AUTOMATYKA 3/2024

Małgorzata Kaliczyńska redaktor

Szanowni Państwo,

zbliża się termin wiodących międzynarodowych targów poznańskich poświęconych problemom enrgetyki – Expopower, Greenpower oraz Forum Technologii Wodorowych, które odbędą się w dniach 23–25 kwietnia. Z przyjemnością prezentujemy też obszerną zapowiedź światowych targów przemysłowych Hannover Messe – relację z Hannover Messe Press Preview 2024. Tym razem wiodącą tematyką będzie sztuczna inteligencja i dekarbonizacja. Krajem partnerskim będzie Norwegia, kraj dostarczający rozwiązań dla zielonej transformacji przemysłowej. Targi odbędą się w dniach 22–26 kwietnia 2024 r.

Zapraszamy do zapoznania się ze stałymi formatami redakcyjnymi naszego pisma. Temat numeru poświęcony jest odnawialnym źródłom energii, których stosowanie wymusza polityka energetyczna Unii Europejskiej. W artykule przeczytamy o tym, jak firmy dostosowują się do zmieniających się warunków prawnych i rynkowych. Uzupełnieniem jest materiał o rozwiązaniach stosowanych w magazynach energii, gdzie krok po kroku podano sposób doboru bezpieczników zabezpieczających urządzenia, które zasilają w energię kluczowych odbiorców. W przeglądzie sprzętu i aparatury wiodącą tematyką jest stosowanie systemów wizyjnych, które wraz z systemami identyfikacji umożliwiają precyzyjną kontrolę procesu produkcyjnego.

Jak w każdym wydaniu miesięcznika polecamy rozmowę, tym razem z prezesem Polskiej Izby Gospodarczej Zaawansowanych Technologii. Dr Zygmunt Krasiński przybliża cele i założenia zbliżającego się Środkowoeuropejskiego Forum Technologicznego i zaprasza do udziału również w sesjach networkingowych. Tematem przewodnim będą innowacje technologiczne umożliwiające skuteczną transformację energetyczną. Stałym Czytelnikom działu Prawo i normy polecamy artykuł o bardzo ważnej tematyce – odpowiedzialności karnej osób zarządzających przedsiębiorstwem. Wśród najczęstszych przestępstw gospodarczych należy wymienić niegospodarność. Ta tematyka jest uregulowana w przepisach Kodeksu karnego. Warto zapoznać się z praktycznymi sposobami ograniczenia ryzyka odpowiedzialności karnej.

Gorąco zapraszam do lektury!

naczelna

Już wkrótce odbędzie się czwarta edycja Środkowoeuropejskiego Forum Technologicznego CETEF. Jakie instytucje – poza Polską Izbą Gospodarczą Zaawansowanych Technologii IZTECH – są twórcami wydarzenia?

CETEF to kluczowe międzynarodowe przedsięwzięcie organizowane od 2014 r. przez Polską Izbę Gospodarczą Zaawansowanych Technologii IZTECH oraz Naczelną Organizację Techniczną – Federację Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych. Wydarzenie odbywa się pod patronatem Parlamentu Europejskiego i pod auspicjami Komisji Europejskiej, we współpracy z uczelniami, instytutami badawczymi i przemysłem wysokich technologii. IV Środkowoeuropejskie Forum Technologiczne CETEF odbędzie się w Krakowie w dniach 20–21 maja 2024 r., a współorganizatorami są Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Uniwersytet Jagielloński i Prezydent Miasta Krakowa.

Czy może Pan przybliżyć cele i założenia Forum CETEF?

Celem jest stworzenie międzynarodowej platformy do dyskusji nad polityką europejską w zakresie rozwoju dziedzin techniki mających decydujące znaczenie dla sukcesu transformacji cyfrowej i energetycznej, a także zwiększenie udziału i roli krajów leżących w naszej części Europy w realizacji europejskich programów rozwoju i kształtowaniu europejskiej polityki technologicznej.

Głównym założeniem jest zaprezentowanie potencjału technologicznego regionu oraz promocja Polski jako atrakcyjnego i solidnego partnera technologicznego w zakresie realizacji projektów rozwojowych Unii Europejskiej, jak również inspirowanie partnerstw i sieci współpracy do realizacji dużych projektów europejskich w zakresie wysokich technologii. Oczekuje się, że Forum przedstawi nowe pomysły i propozycje mające na celu realizację europejskiej agendy naukowo-technologicznej na lata 2025–2030.

Jakie tematy będą w centrum uwagi podczas tegorocznej edycji?

Organizowane co ki lka lat Forum CETEF zyskało już rangę znaczącego

wydarzenia gospodarczego i technicznego. W kolejnych jego edycjach wzięło udział ponad 4000 uczestników reprezentujących 19 krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym komisarze europejscy, wicepremierzy i ministrowie odpowiedzialni za rozwój technologiczny oraz szefowie wielkich koncernów technologicznych, jak Siemens, Philips, Bosch czy Volkswagen. Fakt, że Forum CETEF jest organizowane w Polsce, w znaczącej mierze przyczynia się do postrzegania polskiego przemysłu i polskiego potencjału intelektualnego jako istotnego czynnika rozwoju unijnej gospodarki. Tematem przewodnim tegorocznej edycji i jednocześnie jednym z najważniejszych problemów, które będą przedmiotem obrad CETEF w najbliższych latach, będą innowacyjne technologie dla skutecznego przeprowadzenia procesu transformacji energetycznej. Ważnym elementem Forum będą sesje networkingowe, mające na celu szerokie włączanie naszego regionu we wspólne przedsięwzięcia i projekty europejskie.

Wielkim zainteresowaniem na Forum CETEF cieszą się zawsze sesje tematyczne. Jakie przewidziano w tym roku?

Tradycyjnie Forum będzie trwało dwa dni. Pierwszy dzień to całodniowa Konferencja Plenarna z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego oraz ministerstw i agencji rządowych ds. badań, innowacji i polityki przemysłowej. Konferencja będzie poświęcona dyskusji na temat roli krajów Europy Środkowej w realizacji europejskiej polityki energetycznej poprzez badania i innowacje, a także europejskich i krajowych programów wspierających transformację energetyczną przemysłu. Odbędzie się również debata na temat roli krajów z naszego regionu w realizacji programu Horyzont Europa oraz przygotowań do kolejnego, 10. Programu Ramowego Badań i Innowacji UE. Z kolei w drugim dniu Forum przewidziano dziewięć konferencji dziedzinowych w następujących obszarach: Innowacyjne Technologie Transformacji Energetycznej; Innowacje w Automatyce, Robotyce i Sztucznej

WAŻNYM ELEMENTEM FORUM BĘDĄ

SES JE NETWORKINGOWE, MAJĄCE NA CELU SZEROKIE WŁĄCZANIE NASZEGO REGIONU WE WSPÓLNE PRZEDSIĘWZIĘCIA

I PROJEKTY EUROPEJSKIE.

Jakie firmy będą obecne na Forum? Partnerem Strategicznym Forum i współorganizatorem konferencji dziedzinowej w zakresie innowacyjnych technologii transformacji energetycznej jest spółka Orlen. Mając na uwadze promocję polskiego sektora wysokich technologii, przewidujemy udział wielu firm krajowych r epr ezentujących różne dziedziny technologiczne, takich jak Wasko, WB Electronics, EC Grupa, Atende, Adamed Pharma, Ryvu Therapeutics, United Robots, Medisensonic czy ITTI. Zaprosiliśmy również przedstawicieli globalnych koncernów technologicznych, takich jak np. KUKA, w dziedzinie automatyzacji i robotyzacji procesów produkcyjnych.

Inteligencji; Nowe Horyzonty Technologiczne; Technologie kosmiczne i satelitarne; Cyrkularne procesy produkcyjne w przemyśle metali nieżelaznych; Zielone i innowacyjne technologie i przemysł; System weryfikacji technologii środowiskowych ISO 14034 szansą na przyspieszenie zielonej transformacji dzięki innowacjom; Nowe horyzonty dla technologii rolno-spożywczych; Innowacje społeczne w technologiach oraz Ochrona własności intelektualnej w sektorze wysokich technologii. Organizatorami tych konferencji są czołowe instytucje krajowe, w szczególności uczelnie i instytuty krakowskie, we współpracy z partnerstwami i sieciami europejskimi oraz firmami wysokich technologii. Na podkreślenie

Odnawialne źródła energii

Polityka energetyczna Unii Europejskiej zmusza wszystkie działające na terenie UE firmy produkcyjne już nie tylko do oszczędnego gospodarowania energią potrzebną do wytwarzania towarów. Ewoluujące przepisy narzucają firmom maksymalizowanie udziału energii odnawialnej w wytwarzaniu ich produktów i sprzedaży towarów. Przyjrzyjmy się, jak firmy dostosowują się od strony technicznej do zmieniających się warunków rynkowych i prawnych.

Marcin Bieńkowski

EU-ETS, czyli unijny system handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla został wprowadzony w 2005 r. Miał przygotować Unię Europejską do sprostania postanowieniom Protokołu z Kioto, które to porozumienie nałożyło na państwa rozwinięte obowiązek redukcji emisji CO2 do 2012 r. o 5 % w stosunku do 1990 r. Celem systemu ETS jest doprowadzenie do redukcji emisji gazów cieplarnianych, przez uwzględnienie kosztu emisji CO2 w produkcji energii i wyrobów przemysłowych. EU-ETS zobowiązuje emitentów do pozyskania i umarzania uprawnień do emisji CO2 (EU allowances – EUA). Co do zasady, uprawnienia są kupowane na rynku z dostępnej puli, znanej wszystkim uczestnikom rynku i z roku na rok jest ich coraz mniej, przez co są automatycznie droższe, co ma zachęcić firmy, w tym firmy produkcyjne, do inwestowania w energię uzyskiwaną z Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) [1].

Zasady podziału uprawnień między uczestnikami EU-ETS są ustalone w Dyrektywie ETS. Zgodnie z tymi zasadami Komisja Europejska rozdziela uprawnienia na [2]:

– pulę darmową, z której uprawnienia są przyznawane za darmo, głównie instalacjom narażonym na ucieczkę emisji (43 % wszystkich uprawnień z możliwością powiększenia do 46 %);

– pulę aukcyjną, sprzedawaną przez:

• państwa członkowskie (pula podstawowa + pula z mechanizmu solidarnościowego),

• dedykowane fundusze (Fundusz Modernizacyjny i Fundusz Innowacyjności) za pośrednictwem Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

EU-ETS zawiera szereg mechanizmów wsparcia, które mają ułatwiać redukcję CO2. Są to [3,4]:

• Mechanizm solidarnościowy: w ramach obowiązującego okresu EU-ETS (2021–2030) 10 % uprawnień aukcyjnych jest redystrybuowana między państwami potrzebującymi wsparcia dotyczącego liczby uprawnień.

• Fundusz Modernizacyjny: to 2 % wszystkich uprawnień w UE. Środki pozyskane ze sprzedaży tych uprawnień przeznaczone są na projekty klimatyczne w najmniej zamożnych państwach członkowskich.

• Fundusz Innowacyjności: to 450 mln uprawnień, które mają zostać spieniężone w celu wsparcia projektów innowacyjnych w całej UE.

Środki pozyskane ze sprzedaży uprawnień przez państwa są przychodem w ich budżetach. Dyrektywa ETS wskazuje, że przynajmniej 50 % przychodów z puli podstawowej i 100 % z puli solidarnościowej powinno trafiać na cele klimatyczne. Od początku swego istnienia system ETS pozwolił zredukować około 36 % całkowitych emisji w UE, w tym w 10 500 instalacjach w sektorze energetycznym oraz w energochłonnych sektorach przemysłowych, takich jak rafinacja ropy naftowej czy produkcja żelaza, stali oraz cementu.

System ETS2

W lipcu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła liczący blisko 4 tys. stron pakiet 13 ustaw klimatyczno-energetycznych, znanych pod wspólną nazwą „Fit for 55”, mający na celu ograniczenie emisji dwutlenku węgla o 55 % do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Istniejący unijny system handlu uprawnieniami ustanawia cenę emisji dwutlenku węgla dla przemysłu

3. Nowe cele redukcji emisji czyli zaostrzenie celów redukcji emisji w ramach tzw. wspólnego wysiłku redukcyjnego (Effort Sharing Regulation). Dotyczy on sektorów niewłączonych w system ETS – budynków, transportu drogowego i krajowego transportu morskiego, rolnictwa, odpadów i małych sektorów przemysłu – które obecnie generują 60 % emisji gazów cieplarnianych w Europie.

4. Opłata od importu CO2 – wprowadzenie pierwszego na świecie cła od importu dwutlenku węgla. Chodzi o to, by uniknąć ucieczki emisji, czyli by zapobiegać przenoszeniu produkcji przez firmy poza UE, gdzie normy emisyjne są niższe.

5. Zwiększenie ilości OZE – zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii z 32 %. do 40 % do 2030 r. Dla sektorów transportu, ciepłownictwa, budownictwa i przemysłu zostaną zaproponowane konkretne cele. Jednocześnie zaostrzone zostaną kryteria dotyczące wykorzystania bioenergii: biomasy, biogazu, biopaliw.

6. Opodatkowanie energii – zmiana dyrektywy dotyczącej podatków od pro duktów energetycznych. Opodatkowane zostaną wszystkie paliwa kopalne – obecnie w krajach UE funkcjonują obniżone stawki lub zwolnienia podatkowe.

7. Lotnictwo i żegluga morska – żegluga morska wejdzie w skład systemu ETS, a lotnictwo utraci przywilej darmowych emisji. Do paliw do silników odrzutowych ma być dodawane więcej zrównoważonego paliwa, a paliwo lotnicze przestanie być objęte ulgą podatkową.

8. Efektywność energetyczna –oszczędnościom energetycznym ma służyć modernizacja budynków, w tym budynków mieszkalnych, hal fabrycznych, budynków produkcyjnych, biur oraz lepsze wykorzystanie energii w trakcie realizacji procesów produkcyjnych.

Jak widać, jednym z dokumentów, który uległ zmianie jest dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD – Energy Perfor-

mance of Buildings Directive). Według zrewidowanych już w 2023 r. dokumentów, dyrektywy EPDB EU/2010/31 oraz dyrektywy o efektywności energetycznej EU/2023/1791, od 2028 r. wszystkie nowo powstające budynki mają być zeroemisyjne, co oznacza, że będą zużywały minimalną ilość energii i zostanie ona w 100 % pobrana z czystych, nieemisyjnych źródeł.

Co więcej, w ramach Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal), zmienione dyrektywy przyczynią się do osiągnięcia celu redukcji emisji o co najmniej 60 % w sektorze budowlanym do 2030 r. w porównaniu z 2015 r. i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Innymi słowy, do 2050 r. wszystkie

budynki mają być zeroemisyjne. Jest to o tyle trudne, że 85 % budynków w UE powstało przed 2000 r., a wśród nich 75 % ma niską charakterystykę energetyczną.

Zeroemisyjna fabryka

Co to oznacza w praktyce? W praktyce oznacza to, że cała nowa inwestycja związana z budową nowej fabryki musi być od początku realizowana zgodnie z założeniami Zielonego Ładu. Na szczęście, wszystkie niezbędne do tego technologie są ogólnodostępne. Kluczowe jest jednak zachowanie odpowiedniej kolejności podejmowanych działań.

Obecnie uważa się, że najskuteczniejszą drogą do uzyskania neutralno-

Zeroemisyjna fabryka Danfoss w Grodzisku Mazowieckim

ści emisyjnej fabryki lub zeroemisyjności przedsiębiorstwa, jako całości jest tzw. ścieżka 3R, czyli Reduce – Reuse – Resource. Ten model zakłada następujące kroki działania:

1. ograniczenie zapotrzebowania na energię i poprawę efektywności jej wykorzystania,

2. zagospodarowanie ciepła odpadowego,

3. przejście od paliw kopalnych do źródeł energii odnawialnej.

Strategia 3R może być zastosowana dla każdego typu budynku, a także dla każdego typu produkcji przemysłowej. Nieważne czy będzie to budynek mieszkalny, przemysłowy, komercyjny czy użyteczności publicznej, a także czy energochłonna produkcja wielkoseryjna, czy drobny montaż wykonywany na potrzeby małej działalności gospodarczej.

Przykładem skutecznego zastosowania metody 3R jest oddany w 2021 r. w Grodzisku Mazowieckim pierwszy zeroemisyjny budynek fabryczny firmy Danfoss i przy okazji pierwszy tego typu kompleks produkcyjny w Polsce. Poza zadbaniem o maksymalne ograniczenie strat energii, konstruktorzy położyli tu nacisk na efektywną dystrybucję ciepła i wydajne chłodzenie. Nowa fabryka wybudowana została w taki sposób, aby zaoszczędzić jak najwięcej energii oraz wykorzystać tzw. „zyski ciepła”, pochodzące z procesów produkcyjnych, z agregatów wody lodowej oraz ze sprężarek powietrza, pozwalające efektywnie ogrzać hale i biura oraz przygotować ciepłą wodę użytkową.

W zimie podstawowym źródłem energii do systemu centralnego ogrzewania są pompy ciepła, wspomagane przez odzysk ciepła z procesów produkcyjnych. Jak twierdzi inwestor, wszystkie instalacje grzewcze, chłodnicze i wentylacyjne, a także maszyny i linie produkcyjne zasilane są zieloną energią elektryczną. Wszystkie instalacje techniczne sterowane są przez zaawansowany system zarządzania budynkiem BMS, co dodatkowo zwiększa efektywność energetyczną i pozwala zaoszczędzić do 30 % energii.

Konstrukcja budynków hali produkcyjnej i magazynu jest przygotowana

pod montaż instalacji fotowoltaicznej. Zwiększono również współczynnik izolacyjność hal, tak aby jeszcze bardziej ograniczyć straty energii cieplnej. Ograniczono również zużycie wody m.in. przez zastosowanie elektrozaworów odcinających i bezdotykowych kranów w pomieszczeniach socjalnych i biurowych.

Instalacja ciepła została zaprojektowana jako instalacja niskotemperaturowa i pracuje w temperaturze 45 °C na zasilaniu i 30 °C na powrocie, podczas gdy standardem w nowych budynkach są parametry odpowiednio: 60 °C i 40 °C. Instalacja obejmuje trzy systemy:

• centralne ogrzewanie – wyposażone w grzejniki w biurach i łazienkach oraz system ogrzewania podłogowego w szatniach,

• ciepło na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej,

• ciepło technologiczne służące do ogrzewania hali produkcyjnej, magazynu i biur w procesie wentylacji (jako uzupełnienie procesu odzysku ciepła).

Podobnie w instalacji chłodzenia zastosowano wyższą temperaturę medium w stosunku do standardowych instalacji, które pracują w parametrach: 8 °C na zasilaniu, 12 °C na powrocie. Aby jeszcze bardziej ograniczyć zużycie energii zastosowano oświetlenie LED sprzężone z czujnikami ruchu i systemem regulacji natężenia światła.

Ciekawie rozwiązano system ogrzewania hali produkcyjnej, w której w pełni wykorzystano drugi z elementów strategii 3R, czyli element Reuse. Hala ogrzewana jest bowiem za pomocą powietrza nawiewanego przez system wentylacji, które to powietrze jest wstępnie ogrzewane w podwójnych wymiennikach krzyżowych wykorzystujących ciepło odpadowe odbierane z procesów produkcyjnych oraz z kubatury hali. Dzięki temu odzyskiwane jest nawet do 95 % ciepła ze zużytego powietrza odprowadzanego z hali. Wstępnie podgrzane w procesie rekuperacji powietrze przechodzi następnie przez nagrzewnicę, która podnosi jego temperaturę o kilka stopni do wymaganej. Na tym etapie wykorzystywane jest

Turbina typu VAWT fot. Danfoss, ScratcFX

ciepło technologiczne. W fabryce zastosowano również recykling wody, która po ponownym oczyszczeniu wykorzystywana jest do mycia komponentów.

Ostatni z elementów 3R, czyli Resource, oznacza odejście od paliw kopalnych i zastąpienie ich odnawialnymi źródłami energii lub innymi czystymi technologiami, np. energią pochodzącą z atomu. Grodziska fabryka Danfossa w 100 % zasilana jest zieloną energią wiatrową i słoneczną, kupowaną od zewnętrznego dostawcy z certyfikatem gwarancji pochodzenia, wydawanym przez Towarową Giełdę Energii.

Systemy odnawialnej energii dla przemysłu –elektrownie wiatrowe Przyjrzyjmy się bardziej szczegółowo trzeciemu elementowi, czyli odnawialnym źródłom energii OZE dla przemysłu. Zacznijmy od wiatru.

Prąd z farm wiatrowych odprowadzany jest do sieci energetycznej kraju, skąd trafia do odbiorców. Moc zainstalowana farm wiatrowych wyniosła w grudniu 2023 r. ponad 9,4 GW, a wiatr stanowił drugie zielone źródło energii w Polsce.

Bardzo rzadko zdarza się, aby farmy wiatrowe stawiane były w pobliżu fabryk i były własnością danego przedsiębiorstwa produkcyjnego lub też zasilały bezpośrednio hale fabryczne. Niemniej, na wspomnianej Towarowej Giełdzie Energii można kupić prąd od firm produkujących energię elektryczną na farmach wiatrowych, legitymujących się odpowiednimi certyfikatami OZE. W ten sposób zaopatrzyć można fabrykę w prąd pochodzący w 100 % z odnawialnych źródeł energii. Co więcej, prąd ten produkowany jest przez energię wiatru, najbardziej wydajne i popularne w naszym kraju źródło energii odnawialnej. Stosowane obecnie elektrownie wiatrowe pod względem zasady działania w niczym nie różnią się od znanych od wieków wiatraków. Wiejący w kierunku wiatraka wiatr wytwarza różnicę ciśnień przed i za odpowiednio wyprofilowanymi łopatami. Dzięki temu oś piasty, na której osadzone są łopaty, zaczyna się obracać. W Polsce do celów energetycznych wykorzystuje się najczęściej

System magazynowania zielonej energii Tauron

turbiny o poziomej osi wirnika i trzech łopatach, czyli tzw. turbiny HAWT (Horizontal Axis Wind Turbines). Stanową one 95 % wszystkich tego rodzaju urządzeń pracujących w naszym kraju. Wyglądające dużo bardziej futurystycznie pionowe turbiny wiatrowe typu VAWT (Vertical Axis Wind Turbines) są dużo rzadsze.

Trójłopatowy wirnik osadzony jest za pomocą piasty na poziomym wale. Wał zamocowany jest w łożyskach stalowej lub wykonanej z kompozytów gondoli. Gondola z wirnikiem zainstalowana jest na wieży, która to wieża pozwala ulokować turbinę na znacznej wysokości, gdzie podmuchy wiatru są dużo silniejsze. Wysokość wieży zależna jest od warunków wiatrowych i wynosi zwykle od 40 m do 100 m. Wirnik wraz z gondolą ustawiany jest w kierunku wiejącego wiatru za pomocą tzw. serwomechanizmu kierunkowania elektrowni, który znajduje się na szczycie wie ży. Obrót dookoła wieży o 360° możliwy jest dzięki zespołowi przekładni połączonych bezpośrednio z serwomechanizmem. Gondola jest też elementem, w którym znajduje się generator oraz automatyka sterująca działaniem całej elektrowni wiatrowej.

Łopaty typowej elektrowni wiatrowej obracają się z prędkością około 15–20 obr./min. Generator asynchroniczny, który wykorzystywany jest w tego typu konstrukcjach, wytwarza energię elektryczną przy prędkości ponad 1500 obr./min., dlatego niezbędne jest stosowanie odpowiedniej przekładni zwiększającej prędkość obrotową. Element ten jest ulokowany pomiędzy osią wirnika a generatorem. W bardziej zaawansowanych konstrukcjach turbin wiatrowych wykorzystywane są mechanizmy pozwalające na zmianę kąta ustawienia łopat wirnika, co pozwala sterować prędkością obrotową łopat osadzonych na piaście, nie tylko ograniczając ją za pomocą hamulca.

Fotowoltaika

Jak można się domyślić, najbardziej popularnym źródłem OZE w Polsce jest fotowoltaika (PV). Według danych przedstawionych przez Agencję Rynku Energii, w Polsce mamy 17,06 GW mocy zainstalowanej w systemach PV. Oznacza to, że w ciągu 2023 r. moc ta wzrosła o ponad 4 GW i stanowi prawie 60 % mocy OZE w naszym kraju. Co ciekawe, większość mocy PV przypada na indy-

widualnych prosumentów, czyli na instalacje przydomowe oraz na instalacje montowane bezpośrednio obok infrastruktury przemysłowej czyli instalacje fabryczne wspomagające produkcję. Jest to łącznie 15 914,3 MW. Na typowe instalacje komercyjne, czyli wszelkiego rodzaju farmy fotowoltaiczne przypada „tylko” 1142,8 MW. Największa farma fotowoltaiczna o mocy 204 MW znajduje się obecnie na Pomorzu w Zwartowie.

Do zamiany energii słonecznej na prąd wykorzystuje się fotoogniwa, które łączy się w większe struktury nazywane panelami. Fotoogniwo to element półprzewodnikowy, w którym na skutek występowania efektu fotoelektrycznego, następuje przemiana energii fotonów w energię elektryczną. Dzięki powstałemu napięciu, po domknięciu obwodu odbiornikiem energii elektrycznej, płynie prąd stały, który nie jest standardowo wykorzystywany w energetyce. Aby móc z niego korzystać, konieczne jest zastosowanie falownika, czyli tzw. inwertera, który zmieni prąd stały w prąd zmienny. Dla typowych paneli fotowoltaicznych, moc wytwarzana przez pojedyncze ogniwo wynosi ok. 1,5–2,5 W, przy napięciu ok. 0,5 V. Nie są to duże wartości, dlatego pojedyncze fotoogniwa łączy się w moduły (panele), a te z kolei w łańcuchy (panele połączone ze sobą w szeregu).

W standardowych zastosowaniach konsumencko-przemysłowych najczęściej wykorzystuje się najłatwiejsze w produkcji i najtańsze, przede wszystkim pod względem kosztów materiałowych, panele krzemowe. Ze względu na stopień uporządkowania struktury krystalicznej krzemu, na rynku spotkać można trzy odmiany paneli:

• z krzemu monokrystalicznego,

• z krzemu polikrystalicznego,

• z krzemu amorficznego.

Krzem monokrystaliczny charakteryzuje się silnie uporządkowaną strukturą pozbawioną większej liczby defektów. Rozpoznamy je po czarnym, ciemnogranatowym kolorze. Ogniwa zbudowane z tego rodzaju krzemu charakteryzują się najwyższą efektywnością przetwarzania energii słonecznej w energię elektryczną. Sprawność tego typu rozwiązań jest na poziomie od 15 % do 19 %. W prakty-

ce oznacza to, że energia promieniowania słonecznego padająca na 1 m2 ogniwa zostaje w 15 % przekształcona na energię elektryczną.

Na rynku najczęściej spotyka się nieco tańsze panele z krzemu polikrystalicznego, które rozpoznać można po niebieskim lub ciemnoniebieskim kolorze. Krzem taki charakteryzuje się mniej uporządkowaną strukturą oraz większą liczbą skaz. Z tego względu sprawność modułów zbudowanych z polikryształów krzemu osiąga wartość od 14 % do 16 %.

Z kolei najtańszy krzem amorficzny, to krzem niemający uporządkowanej struktury krystalograficznej (jego struktura jest mocno chaotyczna) i charakteryzuje się przez to stosunkowo dużą liczbą wad. Ma to bezpośredni wpływ na niską sprawność modułów, która wynosi zaledwie od 9 % do 14 %. Panele z krzemu amorficznego charakteryzują się nieco inną budową. Tutaj bardzo cienka warstwa krzemu osadzana jest na powierzchni innego materiału, takiego jak np. szkło.

Magazyny energii

Jeśli firma nie zużywa całej wyprodukowanej w panelach fotowoltaicznych energii i nie oddaje jej nadmiaru do sieci, może ją zmagazynować w tzw. magazynach energii.

Takie urządzenia odbierają energię w celu ponownego jej udostępnienia do późniejszego wykorzystania. Magazyn energii gwarantuje wykorzystanie 100 % energii wyprodukowanej przez instalację fotowoltaiczną. Dzięki temu firma staje się niezależna od sieci energetycznej, a działalność produkcyjna zabezpieczona jest na wypadek przerw w dostawie prądu lub awarii sieci energetycznej [7].

Panele fotowoltaiczne charakteryzują się nieciągłością wytwarzania energii. Magazyny prądu pozwalają na jej efektywne gromadzenie i przechowywanie w okresach, w których zapotrzebowanie okazuje się mniejsze niż produkcja. Urządzenia sprawdzają się idealnie nocą czy w okresie słabego nasłonecznienia. Wybór odpowiedniej pojemności magazynu energii stanowi kluczowy krok w budowie zrównoważonej infrastruktury energetycznej.

Dokładna analiza zapotrzebowania, typów źródeł, czasu przechowywania, skuteczności i kosztów pozwala na optymalne dostosowanie pojemności banku energii do konkretnych potrzeb użytkownika.

Współczesne technologie magazynowania prądu, takie jak akumulatory LiFePO4, umożliwiają dopasowanie ich pojemności do indywidualnych wymagań i celów eksploatacyjnych. Obecnie ceny banków energii fotowoltaicznej wciąż są stosunkowo wysokie. Wartość magazynów zależy od kilku czynników; w tym ich pojemności, technologii akumulatorów, kosztów instalacji oraz integracji z systemem energetycznym.

Przemysłowe magazyny prądu przyczyniają się do zrównoważenia systemów energetycznych. Pozwalają na optymalne wykorzystywanie ogromnych podkładów energii odnawialnej i mają kluczowe znaczenie przy budowie elastycznych sieci przystosowanych do wymagań przedsiębiorstwa. Przemysłowe magazyny energii są kluczowym elementem transformacji i modernizacji sektora energetycznego. Inwestycja w urządzenia tego typu ma znaczenie dla realizacji globalnych celów związanych z walką ze zmianami klimatu i zapewnieniem stabilnej, niezawodnej i zrównoważonej infrastruktury [7].

Rozwiązania

do magazynowania energii Zwiększenie udziału OZE w produkcji energii, i to niezależnie od tego czy chodzi o duże instalacje, przyzakładowe, niewielkie instalacje fotowoltaiczne czy mikrofarmy wiatrowe, wymaga zmagazynowania wytworzonej energii na czas, w którym produkcja z odnawialnych źródeł nie będzie możliwa, np. nocą czy w bezwietrzną pogodę. Co więcej, jeśli w związku ze sprzyjającą pogodą generowane jest jednocześnie bardzo dużo energii elektrycznej, to może dochodzić do jej marnotrawienia ze względu na fakt, że sieć elektryczna nie jest przystosowana do przyjęcia jej dużego nadmiaru, a sam zakład produkcyjny nie ma aż tak dużej mocy do jej zaabsorbowania. To dlatego magazyny energii są tak istotnym elementem firmowej instalacji OZE.

Przykładem tego typu rozwiązań mogą być m.in. przemysłowe magazyny energii firmy ZPUE. Główne funkcjonalności magazynu energii obejmują magazynowanie nadwyżek energii, wygładzenie pików mocy, kompensację mocy biernej i regulację napięcia. Magazyn energii ZPUE to rozwiązanie modułowe, którego pojemność i moc dostosowywana jest do danej aplikacji, a dodatkowo może wykazywać funkcjonalność klasycznej stacji transformatorowej. W zależności od potrzeb klienta może być wyposażony w szybką ładowarkę dla pojazdów elektrycznych (nawet 250 kW) bądź inwerter dla przyłączenia źródeł OZE.

Z kolei firma ABB oferuje szeroki zakres systemów przeznaczonych dla

instalacji solarnych magazynujących energię w akumulatorach. Pozwalają one na efektywne magazynowanie energii wytwarzanej w instalacji PV i późniejsze zużycie w dogodnym momencie. System akumulatorów składa się z modułu akumulatora litowo-jonowego, stojaków na baterie i systemu zarządzania akumulatorami (BMS – Battery Management System). Do tego dochodzi system konwersji mocy PowerStore, automatyka PowerStore z elementami sterowania magistralą DC i kontrolerami akumulatorów, magistrala Ethernet do zdalnego sterowania i ekran z interfejsem HMI, pozwalający na lokalne zarządzanie i dozór ze strony pracowników.

Firma Phoenix Contact specjalizuje się w niezawodnej technice przyłącze -

niowej i technice automatyzacji systemów magazynowania energii różnych wielkości. W ofercie znajdziemy m.in. gniazda i złącza kablowe zabezpieczone przed odwrotną polaryzacją, złącza do podłączenia do szyny zbiorczej, które ułatwiają instalację systemów modułów wsuwanych w zasobnikach energii. Z kolei za pomocą przetworników pomiarowych prądu i napięcia MCR prądy i napięcia stałe, przemienne oraz odkształcone są przetwarzane na znormalizowany sygnał analogowy. Firma Phoenix Contact oferuje też produkty z zakresu cyberbezpieczeństwa, które uzupełniają ochronę ważnych danych. Wynikająca z tego bezpieczna obsługa i zdalny dostęp umożliwiają szybkie i efektywne prowadzenie prac konserwacyjnych i serwisowych magazynu energii.

Zarządzanie czystą energią Ciekawą ofertą dla firm jest propozycja Schneider Electric, która dotyczy oszczędności związanych z mikrosieciami przemysłowymi. Kosztowną, wysokoemisyjną energię elektryczną kupowaną z sieci zastąpić można samodzielnie wytwarzaną i przyjazną dla środowiska energią pochodzącą z fotowoltaiki. Spore oszczędności można uzyskać, wykorzystując zaawansowane sterowanie systemowe i inteligentne algorytmy pozwalające na optymalizację działania lokalnej elektrowni, a także do określenia, czy i kiedy energia powinna być używana lub magazynowana.

Podobne rozwiązanie oferuje również Fronius. Autonomiczne instalacje fotowoltaiczne mają bowiem istotną zaletę w stosunku do generatorów zasilania awaryjnego napędzanych olejem napędowym. Produkcja energii z autonomicznej instalacji PV odbywa się niezależnie od publicznej sieci zasilającej. W razie awarii sieci energetycznej, instalacja automatycznie odłącza się od niej i tworzy własną, zamkniętą sieć. W ten sposób można zagwarantować zasilanie, także bez konieczności montażu dodatkowych komponentów, jak generator diesla. Energia słoneczna jest stabilnym i niedrogim zasobem, który w połączeniu z rozwiązaniami maga-

Technologia połączeń dla systemów magazynowania energii firmy Phoenix Contact

PrintJet CONNECT

Przemysłowa drukarka oznaczników

firmy Weidmüller

W nowoczesnej produkcji procesy znakowania powinny być tak szybkie i wydajne, jak to tylko możliwe, przy zachowaniu wysokiej jakości. Odpowiedzią na te wymagania jest atramentowa drukarka oznaczników PrintJet CONNECT oferowana przez firmę Weidmüller.

Drukarka PrintJet CONNECT do dużych nakładów jest wyposażona w wysokiej jakości głowicę drukującą. Została zaprojektowana tak, aby sprostać zmieniającym się potrzebom przemysłu, w szczególności w zakresie produkcji szaf elektrycznych.

Od wydajności do niezawodności

Rozwiązanie firmy Weidmüller zapewnia wszechstronne możliwości i korzyści.

Wysoka wydajność

PrintJet CONNECT umożliwia szybkie drukowanie dużej liczby oznaczników. W ciągu godziny można zadrukować do 26 000 oznaczników na przewody DEK 5/5, 10 000 oznaczników na przewody TM-I lub 5 000 oznaczników urządzeń ESG.

Łatwa obsługa

Zaletą rozwiązania Weidmüller jest intuicyjna obsługa za pomocą obraca-

nego o 90° wyświetlacza dotykowego o wielkości 7”. Użytkownika wspomagają zainstalowane grafiki, filmy, kody QR i linki do informacji w sieci. Dzięki zasobnikom zlokalizowanym z przodu, obracanemu wyświetlaczowi i dużej klapie serwisowej zapewniony jest łatwy dostęp w celu obsługi i konserwacji.

Elastyczne podłączanie i praca w sieci

Drukarkę można podłączyć przez sieć LAN lub bezprzewodowo – przez dostarczany Wi-Fi stick W oprogramowaniu do przygotowywania opisów M-Print PRO z interfejsami CAE można łatwo uzyskać dostęp do już istniejących danych, np. z ePLAN lub Excel. Pliki do druku można wgrać też przez USB.

Optymalne bezpieczeństwo IT  i zdalna konserwacja

PrintJet CONNECT, dzięki możliwości pracy w sieci, oferuje szeroki zakres dodatkowych korzyści, np. można in-

stalować aktualizacje dotyczące bezpieczeństwa. Parametry pracy są rejestrowane w urządzeniu i dostępne w celu konserwacji predykc yjnej. Serwisanci mogą zapewnić wsparcie on-line przez zdalny dostęp, co pozwala uniknąć napraw wykonywanych na miejscu czy w serwisie.

Niezawodność nawet po długim okresie przestoju Głowicę drukującą można przygotować do ponownego użycia po długim przestoju. W tym celu kartridże atramentowe należy wymienić na kartridże z płynem konserwującym, co ochroni ją przed wyschnięciem.

Idealnie wyśrodkowane wydruki bez ręcznej kalibracji Wilgotność sprawia, że ma teriał oznaczników może zmieniać swoje wymiary. Dzięki zintegrowanemu czujnikowi drukarka automatycznie dostosowuje się do tolerancji wielkości nośników druku, dzięki czemu wydruki są idealnie wyśrodkowane na każdym oznaczniku.

Przetwarzanie różnych oznaczników w jednym zadaniu drukowania Drukarka może przetwarzać różne formaty kart MultiCard w jednym zadaniu drukowania. Podajnik może pomieścić do 50 różnych kart MultiCard, podobnie jak zasobnik wyjściowy. Może ona

drukować również na połówkach kart, co pozwala na ekonomiczny druk nawet małych nakładów.

Wysoka jakość druku

PrintJet CONNECT drukuje na oznacznikach z tworzyw lub metalowych w unikalnych kolorach i głębokiej czerni. Drukuje grafiki i zadrukowuje całą powierzchnię. Rozdziela i zadrukowuje karty MultiCard oraz utwardza atrament w zautomatyzowanej sekwencji operacyjnej. Szybkość jest osiągana dzięki równoległemu wykonywaniu takich czynności, jak transport, drukowanie i utrwalanie. Zintegrowane podgrzewanie markerów optymali-

zuje kontrolę przepływu atramentu dla dalszej poprawy jakości druku. Dzięki zastosowaniu wieloetapowego systemu utrwalania, składającego się z emitera podczerwieni, wentylacji, separacji termicznej i zaawansowanego systemu odprowadzania ciepła, PrintJet CONNECT nadaje się świetnie do drukowania dużych ilości oznaczników. Oznaczniki są od razu gotowe do użytku. PrintJet CONNECT jest więc uniwersalnym rozwiązaniem w szerokiego zakresu zastosowaniach przemysłowych.

Element systemu rozwiązań dla stanowisk pracy

Drukarka PrintJet CONNECT jest częścią kompleksowego systemu rozwiązań wyposażenia warsztatowego dla stanowisk pracy, oferowanego przez Weidmüller. Firma zapewnia współdziałające rozwiązania, dzięki któr ym każdy etap pracy doskonale łączy się z kolejnym, co pozwala na przyspieszenie procesów nawet o 80 % przy zachowaniu 100 % niezawodności.

Oprogramowanie do przygotowywania opisów M-Print PRO od Weidmüller, wyposażone w interfejsy CAE, pozwala łatwo wykorzystać do druku już istniejące dane, np. z systemów EPLAN, WS-CAD, Zuken e3 lub Microsoft Excel

Wysoce wydajna drukarka do efektywnego i wysokiej jakości zadruku dużej ilości oznaczników w zastosowaniach przemysłowych, jak np. prefabrykacja szaf elektrycznych

Bezpieczniki firmy SIBA

stosowane w magazynach energii z akumulatorami

Systemy umożliwiające pracę urządzeń w przypadku awarii zasilania są zróżnicowane – od małych urządzeń UPS do baterii akumulatorów zapewniających zasilanie całych zakładów. Jest zatem sprawą kluczową, aby systemy zasilania awaryjnego działały bez zarzutu. Bezpieczniki produkowane przez firmę SIBA zabezpieczają urządzenia, które w przypadku awarii zasilania dostarczają energię kluczowym odbiorom.

Coraz częściej regulowanie częstotliwości sieci w elektrowniach, które wykorzystują energie odnawialne, odbywa się za pomocą stacjonarnych magazynów energii o mocy kilku megawatów, zaprojektowanych tak, aby stanowiły rezerwę. Również tutaj niezbędne są aparaty zabezpieczające systemy przed uszkodzeniem. Tę funkcję mogą spełniać bezpieczniki firmy SIBA.

Zakłady przemysłowe stosują w swoich sieciach urządzenia zasilania rezerwowego z akumulatorami, aby sterować połączeniami z publiczną siecią energetyczną. Uszkodzenie takich elementów może mieć negatywne konsekwencje dla procesu produkcji. Można jednak tego uniknąć, stosując bezpieczniki firmy SIBA.

Tylko odpowiednio dobrane bezpieczniki spełniają swoją rolę O ile dane katalogowe wyraźnie nie dopuszczą takiej możliwości, bezpieczniki zaprojektowane na prąd przemienny nie powinny być stosowane w obwodach prądu stałego. W przypadku awarii zasilania, kiedy system przestawia się na zasilanie z akumulatorów, skutkuje to prądami rozładowania, których wartości i charakterystyki czasowe przypominają te, którymi charakteryzują się prądy zwarciowe. Wymaga to zastosowania specjalnych, szybszych bezpieczników.

Duże doświadczenie w dziedzinie rozwiązań z użyciem bezpieczników ultraszybkich w porównywalnych konfi-

guracjach technicznych, jak np.  w  energoelektronice, umożliwia firmie SIBA zapewnienie skutecznej ochrony również rozbudowanym zestawom akumulatorów, a także głównym obwodom zasilania.

Nawet standardowa oferta bezpieczników ultraszybkich pełno- i niepełnozakresowych jest tak duża, że SIBA może szybko dobrać odpowiednie rozwiązanie. Nasz dział badawczo-rozwojowy z pewnością pomoże nawet w skomplikowanych przypadkach.

Cztery kroki do dobrania odpowiedniego bezpiecznika

Jako producent bezpieczników topikowych SIBA posiada rozwijane od dziesięcioleci portfolio, obejmujące różnorodne bezpieczniki do zabezpieczania w przypadku przeciążeń i zwarć w sieciach elektrycznych.  W większości rodzajów instalacji zastosowania bezpieczników zostały znormalizowane, w przypadku szczególnie wrażliwych obwodów z akumulatorami urządzenie zabezpieczające jest wciąż dobierane na podstawie „ogólnie stosowanej

wiedzy”. W odniesieniu do dobierania bezpieczników najczęściej słyszy się, że „wystarczy określić prąd i napięcie znamionowe”. Wraz z pojawieniem się technologii fotowoltaicznej, SIBA zaczęła opracowywać specjalne bezpieczniki do obwodów fotowoltaicznych, a także zainteresowała się wymagającymi zabezpieczenia obwodami z akumulatorami.

Po technicznych dyskusjach z producentami akumulatorów oraz z pomocą uczelni technicznych zajmujących się tym tematem, SIBA opracowała kryteria doboru, które mogą mieć szerokie zastosowanie w większości obwodów z akumulatorami. Kryteria te pokazują, że oprócz napięcia i prądu roboczego, muszą zostać uwzględnione również inne czynniki, tak aby w razie awarii prąd zakłóceniowy został wyłączony zanim dojdzie do uszkodzenia instalacji.

Krok 1: Określenie napięcia znamionowego bezpiecznika

Napięcie znamionowe prądu stałego bezpiecznika Unb nie powinno być mniejsze od najwyższego napięcia występującego w obwodzie prądu stałego, tzn. napięcia ładowania akumulatora Uł:

Unb ≥ Uł

W kartach katalogowych określa się, czy bezpieczniki mają zdolność wyłączania prądu przemiennego, czy stałego. W przypadku kiedy określono wyłącznie napięcie znamionowe prądu przemiennego, bezpieczniki tylko w wyjątkowych sytuacjach nadają się do stosowania w obwodach prądu stałego. Należy skonsultować się z producentem, aby potwierdzić, czy zasada, że znamionowe napięcie prądu

stałego = 0,7 znamionowego napięcia przemiennego działa w tym przypadku. Producent powinien wypowiedzieć się również na temat dopuszczalnej stałej czasowej zwartego obwodu. Jednak w większości przypadków nie jest to konieczne, ponieważ w obwodach z akumulatorami można spodziewać się stosunkowo małych stałych czasowych (często krótszych niż 2 ms).

Krok 2: Określenie

najmniejszego prądu znamionowego bezpiecznika

Odpowiednią wartością do określenia najmniejszego prądu znamionowego bezpiecznika In min jest największa wartość prądu występująca w obwodzie rozładowania akumulatora, tzn. prąd rozładowania akumulatora I e występujący w końcowej fazie procesu rozładowania. Można ją obliczyć, korzystając z mocy wejściowej falownika S n [VA] oraz napięcia w końcowej fazie rozładowania Ue, uwzględniając przy tym współczynnik mocy (np. 0,8) oraz sprawność η (0,85 – 0,97):

I e = S n cos ф /Ue η, In min ≥ I e

Krok 3: Uwzględnienie dodatkowych czynników Przewidywane zastosowanie magazynu energii może mieć taki sam wpływ na wybór prądu znamionowego bezpiecznika, jak warunki otoczenia występujące tam, gdzie są umieszczone bezpieczniki w obudowach lub szafach sterowniczych. Jak powszechnie wiadomo, nie ma jednego czasu rozładowania, jednego prądu rozładowania ani jednej częstości ładowania/rozładowania. Uwzględnia się różne zastosowa-

nia, opierając się na współczynniku  kBatt odnoszącym się do minimalnego prądu znamionowego. Mimo wszystko 30-minutowy czas rozładowania połączony z pojedynczym cyklem ładowania raz na miesiąc powinien być traktowany inaczej niż w magazynie energii instalacji fotowoltaicznej, gdzie takich cykli jest kilka w ciągu dnia. W tabeli podano współczynniki kBatt dla zastosowań w różnych urządzeniach z akumulatorami. Przy stosowaniu tych współczynników, dopuszcza się pewną wymaganą przeciążalność.

I n ≥ In min / kBatt

Temperatura otoczenia znacznie odbiegająca od 30 °C również może mieć wpływ na wybór prądu znamionowego. W tym przypadku można posłużyć się standardowym wykresem obniżenia parametrów znamionowych dla wkładek topikowych.

I n ≥ In min / kBatt / kth

Jak pokazano na diagramie 1, temperatura otoczenia wynosząca np. 70 °C w szafie sterującej może spowodować konieczność obniżenia prądu znamionowego ze 100 A do 70 A.

Diagram 1. Wpływ temperatury otoczenia

Krok 4: Wybór kategorii użytkowania

W obwodach ładowania prądu stałego stosowane są bezpieczniki następujących kategorii użytkowania: aR – wkładki o niepełnozakresowej zdolności wyłączania do zabezpieczania półprzewodników („niepełnozakresowe, ultraszybkie”) gS (gRL) – wkładki o pełnozakresowej zdolności wyłączania do zabezpieczania półprzewodników i przewodów („pełnozakresowe, szybkie”), gG – wkładki o pełnozakresowej zdolności wyłączania ogólnego przeznaczenia („pełnozakresowe, zwłoczne”). Wyboru kategorii użytkowania możemy dokonać w oparciu o najdłuższy czas przedłukowy dopuszczalny w przypadku zwarcia. Aby to zrobić, trzeba najpierw obliczyć maksymalny prąd zwarciowy IzB w pełni naładowanego akumulatora, korzystając z napięcia jałowego UB oraz rezystancji wewnętrznej akumulatora RB:

IzB = 0,95UB /RB

Wartość tę należy nanieść w postaci pionowej linii na charakterystykę czasowo-prądową bezpieczników. Powstanie w ten sposób punkt przecięcia z wybranym prądem znamionowym (diagram 2). Prowadząc linię poziomą z punktu przecięcia naniesionej linii

pionowej z charakterystyką czasowo-prądową bezpiecznika na wybrany prąd znamionowy, możemy na osi pionowej odczytać czas przedłukowy. W podobny sposób postępujemy, gdy chcemy znać czas przedłukowy dla mniejszych prądów przetężeniowych. W przypadku prądów przetężeniowych przekraczających prąd znamionowy bezpiecznika 6–10-krotnie, można zastosować bezpieczniki niepełnozakresowe; dla prądów przetężeniowych o krotności poniżej tej wartości niezbędne są bezpieczniki pełnozakresowe. Jeżeli prąd przetężeniowy znajduje się w obrębie linii przerywanej na krzywej charakterystyki czasowo-prądowej

bezpiecznika niepełnozakresowego, takie rozwiązanie jest niedozwolone. Zatem wybór kategorii użytkowania (gG, aR, gS (gRL)) decyduje o tym, jak szybko zostanie wyłączony prąd zwarciowy IzB

Informację o aktualnej ofercie bezpieczników prądu stałego produkcji firmy SIBA do zabezpieczania akumulatorów można uzyskać, kontaktując się z oddziałem producenta w Polsce.

SIBA POLSKA Sp. z o.o. e-mail: siba@siba-bezpieczniki.pl www.siba-bezpieczniki.pl

Diagram 2. Klasy użytkowania i ich charakterystyki czasowo-poglądowe

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

automatyzacją procesów opartych na analizie sensorycznej, porównywalnej z umiejętnościami doświadczonych pracowników.

Dobór systemu wizyjnego

Dobór odpowiedniego systemu wizyjnego to proces, który wymaga dokładnego rozważenia szeregu czynników. Wybór konkretnego systemu zależy od specyfiki zadań, które ma on realizować.

Komponenty systemu wizyjnego, w tym obiektyw, matryca kamery, urządzenie analizujące dane, oświetlenie i oprogramowanie, muszą być dobrane z uwzględnieniem tych zadań. Przykładowo, prawidłowy dobór oświetlenia ma kluczowe znaczenie nie tylko dla zapewnienia powtarzalności rejestracji obrazów, ale również dla podkreślenia kontrolowanych cech obiektu.

Wybór typu kamery, czy to obrazowej czy liniowej, powinien zostać ustalony na wczesnym etapie, najlepiej już podczas testów. Pozwoli to na dopasowanie systemu do konkretnych potrzeb i wymagań danego zastosowania.

Nowoczesne systemy wizyjne coraz częściej stosują technologie sztucznej inteligencji, jak głębokie uczenie maszynowe, które umożliwiają bardziej zaawansowaną interpretację obrazów. Nowe technologie otwierają nowe możliwości w zakresie analizy i przetwarzania danych.

Na koniec, ważna jest integracja systemu wizyjnego z istniejącymi systemami i procesami produkcyjnymi. System musi być zgodny i kompatybilny

z obecną infrastrukturą, aby mógł efektywnie wspierać procesy biznesowe. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na elastyczny i wydajny system wizyjny serii XG-X, oferowany przez firmę Keyence. Zapewnia on dostępność odpowiedniej mocy obliczeniowej nawet, jeśli podłączone zostało kilka kamer (np. 64 MP kolorowa kamera, kamera do skanowania liniowego i kamera 3D). Co więcej, szybkie kamery o wysokiej rozdzielczości seria XG-X,  zapewniające dużą dokładność. Dużym atutem systemu jest XG-X  VisionEditor, czyli oprogramowanie pozwalające na proste i szybkie tworzenie aplikacji do kontroli wizyjnej, interfejsów użytkownika, łatwego debugowania, symulacji itp.

Zdarza się także, że w  konkretnej aplikacji, zwłaszcza związanej z automatyką, niezbędne są duże zasięgi i prędkości. Tu sprawdzić się może InspectorP64x firmy Sick, czyli programowalna i konfigurowalna kamera 2D, o rozdzielczości 1,7 Mpx. Została ona wyposażona w obudowę o stopniu ochrony IP65 i wysokiej jakości elastyczną konstrukcję układu optycznego. Kamera działa w oparciu o środowisko programistyczne SICK AppSpace, powiązane z bibliotekami wstępnego przetwarzania obrazu HALCON i SICK Algorithm Library, co zapewnia wysoki stopień elastyczności.

Wybierając właściwy dla danej aplikacji system wizyjny, warto także poświęcić czas na analizę możliwości czujników. I tu na przykład – seria czujników wizyjnych iVu Plus firmy Turck

oferuje korzyści kompaktowego narzędzia przeznaczonego do kontroli i identyfikacji za pomocą aparatu. Intuicyjne menu sprawia, że czujniki te  są łatwe w obsłudze, a jednocześnie pracują tak precyzyjnie, jak złożone systemy kamer. W ofercie znaleźć można czujniki z wbudowanym obiektywem i światłem oraz z wbudowanym obiektywem, ale bez światła, a także modele dla obiektów C-mount o rozszerzonej ogniskowej. Czujniki iVu-TG przeznaczone są m.in. do monitorowania obecności obiektów lub ich porównywania do określonego wzorca lub parametru.

Deep Learning

w systemach wizyjnych

Głębokie uczenie, znane jako Deep Learning, rewolucjonizuje świat systemów wizyjnych, rozszerzając ich możliwości i aplikacje w znaczący sposób. Ta zaawansowana technologia znajduje zastosowanie w szeregu krytycznych aplikacji przemysłowych, takich jak kontrola defektów na złożonych powierzchniach, klasyfikacja różnorodnych produktów czy sprawdzanie kompletności montażu. Jej kluczowym atutem jest zdolność do wykrywania anomalii, nawet w przypadku skomplikowanych wzorców, co ma ogromne znaczenie dla kontroli jakości i inspekcji w przemyśle.

Jednym z najważniejszych elementów głębokiego uczenia są sieci neuronowe, które naśladują ludzką inteligencję, umożliwiając maszynom uczenie się na podstawie przykładów. Przemysłowe systemy wizyjne, wykorzystując tę technologię, mogą ciągle się doskonalić, poprawiając swoją wydajność w miarę ekspozycji na nowe dane i obrazy

Co więcej, Deep Learning okazuje się być bardziej efektywny w realizacji zadań kontrolnych niż tradycyjne metody inspekcji, w tym te wykonywane przez człowieka. Wprowadza to nowy wymiar efektywności i dokładności w kontroli, kluczowy w wielu sektorach przemysłu.

Na rynku obserwuje się dynamiczny rozwój technologii Deep Learning w systemach wizyjnych. Prognozy wskazują, że udział inteligentnych kamer z analizą głębokiego uczenia wzrośnie znacząco w najbliższych latach. To świadczy o rosnącym zainteresowaniu i zaufaniu do tej technologii, co otwiera nowe

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

nia danych i zasilania elektronicznego układu (etykiety RFID) przez czytnik, co umożliwia identyfikację obiektów.

Istnieje kilka rodzajów systemów RFID, różniących się między sobą sposobem zasilania i częstotliwością pracy, czyli parametrami, które determinują ich specyficzne zastosowania.

Systemy RFID aktywne są wyposażone we własne źródło zasilania, co pozwala im na samodzielne przesyłanie sygnałów co pewien czas, bez potrzeby aktywacji zewnętrznej. Natomiast systemy pasywne działają w oparciu o energię elektromagnetyczną otrzymaną przez antenę, bez wewnętrznego źródła zasilania. Jest jeszcze kategoria systemów półpasywnych, które mają baterię, ale w przeciwieństwie do tagów aktywnych, nie przesyłają sygnałów okresowych.

Pod względem częstotliwości pracy, systemy RFID dzielą się na kilka kate-

gorii. RFID LF jest często stosowany w kontroli dostępu i identyfikacji zwierząt. RFID HF znajduje zastosowanie w kontroli dostępu, elektronicznych biletach, opłatach drogowych, mikropłatnościach i programach lojalnościowych. RFID UHF jest wykorzystywane do identyfikacji produktów, w zarządzaniu magazynowym, logistyce i transporcie, a także w kontroli łańcucha dostaw. Natomiast RFID pracujące na częstotliwości 2,4 GHz są stosowane do identyfikacji i lokalizowania towarów.

Wybór odpowiedniego systemu RFID zależy od wymagań konkretnego zastosowania, w tym od zasięgu, pojemności pamięci, trwałości i ceny Każdy rodzaj systemu RFID ma swoje unikalne właściwości, co sprawia, że technologia ta jest wszechstronna i może być dostosowana do wielu różnych potrzeb i aplikacji.

Warte zainteresowania narzędzia znajdziemy w ofercie firmy rf IDEAS,

w rodzinie produkt ów WAVE ID. Są one przeznaczone do współpracy z takimi urządzeniami, jak Rockwell Automation HMIs, PACs oraz PLCs wraz z FactoryTalk View SE i ME. Ich zadaniem jest usprawnienie procesu tworzenia aplikacji logowania do systemu. Wyposażone zostały w uniwersalny interfejs USB, któr y został fabrycznie skonfigurowany do współprac y z urządzeniami Rockwell Automation, dodatkowo funkcjonalność emulacji klawiatury umożliwia współpracę z dowolnym oprogramowaniem. Narzędzia WAVE ID wyposażone są w wewnętrzną pamięć typu flash, która może zostać dowolnie zaprogramowana i dostosowana do potrzeb aplikacji.

Systemy kodów kreskowych

Kod kreskowy to zespół informacji zaprezentowanych graficznie w postaci kombinacji ciemnych i jasnych elementów, ustalonej według symboliki reguł opisujących budowę kodu. Stanowi wszechstronne narzędzia wykorzystywane w wielu sektorach przemysłu i handlu do identyfikacji produktów, zarządzania zapasami i automatyzacji procesów. Kody kreskowe, zbudowane z serii pasków i przestrzeni o różnych szerokościach, reprezentują dane alfanumeryczne, które mogą być szybko odczytane skanerami optycznymi.

Jedną z głównych zalet kodów kreskowych jest ich zdolność do szybkiego i dokładnego przechwytywania danych. Ta cecha znacznie przyspiesza procesy, takie jak wymiana informacji między różnymi punktami łańcucha dostaw –od sprawdzania dostępności produktu po zarządzanie zapasami i procesami sprzedaży. Kody kreskowe są również niezwykle pomocne w redukcji błędów popełnianych przez człowieka, które mogą wystąpić przy ręcznym wprowadzaniu danych.

W przemyśle kody kreskowe są ważnymi narzędziami w procesach zarządzania magazynem, umożliwiając efektywne śledzenie towarów od momentu produkcji, aż po dostarczenie do klienta. Ten system znakowania towarów zyskał popularność m.in. dzięki swojej elastyczności. Istnieje wiele różnych standardów kodów

PRZEGLĄD SPRZĘTU I APARATURY

z niej kod), a  drugi ma zabudowany czytnik kodów kreskowych odczytujący pobrany przez kierowcę kod i zakańczający ważenie.

Przykładem systemu ważenia z obsługą kodów kreskowych jest AT-08. Oprócz wspomnianych dwóch terminali, w jego skład wchodzi oprogramowanie GSW Automat.

Kody QR

Jako już wspomnieliśmy, kody QR, czyli kody Quick Response, to dwuwymiarowe kody kreskowe, które stały się niezwykle popularne w wielu branżach dzięki swojej wszechstronności i zdolności do przechowywania znacznie większej liczby danych niż tradycyjne, jednowymiarowe kody kreskowe. Zostały opracowane w Japonii w latach 90. XX wieku i szybko zyskały popularność na całym świecie.

Charakterystyczną cechą kodów QR jest ich kwadratowy kształt i  wykorzystanie czarnych modułów ułożonych na białym tle, tworzących unikalny wzór. Te kody mogą przechowywać różnorodne informacje, w tym tekst, adresy URL, dane kontaktowe, a nawet małe obrazy czy krótkie fragmenty tekstu.

Jednym z kluczowych atutów kodów QR jest łatwość, z jaką mogą być one skanowane. Wystarczy smartfon z aparatem i odpowiednią aplikacją do skanowania kodów, aby w szybki i prosty sposób uzyskać dostęp do przechowywanych w nich danych. To sprawia, że  są one idealne do zastosowań, w których szybki dostęp do informacji jest priorytetem, jak np. w marketingu mobilnym, gdzie kody QR mogą przekierowywać użytkowników do stron internetowych, filmów czy promocji.

Kody QR znajdują szerokie zastosowanie w wielu sektorach – od handlu detalicznego i reklamy, przez zarządzanie zapasami, po transport i logistykę. W logistyce kody te są używane do śledzenia przesyłek, a  w sektorze usługowym – do szybkiego dostępu do usług lub informacji o nich.

Czytnik kodów QR Wi-Fi/Bluetooth produkowany jest m.in. przez firmę HDWR. Model HD-SL96 to  narzędzie służące do obsługi dowodów reje -

stracyjnych. Dzięki temu urządzeniu można skanować kody zarówno manualnie – za pomocą przycisku, jak i automatycznie, po zbliżeniu kodu. Komunikacja bezprzewodowa odbywa się przez radio 2,4 GHz lub za  pośrednictwem Bluetooth. Zasięg wynosi nawet 150 m w przypadku komunikacji radiowej oraz do 10  m w technologii Bluetooth. Dodatkowo czytnik HD-SL96 wyposażony jest we wbudowaną pamięć, stację dokującą oraz możliwość programowania. Obsługuje kody kreskowe 1D i 2D, w tym QR i  Aztec, zarówno na etykietach papierowych, jak i ekranach telefonów.

Firma Pepperl + Fuchs wprowadziła na rynek czytnik ręczny OHV1000, o rozdzielczości aż 1,2 Mpx, dodatkowo wyposażony w opatentowany układ dwóch soczewek. Urządzenie pozwala na jednoczesne odczytywanie zarówno małych, złożonych kodów DPM (przy użyciu modułu o rozmiarze do 0,1 mm), jak i dłuższych, drukowanych kodów kreskowych jedno- i dwuwymiarowych. Komfort użytkowania czytnika wynika m.in. z braku konieczności zmiany ustawień przy każdym pojawieniu się innego kodu. Dlatego też urządzenie jest bardzo wygodnym rozwiązaniem w przypadku potrzeby odczytywania różnego typu kodów.

Podsumowanie

Współczesny przemysł korzysta z zaawansowanych technologii identyfikacji, znakowania i wizualizacji, aby zapewnić pełną kontrolę nad procesami produkcyjnymi i logistycznymi.

Systemy wizyjne, RFID i znakowanie, zapewniają pełną transparentność i efektywne zarządzanie zarówno surowcami, jak i gotowymi produktami, od momentu ich pozyskania, aż do  ostatecznego dostarczenia klientowi.

Trzy główne metody śledzenia produktów przemysłowych: śle dzenie wstecz, wewnętrzne i  w przód umożliwiają kontrolę łańcucha dostaw oraz procesów produkcyjnych, począwszy od źródeł składników, przez etapy produkcji, aż po dostawę do klienta.

Nowoczesne technologie znakowania integrują się z systemami automatyzacji, przyspieszając procesy

produkcyjne i redukując ryzyko błędów ludzkich.

Systemy wizyjne, oparte na zaawansowanych technologiach analizy obrazu, umożliwiają automatyzację zadań kontrolnych i pomiarowych, co  przekłada się na wydajność procesów produkcyjnych i wysoką jakość produktów. Zastosowanie systemów wizyjnych obejmuje analizę różnorodnych cech produktów, takich jak geometria, stan powierzchni czy wady.

Technologia Deep Learning, stosowana w systemach wizyjnych, umożliwia zaawansowaną analizę obrazu oraz wykrywanie nawet skomplikowanych wzorców, co jest kluczowe dla kontroli jakości i inspekcji przemysłowej. Rozwój tej technologii otwiera nowe możliwości dla przemysłu, gdzie kontrola jakości odgrywa kluczową rolę.

Technologia RFID umożliwia identyfikację obiektów za  pomocą fal radiowych, co znajduje zastosowanie w kontroli dostępu, zarządzaniu zapasami i logistyce. Istnieje kilka rodzajów systemów RFID, różniąc ych się pod względem zasilania i częstotliwości pracy, co  pozwala na dostosowanie technologii do konkretnych potrzeb i aplikacji.

Kody kreskowe są wszechstronnymi narzędziami do identyfikacji produktów i automatyzacji procesów, zapewniając szybki dostęp do danych i redukując błędy ludzkie. Istnieje wiele standardów kodów kreskowych, z których każdy ma swoje unikalne zastosowanie, od zarządzania magazynem po identyfikację produktów w handlu detalicznym.

Kody QR, ze względu na swoją wszechstronność i łatwość skanowania, znajdują szerokie zastosowanie w wielu branżach, od reklamy po logistykę. Dzięki możliwości przechowywania różnorodnych informacji, kody QR są idealnym narzędziem do szybkiego dostępu do danych i informacji. Zastosowanie systemów znakowania i identyfikacji umożliwia efektywne zarządzanie zasobami, poprawę jakości produktów oraz szybką reakcję na zmieniające się potrzeby r ynku.

Damian Żabicki AUTOMATYKA

Przyssawki próżniowe

Firma Elesa+Ganter wprowadziła do oferty nową grupę produktową „Przyssawki próżniowe i akcesoria”, w której znajdziemy szeroki wybór elementów techniki próżniowej. Należą do nich m.in. przyssawki podciśnieniowe, kompensatory sprężynowe oraz akcesoria do produktów próżniowych.

Przyssawki próżniowe Elesa+Ganter są wykonane z różnych mieszanek gumowych i silikonowych, dzięki czemu zapewniają przenoszenie szerokiej gamy produktów oraz kompatybilność z różnymi powierzchniami. Jedną z kluczowych cech tych elementów jest ich wszechstronność, umożliwiająca zastosowanie w różnych sektorach przemysłu, które w dużej mierze opierają się na automatyzacji.

Typy przyssawek próżniowych

Szeroka gama przyssawek obejmuje przyssawki płaskie, mieszkowe, okrągłe i owalne. Wiele typów i różnych wymiarów przyssawek zapewnia zróżnicowaną siłę chwytu, umożliwiając bezpieczne chwytanie delikatnych produktów. Ich wszechstronność sprawia, że są stosowane również w bardziej wymagających zastosowaniach, np. do płyt szklanych, ceramicznych lub marmurowych.

Przyssawki Elesa+Ganter są rekomendowane do zastosowań w różnych sektorach przemysłu, m.in. w przemyśle spożywczym, w szczególności do pakowania produktów spożywczych (w tym przypadku zaleca się stosowanie przyssawek silikonowych), papierniczym – np.  arkusze papieru, naklejki, etykiety itd., elektronicznym – dla tego

sektora oferowane są miniprzyssawki czy motoryzacyjnego – do obsługi metalowych części, w tym elementów pokrytych olejem lub szyb samochodowych (w  tym przypadku zaleca się stosowanie przyssawek o wysokiej przyczepności). Oprócz przyssawek ogólnego przeznaczenia, asortyment jest uzupełniony o specjalistyczne przyssawki, w tym przyssawki o dużej sile chwytu, zapewniające wysoki współczynnik tarcia nawet w obecności wody i oleju lub wulkanizowane przyssawki o zwiększonej wytrzymałości na rozciąganie.

umiejscowienia złączy do przewodów próżniowych. Złącze osiowe, kątowe i teowe gwarantują dużą elastyczność w dostosowaniu do istniejącej instalacji podciśnieniowej.

Kompensatory do przyssawek próżniowych Elesa+Ganter mają szeroki wybór przyłączy gwintowanych, zapewniając tym samym bezproblemową integrację ze wszystkimi rodzajami przyssawek. Są dostępne w różnych wariantach (sprężynowe, stałe, mini, mikro i z wbudowaną sprężyną) oraz materiałach (mosiądz, aluminium, stal nierdzewna).

Kompensatory sprężynowe

W dziedzinie automatyzacji przemysłowej nieodzownym elementem, wspierającym funkcjonalność przyssawek próżniowych, są kompensatory sprężynowe. Są one wykonane z bardzo trwałych materiałów, dzięki czemu zapewniają doskonałe mocowanie dla obszernej gamy komponentów próżniowych z katalogu Elesa+Ganter. Aby sprostać różnorodnym potrzebom i projektom instalacji, kompensatory Elesa+Ganter do przyssawek próżniowych umożliwiają różne sposoby

Oprócz przyssawek próżniowych i kompensatorów Elesa+Ganter oferuje

również serię adapterów do przyssawek VRA, wykonanych z solidnego aluminium lub stali. Adaptery umożliwiają zarówno konwersję z męskiego na żeński, jak i połączenie między standardami gwintów GAS, metrycznymi i NPT.

ELESA+GANTER POLSKA Sp. z o.o. ul. Słoneczna 42A, Stara Iwiczna

05-500 Piaseczno

tel. 22 737 70 47

pomoc techniczna: tel. 887 035 500

fax 22 737 70 48

e-mail: egp@elesa-ganter.com.pl

Standardowe komponenty maszyn zwiększają produktywność

Niedobory siły roboczej i zmiany spowodowane ostatnimi wydarzeniami na świecie znacząco wpłynęły na produktywność przemysłu wytwórczego. Wymagania sprzedawców i oczekiwania producentów stale wzrastają, mimo że trudno znaleźć zadowalające rozwiązanie powyższych problemów. Z tego powodu firmy starają się zoptymalizować każdy możliwy element procesów produkcyjnych, aby zrekompensować deficyty w całej branży. O tym, w jaki sposób producenci mogą lepiej wykorzystać potencjał standardowych komponentów maszyn w zakresie zwiększania produktywności i rentowności można dowiedzieć się z tego artykułu.

Marcus Schneck

Mimo stałego postępu w obszarze technologii i narzędzi analitycznych, producenci wciąż dążą do zwiększenia produktywności i lepszej obsługi klientów. To, w połączeniu ze stałym problemem niedoboru siły roboczej, oznacza, że producenci chcą odzyskać utracone marże dzięki stosowanej technologii. Biorąc to pod uwagę, zastanawia fakt, jak bardzo nie docenia się możliwości wykorzystania standardowych komponentów maszyn w celu zwiększenia wydajności poszczególnych procesów produkcyjnych.

Zwiększanie produktywności dzięki maszynom specjalnym

Istnieje wiele procesów produkcyjnych i inżynieryjnych, w przypadku których można zastosować standardowe komponenty w celu zwiększenia produktywności, a tym samym rentowności. Jednym z obszarów, w któr ych wdrożenie standardowych komponentów

może być szczególnie korzystne, jest projektowanie i budowa „maszyn specjalnych”, czyli indywidualnych rozwiązań zaprojektowanych w celu usprawnienia określonych operacji. Dzieje się tak dlatego, że liczba maszyn, które zostaną wyprodukowane, jest niewielka w porównaniu z ilością zasobów potrzebnych do ich produkcji.

W zależności od procesów produkcyjnych, które te maszyny mają wspierać, będzie to wymagało nakładu prac obejmujących różne dziedziny. Oprócz produkcji, montażu mechanicznego i innych wymaganych etapów, prace koncepcyjne aż do momentu ukończenia tych maszyn mogą być długim procesem. Dlatego wszystko, co można zrobić, aby przyspieszyć te operacje, zwiększy rentowność w dłuższej perspektywie.

Wykorzystanie danych CAD standardowych komponentów w fazie projektowania może zwiększyć produktywność. Korzystanie z istniejących danych CAD pozwala zaoszczędzić dużo

czasu, pod warunkiem, że inżynierowie i producenci wybiorą najbardziej odpowiednie komponenty do swoich projektów.

Wybór odpowiednich materiałów

W odniesieniu do zwiększenia produktywności, ogromne znaczenie ma dostępność szerokiej gamy standardowych komponentów. Istnieje jednak kilka czynników, które producenci muszą wziąć pod uwagę, szukając odpowiedniego produktu do danego zastosowania. Chociaż często najważniejszym czynnikiem będzie cena, należy wziąć pod uwagę również rodzaj materiału, temperaturę pracy i masę komponentów. W tym zakresie firma norelem, dostarczając dane CAD i informacje produktowe dla wszystkich swoich komponentów, zapewnia instalatorom liczne korzyści.

Znaczenie niektórych czynników będzie się różnić w zależności od branży i zastosowania przemysłowego, dla którego przeznaczone są standardowe komponenty. Przykładowo, dobierając komponenty do użytku na zewnątrz, producenci powinni wybrać części ze stali nierdzewnej. Ich wysoka odporność na korozję sprawia, że idealnie

nadają się do takich zastosowań, ponieważ mogą wytrzymać wahania wilgotności i temperatury związane z cyklem dobowym. Z kolei pod względem specyfikacji produktów do stosowania w instalacjach przemysłu chemicznego lub spożywczego, szczególnie odpowiednie są produkty norelem z serii Hygienic DESIGN. Produkty z tej gamy mają gładką, nienasiąkliwą powierzchnię, która ma kontakt z żywnością i chemikaliami oraz są szczególnie łatwe w czyszczeniu. Chociaż mają nieco wyższą cenę, zoptymalizowana konstrukcja i wypolerowana powierzchnia pozwalają w dłuższej perspektywie zaoszczędzić czas i koszty pracy, ponieważ czyszczenie i konser wacja wykonywane między poszczególnymi etapami produkcji są znacznie łatwiejsze.

Także tworzywa sztuczne odgrywają istotną rolę w różnych zastosowaniach produkcyjnych, a ich unikalne właściwości fizykochemiczne mają ogromny wpływ na właściwości użytkowe. Jednym z istotnych aspektów jest rozróżnienie między tworzywami termoplastycznymi i termoutwardzalnymi. Chociaż mają one pewne wspólne cechy, to ich zachowanie podczas procesu utwardzania chemicznego istotnie się różni. Tworzywa termoutwardzalne

tworzą mocne wiązania chemiczne, dzięki czemu ich powierzchnia jest gładsza. Ta cecha sprawia, że są one bardzo pożądane w zastosowaniach wymagających czystości i częst o są stosowane w wagach i maszynach do krojenia w sklepach mięsnych, gdzie zachowanie higieny jest najważniejsze. Cecha ta sprawia, że są one doskonałym wyborem dla instalacji produkujących żywność. Tworzywom termoplastycznym brakuje tego rodzaju wiązań chemicznych, czego efektem jest nieco bardziej chropowata powierzchnia. Inne przykłady obejmują produkty ceramiczne, które charakteryzują się niższym współczynnikiem zużycia niż większość materiałów, dzięki czemu nadają się do użytku w powtarzalnych zastosowaniach, gdzie kluczowa jest trwałość. Podobnie pneumatyczne elementy mocujące, które działają automatycznie, zmniejszają koszty pracy oraz zapewniają wydajną i niezawodną funkcjonalność mocowania, oferując praktyczne rozwiązanie w różnych gałęziach przemysłu. Znajomość tych cech pozwala producentom podejmować bardziej świadome decyzje i optymalnie wybierać najlepsze standardowe komponenty w celu zwiększenia produktywności określonych aplikacji.

Fot.

norelem

Inne rozwiązania zwiększające produktywność

Komponenty standardowe to tylko jedno z rozwiązań oferowanych przez norelem, które można wykorzystać do zwiększenia produktywności. Ponadto firma udostępnia bezpłatnie dane CAD oraz umożliwia zamawianie i dostawę on-line, co oznacza, że wszystkie komponenty można uzyskać z jednego źródła i to przy zachowaniu krótkich terminów dostaw – 98 % wszystkich produktów jest stale dostępnych w magazynie. Co więcej, firma norelem jest dobrze przygotowana do udzielania porad technicznych, które pomogą producentom w wyborze najbardziej odpowiednich produktów do każdego zastosowania. Ponadto dla klientów o bardzo specyficznych wymaganiach możemy przygotować dostosowane do indywidualnych potrzeb rozwiązania w zakresie „komponentów precyzyjnych”.

Zastosowanie komponentów standardowych to jeden ze sposobów, który firmy mogą wykorzystać w celu

zwiększenia produktywności swoich procesów produkcyjnych. Jednak aby skutecznie wykorzystać taką szansę, wymagane jest dogłębne zrozumienie naturalnych korzyści, jakie może zaoferować każdy komponent. W tym przypadku korzystna jest współpraca z producentem, który może zapewnić szczegółowe wsparcie techniczne. Współpracując z producentami jako wiodący w branży dostawca standardowych komponentów maszyn, firma norelem jest w stanie określić, które elementy standardowe najskuteczniej zwiększają produktywność i rentowność w każdym indywidualnym przypadku.

Więcej informacji o ofercie norelem można znaleźć na str onie www.norelem.pl.

O firmie

Firma norelem to jeden z najważniejszych globalnych producentów i dostawców standardowych elementów maszyn. Dostarcza ponad 100 000 standardowych komponentów do budowy maszyn oraz wiele produktów z zakresu

automatyzacji produkcji. 98 % procent pozycji jest dostępnych od ręki z magazynu wraz z ofertą pomocy technicznej na miejscu dla oferowanych produktów.

Firma oferuje także przewodnik z zakresu standardowych komponentów technicznych – The Big Green Book. To katalog koncepcji firmy norelem i jednocześnie książka referencyjna. The Big Green Book łączy w jednym miejscu informacje o produktach, specyfikacje i dane techniczne. Użyto w nim logicznej sekwencji numerów artykułów w oparciu o etapy produkcji, a ponadto zawiera odniesienia do najlepszych praktyk oraz porady i wskazówki.

NORELEM

Marcus Schneck dyrektor generalny norelem Fot. norelem

All Electric Society” „All – wizja społeczeństwa

całkowicie elektrycznego

Firma HARTING w lutym 2024 r. zorganizowała dwudniową konferencję prasową, której zasadniczym tematem był zrównoważony rozwój. Skupiono się również na tematach związanych ze społeczeństwem całkowicie elektrycznym. Zaproszeni międzynarodowi przedstawiciele prasy mieli szansę poznać ofertę firmy przed zbliżającymi się światowymi targami przemysłowymi Hannover Messe 2024, które odbędą się w terminie 22–26 kwietnia 2024 r.

Jolanta Górska-Szkaradek

HARTING Technology Group to globalny dostawca łączności przemysłowej. Rozwiązania firmy stosowane są w wielu sektorach przemysłu: transporcie, elektromobilności, produkcji energii odnawialnej, automatyce i inżynierii mechanicznej. W dniach 19–20 lutego 2024 r. firma po raz kolejny zorganizowała międzynarodową konferencję prasową, podczas której skupiono się na takich tematach, jak zrównoważony rozwój i efektywność energetyczna. Zaproszonym dziennikarzom przedstawiono wizję społeczeństwa całkowicie elektrycznego, żyjącego w świecie, w którym energia elektryczna pochodzi z odnawialnych źródeł energii. Firmowe hasło „All Electric Society” odd aje szc zególną rol ę w zakresie połączeń sektorowych, jak i wewnątrz sektorów, ponieważ przepływ energii i komunikacja we wszystkich obszarach uzależnione są od wzajemnych połączeń.

Podczas tegorocznego spotkania przedstawiciele prasy mieli okazję

zwiedzić dwa kluczowe obiekty firmy – założoną w 2011 r. fabrykę biometanu ZEA Green Energy w Uchte, której właścicielem jest członek zarządu Dietmar Harting oraz zakład produkcyjny HARTING w Espelkamp.

W stronę ekologicznej przyszłości

Podczas konferencji, która odbyła się w HARTING Forum w Espelkamp, uczestnicy mogli poznać z bliska najnowszą ofertę firmy i kierunki jej działania. Tematy prezentowane były przez dyrektorów zarządzających HARTING, a eksperci firmy zapraszali do praktycznego zapoznania się z produktami. Skupiono się na przykładach zastosowań produktów i rozwiązań firmy. HARTING, przygotowując się do udziału w targach Hannover Messe 2024, chce pokazać, jak mocno jest zaangażowany w ochronę środowiska i tworzenie bardziej ekologicznej przyszłości. Podczas targów można będzie zobaczyć m.in. premierowy pokaz nowych złączy przemysłowych,

Sztuczna inteligencja i dekarbonizacja

Zapowiedź targów Hannover Messe 2024

Dwa miesiące przed światowymi targami przemysłowymi Hannover Messe 2024 przedstawiciele prasy z całego świata uczestniczyli w spotkaniu Hannover Messe Press Preview 2024 w niemieckim Hanowerze. W czasie spotkania przedstawiono wiodące tematy tegorocznych targów Hannover Messe, które odbędą się od 22 do 26 kwietnia, a przedstawiciele wystawców zaprezentowali szereg produktów i usług, dając przedsmak tego, czego można będzie doświadczyć już w kwietniu podczas targowej ekspozycji.

Jolanta Górska-Szkaradek

Deutsche Messe AG jest organizatorem corocznych targów Hannover Messe, które są najważniejszym na świecie forum wielu technologii. To tutaj najczęściej pojawiają się nowości techniczne i technologiczne, które później odgrywają znaczącą rolę w zmianach zachodzących w przemyśle. Tegoroczna edycja Hannover Messe odbędzie się w terminie 22–26 kwietnia 2024 r., a hasło przewodnie brzmi: „Energizing a sustainable industry”.

Podczas zorganizowanej 21 lutego konferencji prasowej Hannover Messe Press Preview 2024, która odbyła się w Hannover Exhibition Center, przedstawiciele prasy dowiedzieli się, jakie tematy, trendy i innowacje zajmą centralne miejsce podczas kwietniowego wydarzenia oraz mieli okazję do rozmów z wystawcami i przedstawicielami branży.

W centrum uwagi tegorocznej targowej imprezy będą aktualne priorytety w zakresie ochrony klimatu, cyfryzacji i zrównoważonego rozwoju. Kluczem do sprostania tym wyzwaniom są innowacyjne technologie. W jaki sposób firmy mogą efektywnie wykorzystać automatyzację, sztuczną inteligencję, odnawialne źródła energii i wodór? Jakie kroki można podjąć, aby przeciwdziałać zbliżającej się deindustrializacji Europy? Oczekuje się, że targi Hannover Messe 2024 przyniosą odpowiedzi na te pytania. – Targi Hannover Messe są w tym roku ważniejsze niż kiedykolwiek, ponieważ otoczenie gospodarcze rzadko było tak zmienne. W Hanowerze zaprezentowane zostaną technologie i rozwiązania, które umożliwią przemysłowi produkcję na konkurencyjnych i zrównoważonych zasadach. Targi będą poświęcone inteligentnej i neutralnej pod względem emi-

sji dwutlenku węgla produkcji, sztucznej inteligencji, wodorowi i międzysektorowym rozwiązaniom energetycznym. W ten sposób targi Hannover Messe stworzą zaporę przed zbliżającą się deindustrializacją Europy, zwłaszcza dla firm europejskich – podkreślił podczas konferencji dr Jochen Köckler, prezes zarządu Deutsche Messe AG. W imprezie zgłosiło udział 4000 wystawców oraz wysokiej klasy przedstawiciele świata polityki i przemysłu, a krajem partnerskim będzie Norwegia. Ponadto w targach weźmie udział ponad 300 delegacji gospodarczych, przede wszystkim kanclerz Niemiec Olaf Scholz, który otworzy Hannover Messe wraz z premierem Norwegii Jonasem Gahrem Støre. Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen i minister gospodarki Niemiec Robert Habeck spotkają się z przedstawicielami sektora przemysłowego. – Jeśli Europa ma utrzymać znaczną i zrównoważoną produkcję i inwestycje, należy pilnie ograniczyć biurokrację, np. poprzez szybsze planowanie i procedury wydawania zezwoleń – mówił w swoim wystąpieniu dr Jochen Köckler.

Kraj partnerski – Norwegia

Krajem partnerskim na Hannover

Messe 2024 będzie Norwegia, która jest zaangażowana w dostarczanie i opracowywanie nowych rozwiązań dla zielonej transformacji przemysłowej. Temat przewodni, podkreślający kierunki działania tego kraju, został sformułowany jako „Norwegia 2024: Pionier zielonej transformacji przemysłowej”.

Norwegia dąży do stworzenia społeczeństwa niskoemisyjnego. Kluczową rolę widzi w opracowywaniu rozwiązań w sektorach energii odnawialnej, produkcji neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla oraz stosowaniu zielonych i cyfrowych rozwiązań. W norweskim pawilonie czołowe norweskie firmy przedstawią produkty i rozwiązania w zakresie transformacji energetycznej i zrównoważonego przemysłu.

Norwegia inwestuje w wodór

Norwegia to światowy lider w przekształcaniu czystego wodoru w element przyszłego systemu energetycznego. Wodór po wyprodukowaniu spala się czysto, emitując tylko parę wodną i ciepłe powietrze. Jest więc idealną alter-

W konferencji uczestniczyli (od prawej): dr Jochen Köckler, prezes zarządu, Deutsche Messe AG, H.E. Laila Stenseng, Ambassador Królestwa Norwegii w Niemczech, Per Niederbach, Executive VP and Head of Trade & Invest, Innovation Norway, dr Fabian Bause, menedżer produktu, Beckhoff Automation GmbH & Co. KG

Ekspozycja firmy Altair

Widok ekranu z oprogramowaniem ai-omatic

natywą dla surowców kopalnych dla przemysłu oraz dla paliw kopalnych dla ciężkich maszyn, statków oceanicznych i transportu ciężkiego. Wodór to również opcja długoterminowego, wielkoskalowego magazynowania energii, zwiększająca elastyczność przyszłych systemów energetycznych. W planach Norwegii jest wdrożenie niskoemisyjnego i zielonego wodoru we wszystkich sektorach, w których trudno jest obniżyć emisyjność w kraju oraz wsparcie transformacji energetycznej w Europie i na świecie. Norwegia jest dobrze przygotowana do produkcji zielonego wodoru, który powstaje w zeroemisyjnym procesie wykorzystującym elektrolizę wody

z wykorzystaniem energii odnawialnej. Obecnie w tym kraju realizowanych jest kilka niskoemisyjnych i zielonych projektów wodorowych, które są częścią strategii norweskiego rządu. Celem jest zwiększenie nacisku na badania i rozwój technologii związanych z wodorem.

Główne

tematy targowe

Tematy, które będą dominowały na targach to Przemysł 4.0/Manufacturing-X, energia dla przemysłu, cyfryzacja, sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe, produkcja neutralna pod względem emisji dwutlenku węgla oraz wodór i ogniwa paliwowe. Uzupełnieniem programu są liczne kon-

ferencje i fora. – Odwiedzający targi Hannover Messe poszukują wskazówek, w jaki sposób mogą wykorzystać automatyzację, sztuczną inteligencję, odnawialne źródła energii lub wodór To jest wiedza, którą mogą zaoferować wystawcy na targach Hannover Messe – podkreślił prezes zarządu Deutsche Messe AG.

Od wielu lat targi w Hanowerze są najważniejszymi targami cyfryzacji przemysłu. Dzisiaj sztuczna inteligencja przenosi cyfryzację przemysłu na wyższy poziom, rewolucjonizując go, zwiększając wydajność procesów i generując wartość dodaną. Sztuczna inteligencja umożliwi firmom skrócenie czasu rozwoju, jednocześnie oszczędzając zasoby i energię. – Szybkość, z jaką rozwiązania AI trafiają do przemysłu, zapiera dech w piersiach. Firmy muszą już teraz inwestować, a przede wszystkim zapoznawać swoich pracowników z możliwościami, jakie daje sztuczna inteligencja, w przeciwnym razie zostaną w tyle za konkurencją. Sztuczna inteligencja jest kluczem do konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju w przemyśle – zaznaczył Jochen Köckler

Podczas targów zwiedzający będą mogli zobaczyć m.in. roboty sterowane głosem, maszyny, które automatycznie rozpoznają usterki lub systemy, które skracają przestoje dzięki konserwacji predykcyjnej. – W niedalekiej przyszłości generatywna sztuczna inteligencja będzie projektować maszyny. Doprowadzi to do zasadniczych zmian w profilach zawodowych inżynierów, a ten temat będzie również omawiany na targach Hannover Messe – zapowiedział prezes zarządu Deutsche Messe AG. Wypowiedź ta została wzmocniona podczas wystąpienia dr Fabiana Bause, menedżera produktu TwinCAT w firmie Beckhoff, który stwierdził, że GenAI prawdopodobnie będzie miała ogromny wpływ zarówno na produktywność, jak i jakość pracy opartej na wiedzy.

Targowe zapowiedzi

Podczas Hannover Messe Preview około 20 firm prezentowało przybyłym dziennikarzom część swoich ofert, które w pełni można będzie zobaczyć już w kwietniu. Stoiska zaprezentowały m.in. Altair, ai-omatic solutions,

Stacja testowa z kobotem – opracowanie Instytutu Fraunhofera

Jedno ze złączy z oferty firmy HARTING – Han-Eco, którego premiera odbędzie się podczas targów Hannover Messe

Beckhoff, Continental, Emerson, exoIQ, Festo, Fraunhofer, Hanwha Q CELLS, HARTING, igus, Instytut Technologii w Karlsr uhe (KIT), Norwegia, Rittal, Schneider Electric, Technorobotics, Ziehl-Abegg.

Firma Altair podczas kwietniowego wydarzenia przedstawi technologie, metody i przykłady, w jaki sposób firmy mogą odnieść sukces w dążeniu do transformacji cyfrowej przez zastosowanie symulacji, analizy danych, sztucznej inteligencji i obliczeń o wysokiej wydajności. Altair zaprezentuje innowacyjne rozwiązania obejmujące projektowanie oparte na symulacji, inżynierię opartą na sztucznej inteligencji, cyfrowe bliźniaki oraz integrację sztucznej inteligencji na hali produkcyjnej.

Z kolei exoIQ będzie demonstrował m.in. egzoszkielet barkowy S700, dzięki któremu mięśnie ramion, szyi i barków są skutecznie odciążane, nawet 5 kg na ramię. W ten sposób można dostosować wymagające fizycznego wysiłku stanowiska pracy w przemyśle. W modelu S700 ramiona są wspomagane elektropneumatycznie. Dodatkowe wsparcie można regulować w zakresie 1–5 kg. Przynosi to wyraźną ulgę mięśniom barków, ramion i szyi podczas montażu oraz wykonywania zadań przed klatką piersiową i nad głową. Egzoszkielet jest łatwy w obsłudze, a jego wymiary i wartość wsparcia można regulować indywidualnie.

Start-up ai-omatic solutions zaprezentuje oprogramowanie ai-omatic Complex do analizy danych maszynowych do wykrywania anomalii, przewidywania awarii i identyfikacji pierwotnej przyczyny. Oprogramowanie zaprojektowano tak, aby można je było zastosować niemal na każdej maszynie. Może być stosowane w praktyce przez inżynierów produkcji i wytwórców, a także inżynierów zakładów produkcyjnych, bez konieczności korzystania z pomocy analityków danych lub inżynierów oprogramowania. ai-omatic Complex umożliwi m.in. przegląd w czasie rzeczywistym żywotności maszyny i poszczególnych podzespołów, terminowe ostrzeganie o nieoczekiwanym i potencjalnie szkodliwym zachowaniu maszyny oraz redukcję kosztów konserwacji i zasobów.

Instytut Fraunhofera opracował kontrolę jakości wspieraną przez sztuczną inteligencję. Prezentowano elastyczną stację testową z kobotem. Aby sprawdzić panele sterowania, ramię robota wyposażone w czujnik przesuwa kamerę nad komponentami lub produktami, które mają być analizowane pod różnymi kątami. Funkcja analizy obrazu wspierana przez sztuczną inteligencję analizuje jakość, a następnie robot przesuwa kamerę do następnego produktu. Jeśli oprogramowanie analityczne znajdzie jakieś wady – np. wystającą śrubę lub niestabilne połączenie wtykowe – system powiadamia odpowiedzialnych pracowników, którzy mogą od razu skorygować

usterkę. Aplikacja zwiększa wydajność w działaniach produkcyjnych, ale z rozwiązania korzystają również pracownicy. Ręczne inspekcje wizualne w produkcji są dla nich zadaniem monotonnym i pracochłonnym, a ponadto są podatne na błędy. Robot testujący wykonuje tego rodzaju zadania szybko i niezawodnie.

Grupa technologiczna HARTING, wiodący światowy dostawca rozwiązań komunikacyjnych stosowanych w wielu sektorach przemysłu do przesyłania danych, sygnałów i mocy, zapowiedział wiele premier. Jedną z nich będzie np. złącze przemysłowe Han-Eco. Złącza są jednym z elementów, które mogą przyczynić się do poprawy efek-

Fot. J. Górska-Szkaradek (AUTOMATYKA), HARTING

Firma igus promowała m.in. niskokosztową robotykę

Egzoszkielet S700 firmy exoIQ

tywności energetycznej. Dzięki zastosowaniu styków o niskiej rezystancji złącza HARTING zmniejszają straty energii w zasilaniu komponentów przemysłowych.

Firma igus zaprezentuje pionierskie rozwiązania dla przemysłu bezsmarowego i neutralnego pod względem emisji CO2 oraz automatyzacji jutra. Pojawią się również rozwiązania taniej robotyki wspieranej przez sztuczną inteligencję, inteligentnej konserwacji i narzędzia internetowe oparte na sztucznej inteligencji, takie jak aplikacja igusGO. Aplikacja w ciągu kilku sekund pokaże inżynierom-projektantom potencjał optymalizacji ich zastosowań z bezsmarowymi tworzywami ruchomymi. Sztuczna inteligencja ułatwia pracę projektantom już począwszy od doboru odpowiednich komponentów. Aplikacja bazująca na AI potrzebuje tylko kilku sekund, aby odkryć, w jaki sposób można ją zoptymalizować pod względem technicznym, wykorzystując bezsmarowe komponenty firmy igus. Aby skorzystać z tej możliwości, projektanci muszą jedynie zrobić zdjęcie swojej aplikacji. Algorytmy AI rozpoznają obiekt i zasugerują produkty igus, które zwiększą niezawodność i obniżą koszty.

Koreańska firma Qcells to jedna z wiodących na świecie firm zajmujących się czystą energią i jeden z największych producentów wysokiej jakości

produktów fotowoltaicznych. Jako dostawca kompleksowych usług w zakresie rozwiązań z wykorzystaniem czystej energii, Qcells opracowuje innowacyjne produkty i usługi w celu zapewnienia niezależnych i zrównoważonych dostaw energii dla klientów prywatnych, komercyjnych i przemysłowych. Asortyment produktów zaczyna się od modułów fotowoltaicznych, po inteligentne systemy magazynowania i infrastrukturę ładowania dla elektromobilności. Ofertę firmy można będzie poznać w czasie targów.

Koncern Continental przedstawi szereg rozwiązań dla technologii wodorowych. Zastosowania energochłonne, ale także mobilność pojazdów użytkowych, od pojazdów górniczych, po pojazdy niskopodwoziowe, bazują na wodorze jako nośniku energii, który przyczynia się do redukcji emisji CO2 W firmie Continental rozbudowano plany rozwoju z wykorzystaniem wodoru, aby w przyszłości ciężarówki, autobusy i koparki mogły być zasilane bezemisyjnie.

Ziehl-Abegg to jedna z wiodących światowych firm w dziedzinie wentylacji, sterowania i technologii napędów. W latach 50. firma stworzyła podstawy nowoczesnych napędów wentylatorów: silników z wirnikiem zewnętrznym, które nawet dziś są postrzegane jako najnowocześniejsze na świecie. Innym obszarem działalności są silniki

elektryczne, które stosowane są w windach, medycynie (sprzęt do tomografii komputerowej) lub w głębinowych pojazdach podwodnych. Produkty firmy są wszędzie – od zastosowań w chłodzeniu serwerów w centrach danych, które utrzymują działanie światów on-line, po klimatyzowane stajnie, które są kluczowe dla produkcji żywności czy piece przemysłowe i zakłady mleczarskie. Na targach Hannover Messe 2024 można będzie poznać różnorodne zastosowania oraz dowiedzieć się, jak innowacje Ziehl-Abegg przyczyniają się do zwiększenia efektywności i poprawy jakości życia. Pod hasłem „Nie ma wentylatora, nie ma gry”, firma przedstawi, jak istotna jest technologia wentylatorów dla nowoczesnych gier i wielu obszarów codziennego życia. Targowi goście na stoisku będą mogli zobaczyć, jak technologia Ziehl-Abegg zwiększy wydajność i doświadczenie gry dzięki optymalnemu chłodzeniu i wentylacji. Przedstawione opisy to tylko fragment targowej oferty, a po więcej ciekawych rozwiązań organizator Hannover Messe 2024 zaprasza od 22 do 26 kwietnia 2024 r. do Hanoweru. Więcej informacji na temat targów można znaleźć pod adresem www.hannovermesse.de/en.

Jolanta Górska-Szkaradek AUTOMATYKA

Rainer Grill, Head of Public Relations w Ziehl-Abegg prezentuje ofertę firmy Stanowisko firmy Continental

DO NA JBARDZIEJ POWSZECHNYCH PRZESTĘPSTW, ZWIĄZANYCH

Z ZARZĄDZANIEM PODMIOTEM GOSPODARCZYM, NALEŻY TZW.

PRZESTĘPSTWO NIEGOSPODARNOŚCI, UREGULOWANE W ART. 296 KODEKSU KARNEGO.

lub pozorne obciążanie albo uszkadzanie składników majątku zarządzanego podmiotu, zajętych lub zagrożonych zajęciem, albo usuwanie znaków zajęcia – przy czym działanie to podejmowane jest w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego (przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat),

• doprowadzeniu do upadłości lub niewypłacalności zarządzanego podmiotu, w sytuacji, gdy jest on dłużnikiem kilku wierzycieli (przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat),

• doprowadzeniu – w sposób lekkomyślny – do upadłości lub niewypłacalności zarządzanego podmiotu, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania, w sytuacji, gdy podmiot ten jest dłużnikiem kilku wierzycieli (przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch),

• działaniu na szkodę wierzycieli, przez spłacanie lub zabezpieczanie tylko niektórych z nich, w warunkach niewypłacalności lub upadłości grożącej zarządzanemu podmiotowi (przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch).

Wśród innych powszechnych przestępstw związanych z obrotem gospodarczym wymienić należy ponadto: fałszowanie faktur (art. 271a Kodeksu karnego), wyłudzenie kredytu (art. 297 Kodeksu karnego), wyłudzenie odszkodowania (art. 298 Kodeksu karnego), pranie pieniędzy (art. 299 Kodeksu

karnego) czy nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej (art. 303 Kodeksu karnego).

Przestępstwa uregulowane w przepisach Kodeksu spółek handlowych

Przepisy karne, dotyczące odpowiedzialności członków organów spółek kapitałowych, zawarte są również w tytule V Kodeksu spółek handlowych.

Jednym z najpowszechniejszych przestępstw, uregulowanych w ramach tego aktu prawnego, jest niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w ustawowym terminie (art. 586 Kodeksu spółek handlowych). Zgodnie z treścią omawianego przepisu, członek zarządu spółki albo jej likwidator, który – mimo zaistnienia ku temu ustawowych warunków – nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Omawiany przepis powinien być odczytywany łącznie z przepisami Prawa upadłościowego, regulującymi przesłanki do ogłoszenia upadłości (art. 11) oraz termin na zgłoszenie w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości, który wynosi 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości (art. 21 ust. 1 i 2). Odpowiedzialności za omawiane przestępstwo podlegają wszyscy członkowie zarządu lub likwidatorzy spółki, niezależnie od tego, czy są uprawnieni do jej reprezentowania samodzielnie czy łącznie. Co szczególnie istotne, odpowiedzialność ta nie jest ograniczona wyłącznie do osób, które bezpośrednio doprowadziły spółkę do stanu uzasadniającego złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, ale obejmuje również

wszystkich ich następców, którzy taki stan świadomie utrzymują. Omawiane przestępstwo ma charakter bezskutkowy, co oznacza, że z punktu widzenia odpowiedzialności za jego popełnienie nie ma znaczenia, czy spółka, jej wierzyciele lub wspólnicy ponieśli jakąkolwiek szkodę na skutek niezłożenia albo nieterminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Wśród innych przestępstw, istotnych z punktu widzenia odpowiedzialności zarządców spółek i uregulowanych w Kodeksie spółek handlowych, należy wymienić w szczególności przestępstwo ogłaszania albo przedstawiania nieprawdziwych danych (art. 587 KSH) oraz przestępstwa związane z naruszeniem obowiązków informacyjnych na rzecz nadzoru w spółce(art. 587(1) oraz art. 587(2) KSH).

Odpowiedzialność karna na podstawie przepisów Ustawy o rachunkowości Osoby zarządzające przedsiębiorstwem ponoszą odpowiedzialność za prawidłowe wykonywanie obowiązków z zakresu rachunkowości. Zgodnie z art 77 Ustawy o rachunkowości, grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat dwóch – albo obu tym karom łącznie – podlegają osoby, które wbrew przepisom ustawy dopuszczają do:

• nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych,

• niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych.

Co istotne, nawet powierzenie obowiązków z zakresu rachunkowości innej osobie lub przedsiębiorcy (np. biuru rachunkowemu) nie zwalnia osób zarządzających przedsiębiorstwem od odpowiedzialności z tytułu nadzoru nad tymi podmiotami.