tek ti.

Sa ftohtë…

Këmbët më janë mpirë, si mort…

Sa acar në zemrën tënde.

Acar…

Po mbytem nga një det, pa dallgë…

Po më tremb ajo që shoh e nuk shoh Më trondit ajo që njoh e nuk njoh…

Sa kot ky habitat, tek ti E s’po di a të ik, a të rri? Çfarë kodi i shpëlarë, kur qesh…

Sa marrinë, kur qan, me dënesë.

Sa e brishtë me ty, sa e brishtë…

Energji që me tret, më sfilit…

Atë çast kur vjedh sytë, aty jam… dhe kur ikën e kur vjen, si tymnajë…

Dhe kur flas dhe kur hesht, jam e vjedhur…

Në këtë botë që njeriun e mban pezull.

7

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Cikël poetik nga Ilmi DERVISHI PUTHJA E DORËS

SHPIRTI

Ta mora dorën në dorën time, Ashtu të ftoht si me rruf, Mbushur me dritë nga drita ime, Krejt me zjarr e kam puth.

Gishtërinjtë mund të ngrohen me doreza, por, unë t'i ngroh me timen frymë, Trupin e vdekur e çojnë në varreza, Shpirti digjet-dritë për dashurinë...

Kjo ndodhi krejt rastësisht Kur ngjitemi mal për piknik, Si miq të njohur sìgurisht, Një mengjes atë ditë.

T'i nxeha duart-akull me ledhatime, Kujdes këmbët, të thoja,mos u ftoh, dashuria mbush zemrat me gëzime, shpirtin me shpirt më ke ngroh...

I ndodh njerut në një gjëndje, Dorën tjetrit me ja puth, Ngroha unë dorën tënde, Apo dora më ngrohu në buz?!

M'u gjete pranë, momentin kur po qaja, shpirtzverdhur si gjethe në vjeshtë, Ti, për mua ishe si ajo kalaja ku mbështetem, si mbi një vjershë..

S’DI TË URREJ

PËRSHËNDETJE

Si mund një çels të gjej, Si ata që hapet dera, Të mësoj të të urrej, Pa e dijt shpirti, as zemra.

Në dalje të qytetit atë mengjesë, Krejt sportivitet në malore po ecje, Në rrugën këmbësore ku bari kish vesë, Nga telefoni të thash: Përshëndetje !

Nëse s’mund t urrej dot, Përseri nuk mund të hesht, Si atë herë,dje dhe sot, Je në vargje në çdo rrjesht.

Dielli po nxirrte syrin e zjarrtë, Qytetit i buzeqeshte me rreze, Bisedönim në telefon si të ishim larg, Arrite te Kisha, unë te burimi me cezme.

Dhe e nesermja le te vi, Ky do të jem sigurisht.

S di të dua? Te urrej s di, Këtë e them sinqetisht.

Për frymëmarjen time merakosur, Duke dashur t ë arrij me vrap në ecje, Suprizat atë ditë nuk paten të sosur Kur aq pranë të thash: Përshëndetje!

8

Nëntor - Dhjetor 2017

Epigrame nga DENILU Më jep një mesazh , o Nastradin Shprehu o Nastradin, atje ku je, në parajsë Gënjeshtra, është djalë, apo vajzë?!

E mora mesazhin, tè kam kuptuar Gënjeshtra, është e vërteta e maskuar.

Si vaj i kikirikut...

Gënjeshtra, në gojën e mikut njësoj, si vaji i kikirikut "Noton", në sipërfaqe të së vërtetës

Pohime dhe mohime indirekte Kur gruaja shpreh një mohim i barabartë me një pohim Pohime dhe mohime indirekte Pjesë e gruas perfekte.

Po, apo Jo?!

Fjalë e ndriçuar me diell është pohimi; "PO" Fjalët e tjera, janë krijuar për t' u shprehur "JO"

Në mes dy hapësirash Në hapësirën në mes "PO" dhe "JO" është strehuar jeta.

Në mes të dua dhe nuk të dua njëra është grerëza, tjetra bleta..

Mohimi JO Të mësohemi të themi "JO" Edhe pa ne, toka rrotullohet.

Kështu dhe vetëm kështu ndjenja e fajit largohet

Kënaqësi egoiste Liria e vërtetë nuk është të thuash "PO" Një kënaqësi egoiste kur i thua "JO"

Ngjasim Zero, ngjason me shkronjën "O" Nga frika e mohimit "JO" humbasim, një "thes me PO"

Eleganca e fjalëve Në mes të fjalëve të zbukuruara nuk ekziston aleanca Fjalët elegante, nuk janë të sinqerta Në të thjeshtat fjalë, qëndron eleganca.

9

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Yachar Kemal

Do ta shtypësh gjarprin Natyra zë një vend të rëndësishëm në veprën e Yachar Kemal-it. Këtu ai shtjellon simbolin kohë, që rrjedh si një lumë dhe i kujtohet se ka shkruar një roman për një lumë.

është njeriu modern, s’e bren ndërgjegjja, ka vrarë të ëmën, prejardhjen e tij, pra, ka vrarë kujtesën. Në letërsi, ashtu sikundër në art, dua më mirë të vërtetën ndjellakeqe, sesa gënjeshtrën e stolisur. Më mirë të jesh në skëterrën e të vërtetës, sesa në parajsën e gënjeshtrës.

Është një libër mbi pendimin apo mbi mungesën e pendimit. Tërë përëndimi flet për brerjen e ndërgjegjjes, porse sa e sa vrasës bredhin të lirë, kanë makina, shtëpi, fëmijë. Ka vrasës që përgatitin një luftë të tretë botërore, kjo s’pengon asnjë të jetojë, sepse gjithkush harron. Në fund të librit Hasani është i pasur, ka shumë traktorë, Mënyra me e mirë për të parë të bën një jetë të rehatshme, e ka harruar ardhmen është të kujtosh prej nga vjen. krimin që ka kryer. Hasani është si gjithë Një popull që humbet kujtesën shuhet dynjaja, si ne, të mos gënjehemi. Hasani dalëngadalë. Njeriu dhe natyra janë

Trashëgimni e traditës dhe qasje drejt modernes.

10

Nëntor - Dhjetor 2017

Natyra po sikur personazh.

Për vite të tëra kam mbikqyrur orizore. Për të ndërtuar orizoret, u devijua lumi ose më mirë u ngritën cfrate, prej nga merrnin përpjetë kanalet vaditëse. Një fill i hollë uji zbriste nga mali Torys, i kthjellët sa mund të lexoje një libër të hapur në thellësi të tij. Dy herë në javë inspektoja cfratin dhe kanalin. Fshatarët nuk mund ta shfrytëzonin lumin dhe ky i fundit erdhi e u kthye në kënetë; tragjedi e vërtetë për ta. Aty u ndërgjegjësova për natyrën. Në moshën 18-vjeçare doja të shkruaja një libër për atë lumë. Them për atë, sepse nuk qe si të tjerët. Çdo lumë ka veçantinë e tij. Plot përrenj zbrisnin maleve për t’u derdhur në Mesdhe, por nuk ngjasonin mes tyre. Secili kish dallojën e vet; prurjen, guralecat, brrylet, hijesirat, gurgullimën, tekat e veta. ..Asokohe, kur flija përjashta

rrëzë ndonjë peme, kuptova një gjë të rëndësishme: çdo copëz e natyrës ka shpirt dhe ky zbulim ndryshoi njëherë e mirë pikëpamjen time për të. Andaj natyra, në gjithë romanët e mi, është personazh me të drejta të plota.

,,

grupim, njëlloj sikur flasim pasuri të vënë mënjanë. Unë u linda prej kësaj pasurie.

Ja, marrim krahinën e Silisës. Aty buron një pjesë e njerëzimit, një vend ku kanë ngjarë aventura njerëzore të pafundme.

Historia nuk rrjedh si uji mbi mermer.

Historia lë pas lymërishta. Njeriu lindet prej këtyre lymërishtave. Historia mund të shfaqet si një tokë në të cilën grumbullohen lymërishta. Koha nuk do të thotë diell që lind e perëndon, kjo kohë e këtillë është e përkohshme, ikën shpejt. Koha është qëmtim i kujtesës, përvojave, ngjarjeve, ndryshimeve. Epoka jonë po përjeton një dramë ngaqë nuk i kushton më rëndësi nocionit kohë.

Historia mund të shfaqet si një tokë në të cilën grumbullohen lymërishta. Koha nuk do të thotë diell që lind e perëndon, kjo kohë e këtillë është e përkohshme, ikën shpejt. Koha është qëmtim i kujtesës, përvojave, ngjarjeve, ndryshimeve. Epoka jonë po përjeton një dramë ngaqë nuk i kushton më rëndësi nocionit kohë.

,,

Përkthyer nga Adriana KOXHA

11

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Pak pluhur lumturie. .

Nga Delina Kreka

Ditët shtyjnë e tërheqin njëra - tjetren, kështu bëjnë gjithmonë. Ca ditë mezi të vijnë e ca ndiejnë keqardhje të shkojnë.

Unë iu thërras:- Mbani radhë, mbani!

Pushojnë një grimë e ia nisin prapë grindjeve. Përmallur, prap përhumbur brenda vetes. Brenda vetes na sjell në vete, një puhizë mëngjesi lozonjare, mbyllim syte per nje grime, buzeqesh me hapin se ndalim sa ledhatare jane puhizat,!! Apo vijne per te na sjelle caste te shkuara, arkivuara, brenda shpirtit mendimit?.. Pa mendimet deshirat ç'do ishim ishim / jemi valle!? Kur kujtimet na vijne perpara na thone-, jemi pare diku? ahh po ne stacionin e deshirave, qe prisnim bashke me frymen e lodhur per te shkuar diku, aty ku ishim nisur. Pika e

12

qendrimit, takimit, me harten e ronitur qe shihnim here pas here ku dukej se udhetimi te mbaronte, e vinte ai momenti kur zbret e sheh perreth, s'di c'te shohesh me pare.

Perballe njerez, pamje te pa njohura njerez qe te njohin nga largesite e/i huaj dukesh,ecja tradheton ecja, veshtrimi.

Shfletojme harten, edhe sa rruge kam ku, kur do te qendroj, kjo mund te jem une / ti / çdo kush qe pret enderron, shpreson, qe nje dite pas udhetimit te lodhshem, te preke pak PLUHUR LUMTURIE.

Nëntor - Dhjetor 2017

Real-romantizmi në krijimtarinë e romancierit Amedeo Baçi Nga Edona PALOKA Amedeo Baҫi është autori i sagës më të gjatë romanore brenda dhe jashtë vendit që përvijon historinë personale të tij dhe jo vetëm. Romane të tjerë jashtë linjës autobiografike e përplotësojnë mozaikun dhe opusin e tij romanor. Krijimtaria e tij letrare dominohet nga një realizëm i thellë me të cilin përshkruhet jeta njerëzore që është në qendër të krijimtarisë, ku mbizotëron kryesisht realizmi romantik.

Saga romanore e këtij autori, thelbin e vet e ka në pesë trilogji tashmë të botuara. Këto trilogji që janë vazhda e njëra – tjetrës, kanë në përbërje jetën e personazhit kryesor, Paridit, që është njëkohësisht edhe autori, që nga lindja e deri në ditët e sotme. Për këtë arsye, romanet e tij janë me fund të hapur, sepse autori është akoma në proces shkrimi dhe krijimtaria e tij është në evolim e sipër. Këto trilogji janë përshkrim i një realiteti jetësor me elementë autobiografikë, realitet i cili ecën nëpër etapa të ndryshme duke pasqyruar një jetë, që siҫ shprehet autori në parathënie, është në vrapim.

Pikërisht kjo jetë deri më tani në vrapim e më pas thuajse asketike, bëri që ai të shkruante një vargor rrëfimesh të rralla të përmbledhura në një sagë jetërrëfyese që tashmë është bërë e njohur për lexuesit shqiptarë dhe të huaj. Trilogjia e parë “Triptiku i dashurisë” me romanet “Mes dhimbjes dhe dashurisë”, “Peng i dashurisë” dhe “Dashuri dhe dëshpërim” është një trilogji e cila trajton temën e dashurisë. Linja e romancës gërshetohet me tematika të tjera sociale, si tema

e familjes. Kjo paraqitje e jetës përmes tablove dhe skenave te përgjithshme sociale, e paraqitja dinjitoze e portretit të personazheve, bën të mundur qasjen e subjektit të të gjithë romaneve me anën e një mozaiku ngjarjesh, që lidhen me një sërë çështjesh me rëndësi në jetën e heroit pozitiv, Paridit. Secili roman përmban atë që quhet “ideal te mëvetësishëm”. Dashuria në thelbin e vet përbën lejtmotivin e tij, dhe elementët socialë që lidhen me sjelljet e personazheve nuk janë trillim, por një përvojë e gjatë dhe e mbushur plot me shkak-pasoja që bën të mundur paraqitjen e një autobiografie të romanizuar thekshëm.

“Mes dhimbjes dhe dashurisë” është romani i parë i kësaj sage të sapobotuar në SHBA që merr në trajtim jetën e Paridit që nga lindja. Autori i shkruan etapat e jetës së tij duke parashtruar veten edhe si autor dhe personazh.

Duke qënë se ky roman nis që nga vegjëlia, duket sikur edhe ngjarjet trajtohen me një ҫiltërsi fëmijërore. Autori ka arritur, përveҫ të tjerash, të bëjë një portret shpirtëror të vetin, por edhe të personazheve të tij. Nëpërmjet një narracioni të vërtetë të jetës, ai arrin të hyjë deri në skutat më të ndërlikuara të shpirtit.

Në këtë roman, siҫ e thamë, hasim një linjë dashurie që lidhet kryesisht me dy personazhe: Jana dhe Suzana, dy vajza të vogla që përfaqësojnë dashurizat e para të Paridit. Në plan të parë, në të gjithë krijimtarinë e Amedeo Baçit, vihet personazhi me të gjitha përmasat e tij, ҫ’ka bën që personazhi në sytë e lexuesit të 13

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

jetë i plotë dhe i gjallë.

Paridi është zëri autorial dhe është një personazh mjaft karakteristik. Amedeoja e paraqet atë ashtu siҫ ishte, pa zbukurime të karakterit, por me të gjitha virytet dhe të metat që e karakterizojnë. Ai nuk është personifikim i së mirës apo së keqes. Autori qëndron neutral dhe paraqitja që i bën atij është një paraqitje reale.

Po në Paridin qëndrojnë tipare pozitive, ҫ’ka i jep të drejtë faktit të jetë personazh kryesor.

Ai është simbol i njeriut romantik, human dhe zemëdhembshur. Figura e tij nëpërmjet alteregos së tij, Paridit, trajtohet pothuajse në të gjitha etapat e jetës, dhe gjatë këtyre përshkallëzimeve, duke qënë se autori është një besnik i thekur i realitetit, kjo mbetet e pandryshuar në kohë dhe hapësirë. Karakteri i tij është i qëndrueshëm dhe spikat për një pjekje intelektuale që në moshë të hershme.

Jana është një bashkëmoshatare e Paridit dhe njëkohësisht shënon edhe dashurinë e parë tek ai, dashuri e cila zëvendësohet me një tjetër në kohën e adoleshencës. Suzana, një vajzë e sëmurë që lufton mes jetës edhe vdekjes, bën që të lërë gjurmë për një kohë tek gjatë te adoleshenti i cili, ende në moshë të njomë, është i gatshëm për të dashuruar në emër të dhimbjes dhe i jep zemrën pa frikë që ajo të shërohet. Kjo është një cilësi e një karakteri romantik që zotëron Paridi që në rininë e parë, e më vonë duke marrë përmasa të tjera.

Këto dy linja dashurie nuk gërshetohen mes tyre por ecin nëpër dy rrugë paralele. Po secila mbart një peshë të veҫantë në vetvete në lidhje me potagonistin i cili është një njeri sentimantalist dhe si i tillë është shumë i ndjeshëm ndaj rrethanave specifike, si përshembull aksidenti i Suzanës. Gjithҫka që bën ai në jetë është të kërkojë ҫelësin e lumturisë që një njeri romantik e kërkon medoemos. Por ky kërkim rezulton një rrugë e gjatë dhe ngjarjet ndjekin njëra-tjetrën, ku ҫdo ngjarje është produkt i një tjetre paraardhëse.

Paridi është mishërues i së mirës, që lufton gjithnjë për të drejtën dhe të virtytshmen.

Në romanet që pasojnë, ai është në kërkim të realizimit të dy ëndrrave për të cilat lufton: dashurinë dhe të qenurit shkrimtar. Vetëm në romanin “Po tani, o i mjerë” paraqitet protagonisti 14

në formën si shkrimtar, atëherë pasi la pas vite të gjata burgimi që erdhi si pasojë e një drejtësie të gabuar. Këtu bëhet edhe një paraqitje e peripecive të mundimshme në mungesë të lirisë, që përbën një tablo më vete në të gjithë këtë sagë të gjatë romanesh e cila pasqyrohet në “Triadën e dhimbjes”. Në këtë trilogji kryefjala është sistemi penitenciar ku Paridi i nënshtrohet një burgosjeje të pamerituar, në të cilën, heroikisht, ai u kthye prej andej si një shkrimtar.

Po këto romane nuk janë thjesht një rrëfim i krijuar prej një realisti që e shikon realitetin nga të dyja anët e medaljes, por shumë më tepër. Në të është futur edhe njeriu në momente reflektimi kur mediton dhe bën një krahasim të rrafshit të kohës së shkuar me të tashmen dhe të ardhmen.

Edhe në momente vlerësimi, dominon nxjerrja në pah e karakteristikave të personazheve ku ai i përshkruan aq bindshëm. Nëse lind pyetja në ky përshkrim që ai bën herë pas here është sinkronik, është e qartë se subjektivizmi dhe objektivizmi shkon paralel me një plan realist që ndjek autori që në romanin e parë. Se edhe zhvillimi, edhe ideja, janë prej një realiteti të brendshëm nga një burim i thellë autorial brenda qenies së vet.

Letërsia e Amedeos ndaj jetës dhe realitetit individual është shprehur në mënyrën më të mirë të mundshme që mund të shprehet në letërsi, pa formulime të prera e të përshtatura në një esencializëm të nevojshëm për ndërtimin e pikëpamjeve që e përbëjnë botën e një shkrimtari.

Edhe pse pikëpamjet me të cilat ai e pa jetën dhe e paraqiti në letërsi dihen tani, prapë Amedeoja ka lënë vend për konturet e botëkuptimit në sajë të të cilit vetëm mund të merret me mend se në ç'drejtim është zhvilluar talenti shumëdimensional që zotëron.

“Triptiku i dashurisë” ndiqet nga “Trilogjia e pasionit” me romanet “Rrëmbimi i zemrës”, “Të mbetesh i dashuruar, më mirë se të dashurosh”, “Shkëlqimi dhe mjerimi i një dashurie”, vazhdon nga trilogjia e tretë “Triada e dhimbjes” me romanet “Në Portat e Ferrit”, “Shtëpia e nëndheshme” dhe “Shpirtëra të shuar”, pasohet me trilogjinë e katërt “Trinia e ringjalljes” me “T’i mbijetosh skëterrës”, “Po tani, o i mjerë” dhe “Gruaja sprint”, përvijohet më së fundmi nga “Tripleta e ngadhënjimit”

Nëntor - Dhjetor 2017 me romanet “Lidhje të rrezikshme”, “Bekuar qoftë dhimbja në dashuri”, “Engjëj dhe djaj”, ku autori është një monitorues i ngjarjeve që lidhen ngushtë me personazhet.

Në këtë sagë të pasur romanore, shohim shumë trajta të një realiteti që mbetet i kundruar prej një këndi specifik në epoka të ndryshme: diktaturë/demokraci. Këto ngjarje që na paraqet shkrimtari, kanë ndodhur disa vite me parë, por ai na i rrefen pas kaq vitesh të ruajtura me të njëjtat tone, siç do t’i kishte rrëfyer atëherë, falë ditareve të mbajtura që në vogëli. Edhe rebelimi shpirtëror ose meditimet, fjalët të cilat i zgjedh t'i thojë për personazhet, prapë përshkruhen me të njëjtat tone shprehëse.

Krijimtaria e Amedeo Baҫit nuk është vetëm një sagë e shkruar prej një shkrimtari realist që e shikon realitetin në mënyrë objektive, nuk është vetëm një nxjerrje në pah e realitetit klasik dhe jetës, por diçka me tepër: Në të është futur edhe njeriu në momentet kreative, është futur edhe e tanishmja e tij, edhe e ardhmja; është futur motivi i tij i jetës, edhe dramat shpirtërore që s'duken, por ndihen. Autori na i paraqet ngjarjet në një vijë të hollë drejtvizore shpjegimesh, analizimesh dhe reflektimesh nëpërmjet monologjeve të brendshëm.

Kjo krijimtari amedeojane është e përshkruar nga një frymë e fuqishme e optimizmit dhe guximit të tepruar të tij si protagonist i romaneve, në të cilën fakton edhe fryma tjetër, ajo romantike, bazuar në ëndrrat dhe dashurinë.

Vërejmë se Paridi në romanin “Peng i dashurisë”, e ndjen veten të lënduar në sedër nga refuzimi i vajzës dhe iluzionet e tij objektive e subjektive e nxisin të kërkojë hapësirë të lirohet prej atyre prangave (feja që pengonte dashurinë) që mendonte se i janë vënë. Kështu ai kërkon të çlirohet nga prangat; ai ëndërron, shpreson, ai do t'i japë shprehje dashurisë.

Vërehet, pra, se Paridi është pareshtur aktiv, është në lëvizje shpirtërore. Edhe në qoftëse përpjekjet drejt vajzës dështuan momentalisht, ai, edhe pse thellë-thellë vuan e dëshpërohet, në të vërtetë nuk dorëzohet dhe nuk shohim ndonjë moment që dëshmon se me aq prehet edhe shpresa e tij. Sepse në horizont ai e ndjen se ka rreze agu që do t’ia ngrohin zemrën.

E gjithë saga romanore e Amedeo Baҫit përmban një përshkrim konçiz, të mbushur me imtësi të goditura psikologjike, gërshetohet me pasqyrimin e ndjesive, të anktheve për dashurinë që donte dhe nuancave të dëshpërimit që përzihen me shpresën, kur heroi lirik provon përballë realitetit të pamëshirshëm. Këto skena janë përgatitur me mjeshtëri nga autori, ata vijnë si një përfundim logjik, i natyrshëm, si diçka që e pret.

Një gjë e tillë bëhet e mundur, sepse tek Amedeo Baçi është shkrirë kufiri midis reales dhe veshjes artistike, duke bërë të mundur që shkrimet të kenë një karakter tepër ralist.

Në këtë letërsi, ai nuk merr dimensione te tjera, ai është ai që ishte. Amedeo nuk shformon asgjë, nuk tenton të paraqesë njerëz të mëdhenj, të përkryer. Paraqitja e kësaj është në të vërtetë kërkimi i përhershëm i madhështisë nëpërmjet gjërave të thjeshta jetësore. Dhe kur një vepër ka një orientim të vetëm pa veshje të tepruara, bëhet madhështore në origjinalitetin e saj dhe vepra s’ka si të jetë më pak se kaq. Kjo do të thotë se popullariteti që ka fituar autori i detyrohet pikërisht forcës psiko-emocionale që ka ai kundrejt hyrjes së tij në psikozën e personazheve.

Shkrimtari real-romantik e shikon personazhin të hyjë në rol me veten, pa kurrëfarë dimensioni të shtuar nga ai. Në veprën e tij, një personazh nuk është kurrë një mbështjellje magnetike e cilësive njerëzore, sepse autori vetë nuk beson në mohimet e të vërtetave. Kjo letërsi herë anon nga romantizmi, herë nga realizmi. E herë-herë bashkohen të dyja. Ndër shekuj kjo letërsi do mbetet pikënisja e një fryme të re në letrat shqipe.

15

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Tragjizmi i fatit të një gruaje të sublimuar në letërsi Prof.dr Klara Kodra

Tetralogjia e fundit e romancierit të njohur Amedeo Baҫi që mund të konceptohet në të ardhmen e afërt si një pentalogji, ndërthur midis tyre elemenet e romanit “dokument” ose romanit të “informacionit” dhe romanit të “formimit” i ngjashëm me sagën romanore autobiografike që i paraprin dhe ka në qëndër të vet Parid Përmetin, i cili është edhe rrëfimtar, edhe personazh.

Edhe ky cikël romanesh qëndron midis “fiction” dhe lëndës së gjallë reale me një kufi të papërcaktuar midis njërës dhe tjetrës. Këtu gjejmë, krahas trillimit artistik, elementë të reportazhit dhe anketës sociologjike.

Amedeo Baҫi është në thelb një autor realist por ai shfrytëzon në këtë vepër edhe një teknikë pastmoderniste, ndërthurjen e tablove të strukturuara si “fiction” me procesverbale dhe intervista reale. Në fakt, romanet e këtij autori bashkëkohor të kujtojnë romanet e dy autorëve amerikan të Dos Pasosit dhe Truman Kapotit.

Ashtu si Truman Kapoti, në romanin e tij ngjethës “Me gjak të ftohtë”, ku përshkruhet masakra e një familjeje të tërë nga dy adoleshentë, Amedeoja në veprën e vet i vihet rindërtimit të një krimi, një krimi më të tmerrshëm se vrasja, përdhunimit.

Në këtë cikël romanesh shfaqet në tërë lakuriqësinë e vet kriza e vlerave që fillon nga familja (jo më fole dashurie) po “lëmsh nepërkash” si në romanin e Moriakut me të njëjtin titull, për t’u shtrirë te shoqëria.

Vepra e Amedeos ka edhe elementë të “romanit të zi”, “romanit të tmerrit” jo të një

16

tmerri të hiperbolizuar por të një tmerri real në të cilën realiteti ia kalon fantazisë, tmerri i sadizmit të njeriut me njeriun dhe në radhë të parë mbi gruan si qënie tradicionalisht e shtypur.

Kjo tetralogji nuk është autobiografike si saga që i paraprin dhe nuk është strukturuar në bazë të vetës së parë ku rrëfimtari identifikohet me personazhin. Po ndërsa përdoret veta e tretë, në dukje objektive, ngjarjet janë fokalizuar nga këndvështrimi i protagonistes. Të gjithë personazhet perceptohen nga lexuesi kryesisht nga optika e saj dhe në marrëdhënie me të ose në funksion të saj.

Në dukje, objektivteti i jep veprës dialogjet ose “intermexot” e intervistave dhe procesverbaleve.

Protagonistja, Njomëza, emër kuptimplotë që shpreh brishtësinë e kësaj figure femërore, është viktimë e shumicës së personazheve që e rrethojnë, duke filluar nga të afërmit “nëna njerkë”, Eva; motra e pashpirt, Krisa, që e ҫon në rrugën e prostitucionit dhe duke përfunduar me partnerët e saj dhe me grupin e ushtarëve përdhunues që e “vrasin” me një vdekje më të tmerrshme se ajo fizike, fizikisht dhe shpirtërisht, ushtarët që s’janë madje as nga radhët e armiqve si serbët në marrëdhëniet me kosovarët, po i përkasin vetë kombit të saj, një kombi që tradicionalisht pretendon për “besë”.

Njomëza është në një farë mënyre binjakja shpirtërore e Paridit ngaqë aspiron për të mirën dhe ëndërron për një dashuri të pastër.

Po, ndryshe nga Paridi i sagës autobiografike pararendëse që mund të klasifikohet në bazë

Nëntor - Dhjetor 2017 të tipologjisë aristoteliane të heronjve tragjikë “hero që kalon nga lumturia në fatkeqësi” (pas fëmijërisë dhe adoleshencës së lumtur, ky hero kalon tmerrin e burgut) nuk njeh asnjë parantezë lumturie në jetën e vet, sidomos pas moshës dhjetë vjeҫ që përkon me vdekjen e babait të saj, duke qënë e shtypur nga “nëna njerkë”, përkundrazi, mbi të bien sprova të njëpasnjëshme. Dashuria e të atit, i vetmi që e do dhe e mbron, kalon në fëmijërinë e saj si vetëtimë dhe nuk arrin të ndikojë mjaftueshëm mbi të.

Protagonistja dallohet për një prirje ndaj së mirës që ndeshet gjithnjë me moskuptimin dhe, më keq, me dhunën fizike dhe shpirtërore të të tjerëve: ajo ka një dëshirë instinktive për t’u mësuar, për t’u lartësuar mbi vetveten, madje për të zhvilluar talentin poetik, për të fituar dashurinë (erotike apo thjesht njerëzore të të tjerëve në këmbim të së cilës është gati të japë shumë dashuri nga ana e vet). Po, këto aspirata njerëzore të ligjshme gjithnjë i mohohen. Fati i saj është dramatik në caqet e tragjizmit, një tragjizëm që nuk rrjedh nga kontradikta të brendshme në thelbin e saj njerëzor, të prirur për të mirën por nga pafuqishmëria për t’u bërë ballë njerëzve që mishërojnë të keqen dhe rrethanave më të forta se ajo.

Realiteti që pasqyrohet është i vrazhdë dhe autori nuk u trembet ngjyrave po aq të vrazhda në caqet e natyralizmit për ta pasqyruar atë, detajeve të vrazhda konkrete apo leksikut banal që pasqyrojnë mjedisin dhe karakterizojnë vulgaritetin e disa karaktereve. Një thjeshtësi e ashpër, larg fryrjeve retorike, është e vetmja formë për të pasqyruar tmerrin e një realiteti që përpunohet nga pena e shkrimtarit dhe autori i drejtohet kësaj thjeshtësie.

I vetmi personazh që pasqyrohet në mënyrë të plotë në këtë cikël romanesh, është protagonistja. Ajo vizatohet përmes mendimeve më të fshehta (madje ëndrrave që shprehin zonën e mistershme të nënvetëdijes dhe që janë shfrytëzuar gjerësisht nga autorët romantikë, po janë pranuar edhe nga disa autorë realistë), fjalëve dhe veprimeve. Këto fjalë dhe veprime nuk pasqyrojnë gjithnjë un- in më të mirë të saj.

Meqënëse, po të parafrazojmë Niҫen, në luftë me përbindëshat mund të zgjosh përbindëshin në

vetvete.

Njomëza është një figurë e ndërlikuar (autori nuk e idealizon). Tek ajo ndërthuren aspiratat ndaj së mirës, naiviteti dhe karakteri impulsiv që nënshtrohet pasioneve, një prirje për butësi, por edhe një temperament i zjarrtë, i aftë për dashuri të thellë, por edhe për urrejtje, një vetëvlerësim i ulët dhe një kompleks fajësie që e shtyjnë të akuzojë vetveten edhe në rastin kur ajo është “fajtore pa faj”.

Një pikë konstante në këtë karakter kontradiktor dhe të paekuilibruar është dëshira për katarsis, por ajo nuk arrin të ndërgjegjësohet plotësisht për përgjegjësinë e saj reale, të dallojë ato gabime të sajat që kanë rrjedhur nga naiviteti dhe pasionet, të cilave ajo mund t’u ishte shmangur, nga pafuqishmëria objektive për të luftuar me rrethanat më të forta se vullneti dhe mundësitë e saj. Në një ҫast të caktuar ajo kërkon strehim te feja dhe kjo i jep një farë lehtësimi, po nuk e qetëson plotësisht meqenëse normat morale të fesë kristiane asaj i duken tepër të ngurta.

Veprimin e saj më të guximshëm, denoncimin e grupit përdhunues, duke mposhtur frikën dhe turpin, në fakt ajo e paguan më shtrenjt seҫ paguan gabimet e veta të naivitetit dhe pasionit, pikërisht ngaqë ndeshet me korrupsionin e organizuar. Megjithatë, dhe kjo është diҫka karakteristike për të që dëshmon për forcë morale, ajo nuk pendohet për këtë veprim të drejtë dhe të guximshëm.

Katarsisin, protagonistja e tetralogjisë e arrin nëpërmjet punës së ndershme me gjithë vështirësitë, amësisë, ndonëse i duhet të ndahet prej të bijave si dhe dëshirës për të krijuar, vullnetit të fortë që e shtyn te shkolla poezia.

Edhe dashuria e ҫiltër për Leandron (Leon) lidhet me anën e saj më të mirë, ndonëse merr trajtën e një “dashurie të pamundur”. Njomëza është e aftë edhe për miqësi të sinqerta që duhet të pasqyroheshin më në thellësi.

Personazhet e tjerë ndriҫohen “së jashtmi” përmes dialogjeve dhe veprimeve. Romancieri nuk i shmanget edhe portretizimit fizik tradicional të personazheve që shumë shkrimtarë modernë e anashkalojnë. Portretet fizike të personazheve mund të jenë në harmoni ose në kontrast me portretin e tyre moral. Mungesa e bukurisë fizike 17

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Tragjizmi i fatit të një gruaje të sublimuar në letërsi te Njomëza që evidentohet me dashaligësi nga e ëma dhe e motra, është në kontrast me bukurinë e botës shpirtërore të saj; bukuria e Evës me ligësinë e saj; bukuria e Krisës me ҫoroditjen e saj dhe bukuria fizike e Leandros që përkufizohet si engjëllore nuk përputhet me karakterin e tij kontradiktor ku trimëria dhe patriotizmi ndërthuren me egoizmin.

Ajo pjesë që i kushtohet luftës së UÇKsë me serbët e pasuron këtë tetralogji, në thelb tragjike, me përmasën heroike. Finalja e veprës është “e hapur”, as “tragjike”, as “e lumtur”.

Në këtë tetralogji ka episode që spikasin për forcë emocionale si vdekja e Leos, e cila mund të shihet si nyje lidhëse për konfliktin e protagonistes me njerëzit dhe rrethanat – ku tragjizmi bie në kontrast me naivitetin e fëmijës që nuk e kupton realitetin e vdekjes; episodi i llahtarshëm i përdhunimit kolektiv të protagonistes, episodi ku ajo provon gëzimin e papërshkrueshëm të të ndjerit vetë nënë pasi i kishte humbur shpresat, fillimi i dashurisë me Leandon dhe shpjegimi i fundit të saj me të dashurin që sjell fundin e kësaj dashurie si dhe episodi i takimit të protagonistes pas kaq shumë vjetësh me të vëllanë, Asterin, që i zgjon shumë shpresa për të përfunduar në një zhgënjim tepër të hidhur.

Rrëfimtari, në dukje objektiv, dhe i pa pranishëm, e shfaq veten duke u fshehur pas dallgëzimeve shpirtërore të krijesës së vet apo zinxhirit të ngjarjeve. Në shtjellimin e subjektit nuk mungojnë të papriturat që e mbajnë në ankth lexuesin.

Në këtë tetralogji, rrëfimtari nuk di më shumë se personazhet.

Mund të bëhen edhe disa vërejtje për veprën. Autori ka pasur në dorë një lëndë të pasur realiteti dhe, duke e organizuar duhej t’i kishte rezistuar dëshirës për t’i thënë të gjitha dhe t’i seleksiononte më me kujdes ngjarjet nga jeta e protagonistes duke u përqendruar në disa kulme.

Pra, shkrimtari në disa raste thotë tepër. Nga ana tjetër, në vepër mbeten disa pyetje të pazgjidhura: 18

Cilat kanë qënë shkaqet që e degjeneruan deri në një ligësi të skajshme personazhin e Evës që në fillim jepet si një vajzë normale, madje e aftë për një dashuri të ҫiltër si ajo për Norin, për një ngrohtësi nëne për krijesën e vet ende të palindur?

Martesa pa dashuri me Leon? Po ajo, a s’duhej t’i ishte mirënjohëse për pranimin e vajzës së saj si fëmijë të vet? Lakmia për pasuri që i shoqi s’ia plotësonte? Dhe pse vallë ajo e urren Njomëzën që në lindjen e saj siҫ del nga refuzimi i saj për t’i dhënë gji? A projekton vallë mbi këtë fëmijë një ndjenjë urrejtje për të shoqin? A e mohon vetëm ngaqë s’është djalë? Më vonë ngjan se ndaj Asterit që realizon ëndrrën e saj për djalë, Eva tregohet nënë zotëruese. Çfarë kuptimi ka ëndrra e Njomëzës para se të lindë Mikaelën, një dëshirë e pashuar ende për dashurinë e mohuar të nënës? Në të vërtetë Eva e ka vrarë të bijën, duke e shpallur të vdekur. Për ҫ’arsye Leandroja largohet nga Njomëza të cilin e dashuron dhe s’i ka asnjë faj?

Sidoqoftë, tetralogjia e Amedeo Baҫit është një pasqyrë besnike dhe evidentuese e një realiteti dramatik dhe na paraqet një figurë gruaje që është viktimë tragjike por edhe trimëreshë që rilind duke mposhtur dhimbjet, zhgënjimet dhe vetveten.

“Rebeli” është vëllimi i fundit i pentalogjisë që ka në qendër të vet figurën e një personazhi kompleks dhe dramatik si Njomëza.

Në këtë vëllim, figura e protagonistes, të cilën e kemi ndjekur gjatë këtij romani që ndërthur tiparet e “romanit të formimit” me ato të “romanit të informacionit” ose “dokumentar”, fiton një përmasë të re. Asaj i ofrohet një mundësi lumturie përmes takimit me Eduartin dhe lidhjes dashurore të krjuar me të. Por ajo, nga njëra anë nuk pranon të shkatërrojë një familje, nga tjetra i qëndron besnike dashurisë së thellë që ka pasur për të dashurin e dikurshëm, Leon, me gjithë ndërprerjen dramatike të kësaj dashurie. Kështu që theksohet më tepër zemërgjerësia e saj dhe

Nëntor - Dhjetor 2017

,,

zbulohet aftësia për një besnikëri që do të zgjasë tërë jetën.

Në vepër shfaqen tre personazhe të rinj: Eduarti, Evangjelia dhe Kristoja, figura komplekse që autori nuk i vendos dot në skema pozitive ose negative: Eduarti është i dashur dhe zemërgjerë, por impulsiv dhe i paqëndrueshëm, Evangjelia evolon dhe piqet shpirtërisht dhe vë gjithë forcat e veta për të realizuar ëndrrat e rinisë së parë. Ajo e ka dashur me gjithë zemër Eduartin, po kjo ndenjë shndërrohet, jo në urrejtje, po në miqësi pas ndarjes me të - gjë fort e rrallë dhe dëshmon për fisnikërinë e të dy palëve.

Kristoja është tipi i biznesmenit të zot që vë karrierën mbi gjithҫka, i aftë edhe për ndjenja e paione, po tek i cili mbizotëron sedra e sëmurë dhe xhelozia. Prandaj ndjenja e tij për Evën nuk i reziston dyshimit dhe bëhet shkak për finalen disi paradoksale që e befason lexuesin, po që e ka motivimin e vet psikologjik: në ditën e dasmës së Evës me Kriston ata në vend që të bashkohen, ndahen, dhe një dhëndërr ҫuditërisht zëvendëson tjetrin. Në këtë zgjidhje kanë ndikuar edhe vajzat e Evës që dëshironin ribashkimin e prindërve edhe fakti se dashuria e dikurshme e bashkëshortëve ishte shuar krejtësisht. Kjo finale motivohet edhe me zbulimin nga ana e Evës e thelbit të vërtetë të personalitetit të Kristos fshihej pas fasadës tërë shkëlqim.

Rrjedha e subjektit harmonizohet në veprimet e personazheve që individualizohen përmes dialogut dhe veprimit. Në këtë roman pasqyrohet edhe kriza e sotme e familjes që jo rrallë shkaktohet nga koncepti i gabuar për jetën dhe ndikimi i konsumizmit (të kihet parasysh metamorfoza negative e personazhit Eduart), po shprehet besimi te evolucioni i mundshëm ndaj së mirës, gjë që përcakton metamorfozën e tij të dytë, kthimin tek rrënjët e tij të mira, te dashuria për bashkëshorten.

Në figurën e Kristos kemi përshtypjen e një “thyerje karakteri”, po në të vërtetë është zbulimi i “thelbit” pas moshës së “njeriut të mirë e bujar”.

Ky roman e mbyll denjësisht pentalogjinë.

Amedeo Baçi është në thelb një autor realist por ai shfrytëzon në këtë vepër edhe një teknikë pastmoderniste, ndërthurjen e tablove të strukturuara si “fiction” me procesverbale dhe intervista reale. Në fakt, romanet e këtij autori bashkëkohor të kujtojnë romanet e dy autorëve amerikan të Dos Pasosit dhe Truman Kapotit.

Ashtu si Truman Kapoti, në romanin e tij ngjethës “Me gjak të ftohtë”, ku përshkruhet masakra e një familjeje të tërë nga dy adoleshentë, Amedeoja në veprën e vet i vihet rindërtimit të një krimi, një krimi më të tmerrshëm se vrasja, përdhunimit.

,, 19

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

VARIACIONE

ZOGU I PIKTORIT

KONSTANDIN DHAMO

20

Te Kafe Shelgu, fare pranë shtëpisë sime, vjen shpesh një piktor që, edhe ai e ka studion po aty rrotull. Vjen i veshur me të njëjtat rroba që mban edhe kur pikturon dhe, shumëkush e merr për bojaxhi të rëndomtë shtëpish, tek e sheh ashtu përplot njolla. Por mua , ato rrobat e tij, më sjellin ndër mend tavalocën, mbi të cilën trazohen e çelin ngjyrat…

Porosit pandryshueshmërisht dy kriklla birrë dhe një kupë me kikirik dhe, pi i heshtur tek vështron larg me kryet paksa lart. Një ditë , kur më qëlloi të ulem pranë tryezës së tij , vura re një harabel, i cili, pasi zbriti nga vjeshta vezulluese e një peme mes kafenesë, ndali drejt e mbi tryezën e piktorit, që u gazmua e ndriti i tëri kur e pa dhe, nisi menjëherë t’ia thërmonte imët e imët kokrrat e kikirikut. Sa kohë kishin që ishin bërë miq ? Ah, çfarë piciruku…

I çukiste e i çukiste grimcat një e nga një, dhe vërtitej mbi tryezë në një vallëzim lodërtar, që e dinte veçse ai. Por, si i dukej vallë piktori, ashtu ngjyra – ngjyra, si një çikëz kopsht i përndezur ?

Dhe iku. Pas tij iku edhe piktori drejt studios së tij , ku thoshin se pikturonte veçse nudo, ndërsa unë vazhdoja të buzëqeshja…

Nëntor - Dhjetor 2017

Pas ca ditësh u ndodha sërish pranë tryezës së piktorit , por a do të vinte harabeli ? Oh, ai ia behu sakaq ! Piktori u trand i nervozuar dhe , po kërkonte me sy kamerieren; përse ajo ia kishte sjellë krikllat me birrë , por jo edhe kikirikët ?

- Viola, sillmi , të lutem , shpejt kikirikët; ç’bën kështu ?

- Ç’ke or mik, duro ! – ia ktheu ëmbëlsisht ajo.

- Unë duroj, por s’duron zogu…

BRODUEJI PËRBALLË KOMUNIZMIT Mendo, sa shpesh kam kaluar unë te Brodueji, e megjithatë, me të mbaruar së shkruari tregimin më të ri për të , tashmë që pothuajse nuk e kujton më njeri, e për pasojë, edhe s’e thërrasin më me emërin trillan amerikan, që vajtën e ia vunë ca të çmendur ëndërrimtarë në fundvitet gjashtëdhjetë, ndjeva përsëri nevojë të hidhem një vrap gjer atje, i nxitur nga ideja se mund të qëmtoja ndonjë detaj domethënës, i cili , për çudi, të më kishte shpëtuar pa e vënë re…

Drita e pjerrët dhe e butë e nëntorit, e paraqiste qartësisht dhe të shkriftuar pikturën urbane të Broduejit, me ngjyrat që kapërcenin miqësisht te njera – tjetra dhe, me vëllimet e plota , të përcaktuara gjer në thellësi nga hijedrita.

Te ballkoni mbi dyqanin e vetëm të dikurshëm që shiste sallam në Tiranë, vura

re pesë antenna parabolike, që vetëtinin ashtu ngjitur e ngjitur , në sfondin e një muri me tulla të kuqe të gërryera, Pesë antenna të mbërthyera në parvazin e një ballkoni jo më të gjatë se dy metra e gjysmë, a thua se , merrnin sinjale të ndryshme për një studio televizive !

Por ç’studio televizive ? Njeri nga kabllot e bardhë të tyre zbriste poshtë te një pikë bastesh sportive, ku nuk duhej të mungonte asnjë transmetim i ndeshjeve futbollistike ndërkombëtare; kabllot e tjera pastaj përshkonin kanatet e dritareve të njëpasnjëshme majtas e djathtas ndërtesës dykatëshe. Ballkonin, që nuk e përdornin dot as për të nderur rrobat, thjesht ngaqë ai binte mbi një rrugë kryesore, siç duket, ishin marrë vesh me të zotin e tij , që të ngulnin këto antena moderne, të cilat, në sfondin e atij muri të shprishur, që shkundte e shkundte pluhur të kuq, krijonin një performancë surrealiste tepër tërheqëse.

Por hajde ta merrje vesh sesi nuk i kisha vënë re më parë. Dhe, nuk dukeshin kurrsesi të montuara rishtas. Tekefundit, ku mund të qëndronin më natyrshëm se në Broduej, këto antena që po më faniteshin menjëherë ndër sy, mu si ca disqe fluturues të zbritur në tokë, apo si pesë skicat e disa planeteve të sistemit diellor , siç edhe po priresha t’i perceptoja ?

Në Shqipërinë e hapur ,këto antena janë simboli më i stilizuar i asaj fryme emancipuese që e përfshiu dhe e solli Brodueji, Brodueji përballë komunizmit…

21

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

MBRESA DHE KUJTIME

Një fundjavë ndryshe Nga Manushaqe Toromani

Fundjavë, pak ditë pushim.

Kisha menduar variante të ndryshme për ti shijuar këto pak ditë. Si përfundim vendosa të nisesha drejt Durrësit.

Në dukje një udhëtim normal, tepër i zakonshëm. Shumë herë kam udhëtuar drejt detit. Atje më pret si gjithmonë mikja ime më e mirë dhe me bindjen e fjalën time e përjetshme, poetja dhe vajza si lajthizë Adivije Hoxha. E them pa frikê se me askënd nuk ndjehem kaq mirë sa në shoqërinë e saj, sa shpesh dhe të njohur mendojnë se jemi motra.

Unë jam bërë prej kohësh një mike e gjithë pjestarëve të familjes së saj, vëllait,prindërve, madje dhe një "teta" e mirë e nipit të saj të vogël. Bashkë me nipin e saj 4 vjeçar më presin me makinën e tyre e u nisëm drejt detit. Shëtitëm me orë bregut të detit, në vënde të bukura si dy poete "të marra", ndaleshim e bënim fotografi në vënde të veçanta. Si shijuam sa mundem,ajrin,detin,natyrën e bukur të asaj të diele Vjeshte, u ndalëm dhe hëngrëm drekën pranë detit,qetësisht e pa u ngutur. Atë natë kisha vendosur të isha mysafire në shtëpinë e Adivijes.

Na prisni. Kohët e fundit familja ishte shtuar me një ëngjëll të bukur, mbesën e tyre. Si filloi të errësohej u nisem drejt shtëpisë. Sa më pëlqen të shkoj 22

në familjen e mikes time, një familje e plotë,e ngrohtë, plot me njerëz të mirë ,nip,mbesë,prindërit,vëllsi,nusja,rra llë e gjen një familje të tillë. Njerëz që të presin ngrohtë,pa madhështi,plot dashuri, e çdo një mysafirë më mirë!U futëm brënda, Nisën ato qerasjet tradicionale,një llokum,karamel,njê pije dhe në fund fjala, nëse doja kafe. Mua më gjenden fjalët në të tilla raste dhe nuk e kam të vështirë, (mirësejugjeta, në gëzime, gëzuar, mbesa me jetë të gjatë etj.). Pastaj dalngadalë filluan bisedat e ngrohta.Si vajza në familjen e vet ndjehesha, pa siklet, pa vështirësi. Nënë Bukuria dhe Baba Nuri dy ptindërit e familjes, njerëz me botë e me shpirt,pleq të urtë e të mençur. Baba Nuriu që i pëlqen të bëj nuhabet me mua. Është burrë rreth të 80-ta por që vazhdon e lexon librat më të rinj që dalin në treg, më tepër histori.

Më pëlqen t’i dëgjoj të moshuarit kur flasin, për histori e ngjarje,për tradita e zakone,për ardhjen e tyre deri në ditêt sot.

E ja fillon Baba Nuriu,unë gjihë sy e veshë. Tek dëgjoja,kuptoja se shumë gjëra, zakone të zonës sê tyre(Matit), ishin gati njësoj si të zonës time(Elbasani).

Sa gjêra të bukura tregonte Baba Nuri! Dasmat, krushqitë, nuzika, lojrat popullore, veshjet, që janë një pasuri e vërtete, nje kulturë që na identifikon, dhe më vjen keq që nuk e kanë atë vëmendje e kujdes që duhet. Ndërkohë që ne bisedonim, nusja e shtëpisë përgatiste darkën, vëllai përkundte djepin. Shtrohet tavolina, rrethuar plot dashuri, mbushen gotat e rakisë. Unë, vëllai dhe Baba Nuri. E pi nga pak rakinë.

Jam ndjerë kështu dhe në familjen e mikes tjetër Eda,në familjen e saj pak

Nëntor - Dhjetor 2017

Një fundjavë ndryshe muaj më parë. Falenderoj Zotin që i kam këto mike bashkë me familjet e tyre.

Darka vazhdonte shoqëruar me biseda e gotën e rakisë. Piva goxha,si të isha një pijetare e thekur. Më patë lezetë. Si mbaruan ndenjêm dhe ca nbrapa me biseda të ngrohta. Eh, fillon një pjesë më e bukur mbas darke. Vendosëm të flemë.

U nisëm secili në dhomën e vet. Prisni ju te dyja totë Nënë Bukuria. Shkon e nxjerr nga sepeti një boçe ku brënda kishte nje komplet kostumi popullor të zonës së saj Matit e më thot mua ta vesh. U vesha me kostumin popullor të zonës së Matit.

U ndjeva, perëndeshë, burrneshë. Më dukej se mbaja mbi trup një histori,një kulturë. Bëmë foto të ndryshme me gjithë dëshirën dhe të Nënë Bukuries.

Kënaqesha me veten e veshur ashtu. Më dukej vetja nuse zakoni, me fisnikërinë dhe burrninë e femrës së zonës që përfaqsonte ajo veshje. Kënaqej dhe Nënë Bukuria kur mi shihte veshur. Do mbetet një nga kujtimet më të bukura për mua. S’kam mundur ta bëjë një paradë të tillë me veshjen popullore të zonës time, e bëra me kostumin popullor të Nënë Bukurisë. Isha aq e mbushur atê natë. Gjëra të bukura pushtuan qënien time, mbushën ditën time. Mirnjohje e respekt për këta njerëz, që janë një nga gjërat e bukura që më kanë ndodhur në jetë. Do kthehem sërish tek ju, se më bëni të ndjehem mirë

23

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Miq në OBELISK

DRITAN LLOGONE

THËNIE • Ndaj disa njerëzve mosprania e tyre do të ishte zgjidhja më e mire...

Përpara se përbuzja e tyre t’ju bëjë të ndiheni i rëndomtë.

• Ju keni kaq arritje në jetë. Nuk di se si , por ju i keni ndërtuar ata mik, vetëm se vërej një mangësi esenciale.

Ju nuk keni ndërtuar akoma vetveten!

• Sa më shumë që doja të qëndroja kapriçoz me zemërimin tim, aq më tepër më mungonte buzëqeshja e ëmbël e saj .

• Mos vështroni veç gjatësinë e hijes tuaj. Vizioni është iluzion.!

• Njeriu mund të ndërrojë shpesh modën, ndoshta dhe sipas stinëve.

Por fisnikëria e tij do të ruaj po të nnjëjtin kontrast virtyshmërie.

24

IRENA ILO GJANÇI PËRTEJ DRITARES Përtej dritares është jeta ime nën lotin e yjeve, atje ku shpirti s'të thotë dot “Adio”, aty ku dielli humbet e s'shuhet.

I brishtë shpirti im, akoma si një degë e njomë pranvere.

S'e thau dot, as helmi i ikjes, as loti i ngrirë përmbi vare...

Në do t’ngrihem një mëngjes dhe s'të kam më mes syve, përse t'i dua sytë e mi, përse ta dua frymën?

Nëntor - Dhjetor 2017

GERTI AHMETAJ Thjesht...

Dua t'jem me ty Larg ku nuk na sheh njeri, Të jemi vetëm ne të dy, Çdo gjë është "thjeshtë" tek ti.

Nga ty s'do t'largohem, Do qëndroj aty, Tek ti të përqëdrohem, "Thjeshtë" çdo gjë është tek ty.

Gjej gjithçka si për çudi, Atë ç'ka unë dua, Pra...e gjej tek ti, Thjesht të jesh me mua.

BABETA REXHEPI Ndjesi poetësh Pra me siguri një ditë, do më kujtoni Si një gërmë në apostrof, a varg i ndjerë Duke pastruar kollën do të thoni - Kjo poete, paska shkruar mire.

Mes librave më pas, do më strukni lehte Si çdo gjë e bukur, që e pret një fund Do mbyll sytë, përjetësisht e qetë Që disa çaste, lumturinë ja u solla unë.

Miq në OBELISK 25

...........................

REVISTA OBELISK

Miq në OBELISK

ASTRIT LULAJ PRELUD VJESHTE Në at'mot të asaj fundvjeshte, gjethet binin nji e nga nji...

Shiu erën bëri të heshtë...

Era, lodhur, gjithë mërzi.

Por, tek unë si dru i zhveshur, fryn era e mallkujtimit, mallkujtim ende pa tretur, gjeth i gjelbërt brenda shpirtit.

ADILE BALETA Shtëpia e shkronjave Në alfabet tridhjetë e gjashtë Kokë më kokë të gjitha bashkë.

Ne ju mësojmë fjalë të reja.

Përse janë dielli dhe reja?

Si u krijua gjithësia?

Sa ngjarje ka historia?

Ne të kapur dorë për dore.

Zanore e bashtingëllore.

Shkojmë të gjitha bashkë Nuk ndahemi asnjëra Në të kundërt na merr era.

Kemi vënë një rregullore.

Shkruani bukur në fletore.

Shqipen tonë të nderuar.

E nderuan burra të shquar.

Na nderuan gjithë sa qenë.

Kush e deshi Mëmëdhenë.

...........................

26

Shihja gjethet rënë përtokë, një rrëke i çonte tutje...

Oh! Sa shumë më mungon sot!

Për ty Zotit i çova lutje.

Zëri yt më kish munguar, qeshja jote si fëmijë, kujtoja, t'kisha harruar brenda meje flije ti...

Dhe një lëmsh m'u mblodh tek fyti, loti faqes më rrëshqiti, shiu jashtë dynjanë e mbyti mua më mbyti kujtimi....

Nëntor - Dhjetor 2017

BUJAR MUÇA DIBRA IME Moj Dibra e bukur e pranverës, e dëborës, me aromën e blirit, me erën e mollës.

Tani që larg jam, E malli më ka marrë Larg teje gëzim s’̒kam Me shpirti të vrarë

FLORA SHABI Dimër fjalësh....

Edhe pse fjalet e pa vërtetë, kan pesh të rëndë.

I lash të bien si flokë dëbore.

Fjalët e bora shpejt pushojnë edhe pse ajrin pak e ftofin...

Le të ngrijë pak akull mbi çati e pragje, Mikrobet kur nxjerrin frymën le të ngordhin.

Unë pas dimrit të fjalëve, Si pema në pranverë do gjelbëroj, Nën kurorën e saj si çdo herë do pushoj.

S’̒i harroj sokaqet, ujrat dhe burimet, S’̒i harroj gështenjat, zogjtë, cicërimet…

Miq në OBELISK 27

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

Miq në OBELISK

Nga Luan Çipi

Më shfaqet çdo ditë Dritero Agolli: Thesare të rrallë, nga thellësitë nxjerr, Nderon mëmëdheun, baltën nga Devolli, Ky poet i shquar, mendimtar me vlerë.

ME DRITERO AGOLLIN

Tituj librash, poezi, lexoj në dhjetëra kapakë: “Në Rrugë dola”, “Me hapat në asfalt” shkelur, “Devoll, Devoll”, buhisje toke vlagë, Te “Shtigje Malesh ...”, gjen vargje të zgjedhur..

28

Në “Mesditë” takon “Baballarët” e “Nënës Shqipëri” Kjo “Fjala gdhend gurin”, kur “Udhëtoj i menduar” Dhe raftet, mbushur libra, të ndjellin kërshëri: “Lypsi i Kohës”, më tej “Pelegrini i vonuar”.

Mbushem me gëzim, dashuri e shpresë Bëhem optimist, nga fryma Naimiane Edhe pse i moshuar, nuk mendoj të vdes Frymëzimi nga Bernsi, rrënja Lasgushiane.

Nuk më lë Agolli, tendosur më mban, Më shtyn që të ndreqem të ngelem pa huqe, Të adhurojmë tokën, nënën dhe babanë, Armët t’i shkatërrojmë, t’i kthejmë në plugje, Ta gëzojmë çastin me miq e me shokë, Të hamë e të pimë, ta shijojmë jetën, Ta duam Atdheun, ta kemi mbi kokë, Të themi, guximshëm, vetëm të vërtetën.

E, si mos ta duash Driteroin tonë, Ta lexosh për ditë dhe ta adhurosh?

Në çdo faqe libri dituri bulon.

Kushtoji pak kohë, botën të fitosh!

Tiranë, më 18.01.2012

Nëntor - Dhjetor 2017

A DONI TE BOTONI LIBRIN TUAJ? Shtëpia Botuese”ADA” është krijuar më 19 mars 1999, me vendim gjykate nr.207/a, aktualisht me adresë: Rruga Nasi Pavllo nr.20 Tiranë, me numër telefoni: +355 04 4505312, me website: www.botimetada.com Orientimi i botimeve të Shtëpisë Botuese”ADA” është kryesisht letërsia artistike shqiptare dhe e huaj.

Bashkëpunëtorët e saj janë emrat më të shquar të letrave shqipe.

Motoja jonë është cilësia, korrektesa dhe përkushtimi ndaj autorëve. Të gjitha këto kanë bërë që të rritet numri dhe cilësia e botimeve nga viti në vit.

E veçanta është se Shtëpia Botuese “ADA” ka shtypëshkronjën e vet, që e bën të ketë një çmim të leverdisshëm botimi.

SHTËPIA BOTUESE “ADA” DHE REVISTA “OBELISK” JU URON GËZUAR VITIN E RI

2018 29

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

KËNGË POPULLORE ARVANITE

TOSKO E MOSKO Ishin dy vëllezer që ishin hajdutë (kusarë), ay piu. Pastaj i tha Moskua Toskosë: kishnë dhe një motrë. Keta kishin shumë kohë që “Do edhe ti ujë në të mori etja?” kërkonin të gjenin një shok si veten e tyre edhe “Nëm edhe mua të pi.” Edhe ky i dha bucelënë që ti jepninë motrënë e tyre grua. edhe ay piu. I tha Moskua Toskosë: Pas ca vjet tek çapitnë ditën gjetnë një njeri “E pe pastermanë?” edhe i thonë: “E paçë.”

“Ku vete? Do të të marimë shok edhe do të të “E pe?” japimë motrënë tonë grua, se neve kemi shumë “E paçe.” kohë që kërkojmë një shok?” Edhe ay u tha: “E pe?”

“Vinj, po ju ç’ë ini?”

“E paçe.” Pastaj ata ikne.

“Hajdutë jemi,” i thanë ata.

Ahere erdhi burri edhe i thotë të shoqesë: “Ilaqin të bënemi shoke.” I dhanë dhe “Erdhi njeri?” motrënë grua.

“Më erdhë vëllezerit se i kiç marë malli,” i Një ditë Moskua dhe Toskua vanë te motra se thotë. i mori malli, po burri i asaj që kiç varur pastërma “Të kërkuan gje kafshe?” në tavan, nukë iç aty kur erdhë vëllezërit e të “Më kerkuan, i tha, ujë.” shoqesë se kiç vaturë ne mulli. Aty në shtepi i “U dhe?” thotë Moskua motrëse; “U dhaçë.”

“O motra ime e daçur, nem një pike ujë.” Ajo “Pinë të dy?” vate edhe i solli bucelënë me ujë të pijë ujë. Edhe “Pinë edhe thanë bashkë të dy,”E pe, e paçe.”

30

Nëntor - Dhjetor 2017

TOSKO E MOSKO “Edhe gjë kafshë tjetër?”

“Nukë folnë gjë kafshë.” edhe ranë të flinin.

Erdhi naten Moskua dhe Toskua. Moskua u bë si mace edhe thirri: “Miauu.” Edhe Toskua ryri brenda.

Burri i asaj si dëgjoi macenë pyeti gruanë: “Ku është pastërmaja?” Edhe ajo i tha: “Në tavan.”

Toskua si dëgjoi që ai burri tha atë fjalë, hipi në tavan dhe e mori pastermanë edhe iknë.

Vate ai të shohë pastërmanë po nuk e gjeti. I ndoqi edhe i doli përpara Moskos. Ky kiç marrë pastërmanë se Toskua iç lodhur, edhe i tha: “Nëma mua pastërmanë o vella se u lodhe.” E ay ja dha se e pandeu si vëllane. Ai e mori edhe iku.

Toskua u puq me Moskon edhe ay i tha: “Ku e ke pastërmane o vëlla?”

“Unë ta dhaçë, harove që erdhe edhe më kërkove pastërmanë edhe unë ta dhaçë?”

“S’më dhe gjë kafshë,” i tha Toskua. Pastaj kuptoi Toskua që e morri ai burri edhe i tha Moskos: “Rri aty ti, të vete të ja marr une pastërmanë.”

Nxiton edhe vete në shtëpi të atij pa ardhur akoma ai burri edhe u bë si grua. Erdhi pastaj ai burri edhe ja dha pastërmanë se ju duk si gruaja e tij. E morri pastërmanë Toskua edhe shkoi. E gjeti Moskon edhe ndenjnë të piqnin pastërmanë. Ai burri si psoi (mësoi) që Toskua u bë si grua dhe i mori pastërmanë e iku. Ç’të bëj? Vate në një lis të djegurë edhe si pa ata që piqnin pastërmanë, u ngjye i tëri edhe u bë arap.

Vate aty tek piqnin pastërmanë, u ndenji karshi edhe i nxirte dhëmbët jashtë. Toskua që piqte pastërmanë, si e pa këtë ju duk si lugat, u trëmb edhe zgjoi Moskon që flinte. Si e pa dhe Moskua, u trembnë që te dy dhe iknë pa pastërma.

E morri ai burri edhe e çpuri në shtëpi edhe i tha të shoqesë: “Të veç ë tu thuaç vëllezërve të vinë për darke.” Vate ajo edhe u tha: “U kemi shumë rixha të vini për darkë.” Edhe ata erdhë. Zunë të hanin pastërmanë por nukë mundnin ta presinë me dhembë se iç e papjekur.

I thonë atij burrit: “Ore ti na vurre miç të pa pjekur?!” Edhe ay u tha: “Ky mishi është pastërmaja që piqnit ju një natëzë, edhe unë si ua more juve, e vura siç e kishit qef, edhe ju kthye Toskos: “E pe?”

“E paçë.”

“E pe?”

“E paçë.”

“E pe?”

“E paçë.”

“E tani hajde ta haç.”

31

...........................

...........................

REVISTA OBELISK

32