Pictoright magazine 3

PICTORIGHT

INHOUD

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -3. Inleiding 4. Nieuws

Pictoright start een campagne tegen vervalsingen en verlaagt de inhoudingspercentages op volgrecht en collectieve rechten opnieuw. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

PRIMAIRE RECHTEN

6. Matisse tot Malevich

Pictoright regelt toestemming voor de tentoonstelling in de Hermitage. 7. Mag dat?

Een e-card met een schilderij van Picasso, Matisse of Chagall: mag dat zonder toestemming van de erven? Pictoright spande een kort geding aan. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

COLLECTIEVE RECHTEN

8. Downloadverbod of thuiskopieheffing? Er is veel discussie over de invoering van een eventueel downloadverbod; de voors en tegens op een rijtje. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

VOLGRECHT

10. Afspraken met de kunsthandel

De grote veilinghuizen hebben al vaste afspraken met Pictoright over volgrecht. Pictoright richt zich nu op kunst die via andere kanalen wordt doorverkocht.

11. Verkocht!

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

12. Wat vindt u?

Moeten álle kunsthandelaren volgrecht betalen? Een belrondje langs een galerie, twee kunstenaars en Pictoright zelf levert verschillende reacties op.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

14. Praktisch

Er zijn drie nieuwe boekjes met uitleg over de verschillende rechten en aansluitingsmogelijkheden.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

15. Recht op beeld

Op een willekeurige foto rusten vaak meer rechten dan je denkt. Wiens toestemming is nodig voor publicatie?

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

INLEIDING

DISCUSSIËREN OVER RECHTEN

De politieke discussie over het auteursrecht wordt steeds intensiever. Daarbij worden niet alle nuances in het oog gehouden. Voor politieke partijen is de groep consumenten die aangeven ’last’ te hebben van het auteursrecht natuurlijk electoraal veel aantrekkelijker dan de in aantal veel kleinere groep makers en rechthebbenden. Bovendien hebben de rechthebbenden in de afgelopen tijd misschien niet altijd even alert en handig geopereerd; er wordt momenteel hard gewerkt om dit te herstellen. Binnen de brancheorganisatie Voice overleggen alle auteursrechtorganisaties hoe een antwoord te geven op alle nieuwe gebruiksmogelijkheden die met name internet biedt.

Uiteraard gaat de discussie met name over het downloaden van muziek en films. Voor het beheer van rechten op beeld is internet natuurlijk ook een belangrijk medium, maar voor Pictoright is het relatief eenvoudiger om hierover regelingen te treffen met de bestaande gebruikers. Toch kunnen nieuwe wetgeving of nieuwe regelingen, zoals een mogelijke internetheffing, grote gevolgen hebben voor Pictoright of haar aangeslotenen. Dit soort maatregelen kunnen inbreken op bestaande afspraken, waarbij onduidelijk is wat de rechthebbenden ervoor terug krijgen.

Aan de andere kant is het van groot belang dat nu snel een oplossing wordt gevonden voor dit inmiddels steeds omvangrijker probleem. In dit Nieuwsbulletin wordt uitgebreid aandacht geschonken aan de lopende discussie of er een downloadverbod moet komen of een algemene heffing op internetgebruik.

Ook de wijze waarop Pictoright het volgrecht incasseert bij kunsthandels komt aan de orde. In de rubriek ‘Wat vindt u?’ komen verschillende betrokkenen aan het woord, waaronder een galeriehouder. Maar uiteraard ook aandacht voor de lopende zaken, zoals de aanpak van valse kunst en het regelen van toestemming voor het beeldmateriaal bij de huidige tentoonstelling in de Hermitage.

Over veel onderwerpen die in dit blad staan zal verder worden gepraat op onze tweede jaarvergadering op 8 juni. Ik nodig iedereen die bij ons is aangesloten bij deze alvast uit om dan ‘live’ te komen reageren op alles wat er speelt.

Vincent van den Eijnde directeur Pictoright vincent@pictoright.nl

NIEUWS

8 JUNI 2010

Op dinsdagavond 8 juni 2010 houdt Pictoright haar tweede jaarvergadering.

In het Centraal Museum Utrecht leggen bestuursvoorzitter (wnd.)

Gerrit Jan Wolffensperger en directeur Vincent van den Eijnde verantwoording af over het beleid en de activiteiten van het afgelopen jaar. Er is aandacht voor inbreukzaken, volgrecht, Google en meer. Op de agenda staat ook een statutenwijziging.

Programma 16.00 uur Rondleiding Dick Bruna Huis (alleen na aanmelding) 16.45 uur Ontvangst 17.15 uur Officiële jaarvergadering 18.00 uur Pauze 19.00 uur Peter van den Doel en Hans Brandt. Arnoud Engelfriet en Vincent van den Eijnde. Anne Marie Terhorst en Anouk Siegelaar 21.30 uur Afsluiting en borrel

Pictoright heeft het inhoudingspercentage op de collectieve rechten opnieuw verlaagd. Het percentage aan administratiekosten daalt van 10% naar 9%.

Het nieuwe percentage geldt niet voor de na-repartities over voorgaande jaren, maar wel voor de nieuwe uitkeringen van binnenlandse collectieve rechten.

INHOUDINGSPERCENTAGE VOLGRECHT OOK OMLAAG

Pictoright verlaagt niet alleen het inhoudingspercentage voor collectieve rechten, maar ook dat voor volgrecht. Het percentage daalt van 15 naar 10%.

Dit percentage geldt voor de eerste € 1.000 aan volgrechtvergoedingen. De eventuele volgrechtvergoeding hoger dan dit bedrag wordt uitgekeerd onder inhouding van 5%. In de praktijk betekent dit dat het percentage veelal tussen de 6 en 10% uitvalt. Pictoright streeft ernaar bij de uitkering van alle auteursrechtelijke vergoedingen een reële inhouding te doen. Mede door het maken van gestandaardiseerde afspraken met handelaren kunnen wij onze inhoudingspercentages verlagen.

In april hebben Amerikaanse organisaties van fotografen, illustratoren, ontwerpers en beeldend kunstenaars een rechtzaak gestart tegen Google. Met deze actie wil men aansluiting forceren bij de overeenkomst die Google eerder met schrijvers en uitgevers heeft gesloten voor het Google Books project. Inmiddels hebben Google en de organisaties van schrijvers en uitgevers in de VS weer een aantal wijzigingen aangebracht in deze overeenkomst over het digitaliseren en online zetten van boeken. De regeling heeft nu voorlopig vrijwel uitsluitend betrekking op uitgaven in Engelstalige landen. Boeken die uitsluitend in Nederland zijn uitgegeven, vallen er dus niet onder. Wel heeft de regeling betrekking op vertalingen van Nederlandse boeken die zijn uitgegeven in de VS, UK, Canada of Australië. Voorlopig blijft het uitgangspunt van de overeenkomst dat alleen beeldmateriaal dat door de schrijver van het boek zelf gemaakt is onder de regeling valt.

PICTORIGHT JAARVERGADERING OP 8 JUNI

Op dinsdagavond 8 juni 2010 houdt Pictoright haar tweede jaarvergadering. In het Centraal Museum Utrecht leggen bestuursvoorzitter (wnd.) Gerrit Jan Wolffensperger en directeur Vincent van den Eijnde verantwoording af over het beleid en de activiteiten van het afgelopen jaar. Aansluitend is er een symposium over actuele onderwerpen, geleid door Pieter Hilhorst, ombudsman (VARA) en columnist van de Volkskrant. Alle aangeslotenen bij Pictoright zijn van harte welkom. De agenda en achtergrondinformatie vindt u een week voor de vergadering op de website. U kunt zich aanmelden via info@pictoright.nl.

AUTEURSRECHT: HET RECHT VAN DE STERKSTE?

Na de pauze begint een symposium over actuele onderwerpen, geleid door Pieter Hilhorst, ombudsman (Vara) en columnist van de Volkskrant:

1.De impact van internet Sprekers: Peter van den Doel (Spaarnestad Photo), Jeroen Disch (Lava)

2.Informatie op internet vrij? Sprekers: Arnoud Engelfriet (ICTRecht), Vincent van den Eijnde (Pictoright)

3.Auteurscontractenrecht: Sprekers: Anne Marie Terhorst (Ministerie van Justitie), Anouk Siegelaar (BNO)

Alle aangeslotenen bij Pictoright zijn van harte welkom. Niet alleen om te komen luisteren en borrelen, maar ook om mee te praten. De agenda en achtergrondinformatie vindt u een week voor de vergadering op de website.

Locatie Centraal Museum Utrecht, Nicolaaskerkhof 10, Utrecht (10 minuten lopen vanaf CS) Parkeren in Parkeergarage Springweg, Strosteeg 83, Utrecht

Wie graag een kijkje neemt in het Dick Brunahuis onder begeleiding van Dick Bruna zelf, kan dit aangeven. Het aantal plaatsen hiervoor is beperkt: wie het eerst komt, het eerst maalt. Kijk voor meer informatie en een routebeschrijving op www.pictoright.nl

Wij ontvangen uw aanmelding graag vóór 28 mei via info@pictoright.nl

PICTORIGHT VERLAAGT INHOUDINGSPERCENTAGE COLLECTIEVE RECHTEN

BEELDMAKERS IN DE VS STARTEN RECHTZAAK TEGEN GOOGLE

NIEUWS

CAMPAGNE TEGEN VERVALSINGEN

Vervalsing is iets anders dan inbreuk: een vervalst kunstwerk wordt niet verkocht als reproductie, maar als origineel. Omdat vervalsingen niet onder het auteursrecht maar onder het strafrecht vallen, is dit eerder een zaak voor de politie dan voor Pictoright. Om kunstenaars toch te helpen, start Pictoright nu een grootscheepse campagne.

Pictoright treedt op tegen inbreuk op het auteursrecht van aangesloten kunstenaars. Dat kan een reproductie van een beeld uit een tijdschrift zijn, maar ook een in Azië nageschilderd kunstwerk dat hier via internet wordt aangeboden. Het optreden tegen dergelijke inbreuken valt onder de reguliere dienstverlening van Pictoright. Maar als een kunstwerk wordt verkocht alsof het een authentiek werk van een kunstenaar is, betreft het geen inbreuk maar een vervalsing.

Vervalsing

Bij een vervalsing wordt ten onrechte gesuggereerd dat het werk gemaakt is door een bepaalde kunstenaar. Een vervalsing valt niet onder het auteursrecht, maar onder het strafrecht. Daardoor ligt het meer voor de hand dat het openbaar ministerie optreedt dan Pictoright. Toch is in het verleden gebleken dat het ook voor Justitie lastig is dergelijke vervalsers aan te pakken. Omdat de laatste jaren het aanbod van valse werken erg lijkt te zijn toegenomen, heeft Pictoright besloten voor kunstenaars op dit gebied extra service te gaan verlenen.

Actie

Als een aangesloten kunstenaar

Pictoright wijst op het aanbod van vals werk, zal Pictoright zo mogelijk actie ondernemen. Deze actie kan bestaan uit het (laten) verwijderen van het aanbod op de verkoopsite en het nemen van verdere juridische maatregelen tegen de aanbieder. Wel kan hiervoor een extra vergoeding worden gevraagd. Pictoright kan pas tot actie overgaan nadat de kunstenaar of de rechthebbende op zijn werk aangifte heeft gedaan bij de politie.

Onderzoek

Pictoright start dit jaar een grootschalig onderzoek naar de omvang van de markt in vervalsingen en naar aanbieders van valse kunst. Hierbij wordt de kennis van kunstenaars en externe experts ingeroepen. Ook wordt gedacht aan een publiciteitscampagne om de aandacht op deze problematiek te vestigen. De extra service tegen vervalsingen en het onderzoek worden mede mogelijk gemaakt door Stichting continuïteit Beeldrecht, die namens de kunstenaars voorstellen mag doen voor de aanwending van zogenaamde Socugelden.

Dit werk is meerdere malen op internet te koop aangeboden als een origineel werk van Jan Cremer en wordt inmiddels ook ingebracht bij veilingen. Toch is het niet door hem geschilderd. Door alert reageren van Jan Cremer en het veilinghuis is het niet tot verkoop gekomen. Binnenkort gaat Pictoright tegen dergelijke aanbieders optreden.

VALSE CREMER

PRIMAIRE RECHTEN

PICTORIGHT & DE HERMITAGE

Matisse tot Malevich

Topstukken van door Pictoright vertegenwoordigde kunstenaars als Matisse, Picasso, Van Dongen, De Vlaminck, Derain en nog vele andere tijdgenoten schitteren tot en met 17 september 2010 in de Hermitage Amsterdam. In de tentoonstelling ‘Matisse tot Malevich, pioniers van de moderne kunst uit de Hermitage’ zijn naast de wereldberoemde Franse meesters ook even beroemde Russische tijdgenoten als Malevich en Kandinsky zijn vertegenwoordigd. Bijna alle getoonde werken van deze meesters behoren tot de vaste presentatie in Sint Petersburg.

Toestemming van de erven Pictoright is nauw betrokken bij het regelen van de rechten rond een dergelijke tentoonstelling. Een aanvraag voor toestemming voor gebruik van werk van door Pictoright vertegenwoordigde kunstenaars kan een uitgebreid proces zijn. Het museum geeft aan welke werken te zien zullen zijn en welke het wil gebruiken voor folders, brochures en posters. Ook de commerciële gebruikers –producenten van kaarten, boeken en merchandise – melden zich. Pictoright benadert de erven: voor veel werken wordt een eerste digitale opmaak aan hen voorgelegd. Na goedkeuring worden er ook drukproeven gevraagd, de reproductie dient het originele werk immers zoveel mogelijk recht te doen. Pictoright coördineert het contact tussen uitgever, drukker en erfgenamen.

Voor ‘Matisse tot Malevich’ had dit in sommige gevallen aardig wat voeten in de aarde, maar uiteindelijk zijn mede dankzij bemiddeling door Pictoright en de bereidwilligheid van de uitgevers en producenten nagenoeg alle gewenste producten door de erven goedgekeurd. De resultaten mogen er zonder meer zijn: nu te bewonderen en te koop in de museumwinkel van de Hermitage.

Wassily Kandinsky, Composition VI, 1913

Kees van Dongen, Lady in a black hat, 1908

PRIMAIRE RECHTEN

MAG DAT?

E-CARDS OFFLINE

Een e-card met een schilderij van Picasso, Matisse of Chagall: mag dat zonder toestemming van de erven? Pictoright voerde namens tien kunstenaars een kort geding tegen AllPosters en won.

AllPosters is een organisatie die wereldwijd posters en affiches via internet aanbiedt, waaronder posters van kunstwerken van Picasso, Matisse en Chagall. Sinds kort bood AllPosters de bezoekers van de website ook de mogelijkheid om de posters en affiches als e-card te versturen. Hiervoor had AllPosters geen toestemming van Pictoright gekregen; volgens Pictoright was hierdoor sprake van een inbreuk op de auteursrechten. Toen AllPosters geen gehoor gaf aan de sommatie om het inbreukmakende gebruik te stoppen, startte Pictoright een kort geding namens tien kunstenaars.

AllPosters beriep zich onder andere op uitputting van het auteursrecht en op het feit dat het ging om een gebruikelijke en geoorloofde vorm van reclame voor de posters en affiches. Op 28 januari deed de voorzieningenrechter uitspraak. De rechter stelde Pictoright volledig in het gelijk. Een e-card dient te worden beschouwd als een nieuw product met een zelfstandige functie. AllPosters diende per direct met deze e-cards met het werk van de betrokken kunstenaars te stoppen.

Overigens loopt er nog een bodemprocedure tegen AllPosters met betrekking tot het op canvas aanbieden van posters en affiches (canvastransfers). Volgens Pictoright is deze vorm van exploitatie zonder toestemming van de rechthebbende ook niet toegestaan.

COLLECTIEVE RECHTEN

DOWNLOADVERBOD OF THUISKOPIEHEFFING?

De afgelopen tijd is de vraag of er een downloadverbod moet worden ingevoerd in Nederland zeer actueel. Inmiddels bemoeien verschillende politieke partijen zich ermee. Het is een verwarrende discussie. Hieronder een korte uitleg.

De problematiek rond downloaden speelt vooral bij muziek en films. Buma en andere organisaties zijn hier dan ook zeer actief mee bezig. Voor beeldmakers is het illegale gebruik van hun werk op internet ook belangrijk, maar meestal minder ‘bedreigend’ dan voor filmmakers en muzikanten. Toch kunnen maatregelen die vooral met het oog op muziek en film worden genomen ook voor beeldmakers vergaande gevolgen hebben. Momenteel bestaat de situatie dat uploaden van beschermd auteursrechtelijk materiaal verboden is, maar downloaden voor privégebruik niet. Degene die momenteel een liedje uit evident illegale bron downloadt kan niet worden aangesproken, degene die het liedje heeft aangeboden, en in veel gevallen de website die het aanbieden faciliteert, kan wel worden aangepakt.

Thuiskopie

Voor de opkomst van internet, voldeed de thuiskopieregeling voor het ‘kopiëren’ van informatie op een nieuwe gegevensdrager. Die thuiskopieheffing is zo’n dertig jaar geleden ingesteld, toen iedereen cassette- en videobanden had waarop

men muziek of films kopieerde van de buurman of van een radio of televisieprogramma. De rechthebbenden werden gecompenseerd met een paar dubbeltjes per gekochte band. Nog niet zo lang geleden zijn daar ook onbespeelde cd’s en dvd’s bijgekomen. De afgelopen jaren was er discussie of deze heffing ook op mp3-spelers, usb sticks en harddisk recorders zou moeten worden ingevoerd, maar daar is inmiddels zoveel politieke onrust over ontstaan dat de invoering van de heffing op deze ‘nieuwe’ dragers is bevroren.

Volgens sommigen moet nu een downloadverbod worden ingevoerd, zoals in een aantal landen om ons heen al is gebeurd. Dit verbod zou de hele thuiskopieregeling overbodig moeten maken. Het idee is dat de creatieve industrie dan gewoon met betere en sluitende business modellen moet komen. Je hebt dan een goed legaal aanbod met de mogelijkheid om met het downloadverbod daadwerkelijk tegen inbreukmakers op te treden.

Handhaven

Op een mogelijk downloadverbod wordt door anderen erg paniekerig gereageerd. De consument zou worden gecriminaliseerd. Ook wordt het angstscenario geschetst dat er instanties tot binnen de privéwoning zullen gaan controleren of er geen onrechtmatig gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk zal worden gemaakt. Dit is grotendeels onzin. Een downloadverbod zal in eerste instantie vooral behulpzaam zijn om

COLLECTIEVE RECHTEN

providers en dergelijke, die het downloaden uit illegale bron faciliteren, aan te pakken. Maar is zo’n downloadverbod een goed idee? De voorstanders van een afschaffing van de thuiskopieheffing en de invoering van het downloadverbod wijzen erop dat de rechthebbenden dan hun rechten beter kunnen handhaven. De meningen lopen uiteen of dit slechts een theoretische mogelijkheid is. Veel rechthebbenden wijzen erop dat ze wel zullen opdraaien voor torenhoge handhavingskosten, maar dat ze kunnen fluiten naar een reële vergoeding voor hun werk. Gevreesd wordt dat makers vrijwel geen vergoeding voor het gebruik van hun werk op internet zullen ontvangen.

Meer heffingen

Om er voor te zorgen dat de rechthebbenden wel een vergoeding voor het gebruik van hun werk ontvangen, zeggen veel beroepsorganisaties dat het systeem van heffingen juist moet worden uitgebreid. Dat kan op verschillende manieren. In de eerste plaats kan de thuiskopieheffing worden uitgebreid naar de nieuwe dragers, zoals harddisk recorders. Daarnaast kan er ook gedacht worden aan een internetheffing, waarbij je nog kunt kiezen tussen een heffing voor alle internetgebruikers of een heffing voor degenen die daadwerkelijk downloaden en/of uploaden (mensen met een aansluiting met een bepaalde bandbreedte of met een ‘download abonnement’). Hoe dat precies moet worden vormgegeven is nog onduidelijk. Voorstanders van dit model willen meestal een onderscheid maken tussen het aanbod op commerciële sites en het aanbod in het kader van ‘niet-commercieel delen’. Tegenstanders van de uitbreiding van dit soort heffingen wijzen erop dat de schade die wordt veroorzaakt door niet-commercieel delen even groot is als de schade die wordt veroorzaakt door commerciële sites. Ook is een nadeel dat er nogal wat gehannes kan ontstaan over wat commercieel is wat niet.

Alles vrij

Uiteraard heb je ook nog een stroming die alles vrij wil laten op internet, bijvoorbeeld de Piratenpartij. Een niet erg realistisch standpunt. De voorbeelden die voorstanders hiervan aanhalen zijn vaak tendentieus en grotendeels onjuist. Zo is de vaak gehoorde suggestie dat muzikanten hun geld met optredens kunnen verdienen, voor de overgrote meerderheid van deze makers niet echt realistisch, nog afgezien van het feit dat veel muzikanten juist

muziek van anderen spelen. Hoe moet een componist of tekstschrijver die zelf niet optreedt zijn geld verdienen? En hoe moet het met het werk van illustratoren, fotografen en beeldend kunstenaars dat op internet terecht komt? Moeten deze makers ook gaan optreden? En wat te denken van e-books? Mogen die ook gewoon worden gedownload zonder enige compensatie voor de schrijver en de andere makers die er een bijdrage aan geleverd hebben? Helemaal vrijlaten is een doodlopende weg.

Belang van de maker

In het algemeen lijken de meeste partijen zich dan ook op het standpunt te stellen dat makers recht hebben op een vergoeding voor het gebruik van hun werk. Hoe, dat is nog onduidelijk. Maar het lijkt erop dat in het komende jaar hierop een antwoord voor het komende decennium of de komende decennia zal worden gegeven. Voor het beheer van de rechten is de beantwoording van deze vraag ook van groot belang. Wordt het een downloadverbod, dan zullen alle makers zich moeten beroepen op hun primaire rechten, hoewel de kans dus groot is dat dit niet veel vruchten af zal werpen. Wordt het een heffing, dan heb je een collectief recht. In beide gevallen zal Pictoright een actieve rol spelen, hoewel de inbreng van Pictoright bij primaire rechten meer op maat zal zijn. Bij een heffing zal Pictoright makkelijker en efficiënter kunnen optreden, waardoor er waarschijnlijk meer geld voor de makers te verdelen zal zijn. Maar natuurlijk zal Pictoright steeds in het oog houden wat het belang van de makers is. Het gaat immers om de makers, niet om Pictoright.

ONRUST OVER ACTA VERDRAG

In het verlengde van de discussie over het downloadverbod is commotie ontstaan over het zogenaamd ACTA-verdrag. Dit verdrag, waarover momenteel onder andere Europa en de VS onderhandelen, is bedoeld om de handel in namaakartikelen en de piraterij op internet te bestrijden. Eerder was uitgelekt dat in het verdrag zou worden opgenomen dat internet gebruikers na drie keer illegaal downloaden van internet kunnen worden afgesloten. Sommige landen, zoals Frankrijk en Engeland, hebben een dergelijke ‘three strikes you’re out’ regel al als ultieme maatregel in de wet opgenomen. In Nederland lijkt niemand voorstander van zo’n regel. Inmiddels lijkt het erop dat deze vergaande maatregel toch niet in het ACTA-verdrag zal worden opgenomen en ons land dus niet de verplichting krijgt dit in te voeren. Groot probleem blijft natuurlijk dat alle landen (ook binnen Europa) deze problematiek anders aanpakken, het ziet er niet naar uit dat men binnenkort tot één uniforme regeling zal komen.

VOLGRECHT

PICTORIGHT MAAKT AFSPRAKEN MET DE KUNSTHANDEL

PICTORIGHT ONDERSTEUNT VOLGRECHT-LOBBY IN DE VS

De grote veilinghuizen hebben al vaste afspraken met Pictoright over volgrecht. Pictoright richt zich nu op kunst die via andere kanalen wordt doorverkocht; ook de kleinere kunsthandelaren en galeries moeten soms een volgrechtvergoeding afdragen.

In Nederland houden bijna duizend partijen zich professioneel bezig met aan- en verkoop van kunstwerken of de bemiddeling daarbij. Zij kunnen in theorie allemaal met volgrecht te maken krijgen. De grote veilinghuizen zoals Christie’s, Sotheby’s en Glerum hebben al afspraken met Pictoright gemaakt over de incasso van het volgrecht. Informatie over verkopen is in de meeste gevallen voor iedereen beschikbaar omdat veilingresultaten gepubliceerd worden, onder meer op internet.

Onderzoek naar verkopen Bij andere partijen, zoals bijvoorbeeld handelaren of galeries, is de informatie over verkopen niet voor iedereen te vinden. Pictoright heeft hen geregeld verzocht informatie te verstrekken over verkopen. Waar mogelijk heeft Pictoright voor de kunstenaar al een vergoeding geïncasseerd. In de praktijk zal een groot deel van deze handelaren en galeries overigens nooit volgrecht hoeven af te dragen omdat zij vaak direct van de kunstenaar werk kopen of omdat de verkoopprijs onder de € 3.000 blijft. Volgrecht geldt pas bij doorverkoop van werk voor meer dan € 3.000. Omdat al enige tijd het vermoeden bestond dat niet alle transacties in het verleden zijn gemeld, is Pictoright begonnen met een groot onderzoek

naar verkopen van de kunsthandel. Uit dit onderzoek blijkt dat het volgrecht nog niet altijd bij de kunstenaar terechtkomt. Dit is onwenselijk, ook voor de kunsthandel, die zo jarenlang rekening moet houden met de eventuele afdracht van het volgrecht.

Soepele afhandeling

Als Pictoright constateert dat er door een handelaar geen volgrecht is afgedragen, gaan we met deze partijen in overleg om alsnog de vergoedingen te incasseren. Tegelijk streven we ernaar om ook met handelaren gestandaardiseerde afspraken te maken die zorgen voor een soepele afhandeling. Daarnaast kunnen handelaren na het maken van dergelijke afspraken bij Pictoright terecht met praktische vragen en advies over volgrecht. Zo is Pictoright ook voor handelaren een solide gesprekspartner.

Pictoright houdt dus niet alleen veilingen in de gaten, maar ook alle andere kunsthandelaren, zodat de kunstenaar ontvangt waar hij recht op heeft. Pictoright is zich daarbij bewust van de langdurige relatie tussen galerie en kunstenaar. Niet alle kunstenaars willen dat hun vaste galerie wordt benaderd om opgave te doen van volgrechtplichtige transacties. Op verzoek van de kunstenaar kunnen hierover met Pictoright afspraken gemaakt worden.

Heeft u weet van de verkoop van een van uw werken bij een kunsthandelaar, en heeft u daarvoor nog geen volgrecht ontvangen? Of bent u handelaar en wilt u opgave doen of afspraken met ons maken over de afdracht? Neem dan contact met ons op.

Samen met Europese zusterorganisaties participeert Pictoright in de lobby om het volgrecht in de VS ingevoerd te krijgen. Momenteel kennen vrijwel alle landen in Europa volgrecht, maar is dit recht op de omvangrijke Amerikaanse kunstmarkt nog niet ingevoerd. Het is voor alle kunstenaars belangrijk dat het volgrecht ook in de VS van kracht wordt; nu delen zij niet mee in de winst op hun werk als het daar doorverkocht wordt. Bovendien krijgen Amerikaanse kunstenaars door het ontbreken ervan nu ook bij doorverkopen in Europa geen vergoeding. De Europese partners werken in de VS samen met een lokale auteursrechtorganisatie en een aldaar gevestigde gespecialiseerde advocaat.

WAT VINDT U?

MOETEN ALLE KUNSTHANDELAREN VOLGRECHT AFDRAGEN?

Pictoright int voor aangesloten kunstenaars volgrecht bij alle professionele partijen. Zowel grote veilinghuizen als kleinere kunsthandelaren zijn wettelijk verplicht tot het afdragen van volgrecht op doorverkopen boven de € 3.000. Een belrondje langs een galerie, twee kunstenaars en Pictoright zelf levert verschillende reacties op.

Paul van Rosmalen, eigenaar van galerie Borzo in Amsterdam en bestuurslid van de Nederlandse Galerie Associatie ‘Laat ik beginnen te zeggen dat ik begrijp dat volgrecht bestaat en dat ik het betaal, omdat de wet de wet is. Misschien ben ik maar een van de weinigen die braaf betaalt, want er zitten geen sancties op als je dat niet doet. Maar ik vind het een draak van een wet, ik zie dit als een Brusselse pesterij. De Nederlandse regering wilde in eerste instantie ook niet meedoen, maar ze zijn helaas overruled. Mijn bezwaren zijn zowel principieel als praktisch. Die wet komt voort uit een soort misplaatst rechtvaardigheidsgevoel. De zielige kunstenaar zou niet meer profiteren van het feit dat zijn werk meer waard wordt. In de eerste plaats is het een cliché dat kunst snel veel geld waard wordt, het zijn echt niet allemaal Van Goghs en Mondriaans. De praktijk is vaak dat het helaas minder waard wordt. Maar ook dan moet ik bij doorverkoop 4% strafport betalen, in het ergste geval zelfs twee keer. De grote veilingen belasten die 4% namelijk standaard door aan de koper, in de kleine lettertjes in de catalogus staat dat simpelweg als voorwaarde opgenomen, daar kun je niet omheen. Ik kan dat zelf niet doen als ik vanuit mijn galerie dat werk weer aan een particulier doorverkoop, dus dan zijn die kosten opnieuw voor mijn rekening.

Een nog belangrijker argument is dat een kunstenaar buitengewoon veel baat heeft bij het feit dat een galerie hem een podium biedt om gezien te worden. Als een schilderij wordt doorverkocht en meer waard wordt, heeft dat grote positieve gevolgen. Hij verdient zonder volgrecht weliswaar niets extra’s aan dat ene schilderij, maar wel aan de 50 schilderijen die nog in zijn atelier staan. Voor elk volgend schilderij dat hij verkoopt, krijgt hij op slag een betere prijs. Een doorverkoop levert een kunstenaar meer bekendheid op, en daarmee meer inkomen. Zonder doorverkopen en de daarop volgende marktwerking zou hij sterven in armoe. Hij heeft dus veel meer baat bij een goede relatie met een galerie dan bij die volgrechtvergoeding van 4%. Wat ik bijzonder kwalijk vind, is dat Pictoright zich nu tegen de relatie tussen kunstenaar en galeriehouder bemoeit. Ineens fietst er een derde partij, waar niemand op zit te wachten, met een wetboek tussendoor. Dit weekend opent bij mij een tentoonstelling van Marc Mulders. Die wil van mij helemaal geen volgrecht ontvangen. Maar als hij zijn ziel en zaligheid aan Pictoright heeft verkocht, ontkomt hij daar bijna niet aan. Dat is toch bizar? Hoe gaat dit in praktisch opzicht werken? Moet ik Pictoright nu iedere maand de boeken laten inzien? Dat lijkt me onwerkbaar en nogal onwenselijk.

En dan geldt het ook nog tot 70 jaar na overlijden van de kunstenaar. Voor arme weduwes wil ik wel iets afdragen, maar voor de aangetrouwde achterneef van iemand die al 65 jaar dood is, gaat dat me te ver.

In de VS bestaat dit recht helemaal niet, terwijl de Amerikaanse kunstmarkt misschien wel de gezondste ter wereld is. Dus ik denk niet dat het volgrecht het leven van Nederlandse kunstenaars beter maakt. Overigens moet je wel een groot verschil maken tussen auteursrecht en volgrecht. Op het gebied van auteursrecht doet Pictoright goed werk, dat ondersteun ik van harte.’

Rob Scholte, kunstenaar ‘Volgrecht is de reden dat ik na dertig jaar lid ben geworden van een organisatie als Pictoright. Ik zal er niet voor op de barricade springen, maar het is een welverdiend recht, waar ik graag mijn voordeel mee doe. Het principe dat je als kunstenaar profiteert van het voordeel dat anderen met je werk doen, vind ik goed. Zoals een schrijver royalty’s krijgt op de opbrengsten van zijn boeken, zo mag een schil-

WAT VINDT U?

der ook meedelen in de winst die een ander op zijn schilderijen maakt. Tot nu toe was er maar één moment waarop je als maker iets aan je schilderij verdiende, en dat was het verkoopmoment. Dat wordt nu een beetje rechtgetrokken. De wegen van een kunstwerk zijn ondoorgrondelijk. De maker neemt het eerste risico, maar hij wordt vaak niet beloond voor dat risico. Ook niet als zijn werk jaren later ineens veel waard wordt. Ik zie het volgrecht vooral als een soort oudedagsvoorziening. Oudere kunstenaars die hun werk lang geleden voor te weinig verkocht hebben, worden daar via dit recht enigszins voor gecompenseerd. Er zijn veel verschillende situaties waarin het volgrecht geldt, en het ene geval is rechtvaardiger dan het andere. Het principe is mooi, maar in de praktijk klopt het denk ik niet altijd. Ik ben het met Paul van Rosmalen eens dat het niet de bedoeling kan zijn dat een galeriehouder die een kunstenaar steunt door werk van hem aan te kopen, nog eens extra moet betalen bij wederverkoop. En al helemaal niet als het werk minder waard geworden zou zijn. Zoiets zou eigenlijk aangemerkt moeten worden als een eerste verkoop. Ik vind eigenlijk dat Pictoright in dit soort situaties niet bij de kleinere kunsthandelaren en aankopende galeries moet aankloppen, concentreer je liever op de publieke verkopen bij veilinghuizen, volgens mij is die wet vooral daarvoor bedoeld. De transacties bij veilinghuizen zijn controleerbaar, daar kun je werkbare modellen voor ontwikkelen. Wat dat betreft bevindt het volgrecht zich hier nog in het beginstadium; het gaat zich ongetwijfeld verder ontwikkelen en moet her en der nog wel wat bijgeschaafd worden.’

Micha Klein, kunstenaar

‘Ik vind het goed dat er volgrecht is. Je maakt als kunstenaar vaak iets waar je in eerste instantie niet heel veel geld voor krijgt. Maar wat vroeg in je carrière weinig waard is, kan zomaar heel veel meer waard worden. Als er na een aantal jaar veel geld aan je werk wordt verdiend door de kunsthandel, is het niet meer dan logisch dat je daar als kunstenaar ook iets van meekrijgt.

Ik zie niet waarom er bij het innen verschil zou moeten worden gemaakt tussen veilinghuizen of kleinere handelaren en galeries. Handel is handel, bij galeries worden ook goede deals gemaakt. Dat galeries werk van een kunstenaar kopen om hem te “steunen” is leuk gezegd, maar kunstaankopen

zijn gewoon een investering. Galeriehouders kopen echt alleen maar werk in waarvan ze denken dat het meer waard wordt in de toekomst. Van alles wat ze in opdracht van je verkopen, krijgen ze doorgaans 50% van de opbrengst. De 4% aan volgrecht over die andere werken valt dus nog wel mee, dat is een bescheiden percentage. Is hier discussie over? Ik vind dat ze niet moeten zeuren. Kunstenaars zitten altijd in een ondergeschoven positie, overgeleverd aan de grillen van de kunsthandel. Ik zie het volgrecht als een stukje legale bescherming.’

Sander van de Wiel, manager volgrecht Pictoright ‘Volgrecht geldt alleen wanneer er een professionele kunsthandelaar is betrokken bij de verkoop en de overheid heeft bepaald dat de handelaar verantwoordelijk is voor de afdracht. Iedereen die van de verkoop van kunst zijn beroep maakt heeft deze wettelijke verplichting, of je nu een groot veilinghuis of een kleine galerie bent. Dat is in de meeste gevallen gewoon in het belang van de kunstenaar. Nu zien wij ook wel dat dit met name voor de kleine handelaren een administratieve lastenverzwaring is. Juist om die te minimaliseren, proberen we gestandaardiseerde, werkbare afspraken te maken. Periodiek afdragen in plaats van bij elke doorverkoop, dat soort dingen. Gewoon op basis van de opgave die de kunsthandelaar doet, wat ons betreft is inzage in de boeken normaal gesproken helemaal niet nodig. Uiteraard kun je over de wenselijkheid van volgrecht van mening verschillen. Ik wil nog wel een paar misverstanden rechtzetten. In de eerste plaats geldt het volgrecht niet bij verkopen waarbij een galerie als vertegenwoordiger en in opdracht van de kunstenaar diens werk verkoopt. Ook de eerste doorverkoop binnen drie jaar na de aanschaf door een galerie of kunsthandelaar valt niet onder het volgrecht, tenzij de verkoopprijs hoger ligt dan € 10.000. Deze uitzondering is doorgevoerd juist om de kleine kunsthandel te ontzien. Daarnaast geldt dat als een kunstenaar door zijn speciale band met een galeriehouder of kunsthandelaar specifiek aan Pictoright vraagt om geen volgrecht te incasseren, Pictoright dat dan niet doet. De beslissing hierover ligt uiteraard bij de kunstenaar en niet bij de handelaar. Het volgrecht is onvervreemdbaar om de positie van de kunstenaar ten opzichte van de handelaar te versterken. Maar als de kunstenaar absoluut geen vergoeding wil ontvangen, dan gaan we die natuurlijk ook niet voor hem incasseren.’

OPGAVE BOEKEN

Veel beeldmakers ontvangen in de loop van dit jaar weer het overzicht van boeken met werk van hun hand. Naast de controle van de al geregistreerde boeken, kunt u hierop ook nieuwe uitgaven opgeven. Dit kan ook al voordat het overzicht op de mat valt: de benodigde formulieren hiervoor staan op de website onder ‘downloads’. U kunt deze formulieren het hele jaar door aan ons opsturen.

DRIE PICTORIGHT FOLDERS

Onlangs heeft Pictoright drie folders uitgegeven waarin kort wordt uitgelegd wat de aansluiting voor volgrecht, collectieve rechten en primaire rechten nou precies inhoudt. De folders zijn aan te vragen via info@pictoright.nl

UITKERINGSRONDES

PICTORIGHT

In december vinden de uitkeringsrondes (repartities) van de collectieve vergoedingen plaats. Dit gebeurt in twee delen: eerst de boeken, tijdschriften en kranten en vervolgens tv-opgaven. AVDM en ‘boeken buitenland’ volgen op een ander moment in het jaar. In april of mei van het jaar daarop volgt vaak nog een tweede repartitieronde waarin correcties en aanvullende informatie over de voorgaande jaren zijn verwerkt.

De uitkeringsrondes van de primaire rechten zijn in juni en december. Geïncasseerde volgrechten worden vier keer per jaar uitgekeerd. Kijk voor de meest recente informatie op www.pictoright.nl

KANTOORINFORMATIE

Pictoright is op werkdagen telefonisch bereikbaar tussen 09.00 en 17.30. Tel: 020 589 18 40 / Fax: 020 412 42 69

COLOFON

Redactie & productie

Marcel van de Graaf, Pictoright

Eindredactie

Willemijn de Jonge, Mijnwerk

Vormgeving De Designpolitie, Amsterdam

Dit is een uitgave van Pictoright, de auteursrechtenorganisatie voor beeldmakers. Pictoright verdeelt collectieve vergoedingen, exploiteert primaire rechten, verleent juridische bijstand en zet zich in voor een betere auteursrechtelijke positie van visuele makers. Dit blad verschijnt twee keer per jaar om aangesloten beeldmakers en relaties op de hoogte te houden van de ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht en de werkzaamheden van Pictoright. Mocht u naar aanleiding van de inhoud opmerkingen of vragen hebben, stuur dan een e-mail naar redactie@pictoright.nl

Pictoright

RECHT OP BEELD

ZOEK DE RECHTEN

Op een bierflesje, scooter, jeans jasje of zelfs een parasol probeert men vaak zo veel mogelijk rechten te laten gelden. Deze claims houden niet altijd stand in een juridische procedure, maar hebben vaak een belangrijke preventieve werking.

DAME

Als deze mevrouw een redelijk belang heeft, kan ze zich op basis van het portretrecht tegen publicatie verzetten. Zo’n redelijk belang kan commercieel of persoonlijk zijn.

ZONNEBRIL

Op de bril kunnen auteursrechten en modelrechten op de vorm rusten, merkrechten op de naam en het logo, en een eventueel octrooi op bijvoorbeeld een bepaald uv-filter voor het zonlicht, of op een scharnier van het pootje.

BIERFLESJE

In de eerste plaats kunnen er merkrecht en auteursrecht op het logo rusten. Op het etiket kan ook modelrecht rusten. Het lijkt om een generiek, niet merkgebonden flesje te gaan, dus is het reëel te veronderstellen dat er geen recht op de vorm van het flesje rust. Wel kunnen er vele octrooien in dit flesje verborgen zitten. Dat kan gelden voor de samenstelling of de samenstellingswijze van het bier, maar ook voor de lijm waarmee de etiketten worden geplakt of de manier waarop je de kroonkurk met de hand kunt verwijderen.

KRANT

© Gerrit Serné

Er zal in ieder geval een merkrecht op de naam en het logo van El País rusten. Verder zal er auteursrecht rusten op het lettertype dat voor de krant wordt gebruikt. En uiteraard zit er auteursrecht op de inhoud van de krant: de teksten, de foto’s, de cartoons etc. Portretrechten zijn in een krant vaak minder opportuun, aangezien het hier vooral gaat om nieuwsfeiten, waarbij een geportretteerde zich hier minder makkelijk op kan beroepen. Wel kunnen er op de achtergrond allerlei octrooien een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan de drukinkt of de wijze van drukken (deze inkt vlekt niet!).

FOTO

De fotograaf heeft auteursrecht op de foto; hij heeft toestemming gegeven voor publicatie.

© Gerrit Serné