Penseelstreek75

De Penseelstreek Wijkkrant Hoogkamp * Sterrenberg * Gulden Bodem Arnhem

DE WIJK OVER 20 JAAR

75 jubileum nummer

2 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Colofon

redactioneel

‘De Penseelstreek’ is de wijkkrant van wijkvereniging ‘De Penseelstreek’.

Verspreiding: 4x per jaar huis aan huis in de buurten Hoogkamp, Sterrenberg en Gulden Bodem te Arnhem. Oplage: 1950 ex.

Verspreiding:

Redactieleden:

Redactieadres:

E-mail:

Arno Vonk Mesdaglaan 36 06 81462782 Artwin Nuhn Maartje van den Berg Judith Klaasse Vincent Muller Reinier Zweers Mesdaglaan 27 6813 GL Arnhem 026 4437663 redactie@penseelstreek.nl

Vormgeving: Nannieke Swart www.summit-web.nl

Druk: GLD Grafimedia Advertenties: Christiaan van der Sanden 026 3708877 / 06 14477799 advertentie@penseelstreek.nl De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten of, in overleg met het bestuur, niet te plaatsen.

Bestuur wijkvereniging:

Secretariaat:

Paul Breuning (vzt) Mariette van Vlerken (secr) Hans Alink (penn.m) Frans Schoenmakers Frank Jibben Ingrid Krispijn Koen Eggermont Jeannine Witteveen Bosboomstraat 17 6813 KB Arnhem bestuur@penseelstreek.nl 026 4435265

Lidmaatschap 2016: € 12,50 per gezin Donateur: minimaal € 12,50 per jaar Girorek.: NL67 INGB 0007 8197 30 Bankrek.: NL44 RABO 0303 9960 99 t.n.v. Wijkvereniging ‘De Penseelstreek’ te Arnhem

Redactie website: Noud van Zuijlen en Mariette van Vlerken E-mail webredactie: redactie@penseelstreek.nl

Website: www.penseelstreek.nl

INLEVEREN KOPIJ Inleveren kopij uiterlijk vr. 1 april 2016.

Verspreiding volgende wijkkrant: 15 t/m 22 april 2016.

Het schema voor 2016 is op de website onder het menu wijkkrant te vinden.

Aanleveren kopij bij voorkeur per e-mail, anders op cd-rom, op Mesdaglaan 27.

Teksten graag in Word/Pages, digitale foto’s in een zo hoog mogelijke resolutie (300 dpi).

Door Artwin Nuhn, redactie

Onze wijk over 20 jaar Dit is nummer 75. Een mijlpaal. Die vieren wij met een speciale uitgave: hij is dikker dan gebruikelijk en gaat bijna helemaal over het thema ‘Onze wijk over 20 jaar’. Dat onderwerp is niet zomaar uit de lucht geplukt.

Enkele jaren geleden behoorde dit deel van Arnhem nog tot de meest gewilde woongebieden van Nederland, stelde Elsevier vast. Dat hebben we geweten. Huizen hier staan hooguit enkele weken te koop, meer niet. En in Appie hoor je steeds vaker verholen Haags en rap Amsterdams.

75 jubileum nummer

Maar blijft dat zo? “Natuurlijk wel”, zeggen de optimisten die geloven in de kracht van het goede en de natuur die altijd en overal overleeft. “Absoluut niet”, zeggen anderen. Gemeente en provincie houden – alle doorwrochte scenariostudies ten spijt - een stevige slag om de arm. Maar cynici weten het zeker: over een kwart eeuw valt hier geen boom meer te bekennen, prijken louter plastic planten in ieders tuin, drinken we water uit de kraan dat aan Rotterdam doet denken (en dat is in dit geval geen positieve associatie), spoelen tropische stortbuien de losse Veluwse zandgrond meermaals per maand richting Zijpendaalseweg, en fietsen we in de zomermaanden op doktersvoorschrift met een zuurstofmasker op naar de stad. Want ArnhemNijmegen wordt de industriële Randstad van het Oosten.

U leest het: er valt een hoop over te zeggen. En dat doen we in deze kolommen dan ook. Maar neemt u niet alles even serieus. Want niemand heeft een glazen bol die werkt. We gooien meningen en feiten in onze redactiepot, roeren die door elkaar totdat het soepje gezellig pruttelt, de levendige geest doet de rest. Laat u zich vooral voeden en inspireren.

Opdat u het straks voor uzelf zeker weet: mijn huis komt hier nooit te koop. februari 2016

Bij de voorpagina De kindjes van nu zijn de ouders van de toekomst. Dus mogen de versgeborenen in onze wijk niet in dit themanummer van De Penseelstreek ontbreken. We vereeuwigden vier moeders met hun baby. Het zijn linksboven Anouk van Buuren met Hanna (Jacob Marislaan), rechtsboven Femke Hilderink met Lotte (Bakenbergseweg), linksonder Marieke Jansen en Mylene (Nicolaas Maesstraat), en tenslotte rechtsonder Jeannine Witteveen met Lauren (Mesdaglaan).

(Foto’s: Axel Nuhn )

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 3

van de bestuurstafel Door Paul Breuning, voorzitter wijkvereniging

Sociale cohesie U hebt in handen het jubileumnummer van de Penseelstreek. Alle reden voor het bestuur van de wijkvereniging om haar wegbereider en haar redactie geluk te wensen. Als er iets is dat de sociale cohesie in de wijk bevordert, is het wel deze perfect uitgevoerde wijkkrant. Een mooi stuk drukwerk komt niet vanzelf tot stand.

Alle reden om dank je wel te zeggen voor zoveel redactiewerk.

Over sociale cohesie dus: “Wat doen we wel, en wat doen we niet?” is een vraag die regelmatig opkomt bij het bestuur van de wijkvereniging. Wat we doen, moet bijdragen aan het woon- en leefplezier en het onderling sociaal contact in de wijk. Dat is onze doelstelling.

In het herfstnummer van de Penseelstreek werd uitgebreid aandacht besteed aan verschillende niet reguliere therapeuten en therapieën.

De artikelen maakten kennelijk wel het een en ander los, want kort na verschijning werd het bestuur benaderd door een Adviseur Vechtscheidingen die twee schrijnende gevallen onder onze aandacht bracht, met de vraag of het zinvol zou zijn daarover in gesprek te gaan. Het bestuur voelt zich in dezen absoluut niet competent en wij hebben de adviseur doorverwezen naar het wijkteam zorg. Maar de adviseur had daar al op vele manieren botgevangen en schreef tenslotte: “Het zou een zorg van ons allen moeten zijn om de kinderen die op deze manier in de knel worden gezet en gehouden, uit deze knelpositie te halen en hen vrij van hun BEIDE ouders en familie te kunnen laten genieten. Daarom pleit ik voor een maatschappelijke mentaliteitsverandering in dezen.

Meer SAMEN oplossen, in de straat, de buurt, de wijk. Laagdrempelige ontmoetingsruimten voor iedereen die om een praatje verlegen zit, zich eenzaam voelt, met een probleem zit waarvoor samen gemakkelijker een oplossing kan worden bedacht, enz.”

Het borrelt rond die sociale cohesie.

Zo krijgen wij de vraag om de actie voor Stichting Leergeld, de Speelstoet en de Kledingbank, vorig jaar door particulieren georganiseerd, onder te brengen bij de wijkvereniging. Het antwoord daarop is nee. Niet alleen omdat de ontvangende partij buiten de wijk ligt. Maar belangrijker is de organisatievorm. Alle activiteiten binnen de wijkvereniging worden georganiseerd door (groepjes) particulieren, de wijkvereniging stimuleert en faciliteert.

Het borrelt rond de sociale cohesie.

Wij werden geattendeerd op een wijkinternet-netwerk Next Door, dat op dit moment wordt geïnitieerd op de Sterrenberg. Elders in dit nummer van de Penseelstreek nodigen Niek Bakker en Frans Schoenmakers u uit om als gevende dan wel ontvangende senior uit de kast te komen. Een groepje particulieren wil Het Palet exploiteren ten behoeve van zzp-ers uit de wijk en daarbij ruimte scheppen voor buurtactiviteiten. Een ander groepje maakt zich sterk voor woningbouw voor senioren in datzelfde gebouw. Elke eerste donderdag van de maand kunt u contacten leggen, onderhouden of vernieuwen bij een kopje koffie bij Trix. Frans Schoenmakers organiseert wandelingen vanuit Trix.

De Buurtpreventie begint schuchter te lopen op de Hoogkamp, het Repaircafé zou graag wat meer aanloop hebben: om gezellig samen aan uw kapotte apparaat te knutselen en het een tweede leven te geven.

Gaat de wijkvereniging een praathuis exploiteren in Het Palet? Nee, niet nu.

Maar wanneer er in de wijk genoeg activiteiten ontwikkeld worden die een vast onderkomen rechtvaardigen, dan staat er ongetwijfeld een groepje particulieren op die dat onderkomen willen exploiteren. En zolang doen we het met de mogelijkheden die er zijn: Trix, De Bakermat, het clubgebouw van de Tennisvereniging en onze en uw huiskamers. De wijkvereniging stimuleert en faciliteert.

Kortom, het initiatief is aan u. In december riep emeritus kapelaan

Tiemens u op om met hem te scanderen: “KOM OP, WE GAAN!” U hebt genoeg tijd gehad in het nieuwe jaar om te bedenken wat u zou willen doen. Een leesclub in het Frans, Duits of Swahili? Zet een advertentie (kwastje) in dit blad of gebruik het prikbord van onze website (www.penseelstreek.nl). Wilt u uitbreiding van uw bibliotheek in de voortuin? Het bestuur wil een tiental kastjes laten maken bij de Helling. Hebt u belangstelling? Meld u even aan bij het bestuur: “KOM OP, DOE HET!”

BEWEGEN IN 2016 Bewegen is goed! Bewegen is gezond!

Bewegen moet! Van uw dokter, van uw fysiotherapeut, van de gemeente (www. sportinarnhem.nl), van de minister (www. allesoversport.nl), van uw echtgenote en van uw wijkvereniging (www.penseelstreek.nl). Op de websites van de Penseelstreek en van ons gemeentelijk Sportbedrijf Arnhem zijn al vele sportactiviteiten te ontdekken. Zo worden onder auspiciën van de Penseelstreek op zaterdagmorgen peutergymklasjes georganiseerd en op maandagavond Pilateslessen, alles in de gymzaal van Het Palet. Er zijn veel meer activiteiten in onze wijk, zoals hardloopgroepen, en fietspelotons, meest op particulier initiatief. Soms is het alsof deze activiteiten in het diepste geheim plaatsvinden en wanneer het om een besloten vriendenclubje gaat is dat prima.

Maar heel soms hoor je van dergelijke groepjes, dat ze behoefte hebben aan nieuwe leden, omdat iemand geblesseerd is geraakt, ziek of te oud is geworden of is verhuisd. Mocht u weten van een dergelijke beweegactiviteit, die openstaat voor nieuwe deelnemers, desnoods met een wachtlijst, laat het ons even weten op bestuur@penseelstreek.nl.

4 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Verjongende en vergrijzende wijk blijft populair maar ouderen krijgen het lastig

Topwijk tot ver voorbij 2035 Tekst: Artwin Nuhn

Over 20 jaar is onze wijk in essentie niet veranderd.

Gewild woongebied als altijd, met een enorme hoeveelheid zonnepanelen, dat wel. Maar in pogingen om langer in de wijk te blijven wonen, hoeven ouderen niet veel van de gemeente of woningbouwcorporaties te verwachten. Zelf creatief zijn en samenwerken wordt het credo.

“Ik denk dat jullie wijk er over 20 jaar nog ongeveer hetzelfde uit zal zien.” Beleidsadviseur Paul Stein van Provincie Gelderland – zelf woont ie in Schuytgraaf maar zijn ouders woonden lang aan de Van Heemstralaan – heeft geen spectaculaire boodschap: De Penseelstreek is gewild en blijft gewild als woonenclave, ook in 2035. De grootste uitdaging zal naar zijn idee liggen in het onder controle krijgen van het energieverbruik van het woningpark uit de jaren ’30:

prachtige huizen maar indrukwekkende vreters van fossiele brandstoffen. De provincie wil de komende vier jaar één op de acht huizen in Gelderland energieneutraal krijgen.

Dat zijn er 100.000. Een monsteroperatie. Mooi als ook De Penseelstreek erbij zit. Maar of dat lukt?! “In jullie wijk zal daar heel wat voor nodig zijn.

Meer in ieder geval dan alle daken van zonnepanelen voorzien.”

Verjongt en vergrijst

Wendy Beukhof knikt. Maar of die kwestie de komende jaren nu echt de allerbelangrijkste zal zijn, waagt zij te betwijfelen. Zelf heeft zij de woontoekomst van ouderen bovenaan haar lijstje staan. Drie jaar nu is zij wijkregisseur van Noord-West Arnhem.

Ze had de opdracht om een wijkprogramma voor de komende tien jaar te ontwikkelen. Daar komt ze niet meer aan toe. Dit jaar zal zij net als haar andere zeven collega-regisseurs stoppen met haar functie. De werkstructuur wordt weer anders. Er komen ambtenaren die het beschikbare

budget over de acht gebieden verdelen. Voor die gebieden is in totaal € 10 miljoen minder beschikbaar. Maar Wendy had al wel over die toekomst van haar wijken nagedacht.

De Penseelstreek verjongt en vergrijst tegelijkertijd. Jonge gezinnen willen graag speelruimte voor hun kinderen, een veilige route naar school, zulke dingen. Deze en een paar andere wensen van jonge gezinnen zijn niet zo ingewikkeld, meent de wijkregisseur. Maar de vergrijzing plaatst de gemeente voor een veel lastiger vraagstuk. Verreweg de meeste ouderen willen niet naar een voorziening elders in de stad wanneer hun huis te groot wordt. Liever blijven zij in hun vertrouwde wijk wonen, zeker als ze alleen zijn. Ze hebben dan ook behoefte aan kleinschalige woonzorgappartementen. Maar dergelijke levensloopbestendige huisvesting is nauwelijks voorhanden.

Verkopen

En uitgerekend nu gaat de gemeente Het Palet (het voormalige schoolge-

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 5

in. Paul Stein: “Groen is een cruciale factor in het imago van Arnhem. De wijken in Noord vormen de woonparel van de stad. Je zou geen groen moeten willen inleveren voor bebouwing.”

Dalen

bouw aan de Witsenstraat) verkopen.

De beslissing haalt een streep door de rekening van alle bewoners die vorig jaar veel energie staken in het maken van alternatieve plannen. Een deel ervan ging over de realisering van appartementen voor ouderen.

Maar of het zover zal komen… De gemeente verkoopt het pand zonder woonbestemming. Die moet de koper er zelf op zien te krijgen. Dat zal niet

“Levensloopbestendige huisvesting is nauwelijks voorhanden.

En ik vraag me af of die er wel komt” meevallen, omdat hoogspanningskabels schuin boven het perceel hangen. Vroeger was dat geen probleem.

Nu mag je op zo’n korte afstand niet zomaar woonhuizen bouwen. Dat feit maakt aankoop van Het Palet voor projectontwikkelaars een stuk minder aantrekkelijk. Of men moet de hoogspanningskabels onder de grond doortrekken. Maar dat is een erg dure oplossing.

Beetje hulp

Het wijkbestuur vindt het bij monde van Ingrid Krispijn “ontzettend jammer” dat de gesprekken met de gemeente over de herbestemming van Het Palet op niets zijn uitgelopen.

Want de woontoekomst van ouderen in de wijk geldt ook voor het bestuur als één van de belangrijkste vraagstukken richting 2035. Wendy is het daar van harte mee eens. Ouderen die niet uit de wijk willen verhuizen en hier oud willen worden, hebben eigenlijk twee dingen nodig: een beetje hulp en passende kleinschalige huisvesting. “Dat eerste lukt fantastisch”, meent Wendy. “Ik hoor daar in al mijn contacten zoveel positieve verhalen over… jullie bewijzen dat de participatiesamenleving die de overheid voor ogen heeft hier al gewoon bestaat.”

Maar dat tweede punt stemt tot sombere gedachten. De beschikbare bouwruimte in dit gebied van Arnhem is nihil. Volkshuisvesting had als het om wijkontwikkeling gaat jarenlang een zeer actieve rol in de hele stad. Maar woningbouwcorporaties zijn na alle schandalen rond megalomane bouwprojecten die niets meer met volkshuisvesting te maken hadden door de overheid terug in hun hok gejaagd. Die mogen zich nu alleen nog maar bezighouden met de sociale huursector. Bovendien zit uitbreiding van de wijk ten noorden van de Schelmseweg er wat de gemeente en de provincie betreft absoluut niet

Die overtuiging ontleent hij niet alleen aan het groenbeleid van de gemeente. Ook de migratiecijfers tenderen in die richting. Het beeld is wat complex. Dorpen in het oosten van de provincie lopen langzaam leeg.

Bewoners trekken westwaarts. Jongeren uit Arnhem trekken richting Randstad. En jonge gezinnen trekken op hun beurt weer uit het westen richting oosten, op zoek naar meer kwaliteit van leven voor hun kinderen. De meeste nieuwe bewoners in De Penseelstreek komen dan ook uit de grote steden in de Randstad. Dat zal de komende tientallen jaren nog wel zo blijven. Desondanks verwachten provincie en gemeente dat het inwonertal van Arnhem richting 2035 gestaag gaat dalen. Dus bijbouwen is niet nodig. En mocht het wel nodig zijn, dat beschikt Arnhem elders in de stad nog over voldoende andere bouwlocaties.

Zelf sturen

Voorlopig geen ouderenvoorzieningen in het verschiet dus? Wendy: “Dat zou zo maar kunnen. Maar dat wil niet zeggen dat ouderen zich dan maar moeten neerleggen bij vertrek uit de wijk. Mensen zullen nog meer samen moeten optrekken en creatief moeten zijn. Je ziet in andere steden al allerlei interessante concepten opduiken, zoals gezamenlijk zorg aan huis inkopen. Je kunt je huis verbouwen als je geld hebt. In Schaarsbergen hoor ik over mensen die onlangs besloten hun huis ingrijpend te laten aanpassen, zodat ze er langer kunnen blijven wonen.”

Ook Paul wijst op het belang van zelf sturen op wijkontwikkeling. Neem nu het fenomeen wijkwinkeltjes. Nogal wat mensen vinden het jammer dat die weg zijn uit de buurt. Maar de overheid heeft die niet afgeschaft.

Ze zijn gewoon verdwenen omdat de bewoners besloten alles bij de supermarkt te kopen. Die ontwikkeling kan worden teruggedraaid, als wijkbewoners maar zelf willen. Ook dat gebeurt elders in Nederland al.

Toen en nu

6 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Tekst en beeld: Reinier Zweers

Toen

Het zicht op de bus destijds.

Een bus-ontwerp waar je direct bij ontspant en waar je zo weer eens in zou willen stappen. En als je goed kijkt zie je dat er één huis minder staat rechts van Trix. Verder een gelukkig en vertrouwd beeld in de milde tijd van de historie.

>

Nu

<

2035

Het zicht in 2035. Trolleystad Arnhem is batterijstad geworden. Die zit in de bus, net als bij onze auto's waarschijnlijk. En het ontwerp: in 2035 vinden we dat vast heel gewoon; en de bus is ge-3D-print.

>

Het zicht van nu. Weer een trolleybus, nu evenwel iets te oversized in lengte zou je zomaar kunnen stellen.

Weer een trolley, want tussen 1997 en 2009 reed er een dieselbus op lijn 2.

Gelukkig vervangen, want een trolley ruikt niet en klinkt lekker Érnhems.

Kom, we moeten gaan

Nummer 75

DE PENSEELSTREEK

7

... van de Geheime Kamer

Beminde Parochianen, Gelovigen en Ongelovigen, Als Emeritus Kapelaan ben ik op een leeftijd gekomen dat ik wel weer eens een boek herlees. Ik loop dan langs mijn boekenkast en maak een keuze uit de daar aanwezige wereldliteratuur. En zo herlas ik onlangs 'ASTERIX EN DE BRITTEN'. Daarin komt een scene voor dat Obelix opgesloten zit in de Tower. Hij had teveel wijn gedronken en de Romeinen hadden hem in kennelijke staat aan de muur vastgeketend. Op een gegeven moment zegt de weer nuchtere Obelix tegen de Engelsman: "We moesten maar weer eens opstappen, Asterix zal wel ongerust zijn".

De Brit schudt het hoofd en vreest dat het Obelix in de bol is geslagen.

Maar Obelix staat op, schudt de ketenen achteloos af, trekt en passant de pin uit de muur en zegt "Kom, we moeten gaan". De Brit wijst ontdaan op zijn ketting en zegt: "Ik kan niet mee, ik zit vast". Obelix bevrijdt hem terstond en samen gaan ze op zoek naar Asterix.

Bij tweede lezing zag ik in deze scene plotseling maar overduidelijk de diepere laag. Het is een metafoor voor de tweestrijd in elk van ons tussen het graag willen en het niet kunnen, tussen het wegdromen en het ontwaken, beweging versus stilstand, verandering tegenover pas op de plaats. Die metafoor te mogen zien, ervaar ik als een moment van grote genade.

Dat wegdromen kennen we maar al te goed. Maar vooral ook het vastzitten, het niet kunnen verwezenlijken van die dromen. We hebben immers te maken met vastgeroeste patronen en ingesleten gewoonten.

We zijn verslaafd aan de social media, we moeten kijken naar Boer zoekt Vrouw en Heel Holland Bakt. Want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. En zo kom je aan je dromen niet toe.

Geliefde Parochianen, we staan aan de vooravond van 2016. Wellicht het jaar om nieuwe horizonten te verkennen, sluimerende talenten een kans te geven en dromen te verwezenlijken. Zoek het vooral dichtbij in kleine haalbare dingen die het alledaagse leven van mens en dier veraangenamen. Het ging Obelix immers slechts om hereniging met zijn vriend Asterix. Begin met hardlopen, leer trompet spelen bij de muziekvereniging Eendracht, vervaardig een stoommachine in de werkplaats van de Helling, leg eindelijk die modelspoorbaan aan op zolder, plant een boom, verbouw groenten in je eigen tuin, bezoek iemand waarmee u woorden had en maak het weer goed. Doe het! Stel het niet uit! Soms is er een ander voor nodig om de beslissende aanzet te geven. Welnu, om dit goed tussen de oren te krijgen scanderen wij eenmaal luide "KOM WE MOETEN GAAN".

Ik wens u een 2016 waarin de zorgen over de wereld hopelijk wat verminderen, waarin u meer tijd inruimt voor uzelf, en waarin u een aantal ketenen verbreekt en dromen verwezenlijkt. Met Obelix zeg ik U 'KOM HET IS TIJD OM TE GAAN'.

Bewerkte toespraak van Dick Tiemens, uitgesproken ter gelegenheid van het Kerstzingen op vrijdagavond 18 december 2015. De boom werd geleverd door Totaaltuin aan de Schelmseweg.

Conciërge Tonnie van de Pieter Brueghel school valt met de deur in huis: “Het is echt een mysterie. Niemand wist het, zelfs ik niet, en ik werk hier toch al twintig, eenentwintig jaar!”

“Ja, gek toch? En ik zit met mijn klas in het lokaal eronder”, vult Juf Anita aan. “We kwamen er achter toen we afgelopen voorjaar nestkasten op de gevel gingen hangen. De bedoeling was dat die van binnenuit toegankelijk zouden worden, zodat we bijvoorbeeld makkelijk een webcam konden plaatsen. Maar toen we gingen boren bleek de zoldermuur helemaal niet de buitenmuur te zijn!”

Meting wees uit dat de zolderverdieping zes meter korter is dan de verdieping daaronder.

Tussen de zoldermuur en de buitengevel moet zich dus een ruimte bevinden van zes bij tien meter. Dat is nooit eerder iemand opgevallen.

De ruimte, die al snel de Geheime Kamer werd gedoopt, staat op geen enkele plattegrond.

“Dit is het oudste deel van de school”, zegt Tonnie. “Ooit zat hier een MAVO in. Misschien zou je bij de gemeente de originele bouwtekeningen nog kunnen terugvinden. Misschien was het een ruimte die oorspronkelijk ergens voor bedoeld was maar nooit is doorgegaan, een ketelhuis of zo. Maar dat is eigenlijk niet logisch, omdat de zoldermuur helemaal potdicht is en strak afgewerkt. Er is nergens een toegang te zien. Een ander idee is dat het geld op was en er op deze manier bespaard is op de laatste vloerbalken. We weten het niet.”

Terwijl hij omhoog kijkt naar waar de Geheime Kamer zich moet bevinden, verzucht Tonnie: “Ik ben wel nieuwsgierig, ik denk er bijna elke dag aan. Misschien ga ik wel een keer een gaatje in die muur boren, zodat ik naar binnen kan kijken…”

Maartje van den Berg

8 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

“Ontmoeting moet je creËren"

Milieukundige is ie.

En specialist in duurzame gebouw- en gebiedsontwikkeling. Dat “duurzaam” schrijft hij graag in hoofdletters.

Maar wat hij vooral met zijn werk probeert is mensen te verbinden.

En dat is de komende 20 jaar heel hard nodig.

Een interview met een bevlogen wijkgenoot over Tibetaanse monniken, sociale vervlakking en de terugkeer van de tram.

Jaren geleden was hij in NoordIndia op reis met een vriend en kwam een Tibetaanse monnik tegen die een school voor Nomadenkinderen wilde oprichten maar geen geld had. Ze reisden samen met hem terug naar Nederland, namen hem een half jaar in huis, introduceerden de Boeddhistische geestelijke bij Arcadis voor cursussen projectmanagement, en haalden uiteindelijk de benodigde vier ton bij elkaar. Die school staat er nog steeds.

Wat hij met dat voorbeeld wil zeggen? “Duurzame ontwikkeling van gebouwen en landschappen is niets zonder gemeenschapszin en sociale

Tekst: Artwin Nuhn

betrokkenheid, is niets zonder het gevoel dat je samen op leeft en met elkaar verantwoordelijk bent voor de samenleving.”

Bert Krikke woont aan de Colenbranderstraat, is coach bij SML, zit er ook in het bestuur, koopt zijn fietsen bij Mantel, haalt zijn cadeautjes bij de leuke-dingetjeswinkel tegenover Albert Heijn, koopt zijn brood vaak bij de bakker, heeft zijn huis volledig gerenoveerd en geïsoleerd, en eet een stuk minder vlees sinds hij weet dat elders in Europa een gebied met een oppervlakte van anderhalf keer Nederland nodig is om al het voedsel

te verbouwen dat onze Hollandse varkens samen in één jaar opvreten.

En hij maakt zich zorgen over de sociale cohesie in de samenleving over 20 jaar.

Een duurzaamheidfreak? Bert: “Freak vind ik overdreven. Maar duurzaamheid ligt mij inderdaad wel ontzettend na aan het hart. Mijn vader was hoofd Milieu bij de gemeente Meppel. Dus ik kwam er al vroeg mee in aanraking. En ik heb een zeer maatschappelijk georiënteerde milieustudie in Deventer gevolgd en daarna beleidsgerichte milieukunde gestudeerd in Nijmegen. Dan besef je

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 9

dat het milieu-issue groter is dan dat van je huis of je straat alleen. Ik werk al meer dan 30 jaar aan duurzaamheid. Je hebt een lange adem nodig, want veranderingen in dit domein gaan langzaam. Eerst spraken we vooral over vervuiling, afvalinzameling, geluidhinder, allemaal van die harde milieu-onderwerpen. Die hebben we inmiddels aardig op orde.

Daarom kunnen we nu toekomen aan een bredere invulling van duurzaamheid. Dat daar ruimte voor is in de samenleving zegt iets over de geest van deze tijd.”

Na langdurige omzwervingen in onder andere Libanon en Polen voor zijn werk bij Arcadis en de Triodos Bank richtte Bert enkele jaren geleden 4thecity op. Rond zijn bedrijf verzamelde hij een reeks geestverwanten om allerlei prachtige projecten te draaien. Dat doen er natuurlijk wel meer. Maar Bert heeft een wat andere visie op zijn werk dan veel collega’s. “Vaak gaan die creatief los op hun projecten. Dat leidt gemakkelijk tot gebouwen die opvallen maar los lijken te staan van hun omgeving.

Ik vind dat niet goed. Gebouwen en landschappen horen ten dienste te staan van degenen die ze gebruiken. Ze moeten hechten in de stad, dus passen in hun omgeving en qua functie iets toevoegen aan het leven van burgers. Daardoor verbinden gebouwen mensen en hun omgeving met elkaar en ontstaat samenhang en cohesie. Dat is ontzettend moeilijk.

Maar als dat lukt, word ik veel gelukkiger van mijn werk.”

Mooi voorbeeld is Huis en Haard, het gebouw van de Drie Gasthuizen Groep aan de Utrechtseweg, tegenover de KEMA. Het karakteristieke zorgpand, waarvan de herbouw net is gestart, werd op de tekentafel nagenoeg in de oorspronkelijke stijl ontwikkeld, maar hoort qua techniek en interieur helemaal bij deze tijd.

Dus is het ook volledig energieneutraal met een dak van 1.200 m2 aan zonnepanelen. Bovendien was er van verzet van bewoners en omwonenden geen enkele sprake. Eerder enthousiasme.

Bert: “Ik denk dat de gemeente wel gelijk heeft als die zegt dat er aan onze wijk de komende 20 jaar eigen-

lijk niet zoveel zal veranderen. De buurt deugt, ze zit stedenbouwkundig goed in elkaar, kent veel afwisseling.

Daar hoeft dus niets aan te gebeuren, denk je al snel. Dat zal de houding van de gemeente ook wel zijn, schat ik zo in.”

ook bij met onze partners. Waarmee ik maar wil zeggen: er is absoluut behoefte aan verbinding, zonder dat het ouderwetse kneuterigheid wordt die naar spruitjes ruikt. Maar je moet die ontmoeting wel creëren, op een manier die bij deze tijd past.”

“Maar deze wijk is qua maatschappelijke klasse ook eenzijdig. En door de manier waarop de samenleving zich ontwikkelt zijn mensen vaak met zichzelf bezig. Ze ontmoeten elkaar minder. Hoe geweldig de wijk mag zijn, uit het oogpunt van gemeenschapszin laten we kansen liggen.

Laatst zag ik een gezin in een restaurant zitten in afwachting van het eten dat ze hadden besteld. Allemaal waren ze met hun telefoon bezig. Ik vind dat sociale vervlakking, een soort slaapachtige roes waarin we elkaar hebben gebracht. Die gaat ten koste van gezamenlijk gesprek en diepgang.”

“Met en voor elkaar dingen doen vind ik niet alleen leuk, ik vind het ook nodig. Want als dat niet gebeurt, krijg je een heel kille en gesegmenteerde samenleving. Zulke saamhorigheid is voor mij bovendien de basis voor duurzaamheid. Want als je niets meer met elkaar hebt en met elkaar doet, is het ook niet meer zo belangrijk om zorg te dragen voor je gemeenschappelijke omgeving.”

De gemeente, vindt Bert, heeft daar een wat traditionele visie op. Voorbeeldje: tientallen miljoenen zijn de afgelopen jaren geïnvesteerd in parkeergarages in en langs de stad.

Dat kan anders. “Ik heb in Warschau gewoond. Daar gebruikten we de auto nooit. We namen altijd een taxi of de tram. Kijk naar Freiburg. Die stad is uitgeroepen tot de meest duurzame van Europa. Openbaar vervoer is daar bijna gratis op regioschaal en wie naar publieke evenementen gaat kan gratis met het OV. Arnhem had dat parkeergeld ook in de herintroductie van gratis trams kunnen stoppen. Dan heb je minder auto’s nodig en reizen mensen veel meer samen.

Maar dat vereist groter denken en een lange-termijnvisie die meerdere raadsperiodes overstijgt.”

“Er is absoluut behoefte aan verbinding, zonder dat het ouderwetse kneuterigheid wordt die naar spruitjes ruikt” “Tegelijkertijd hebben mensen behoefte aan contact. Bij mij om de hoek bijvoorbeeld wordt ieder jaar de koningsmarkt georganiseerd. Ongelooflijk hoeveel buurtgenoten daar komen opdagen. Ze staan bij wijze van spreken om 11.00 uur al samen aan het bier. Echt ontzettend gezellig.

Kijk ook naar het succes van Eataliano. Dat restaurant is een ontmoetingsplaats geworden die een onmiskenbare functie in de wijk vervult.

En vanavond hebben we op SML een dansavond voor de club van 100; dat zijn vooral oudere leden. Veel komen uit de wijk en voetbalden 40 tot 50 jaar geleden in het eerste elftal. Als jongere bestuursleden zijn we daar

Nog een idee: ontmoetingsplaatsen voor zzp-ers in ons deel van de stad.

“Ik werk aan huis. Dat doen er veel meer in de wijk. Veel liever zou ik met andere éénpitters samen in een soort Seats to Meet in de buurt willen werken. Maar ik kan nergens heen.

Ja, naar de Jansbuitensingel, werken in een klinische kantooromgeving voor € 700,- per maand. Met een zzp-samenwerkplek bied je mensen de kans om elkaar te ontmoeten en schep je veel meer samenhang. Dit soort zaken oppakken kost tijd en energie, maar het kan en draagt bij aan de toekomstige leefbaarheid van onze wijk.”

Meer weten? Check dan eens de website www.4thecity.nl

10 DE PENSEELSTREEK Nummer 75 Heeft u (ver) bouwplannen?

Suzanne Nagtegaal helpt u uw woondromen te realiseren!

Neem voor meer informatie of een gratis eerste gesprek gerust contact op met buroBois architectuur.

Coehoornstraat 35 Arnhem info@buroBois.nl 0617454312

Bois architectuur

Van der Staaij Ambachtelijke Restauratie

Uw bent bij ons aan het juiste adres voor: Glas in lood Glas in lood tussen isolatieglas Monumentale beglazing Isolatieglas voor stalen kozijnen Isolatieglas HR++

Dun isolatieglas 10 mm dik voor monumenten Spiegels - geslepen glas Douchewanden Nieuwe authentieke ramen Beschermende voorzetbeglazing

U vindt ons in het Oosterbeekse Koningsdal.

Het adres is Utrechtseweg 172a (achter Glaskunstgalerie De Glorie), Oosterbeek.

www.vanderstaaij.nl

Onafhankelijk erkend a.p.k. keuringstation kornmann personen auto ’ s

/ campers benzine / diesel

bestel

/

Eduard van beinumlaan 2 Openingstijden: 6815 GD Arnhem ma. t/m vr. 8.00-17.30 uur tel. 026 442 51 03 Fax 026 370 25 68

H K

M

Hans Mini Klus Geen klus te klein om belangrijk te zijn

Ook voor al uw huishoudelijke klussen Voorrijtarief incl. eerste kwartier werk € 13,11 incl. BTW Werktijd wordt per kwartier berekend € 6,76 (€27,05,- p/u).

Huidige prijspijl zijn incl. BTW, excl. materiaal en toeslag voor: spoed/vies/gevaarlijk/extreem zwaar werk.

Hans Streng v. Lawick v. Pabststraat 119 6814 HD Arnhem telefoon: 06 - 22011961 internet: www.hansminiklus.nl

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 11

S92 80919798 adv240x335_001

21.01.2013 13:07:50

Pdf_Hein

Uw huis verdient het mooiste bord!

Sjiek en Sjiek Van Eckstraat 68 6814 HZ Arnhem 026-3514293

In de burgemeesterswijk in Arnhem vindt u deze gezellige winkel met prachtige Kledingcollecties van o.a. Tramontana, By-Bar en Yaya - sieraden van Jules Bean en Biba - Biologische doucheproducten - Djeco speelgoed De ‘Light of Being’-Yoga Het woord yoga betekent in verbinding zijn, samenzijn met dat wat je wezenlijk bent.

De ‘Light of Being’-Yoga is een sensitieve en meditatieve yogavorm die steeds weer uitnodigt om met je wezen in verbinding te zijn, waardoor de levensenergie weer vrij door het lichaam kan stromen.

Informatie : Willemijn de Wit 026-3704464 E mail : dewit.willemijn46@gmail.com

12 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Hoe onze wijken echt duurzaam werden tussen 2015 en 2035 en people én planet profiteerden

Van lokale zeekraal tot nanny-grannyflats Tekst: Sanne Meelker en Sebastiaan Sandijk | Illustratie: Marnix Bakker

Hoe ons wonen en werken er in 2015 eruit gaat zien? “Heel duurzaam”, luidt het antwoord van drie wijkgenoten. En zij schetsten er meteen op los. Kijk en lees mee over zelfrijdende auto’s, klinkercrunchers, lokale zeekraal, en het dubbel genoegen van nannygrannyflats.

Mobiliteit

In de laatste decennia verdwenen de auto’s langzamerhand uit ons straatbeeld. Waarom zou je een auto willen bezitten als je er voor minder geld en zorgen ook een kunt gebruiken? Zeker de jongste generatie snapt niet dat er nog wijkgenoten zijn die een eigen auto hebben. Zij roepen een auto op met hun mobiel: een éénpersoons ‘mob-pod’, een ‘duopod’ of een gezinsauto die muisstil en onbemand komt voorgereden en wacht met uitnodigend knipperende lichten. Na gebruik rijden deze auto’s zelf terug naar het dichtstbijzijnde laadstation; in onze wijk is dat de voormalige Shell-pomp. De trolleybus wordt alleen nog tijdens de spits ingezet van en naar het treinstation. De meeste ouderen pakken hun etrike om naar de stad te gaan voor een boodschap.

Meer groen tegen de hitte Doordat er steeds minder auto’s geparkeerd stonden in onze straten, kwam er plek voor andere belangrijke zaken. Alle ‘straten’ in onze wijk werden ‘lanen’ door de aanplant van bomen. Bomen houden heel veel warmte tegen en koelte vast. Dat geeft veel comfort nu onze zomers door de klimaatverandering steeds warmer worden. De extra bomen zorgen ervoor dat de Hoogkamp nog steeds één van de koelste (of moeten we zeggen coolste?) wijken van Arnhem is, hoewel het in de binnenstad met al die verticale tuinen en stadsbeken ook steeds beter toeven wordt.

Hoogkamp van het gas

In 2025 bereikten we een mijlpaal op weg naar een volledig energieneutrale wijk. De twee wijkmolens op Warnsborn wekken samen met de vele in onze daken geïntegreerde zonnepanelen voldoende stroom op voor ons eigen elektriciteitsverbruik.

Onze huizen zijn in de loop der jaren steeds beter geïsoleerd. De huizenblokken die van een volledig nieuw dak en gevel (én nieuwe kozijnen met drielaags glas) zijn voorzien, doen eigenlijk niet meer voor nieuwbouw onder. Het is de verwachting dat in 2040 de laatste huishoudens hun gasketel of hybrideketel vervangen voor een volledige lucht-warmtepomp. Liander heeft aangekondigd de gasleidingen over vijf jaar uit de grond te halen; het koper kan goed worden hergebruikt. De boiler, wasmachines

Nummer Nummer 75 75 DE PENSEELSTREEK 13

en vaatwassers anticiperen op het variabel geprijsde stroomaanbod. Steeds meer huisaccu’s worden geïnstalleerd om maximaal te profiteren van de wisselingen.

Wateroverlast

Tot 2025 voerde de gemeente Arnhem nog een beleid van verleiden, dit jaar wordt volledig bestraten van voor- en achtertuinen eindelijk verboden. Wie meer dan 10% verhard oppervlak heeft, krijgt de klinkercrunchers op bezoek. Zij verwerken de tegels en stenen uit je tuin tot gruis en vervangen ze door olivijn, hetzelfde materiaal dat sinds 2025 gebruikt wordt om CO2 af te vangen in de uiterwaarden van Arnhem. Het afkoppelen van de regenwaterafvoer en ingraven van een 1000 liter watervat voor toiletspoeling en tuinbesproeiing zijn al gemeengoed in onze wijk.

Veiligheid op straat

De veiligheid in de wijk is behoorlijk toegenomen.

Auto’s zijn tot het verlaten van de wijk begrensd op een snelheid van 25 kilometer per uur. Overstekende kleuter? De pod remt automatisch en knippert vrolijk met zijn lichten als teken dat het jochie door kan lopen. Je ziet wijkgenoten in de ochtend met een croissant tussen hun tanden en een kop koffie in de hand de wijk uit rijden. Op de Amsterdamseweg zet de autopilot er flinke vaart in en voegt zich in de treintjes van andere mob-pod’s.

Oldtimers

De Hoogkamp telt nog wel veel bezitters van oldtimers. De wijkwerkplaats onder het Jozef Israëlscomplex is vol met sleutelaars sinds het Haakon gelukt is om de motor van een oude Tesla model X in zijn 1980-Triumph in te bouwen. Degenen die het vertrouwde motorgeronk niet willen missen, mogen een beperkt aantal dagen per jaar de weg op; de Penseelstreek Classic is voor veel ‘oldtimies’ één van die dagen, weer of geen weer.

Wijkdienstkiosk

Binnenkort bemannen Henk en Els alweer tien jaar ons wijkdienstenpunt! Onvoorstelbaar hoe we het ooit zonder hen redden. Henk vertelt ons dat ze in deze jubileumweek 46 pakketjes in ontvangst hebben genomen, 16 paar schoenen naar de schoenmaker brachten (waar zij ook nog drie sleutels lieten bijmaken), negen pakken naar de stomerij deden, de maairobot in vijf tuinen loslieten (en een uur later weer ophaalden). Ook leende hij de grote soeppan uit voor een veertigste verjaardag en, vanwege het

mooie weer, twaalf paar rollerskates. De nieuwe 3d-printer is een aanwinst, vertelt Els enthousiast.

Deze loopt gelukkig niet steeds vast zoals de eerste die we samen als wijk aanschaften. Ze heeft deze week in opdracht van het repaircafé al diverse vervangende onderdelen uitgeprint voor onder anderea. een naaimachine, broodrooster en wasmachine.

Verpakkingsvrije wijk

Nieuws op supermarkt-front: het verpakkingsvrije assortiment is verder uitgebreid. Ook de verpakkingsvrij-carrousel in onze wijkdienstkiosk, waar wijkbewoners al jaren zelf hun droogwaren afhalen, wordt komende week zo ingericht dat u ook uw supermarktaankopen in uw eigen potten, bakken en zakjes kunt tappen, scheppen, persen en malen. Het heeft vast geholpen dat herbruikbare (niet-plastic) verpakkingen voor brood en groenten vijf jaar geleden verplicht werden gesteld in heel Nederland.

Mensen hebben gemerkt dat het veel oplevert in afvalreductie en relatief weinig inspanning kost om met potten en zakjes te gaan winkelen.

Voedsel met vieze handen

De nieuwe oogst zeekraal is weer verkrijgbaar. Op de Pieter Brueghelschool wordt komende week gekookt met zeekraal. De composteren-kun-je-lerenmeetup is dit kwartaal bij de AMS. (Let ook even op het goede nieuws van de bioenergie-groep: er komt een gemeenschappelijke composteerunit bij de nieuwe GFT-grinder). Verder wordt volgende week via de schoolwebsites bekend gemaakt welke eetbare planten Lidl Heijn komend voorjaar in de moestuinactie meeneemt. Dat is handig voor de planning van de wijkmoestuinen rond de drie scholen, maar ook voor mensen die in hun eigen tuin of straat voedsel verbouwen.

Penseelstreek Wijkring

Nadat het Palet tussen 2015 en 2021 zes jaar als zelfstandige woonlocatie voor jongere vluchtelingen diende en het daarna weer vier jaar leegstond, is het in 2025 toch nog gesloopt. Toen ook de hoogspanningsmasten verdwenen, kwam er letterlijk ruim baan voor het prachtige multifunctionele appartementencomplex dat er nu staat. Niet alleen de ‘ouderen’ uit onze wijk hebben hier een fijne woonplek gevonden, maar ook nieuwe generaties bewoners. Dat er ondertussen rondom de wijk op vier plekken vergelijkbare complexen zijn gebouwd door verschillende bewonerscollectieven zegt genoeg. In vergelijking tot andere wijken wordt de Penseelstreek geroemd om het warme onthaal voor nieuwe bewoners. De complexen in de Penseelstreek Wijkring (of: Wij-Kring), zoals de meeste bewoners

14 75 14 DE DEPENSEELSTREEK PENSEELSTREEK Nummer 75

haar noemen, bieden alle mogelijkheden om wonen, werken en samenleven te combineren waar de huidige generatie starters naar op zoek is. Voordeel voor de bestaande bewoners was natuurlijk dat ook zij naar Het Nieuwe-Nieuwe-Werken over konden stappen. En dat maakt de wijk wel gezelliger: niet alleen werken mensen meer thuis of in de wijk (we maken in de Penseelstreek per persoon de minste woon-werk-kilometers van Nederland), we komen elkaar ook online veel makkelijker tegen in de WijkWolk.

Nanny–grannyflats

De meeste huizen in de wijk zijn behoorlijk groot.

Dat is ook een nadeel. Tijdens de actie 'De jeugd heeft de ruimte… op de Hoogkamp' in 2028 bleek al gauw dat de snelgroeiende groep Arnhemse jongvolwassenen (studenten, afgestudeerden en jonge gezinnen) de woningen in de schilderswijken in Arnhem-Noord helemaal niet zo aantrekkelijk vonden. De huizen zijn door hun omvang relatief duur, hebben allemaal dezelfde 20ste eeuwse indeling

en maar één eigen opgang. Om de jongeren toch de wijk in te bewegen, zijn toen wat experimenten opgestart met uitbreidingen boven de oprit tussen twee woonblokken. In eerste instantie werden deze zelfstandige appartementjes vaak verhuurd aan weer populair geworden au-pairs. Veel jongeren uit China en Brazilië hebben indertijd met Nederland kennis gemaakt. Een natuurlijke ontwikkeling was de stap om de sympathieke blokwoningen (met lift) te gebruiken voor opvangoma's en mantelzorgers.

Sinds het honderdjarig bestaan van de wijk keert het tij. Niet de jongeren en mantelzorgers wonen in de ophangwoningen, maar juist de oorspronkelijke bewoners van het huis ernaast settelen zich in de voorheen als tijdelijk bedoelde huisvesting.

Enthousiast of geprikkeld? Wij willen deze terugblik wel mogelijk maken.

U ook? Kom zaterdagavond 12 maart 2016 om 20.00 uur naar Trix.

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 15

Kleine cateraars met grote smaak “Zijn wij dan een soort Galliërs? Neen!”

Als fanatiek hobbykok en smaakliefhebber, die recent de overstap heeft gemaakt naar professioneel koken, heb ik natuurlijk graag een mening over de vraag: "Hoe gaan wij over 20 jaar met ons voedsel om?"

Helaas heb ik geen glazen bol waarin ik de toekomst zie, dus met mijn mening laveer ik tussen hoop en verwachting over hoe onze voedselvoorziening er dan uitziet.

Als bewoner van deze planeet, en als oprecht SlowFood-lid, ben ik erg blij met de ontwikkeling dat we meer puur, lokaal, biologisch, eerlijk en onbewerkt voedsel eten. Ons streven naar een zo gering mogelijke impact van onze voedselvraag op het welzijn van de planeet is een groot goed. Tegelijkertijd ben ik me ervan bewust dat er inmiddels zoveel mondjes te voeden zijn, dat we niet meer zonder een grootschalige geïndustrialiseerde vorm van voedselcreatie kunnen bestaan. Hoeveel slechte dingen de Monsanto's van deze wereld ook doen, ze zorgen er wel voor dat gewassen minder kwetsbaar zijn, en meer opleveren.

Maar zijn wij - de SlowFoodies, PuurLokalen, EcoPlaza's en SimplyDeliciousen van deze wereld - dan een soort Galliërs die moedig weerstand blijven bieden aan het machtige, grote boze Rome? Neen.

Veel meer denk ik dat we van elkaar kunnen leren. En gelukkig zien we die trend al: de biologische winkels worden steeds groter, professioneler en toegankelijker. Het aanbod stijgt en –niet onbelangrijk– het prijsverschil met de 'gewone' supermarkt neemt af. En Goddank is het geitenwollensokkenimago grotendeels verdwenen...

Tegelijkertijd zie je dat producenten en winkels meer en meer inzetten op biologische, duurzame en fair trade producten. Omdat er naar gevraagd wordt.

Waar staan we dan over 20 jaar? Dat weet ik niet precies. Wel ben ik blij met de richting die we in zijn geslagen. De beweging is er, én de goeie kant op. En 'tuurlijk, het mag een tandje vlotter...

En over wat je dan kunt doen met al die mooie producten, daarover bericht ik u graag een andere keer.

“Ons eten maakt een revolutie door”

uw KookNozem, Gerhard Bathoren Weissenbruchstraat

Wij zitten vast aan een conventionele manier van productie die zorgt voor verspilling van schaarse hulpbronnen, milieuvervuiling, verlies aan biodiversiteit en gezondheidsproblemen van de mens. De meest spraakmakende initiatieven wijzen erop dat de productie van ons eten in het laboratorium ligt.

De boer van de toekomst is een nerd die door middel van geavanceerde technieken voedsel produceert. En met nieuwe technologie kun je in kaart brengen voor welke ziektes je aanleg hebt en welke voedingsstoffen je nodig hebt om je voedingspatroon zo aan te passen dat je ziektes kunt voorkomen.

Zo kun je in de toekomstige supermarkt een supplement kopen vol met op maat gemaakte voedingsstoffen. Dit supplement stop je vervolgens in je koelkast die ervoor zorgt dat je elke dag je eigen groenten en fruit vers kunt plukken. In de toekomst staat in elke keuken een 3D printer op het keukenblad naast de mixer en de waterkoker, en printen wij ons eten op basis van recepten van de topkoks van dat moment.

Eten is ook vooral beleving en er zal altijd plaats zijn voor het slow food waar ik mijn passie in heb gevonden. Ook bij de mensen voor wie ik kook zie ik waardering voor puur en eerlijk eten dat lokaal geproduceerd is. Als antwoord op de zich snel ontwikkelende technologie zoeken wij steeds meer naar veelal kleinschalig werkende producenten die teruggrijpen op eenvoudige, soms eeuwenoude processen en ingrediënten. Dat ons eten een revolutie doormaakt, is zeker en dat is wat mij ook blijft inspireren. Onze verhuisplannen naar Schaarsbergen geven ons ook de ruimte om onze eigen groeten, kruiden, honing, fruit te telen!

Een toekomst waarin wij koken met insecten, zeewier, nieuwe en vergeten graansoorten, zelfgekweekte groentes bomvol voedingsstoffen en nieuwe combinaties van geur, smaak en geluid - heerlijk!

Arno Vonk Mesdaglaan

Zin om hem in te huren voor een culinair feestje?

Bel 06-21298067 of mail gerhard@bathoren.nl.

Zin om hem in te huren voor een culinair feestje?

Bel 06-81462782 of mail vonk@me.nl.

Nummer 75

DE PENSEELSTREEK

16

Ons eten is nu al anoniem, dat zint mensen in 2035 niet meer

Voedsel verbindt Tekst en fotografie: Anjo de Bos

Hebben we in 2035 genoeg van massavoedsel? Eten we dan vooral lokale producten? De tekenen zijn er. En daar zijn ze blij mee: Jan Hassink, coördinator van Hoeve Klein Mariëndaal, en Gerard Titulaer, initiatiefnemer van Puur Lokaal in Het Dorp. Twee bevlogen wijkgenoten die producten van het land graag dichter bij de mensen brengen.

Wie weet nog waar zijn krop sla precies vandaan komt? Of waar de kip rondliep die vanavond op het menu staat? En weten kinderen nog hoe hun eten geteeld, verbouwd of verwerkt wordt? Bovenstaande vragen roepen bij mij een beeld op van lang geleden: bij oma worteltjes uit de grond halen, sperziebonen plukken, kruisbessen in een bakje doen en ’s avonds weer naar huis met een grote bos asters voor mijn moeder. Allemaal uit de tuin van opa en oma.

En dan dat vlees. Mijn ouders kochten in de Achterhoek bij de boer een kwart koe, die thuis werd afgeleverd. Dan zaten we aan tafel het vlees af te wegen en in zakjes te doen waarna het de diepvries in ging.

Hoe anders is het nu. We kunnen het hele jaar door bijna alles kopen wat we willen eten, zelfs aardbeien toe met Kerst. Appels worden verpakt per zes, met een mooi folietje er omheen, plofkippen zijn er genoeg en voor weinig geld. Waar is het misgegaan? Wanneer ben ik begonnen de voorverpakte en schoongemaakte spruitjes bij de supermarkt te kopen, in plaats van naar de boer te gaan en ze daar ongesorteerd te kopen?

Puur lokaal Gerard Titulaer herkent deze vragen, hij is opgegroeid op een boerderij. “Als er mensen op bezoek

kwamen, liet de boer trots zien hoe zijn gewassen er bij lagen. Ik zeg altijd: een boer is geen ondernemer, het is een vakman die goede producten wil leveren.”

Voedsel verbindt. Dat is het motto van Gerard.

Puur lokaal is gevestigd aan de Dorpsbrink in Het Dorp en een initiatief van Stichting Landwaard en boerencoöperatie Oregional met ondersteuning van onder andere Cordaid. Uitgangspunt is dat er een verbinding moet zijn tussen stad en land, dat globalisering plaatsmaakt voor lokaal. En dat mensen weten van welke boer het eten komt. Ook de relatie met de omgeving is van belang: als je de groente of het fruit dat je koopt van boer Piet lekker vindt, is het ook leuk om in het weekend eens bij boer Piet op de boerderij te gaan kijken. “Er zijn genoeg kritische consumenten in onze omringende wijken die op zoek gaan naar gezonde, lekkere en verse producten uit de streek en willen zien hoe en door wie hun voedsel gemaakt wordt.” Daarom omvat Puur lokaal een winkel met streekproducten, een boerenerf, een openluchtmarkt, een bakkerij en een restaurant waar gekookt wordt met producten uit de omgeving en waar (ouderwetse) recepten uitgewisseld kunnen worden.

“Wie weet nog waar zijn krop sla precies vandaan komt? Of waar de kip rondliep die vanavond op het menu staat?”

Hoe wordt de buurt daar bij betrokken? Gerard: “Je kunt lid worden van de coöperatie. Je hebt dan ook inbreng via de ledenvergadering en je krijgt kortingen. Daarnaast kun je financieel participeren: je investeert door deelnemers een aantrekkelijke rente in de vorm van producten aan te bieden. En als

Nummer Nummer 75 75 DE PENSEELSTREEK 17

laatste is de community-gedachte belangrijk: vrienden of ambassadeurs die uitdragen dat voedsel weer terug moet naar de mensen en uit de anonimiteit moet komen.”

Hoeve Klein Mariëndaal

Bij de wandeling naar Hoeve Klein Mariëndaal wordt meteen duidelijk dat het niet alleen maar een theeschenkerij is. Er lopen dieren, er zijn bijenkasten, er is een groentetuin en bij binnenkomst zie je rechts achterin een hoek waar producten van het land worden aangeboden. Er kan een abonnement op voedselpakketten worden genomen, maar die lopen niet meer zo hard. Jan Hassink: “We hebben concurrentie. Maar belangrijker nog is dat mensen graag zelf willen kiezen wat er in zo’n pakket zit en dat kan nu niet.”

Volgens Jan is er veel beweging in voedselbeleving. “Voorheen voerde biologisch voedsel bij kritische consumenten de boventoon.

Nu maken die de beweging naar lokaal en authentiek. Ik zie bovendien dat mensen graag willen helpen en zelf meer actief zijn met verbouwen van groente. De roep om gezond, onbespoten, vers en smakelijk voedsel wordt steeds luider.” Daar probeert Jan met de Hoeve Klein Mariëndaal creatief op in te spelen. “Een idee zou kunnen zijn om hier een food community te starten waar mensen lid van kunnen worden en zo gezamenlijk bepalen wat er geteeld gaat worden.” Onderzocht wordt bovendien of een oogsttuin voor mensen uit de buurt bestaansrecht heeft.

Ook denkt Jan aan het uitbreiden van het aantal dieren bij de zorgboerderij. Zo zouden schapen en varkens kunnen zorgen voor wol en vlees. Het telen van kasgewassen is niet aan de orde. De boerderij is immers Rijksmonument. Het gebouw is aan strenge eisen gebonden. Daar passen kassen niet in. Wel is het plan om met de wijngaard in landgoed Mariëndaal samen te gaan werken.

De Hoeve heeft daarnaast ook een groep mensen met dementie die zich bezighoudt met werkzaamheden in de groentetuin. Dat is belangrijk, omdat je bij deze groep vaak ziet dat voeding niet meer zo’n belangrijke plaats inneemt. Uit onderzoek is gebleken dat als ze samen werken, samen oogsten en samen de lunch maken en daardoor veel meer met voedsel bezig zijn, ze ook veel gezonder gaan eten. Ook hier geldt: voedsel verbindt.

Foto boven: Gerard Titulaer, initiatiefnemer van Puur Lokaal Foto onder: Jan Hassink, coördinator van Hoeve Klein Mariëndaal

Kwestie van perspectief…

Puur Lokaal richt zich vooral op het produceren van goede en gezonde producten. Hoeve Klein Mariëndaal daarentegen wil vooral een beschermde werkplek voor mensen met een beperking bieden. Maar het wil via allerlei activiteiten ook mensen in contact brengen met het platteland en land- en tuinbouw een nieuwe plaats helpen te geven in de lokale samenleving.

18 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

NWWI

201 4

MAKELAARS

WID BM

MAKELAARS

#trots

DE MEER VOOR MINDER MAKELAAR BEL ONS NIET ALS U EEN TRADITIONELE MAKELAAR ZOEKT! VELPERPLEIN 11 (NAAST DE MEDIAMARKT) 6811 AG ARNHEM 026 - 750 2 750

NIEUWE TIJDEN

INFO@OPENMAKELAARS.NL WWW.OPENMAKELAARS.NL

Sleutel & Slotenservice

NWWI

MAKELAARS

Inbraak beveiliging

Inbraakwerende veiligheidssloten met SKG keurmerk voor deuren, schuifpuien, ramen en dakvensters.

Cilindertrekken, de nieuwe inbraakmethode!

Vervang uw cilinders voor de nieuwe serie, vanaf € 38,- p.st.

Buitenverlichting, met schemerschakelaar of bewegingsmelder.

NIEUWE MORAAL

NIEUWE GEWOONTES

Garage cranevelt • • • • •

onderhoud en reparatie van alle merken auto’s laswerk grote en kleine beurten rep. van schade-auto’s apk

eduard van beinumlaan 2 6815 gd arnhem tel 026 - 4458214/4425103 fax 026-3702568

Alarmsystemen met automatische doormelding naar bijvoorbeeld uw mobiele telefoon.

Lengtes inkorten v.a. € 8.50, Rits vervangen v.a. € 10,Tailleren v.a. € 12,50, Mouwen inkorten v.a. €12,50

Muller Techniek Arnhem

Inbreng en verkoop van 2e hands damesmode

Al meer dan 30 jaar beveiligingsspecialist Gratis vrijblijvende offerte

Bakenbergseweg 11-1 6814 MA Arnhem Telefoon (026) 351 06 31 Email info@mtabeveiliging.nl

Dinsdag gebracht, donderdag ophalen Donderdag gebracht, dinsdag ophalen Contact: (naast Mantel) Tel: 026-3794415 www.madebyestrella.nl info@madebyestrella.nl

van Lawick van Pabststraat 97

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 19

BEZOEKADRES

Mercatorweg 18 6827 DC Arnhem

T F

+31 (0)26 384 01 84 +31 (0)26 384 01 80

POSTADRES

postbus 5235 6802 EE Arnhem

E I

info@gldgrafimedia.nl www.gldgrafimedia.nl

Met Valorcoaching beter in balans Inspiratie Energie Stresspreventie Privé en op werk drs. Else van Hensbergen Callunastraat 46 Arnhem 06 174 954 51 elsevanhensbergen@valorcoaching.nl

ELKE DAG EEN BELEVENIS KDV Wiplala - Van Lawick van Pabststraat 69

KDV Petteflet & BSO Zaza - Colenbranderstraat 15

dagopvang buitenschoolse opvang 0 tot 12 jaar uitdagende binnen- en buitenruimten afwisselende activiteiten professionele medewerkers 0900 - 235 75 27 skar.nl

20 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Extreem weer neemt de komende jaren toe. En de kuil zucht.

Hoog en droog of toch natte voeten?

Tekst: Maartje van den Berg

“Op maandag 28 juli 2014 reed ik naar huis en zag in de verte boven Arnhem een inktzwarte lucht hangen. Net toen ik dacht: ´Oei, dat ziet er uit als een stevige bui´ belde mijn vrouw om te zeggen dat de oprit al blank stond en het water van alle kanten het huis begon in te stromen. Ze had de brandweer al aan de telefoon gehad, maar die kwamen voorlopig nog even niet omdat ze te druk waren - en nu wist ze toch echt even niet meer wat ze moest doen. Het parket stond inmiddels blank.”

Zo begint het verhaal van Hans Nillesen, één van de bewoners van het diepste deel van de kuil in de Bakenbergseweg. Hij woont er al 23 jaar, en heeft in die jaren vaker wateroverlast meegemaakt. Soms wel een paar keer per jaar. Maar nooit eerder was het zo ernstig als die bewuste maandag in de zomer van 2014.

Extreem weer “Er zijn natuurlijk ook andere vormen van wateroverlast in de wijk”, zegt Koen Eggermont, die vanuit het bestuur van de wijkvereniging nauw bij het onderwerp betrokken was en in de Rembrandtlaan woont. “Mijn eigen kelder bijvoorbeeld is erg vochtig en soms ook

wel echt nat, maar dat heeft te maken met grondwaterstroming hier de helling af richting Sonsbeek.

Dat kan blijkbaar heel lokaal zijn, een soort ondergrondse riviertjes. Maar waar het in dit geval om gaat is wateroverlast die ontstaat door extreme buien. Dan valt er zo veel water in korte tijd dat het niet goed in de bodem weg kan zakken, en ook de riolering en andere vormen van afwatering overvol raken.

Daardoor kan het water dan nog maar één kant op: afstromen over de straten, alles tegelijk op weg naar het laagste punt.”

Ravage Ook Marieke van de Pol, de naaste buurvrouw van Hans aan de Bakenbergseweg, kan zich maandag 28 juli 2014 nog goed herinneren.

Zij was op vakantie, en de Arnhemse waterhoos leverde heel wat stressvolle telefoontjes op tussen Zuid-Frankrijk en Nederland.

Doordat haar huis op het laagste punt ligt, stroomde daar al snel het meeste water bij elkaar. De brandweer, die uiteindelijk kwam toen de ergste regen voorbij was en elders in de stad de hoogste nood gelenigd was, begon als eerste met het leegpompen van de kelder.

“Een kelderraampje aan de voorkant bezweek onder de druk van het water”, zegt Marieke. “Toen stroomde het meteen 60 tot 70 centimeter diep de kelder in. Bij de buren begon het water op die

hoogte uit de keldermuren te stromen. Ondertussen stroomde het water in ons huis ook niet meer alleen in de kelder, maar als een beekje via de gang, door de keuken, de garage in. Mijn lieve schoonouders hebben nog waterstofzuigers gehuurd om zoveel mogelijk op te ruimen. Maar toen we een week later thuiskwamen wat een ravage.” Alles was vochtig en overal lag modder. De vloerbedekking in de kelder was helemaal vol water gezogen en moest vervangen worden en de spullen - van de ski´s tot de wasdroger - waren allemaal nat, kapot en onbruikbaar. “De verzekeringsexpert die langs kwam was heel snel klaar, er was niet veel meer aan te redden.

Gelukkig was alles gedekt. We hebben aanhangers vol naar de stort gereden.”

Onderzoeksrapport Deze bui was zo extreem dat de gemeente Arnhem een onderzoek startte. In het rapport wordt de situatie als´Praktijk Stresstest´ bestempeld - misschien een logische term voor een gemeentelijke adviseur, maar niet erg troostrijk voor de getroffen bewoners. De gemeente concludeert dat wateroverlast door de prachtige heuvelachtige ligging van onze wijken nooit helemaal te voorkomen zal zijn. En dat er de komende 20 tot 30 jaar zal worden gewerkt aan het oplossen van de problemen, maar dat

Nummer Nummer 75 75 DE PENSEELSTREEK 21

moet wel zoveel mogelijk binnen de bestaande kaders en budgetten gebeuren. Vooral bij reeds gepland groot onderhoud zal dan bekeken worden wat er mogelijk is. Het gaat in het geval van onze buurten om een beperkt aantal woningen, schatten Hans en Marieke. “Maximaal 15, aan de Bakenbergseweg en het daar direct achter gelegen deel van de Van Heemstralaan.”

Mede daardoor heeft het voor de gemeente niet de hoogste prioriteit.

Toekomstscenario´s Het KNMI brengt klimaatscenario´s uit voor Nederland, en concludeert daarin dat onder invloed van het veranderende klimaat er in de komende decennia vaker extreme buien zullen zijn, en tijdens die buien zal er ook meer water vallen.

Dat is geen goed nieuws voor de bewoners van de kuil in de Bakenbergseweg. Hans: “Het eerste jaar dat wij hier woonden, 22 jaar geleden, hadden we meteen onze eerste overstroming te pakken.

Gelukkig alleen in de tuin en lager gelegen garage, maar we keken natuurlijk wel even raar op. Het is de afgelopen twee decennia erger geworden; de laatste jaren hebben we wel vaker met klamme handen staan kijken, dat het water net onder de drempel bleef staan. En ook bij ons was de schadeafhandeling van de bui in juli 2014 prima, wij hoefden niet eens zelf naar de stort te rijden - de verzekering zorgde voor acht sterke mannen die huis, garage en zwembad in een paar dagen schoon maakten en opruimden. Maar de schade aan begane grond en kelderinventaris was er niet minder om, en ik vraag me af of het zo coulant blijft als we in de toekomst vaker zouden moeten claimen.” Marieke beaamt: “Het staat bij ons een paar keer per jaar tegen de garage. En het

voelt gewoon niet fijn - je maakt je zorgen over je huis. Onveilig, in zekere zin.”

Oplossingen Wat is er aan te doen? Tja… Er zijn een heleboel lapmiddelen. Hans en ook een aantal van zijn buren hebben hun oprit wat opgehoogd, waardoor er als het ware een kleine drempel ontstaat die het water wat langer op afstand houdt.

Vergelijkbare oplossingen zijn hogere drempels bij de voordeur, tegels op de vloer van de hal in plaats van parket, gebarricadeerde kelderraampjes, en dichtgestopte ventilatiegaten. Lastig bij dit soort lapmiddelen is dat sommige oplossingen tot verplaatsing van het probleem zouden kunnen leiden.

Marieke: “Wij hebben allerlei ingrepen overwogen op ons eigen terrein. Maar ja, als het water daardoor alleen maar sneller bij de achterburen terecht komt, en die vervolgens met de problemen zitten, dan lost het voor niemand iets op.”

Extra putten In de kuil van de Bakenbergseweg zijn bij recent onderhoud extra putten aangelegd. Die hebben bij dit soort extreme buien echter beperkt effect omdat alle afvoeren dan al vol zijn. De gemeente heeft nog wel wat andere ideeën, waarvoor dus helaas naar het lijkt voorlopig geen budget beschikbaar is. Het gaat dan bijvoorbeeld om aanleg van nog meer putten, op meer plaatsen, en eventueel ook van een ander type, bijvoorbeeld bezinkputten of roosters gevuld met grint waardoor het water sneller in de bodem kan wegzakken.

Ook een mogelijkheid is het (deels) weghalen van de hoge stoepranden langs de middenberm van de Bakenbergseweg, en het misschien (deels) verlagen van die midden-

berm, waardoor water daar makkelijker heen kan stromen en in de grond kan wegzakken. Koen: “Al die oplossingen helpen een beetje, maar ook als we ze allemaal zouden nemen, zouden ze het probleem niet oplossen.”

Hogerop Hans denkt ook dat het uiteindelijk allemaal niet veel zal helpen.

“Misschien inderdaad wel bij de wat minder heftige buien. Maar als het echt hard regent is het nu eenmaal zo dat in onze kuil heel veel water in hele korte tijd bij elkaar stroomt. Volgens mij kunnen we dat probleem alleen verminderen door het water al eerder op te vangen of tegen te houden, hogerop op de hellingen dus. Hoe dan ook vind ik wel dat we al het mogelijke zouden moeten doen om te voorkomen dat al dat water in een noodtempo het laagste punt opzoekt en daar weer voor problemen zorgt.”

De Bui Even wat feiten. Op 28 juli 2014 viel in Arnhem-Noord binnen tweeënhalf uur tussen de 80 en 130 mm regen. Dat is méér dan normaliter gemiddeld in de hele maand juli (ongeveer 70 millimeter in onze regio).

Dus: een hele maand regen samengepakt in 150 minuten.

Filmpje kijken?

Kijk op de website voor twee filmpjes van de extreme wateroverlast op de Bakenbergseweg op 28 juli 2014.

22 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

De Plek Eigen stroom in 2035 Daar staat hij dan: de nieuwe windmolen van onze eigen coöperatie 'Hoogkamp Winst'. Glimmend tussen Schelmseweg en Breitnerstraat. De wieken langzaam draaiend, proberend de ontheemd rondvliegende kraaien slow te meppen: een vrijwel kansloze missie. Ambivalent kijk ik naar de draaiende schaduwen over het veld; het voelt toch anders dan voorheen: zo'n molen van jezelf in plaats van anonieme draden. Maar goed, ik kijk er niet op uit, want ik woon om de hoek verderop aan de Mauvestraat. Dat was dan ook even een puntje… en in de coöperatie-in-spe is hierover stevig gedeald. Maar met een veto-recht voor de bewoners van de Breitnerstraat én winstopslag voor deze straat is ie er toch gekomen. En nu hebben we eigen keurige energie voor heel de wijk en het overschot wordt verkocht aan andere Arnhemse wijken: fijne handel. Ik denk dat ik thuis even goed ga stroomtrekken.

Reinier Zweers

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 23

Themaochtenden in 2016

Alle bijeenkomsten vinden plaats in de Bakermat. De lezing begint om 10.15 uur. De kosten bedragen 3 euro (inclusief koffie).

Dinsdag 8 maart: De Hoge Veluwe, ik zie, ik zie… wat jij ook kunt zien Atze Oskamp is bioloog, hij werkte in het onderwijs en bij de gemeente Apeldoorn. Tegenwoordig is hij onder andere natuurgids en geeft hij cursussen. Aan de hand van zichtbare sporen zal hij in vogelvlucht over de lange geschiedenis van de Hoge Veluwe vertellen. Al gauw komt hij uit bij de Hoge Veluwe nu: een museum van landschappen. In elk van die landschappen zijn bijzondere soorten organismen te zien. Maar de lezing zal vooral gaan over de manier waarop levende wezens in die landschappen leven en overleven. Daarbij gaat het er altijd om hoe ze eten, zich voortplanten en zich beschermen; vaak ook met behulp van samenwerking en communicatie. En dat is soms heel spectaculair!

Dinsdag 12 april: Altaj, het "Russisch Tibet" Elena Bronikova vertelt u over één van de wonderbaarlijkste plaatsen in de wereld: Siberische Altaj. Ze illustreert haar verhaal met beelden en muziek. Altaj ligt in het centrum van Azië, op het kruispunt van verschillende staten en culturele werelden. Men noemt het ook wel Russisch Tibet met het hoogste punt van Siberië: de berg Beloecha (4506 m). Het land van het sjamanisme, het Russisch Orthodoxe geloof, de Islam en het Tibetaans Boeddhisme.

Het land met een bijzondere energie. "In Altaj straalt de aarde de zuiverste hartenergie in geur en kleur uit en werkt diep genezend in op de mens in zijn totaliteit. Alles wat door deze energie wordt aangeraakt, geneest.”

Dinsdag 10 mei: Bomen met andere ogen Denkend aan Arnhem doemt al snel de bosrijke omgeving op en natuurlijk het prachtige Sonsbeekpark met zijn talloze in- en uitheemse bomen. Hoe kijken wij naar al die bomen? Vormen ze een vanzelfsprekend onderdeel van het parkdecor en genieten we simpelweg van hun aanwezigheid? Kunstenaars kijken vaak met opvallend andere ogen en hun blik kan de onze intensiveren en verrijken. In haar lezing neemt kunsthistoricus Marie-José van Beckhoven ons mee in een poëtische rondgang langs hedendaagse kunstwerken waarin bomen centraal staan. En ze doet verslag van de achterliggende motieven en inspiratiebronnen.

Dinsdag 14 juni: Sonsbeek 2016, TRANSaction Fleur Junier, als kunsthistorica gespecialiseerd in hedendaagse kunst, bereidt ons voor op de tentoonstelling SONSBEEK 2016 TRANSaction die begin juni 2016 wordt geopend. Het is de elfde editie van de internationale beeldenmanifestatie, georganiseerd door Stichting Sonsbeek Internationaal. Ruangrupa, een collectief van kunstenaars, architecten en historici uit Jakarta, is ditmaal verantwoordelijk voor de artistieke invulling. De manifestatie staat in het teken van ‘transactie,’ in poëtische en filosofische zin. In deze editie, die nadrukkelijk ook op andere plekken dan alleen in het park plaatsvindt, is inbedding in de stad en interactie met haar bewoners essentieel.

24 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Met bonzend hart stap ik uit de trein. Ik ben op Arnhem Centraal. Het is zeventien jaar geleden dat ik voor het laatst in mijn geboortestad was. Zoals zoveel stadgenoten was ook ik de oorlog van ’18 ontvlucht.

De jubelende verhalen over de wederopbouw van de mooiste wijk van Arnhem waren zelfs doorgedrongen tot in de States en veroorzaakten bij mij een golf van heimwee. En het speciale arrangement waarmee ik de wijk kon bezoeken, gaf de doorslag.

Dus hier sta ik dan. De zon schijnt. Het destijds zo futuristisch aandoende station is niet veranderd.

Grappig dat het er nu alweer ouderwets uitziet, dat golvende lichtblauwe gewelf. Maar ik vind het nog steeds mooi. Ik houd mijn pols tegen de scanpaal.

Ik realiseer me dat ik achttien jaar geleden nog heb meegedaan aan een protestactie tegen het chippen van mensen, hier, op ditzelfde stationsplein.

Inmiddels is de personal chip (PC) zo ingeburgerd dat niemand er nog moeilijk over doet. Een vriendelijke stem zegt dat mijn vervoermiddel op me wacht aan de Sonsbeekzijde.

Buiten het station staan verschillende blauwe transmobielen. De kleur doet denken aan de oude lijn 2 richting de Hoogkamp, al is die allang uit het straatbeeld verdwenen.

Er is wel meer veranderd.

De gebouwen lijken niet te worden onderhouden.

Ik zie kapotte ruiten, afgebrokkelde muren.

Ongetwijfeld overblijfselen van de oorlog. Fietsen zie ik niet, noch auto’s. Het straatbeeld wordt bepaald door deze zachtjes zoevende, lichtblauwe, zelfsturende vervoermiddelen waarin goedgeklede en weldoorvoede mensen zitten.

De voetgangers zien er aanmerkelijk minder goed uit: mager en sjofel gekleed.

Een aantal heft bedelend zijn hand op. Ik houd haastig mijn pols voor de scanner.

Eén van de vehikels licht op, Ik stap er in. Dezelfde vriendelijke stem heet me welkom in Arnhem en wenst me veel plezier op mijn Penseelstreek-route.

Onherkenbaar

De transmobiel glijdt schrijnende armoede af. Bij de hoek met opgebouwde wijk voor de poort s wordt gescan Het contras bloemenpe wijk glijden sjiek geklede halen. Alles in Mijn eigen tran tuinen in deze b schepje. Ik ben zo de grond te de tui

hetzelfde

Nummer Nummer 75 75 DE PENSEELSTREEK 25

over de Amsterdamseweg langs afgebladderde huizen naar boven en slaat rechtsaf de Bakenbergseweg op. Ook hier is de e goed zichtbaar. Magere kindertjes scharrelen rond de flats. Een paar jongetjes trappen tegen een lekke bal. Ik wend mijn blik de Izaak Evertslaan stopt mijn voertuig voor een poort. Een hoog hek markeert de scheidslijn tussen de verwoeste stad en de k. Vanwaar die poort en dit hek? Er staat een aanzienlijke rij voor de poort. De Penseelstreekroute is kennelijk populair. Als ik sta, schuift het raampje van mijn transmobiel naar beneden. De vriendelijke stem vraagt mij nogmaals om mijn PC. Mijn chip nd en even later zwaait het zware hek open. Ik mag naar binnen. st met de straten waar ik zojuist door heen gleed, is overweldigend. De Bakenbergseweg ligt er blakend bij. Het slingerende erk in de middenberm, de bomen, het voelt als thuiskomen. Het grote verschil met vroeger zijn de transmobielen die door de n. De Pieter Brueghelschool staat er nog steeds en zo te zien is de school net uit. Geen magere armoedige kinderen hier, maar e mollige meisjes en jongens, spelend met drones en robohondjes. Voor de school staan rijtuigjes klaar om de kinderen op te n een heel bedaard tempo. nsmobiel glijdt verder. Wat me opvalt zijn de perfecte tuintjes voor alle huizen. Terwijl ik de bult af glijd, vertelt de stem dat de buurt onderhouden worden door robots. Natuurlijk. Dan valt mijn oog op een wat oudere man, die in zijn tuin hurkt. Met een o benieuwd hoe het is om hier nu te wonen dat ik op de stopknop druk. Ik stap uit en loop op de man af. Hij is bezig plantjes in e zetten. Op zijn broek zitten grasvlekken, zijn nagels hebben rouwrandjes. “Goedemiddag meneer, wat leuk om te zien dat u in in werkt.” De man reageert niet, hij werkt door. Ik probeer het nogmaals. “Meneer, kunt u mij vertellen hoe het is om nu hier te wonen?” Geen reactie. Hij draait zich verder van mij af. Dan zie ik in zijn nek het klepje. Het is geen mens. Het is een droman. In de States alleen beschikbaar voor de superrijken. Maar zo levensecht als dit exemplaar had ik ze zelfs daar nog niet gezien.

Enigszins teleurgesteld loop ik terug naar mijn transmobiel. Ik snak naar enig menselijk contact. De stem in de transmobiel maant me vriendelijk te blijven zitten, wil ik de hele tour kunnen doen binnen de gestelde tijd.

Maar ik hoef niet de hele tour te doen. Ik wil graag ervaren, voelen hoe het hier nu is. Het voertuig slaat rechtsaf de Frans Halslaan in, gaat via de Van Ruisdaelstraat naar de Colenbranderstraat. En overal zie ik hetzelfde beeld. De huizen zijn nog steeds zoals ze er in mijn herinnering uitzien. De tuintjes zijn perfect. De stoepen blinkend schoon. Af en toe staat ergens een droman te werken. De stem vertelt hoe deze wijk met veel inspanning in oude staat is hersteld. En toch ontbreekt er iets. Langzamerhand wordt het me duidelijk. Het lijkt alsof de ziel uit de wijk is. Ik zie nergens een wanklank, nergens iets dat het perfecte beeld verstoort. Het geeft me een heel onbehaaglijk gevoel. Waar zijn mijn oude buurtbewoners gebleven? Waar is het overhangend groen, het zwerfvuil, waar zijn de hangjongeren?

Via de Jacob Marislaan glijd ik de Jan Vethstraat in. Mijn hart klopt sneller. Ik ben bijna in mijn oude straat. En dan is daar de Mesdaglaan. De perfecte versie van vroeger. Onherkenbaar hetzelfde. Dan zie ik een bekend gezicht: mijn oude overbuuf staat in haar tuin, met een snoeischaar. Ik spring dolblij uit de rijdende transmobiel die met een schok tot stilstand komt.

Ik roep haar naam, roep hoe blij ik ben haar te zien. Ze reageert niet. Ze blijft bezig met haar hortensia.

Met een schok komt het inzicht. Wat ben ik naïef geweest. Dat arrangement, die rij voor de poort, het hek om de wijk... hier woont niemand. Arnhem heeft nog steeds een Openlucht Museum. Het grote verschil met vroeger is de locatie. Ik stap in mijn transmobiel en sluit mijn ogen. Laat me verder meenemen op deze tour, met in mijn hoofd de beelden van vroeger.

Marie-Louise Markhorst

26 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Architecten blikken samen vooruit in de tijd

Ruimtelijke royaliteit met aandacht voor detail en kwaliteit blijft

Tekst: Jeanne Ram | fotografie: Marie-Louise Markhorst

Hoe zullen onze wijken zich de komende 20 jaar ontwikkelen? En hoe zullen zij er tegen die tijd uitzien? Vier architecten die hier wonen en vaak ook werken laten daar hun licht over schijnen. Waterdichte voorspellingen hoeven we niet te verwachten. Wat dan wel? Een serieuze én speelse zoektocht van vier buurtgenoten in een levendig debat.

Maar eerst vraag ik hen waarom ze hier zelf zijn komen wonen.

Ed Joosting Bunk: “Ik ben hier vooral komen wonen voor het groen. Ik vind de bomen en de ruime groenbermen met bloeiende bollen bijvoorbeeld fantastisch. Deze ruimtelijke royaliteit is heel aantrekkelijk.”

Bart Weusten: “De wijk vertoont veel samenhang in architectuur met voornamelijk robuuste, degelijke jaren 30 woningen met metselwerkdetailleringen. De aandacht voor detail en kwaliteit spreken mij aan. Veel woningen hebben een bepaalde mate van overmaat, waardoor be-

woning flexibel kan worden ingevuld: kleinere of grotere huishoudens, maar ook werken aan huis behoort tot de mogelijkheden.”

Annemieke Molster: “Ik vind het in alle opzichten fijn om hier te wonen. De wijk heeft zoveel sterke elementen: de rust, het stratenplan met hoogteverschillen, de bosrijke omgeving en de parken. Bovendien zit je dichtbij het centrum en het station. Ook de benodigde basisvoorzieningen zijn voorhanden, zoals scholen, winkels, medische zorg en sportvoorzieningen.”

Alberto Kerkhof: “Acht jaar geleden ben ik hier komen wonen, samen met mijn gezin. Het bevalt ons uitstekend.

De keuze voor deze wijk was niet moeilijk. Alle positieve aspecten zijn al genoemd. De combinatie van landschap, stedenbouw en architectuur geeft de wijk kwaliteit.”

In welke opzichten kan de kwaliteit van de wijk onder druk komen te staan?

Bart: “Ik vind de invloed van het verkeer best groot. Het verkeer is heel bepalend voor het straatbeeld. Als je kijkt naar de Bakenbergseweg zie je een breed profiel met een middenberm, een fietsstrook waarvan men het nodig vond om die uit te spreken in kleur, vervolgens

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 27

den op accupakketten, maar tussendoor worden bijgeladen via de bestaande infrastructuur.

Als de proef succesvol is, zijn op termijn geen bussen op gas meer nodig en heeft Arnhem in de toekomst volledig elektrisch busvervoer met alle voordelen van dien: geen uitstoot van luchtvervuilende stoffen, klimaatneutraal, stil en betrouwbaar maar ook flexibel omdat de bus buiten het leidingennetwerk kan. Met deze nieuwe techniek zullen we denk ik de komende decennia gebruik gaan maken van de draadloze trolleybus, op steeds grotere delen van het traject.”

Bart: “Hoe eerder de bovenleidingen verdwijnen, hoe beter. Ze zijn duur, niet mooi en ze nemen openbare ruimte in.”

“Soms denk ik dat ze min of meer dood gesnoeid worden”

een doorlopende parkeerstrook. Het heeft met de sfeer van een jaren 30 wijk helaas niet veel te maken. Natuurlijk dwingt de toename van het verkeer en de daarmee gepaard gaande verkeersveiligheid tot het nemen van maatregelen. Maar ik zou graag willen dat daarbij meer gekeken wordt naar de sfeer van de wijk, historisch gezien. Het lommerrijke karakter van weleer zou meer meegenomen moeten worden in het straatbeeld. Dat zou een toegevoegde waarde zijn.”

Ed: “Je zou dat lommerrijke karakter kunnen versterken door meer ruimte voor groen te creëren met bijvoorbeeld een bredere middenberm waardoor de bomen meer ruimte krijgen. Wat verkeersveiligheid betreft valt het mij op, dat het huidige straatprofiel eerder uitnodigt tot versnellen dan tot vertragen. Daardoor kunnen er gevaarlijke verkeerssituaties ontstaan, vooral met trolleybussen.”

Zou de trolleybus over twintig jaar nog in het straatbeeld te zien zijn?

Annemieke: “Niet de bestaande trolleybus. De gemeente Arnhem is eind 2014 gestart met het project ‘Trolley 2.0’ waarbij als proef trolleybussen zonder bovenleiding rij-

Ed: “Daarbij komt dat de bomen nu elk jaar weer gesnoeid moeten worden tot 6 meter hoogte en dat ziet er niet uit. Ze hebben hierdoor niet meer hun oorspronkelijke vorm. Soms denk ik dat ze min of meer dood gesnoeid worden.”

Alberto: “Wat mij vooral bezighoudt is duurzame huisvesting, hoe daarmee wordt omgesprongen en de gevolgen ervan. Ik neem als voorbeeld een aantal huizen hier in de buurt met oorspronkelijk stalen kozijnen. Nu zie je steeds vaker dat men niet meer kiest voor de kwaliteit en uitstraling van staal. De één gaat voor aluminium, de ander voor houten kozijnen, al dan niet met verschillende vlakverdelingen. Naar mijn mening horen bij dit type huizen stalen kozijnen met de bijbehorende verhoudingen en proporties.”

“In mijn vak houd ik mij onder meer bezig met herbestemming van (monumentale) gebouwen waarbij uiteraard ook het streven naar duurzaamheid aan de orde is.

Als het gaat om duurzaamheid kun je ervan uitgaan dat er de komende 20 jaar veel gaat veranderen. Energieneutraal bouwen heeft de toekomst. Even ter verduidelijking: in 2020 moeten alle overheidsgebouwen en nieuwbouw bijna-energieneutraal zijn en in 2045 alle bestaande bouw. Dat ligt vast in Europees en Nederlands overheidsbeleid.”

“Dan moet je heel goed nadenken hoe je dat gaat doen. Ik had het zojuist over marginale dingen in onze wijk. Maar als men bijvoorbeeld gevels moet gaan isoleren ontstaat het risico dat elk huis en gebouw er anders uit komt te zien. Voor mij is de belangrijkste vraag: hoe kunnen we het beeld vasthouden dat er is.”

Annemieke: “Je zou een concept kunnen ontwikkelen

28 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

waarmee je een bepaalde homogeniteit probeert te waarborgen, een soort ‘toolbox openbare ruimte’.”

Bart: “Je ziet soms ook dakkapellen die niet mooi zijn uitgevoerd. Sommige huizen hebben twee dakkapellen die niet eens op elkaar lijken. Misschien zou je een soort supervisor moeten hebben of een kwaliteitsteam bij wie je advies kunt inwinnen als je bepaalde stappen wilt zetten. Uiteindelijk moet je gezamenlijk proberen tot een optimale kwaliteit te komen binnen de randvoorwaarden.”

Ed: “Dan moet je eerst goed omschrijven wat er onder kwaliteit wordt verstaan. Misschien kijken wij er als professionals heel anders tegen aan dan de bewoners.”

Over bewoners gesproken, specifiek de ouderen in onze wijk. Ouderen zijn steeds vitaler en willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Dat biedt kansen voor nieuwe impulsen in de wijk. Welk gebouw of welke plek zou hierin een rol kunnen spelen?

Annemieke: “Ik denk bijvoorbeeld aan de C-banen van Tennisvereniging De Hoogkamp die nauwelijks benut worden. Op die plek zou je een kleinschalig, aantrekkelijk (woon-)project kunnen realiseren met veel groen.

Het zou vooral geschikt kunnen zijn voor alleenstaande ouderen die op een centrale plek in de wijk willen wonen.

De locatie van de C-banen nodigt uit tot interactie tussen bewoners van alle leeftijden; de sociale kwaliteit is ook belangrijk.”

Alberto: “Ik vind de voormalige Heilig Hart Kerk een gebouw dat erom vraagt. Het ligt op het snijpunt van de wijken Hoogkamp, Sterrenberg, Gulden Bodem en Burgemeesterswijk. De huidige transformatie naar een

“Een beetje meer leven in de brouwerij zou geen kwaad kunnen” voorzieningencluster voor zorg en welzijn is een goede zaak. Het project sluit aan bij de thema’s ‘Transformatie als kwaliteitsimpuls’ en ‘Langer zelfstandig wonen’. In de komende jaren zou je er wellicht ook andere voorzieningen kunnen onderbrengen waaronder een ontmoetingsruimte voor jong en oud. Dat zal de saamhorigheid en levendigheid in de wijk ten goede komen.”

Bart: “Maak dan de toegang zo uitnodigend mogelijk, geef het een open karakter zodat mensen er gemakkelijk binnenlopen.”

Ed: “Het Palet, de voormalige basisschool voor speciaal onderwijs aan de Witsenstraat, zou misschien geschikt zijn voor diverse activiteiten, maar het pand ligt excentrisch. Het schoolgebouw dichtbij de voormalige Heilig

v. l . n . r.: A l b e r t o Ke rk h o f, J e a n n e R a m , B a r t We u s t e n ,

Hart Kerk, het Briant College, zou een interessante optie zijn. Het is nu niet vrij maar wie weet in de toekomst.

Zelf vind ik een vrijwilligersorganisatie als De Helling in de Rozenstraat een mooi voorbeeld van een ontmoetingsruimte waar mensen die niet (meer) werken ambachtelijk en creatief bezig zijn. Daar ontmoeten beginners en vakmensen elkaar. Je zou al of niet in samenwerking met De Helling de creatieve mogelijkheden kunnen uitbreiden. Daarbij zou een sfeervol lunchcafé ook niet misstaan.”

Annemieke: “In onze wijk woont men over het algemeen in ruime huizen. Misschien gaat er een tendens ontstaan dat ouderen met meer mensen in één huis gaan wonen.

De bewoners hier hebben gemiddeld een goed inkomen waardoor als het nodig is medische zorg ingehuurd kan worden.”

Bart: “Ik verwacht dat er binnen twintig jaar een aantal gebouwen is getransformeerd tot seniorenbewoning, zoals nu Residentie Rosorum aan de Amsterdamseweg. Na de verbouwing zeven jaar geleden zijn daar twintig luxe appartementen verwezenlijkt. In deze zorgvilla vindt men een woonvorm die aansluit op de levensstandaard die men gewend was maar waar ook veiligheid en zorg is gewaarborgd.”

Alberto: “Als ik kijk naar de oppervlakte van achtertuinen in onze wijk dan zou de bewoner desgewenst genoegen kunnen nemen met een kleinere kavel en de rest van de tuin over laten lopen naar een gemeenschappelijk deel zodat er een soort binnentuin ontstaat. Het zal in de praktijk lastig te verwezenlijken zijn omdat het om privé

Leuk oud worden Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 29

Ouderen willen niet meer naar een bejaardenhuis.

Ze willen thuis blijven wonen, tot de laatste snik. Geef ze eens ongelijk. Ze willen bovendien actief blijven mee doen. Ook dat kan ik me indenken. De meesten hebben het geld, en hun gezondheid staat hen doorgaans veel minder in de weg dan 25 jaar geleden. Met een klein onsje pillen per dag en wat medisch knutselwerk blijft de gemiddelde oudere nu al tot diep in de 80 overeind.

Laatst nog fietste mijn overbuurman van 92 me bult op met zijn elektrische fiets er finaal uit. Door zijn luchtverplaatsing waaiden mijn haren naar voren. Dat wordt steeds gewoner. Over 20 jaar kan ieder orgaan in 3-D worden geprint en is ons lijf als een Miele: mits het ding netjes zijn beurtjes krijgt gaat het eindeloos mee.

Annemieke Molster en Ed Joosting Bunk

bezit gaat.”

Ed: “Een gezamenlijke tuin zou natuurlijk geweldig kunnen zijn maar je zal goede afspraken moeten maken.”

Wonen jullie hier zelf nog over 20 jaar?

Eensluidend: “Jaah, het is hier heerlijk wonen. De wijk is heel steady, we denken niet dat er echt veel zal veranderen de komende twee decennia.”

Ed: “Het lijkt me wel leuk als er iets meer reuring komt. Zo geeft restaurant Eataliano dynamiek aan de wijk. Jong en oud komt er. Als het weer het toelaat zie je gezinnen op het terras zitten of jongeren die van het sportveld komen. Een beetje leven in de brouwerij kan geen kwaad. Voorwaarde is wel dat het voor de omwonenden niet tot overlast leidt.”

Bart: “De wijk is indertijd ontworpen met voorzieningen op strategische punten, vaak op hoeken van straten. Op een gegeven moment kwam er schaalvergroting, bijvoorbeeld door de vestiging van Albert Heijn, waardoor kleine winkels het niet meer konden bolwerken. Van mij mag de kleinschaligheid meer zichtbaar zijn, onder andere in de vorm van winkels met een exclusief en gevarieerd aanbod dat ook mensen buiten onze wijk aantrekt.”

Na afloop concluderen de architecten dat het bepaald niet gemakkelijk is om te voorspellen hoe een wijk zich gaat ontwikkelen de komende 20 jaar en al helemaal niet bij een steady wijk als de onze. Toch heeft de brainstormsessie ‘prikkels’ opgeworpen die aansporen tot nadenken. Aan de deelnemers zal het niet liggen, het smaakt naar meer. Over tien jaar misschien een tussenevaluatie?

Ouderen willen meedoen. Geen probleem natuurlijk. Ik wil dat in 2035 eveneens. Zal ook wel moeten als je de vergrijzingcurve ziet. Maar ik hoop één ding: dat wij ons als krasse knarren niet vervelend gaan gedragen. Want een starhoofdige geest in een soepel lichaam is nog altijd minder aanstootgevend dan een kippige chauffeur van 86 in een zwart glimmende PC Hooft tractor die rijdt alsof ie voor de tweede versnelling spaart en in zijn rijgedrag geen enkel probleem onderkent.

Dit schrikbeeld spookt geregeld door mijn hoofd: de terreurbrigade van de scootmobielers. De bejaarde Satudaru’s. We horen er bij, we mogen er zijn, dat weten we, en we maken er schaamteloos misbruik van door de meest basale verkeersregels aan onze laars te lappen en asfalt te gebruiken alsof het er alleen voor ons is neergelegd. Nu al is het verdraaid goed uitkijken op weg en stoep, anders word je door zo’n accugedreven driewieler geschept. En niemand die er wat van zegt, want ze zijn zielig.

Eén stap verder en de samenleving raakt gevangen in de dictatuur van de gevorderde leeftijd: wij recreëren ons als extreem goed geconserveerde ouderen kapot en verwachten op grond van onze levenservaring en de wijsheid van het grijze haar alle voorrang in de maatschappij. En we domineren die: van wijkontwerp tot verzekeringspremie, van AH-assortiment tot programmagids, en van bibliotheekaanbod tot de menukaart bij onze eigen wijk-Italiaan.

Misschien draaf ik wat door. En toch… Laatst zeiden mijn kleine jongens: jullie worden oud. Oh help! Ik zal eens kijken of ik mijn man tot gezinsuitbreiding kan verleiden. Ik heb een missie!

Erica

30 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Mijn getekende wijk in 2035

Hoe ziet jouw wijk er over 20 jaar uit als jij het mocht zeggen? Met die vraag sloegen kinderen van groep 7-8 van de drie basisscholen uit onze wijk aan het tekenen. Het resultaat: een dik pak kleurige platen waaruit de redactiejury één winnaar koos. Dat is Zef Nengerman uit groep 8 van de Arnhemse Montessorischool (AMS). Zij tekende haar ideale school over 20 jaar met rechts de voorkant van de school, links haar klas (“Alle kinderen hebben een laptop en een Ipad”), en onder het schoolplein. Overigens “zijn er dan ook al aliens op aarde”, aldus Zef. Zij krijgt een mooie prijs. Haar tekening staat achter op de omslag van deze wijkkrant. Plek 2 is voor Frederique en Niki (ook van de AMS) en plek 3 voor Annemijn van Rijswijk van de Pieter Brueghelschool. Heel veel dank allemaal.

3e prijs, Annemijn van Rijswijk

2e prijs, Frederique en Niki

Nummer 75

DE PENSEELSTREEK

31

Toekomst in dromerig perspectief Niemand weet hoe onze wijk er in 2035 werkelijk uit zal zien. Maar we mogen wel verwachten. En dromen.

Dat deden verschillende wijkgenoten op ons verzoek. Van postbezorging per drone tot buitenaardse tijdontregeling: De Penseelstreek nieuwe stijl in vijfvoud vanuit persoonlijk perspectief.

Ruud Tuithof (69) van de Josef Israëlslaan: Eataliano is verkocht aan een aardige familie uit Syrië.

Walter Knoop (wijkdichter) van de Van Goghstraat: Er ging een wereld van kleurpracht schuil.

Buitenaards leven?

Het is een zonnige middag als ik mijn dochter de Josef Israëlslaan indraai. We rijden in een oude Google Mover. Die glijdt ons naar de parkeerplaats en zegt dat we er zijn. We stappen uit. De Mover zegt “Tot ziens” en vertrekt geruisloos.

Hier staan we dan, voor het huis waar we 15 jaar hebben gewoond. Aan het huis is weinig veranderd. De zonnedakpannen zien er een stuk beter uit dan die lelijke panelen die wij er destijds op hebben laten schroeven. Als we verder lopen zien we de werken van de schilders naar wie de straten zijn vernoemd. Dat geeft een mooi beeld. Er is duidelijk meer energie in de wijk. Daarmee bedoel ik niet de windmolens even verderop. Nee, eerder de aanwezigheid van horeca en bedrijvigheid. Zo is er is een beweegcentrum en een zorgcentrale met zorgprofessionals en zorgvrijwilligers, speciaal voor senioren zoals ik. En ook is er een lokale foodmarket.

Dat was vroeger wel anders: toen zat er welgeteld één bakkertje, één wijnhuis, één pizzeria en één vioolbouwer op de Hoogkamp. De pizzeria is inmiddels verkocht aan een aardige familie uit Syrië. Er wordt nog steeds flink getannist in de wijk. In de winter wordt er op de banen geschaatst en worden er allerlei markten en evenementen georganiseerd.

De potsierlijke reclames rondom de banen zijn gelukkig opgedoekt. Het kunstwerk in de Mesdaglaan heeft, net zoals overige leemtes op De Hoogkamp, plaats gemaakt voor Arnhemse stadslandbouw. Een kapper zit er ook nog steeds.

Op de plaats van Het Palet prijkt nu een prachtig multifunctioneel centrum met werkplaatsen, zalen en uitstekende horeca. Van hieruit loop je via een tunneltje zo Warnsborn in. Trix heeft plaatsgemaakt voor Alex. Dit is de plek waar de Veluwe zich uitrekt en presenteert in al z’n vormen. Je ervaart én proeft de Veluwe. Het is een ring aan de vinger van de Veluwe. De plek waar het altijd druk is en waar het vuur brandt (alleen de haard). Het Baronessenbos wordt nog even rijk ingekleurd door de herfst. Hier komen we, zoals altijd, even op adem. Op de plek waar de Shell vroeger zat vind je nu de mensen van de Penseelstreek. Ze verhuren tijdelijk je auto, je huis, nemen je poststukken aan, het is een plek waar drones mogen landen en leveren. Wat ooit een enthousiast wijkblaadje was, heeft zich weten te ontwikkelen tot een energiek en verbindend wijkserviceplatform, voor en door de wijk. Hier worden we door Artwin herinnerd aan dit oude artikel. Het enige dat werkelijkheid is geworden, blijkt mijn leeftijd. Da’s een prima score, stellen we vast.

Nadia was twintig jaar geleden met man en kind uit Syrië gevlucht. Haar donkere bos haar verduisterde regelmatig het kleine, beslagen keukenraam. Ik trok de keukendeur open en nam haar bij de hand naar het grote raam in de voorkamer. Ze stelde geen vragen. Kleuren als tropische vogels scheerden langs de daken. Haar hand voelde zacht toen ik mijn hand op haar heup had gelegd.

De dag ging onder achter een langgerekte baai van wolken. Er ging een wereld van kleurenpracht schuil die hij tot voor kort niet had vermoed. Buitenaards leven? Het bestaan van kunstmatige objecten, net even buiten ons melkwegstelsel, die als manen om een verre ster cirkelen werd immers niet langer ontkend. Hij huiverde als hij eraan dacht. Het leven op aarde was anders geworden. Een koortsachtige onzekerheid was wereldwijd het alledaagse leven binnengeslopen.

Het meest fel en uitgesproken waren de kleuren in de vroege ochtend en bij zonsondergang. Er kon geen bevredigende verklaring voor worden gegeven.

Wel volgde een reeks verontrustende verschijnselen waarvan vermoed werd dat ze verband hielden met de hemelse kleurenpracht. Men was gestuit op een aantal enorme krachtvelden die op weg leken te zijn naar de aardse contreien. Niet alleen werd wereldwijd het digitale verkeer ernstig ontregeld en soms viel het geheel uit, maar ook werd vastgesteld dat de factor tijd op sommige plaatsen anders verliep.

Vooral op die locaties waar strijd woedde en zich ecologische rampen voltrokken, kortom daar waar vernietiging van leven en vernedering hand in hand gingen. In de praktijk betekende dit dat het economische en logistieke bestel nagenoeg tot stilstand was gekomen.

Sommigen meenden de terugkeer van de Droomtijd te herkennen: elke plek op aarde bezat zijn eigen tijd.

De aarde wilde niet langer worden misbruikt en had blijkbaar de factor tijd in stelling gebracht om zich van haar kwelgeesten te ontdoen. Schokkend was de bevestiging dan ook toen het MIT en Princeton zich achter deze opvattingen schaarden en verklaarden dat buitenaardse intelligentie niet kon worden uitgesloten, zelfs zeer waarschijnlijk was.

32 75 32 DE DEPENSEELSTREEK PENSEELSTREEK Nummer 75

Derck Buitendijk van de Van Ruisdaelstraat: Bewoners zijn nu ook actief in sociaal zwakkere wijken.

In 2035 worden er voor de tweede keer verkiezingen gehouden voor ons wijkbestuur. Er hebben zich zes wijkbewoners gekandideerd. Deze wijkbestuurder is tevens lid van het college van B&W voor de gehele gemeente. Naast de zes kandidaten voor wijkbestuurder staan er ook veertig bewoners kandidaat voor een plek in de tienkoppige wijkraad.

De wijkbestuurder en wijkraad geven samen vorm aan het beleid voor de wijk en zijn samen verantwoordelijk voor de besteding van het wijkbudget voor leefbaarheid en een aantal voorzieningen zoals mobiliteit en sport. In de wijk is er groot enthousiasme voor de tien jaar daarvoor doorgevoerde democratische vernieuwing. Het toenmalige college besloot na de dramatisch slechte opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 het roer drastisch om te komen.

Om de lokale democratie nieuw leven in te blazen, werd besloten om de wijken een grote eigen verantwoordelijkheid te geven in bestuur en beheer. Per wijk is een fors budget beschikbaar gesteld waarover de wijk zelf mag beschikken.

Voorwaarde is wel dat de uitvoering van een aantal taken door wijkbewoners zelf wordt geregeld. Deze vernieuwing heeft een enorme impuls gegeven aan de betrokkenheid bij en gemeenschapszin in de wijk. Onder leiding van de wijkbestuurder en de wijkraad zijn er werkgroepen actief die verantwoordelijk zijn voor onder andere de groenvoorziening, het waterbeheer, energieopwekking en nieuwe vormen van collectief vervoer, deelauto’s en -fietsen. Die wijkdemocratie sluit aan bij de sterkere behoefte aan gemeenschapsgevoel. Uit de sportwedstrijden, wijk BBQ’s en sociale evenementen in de jaren ’10 van deze eeuw was een scala aan initiatieven ontwikkeld, van wijkzorg voor wijkbewoners, enkele lokale huiskerken tot en met collectieve werkplekken. Op het terrein van het voormalige Dorp was de eerste innovatieve broedplaats voor nieuwe, lokale ondernemers gestart. Op uitnodiging van het stadscollege waren wijkbewoners ook actief in sociaal zwakkere wijken in de stad. Door de sterkere verbondenheid tussen de wijken was binnen onze wijk het initiatief ontstaan om een aantal speciale woongemeenschappen in de wijk te gaan huisvesten.

Al eerder waren bewoners uit het Dorp naar onze wijk gekomen om hier onder begeleiding te gaan wonen. Nu waren er ook kleinschalige woongemeenschappen ontwikkeld voor begeleid wonen, asielzoekers en ex-gedetineerden. Deze ‘nieuwkomers’ starten allerlei nieuwe initiatieven, zoals een café, eettentjes en allerhande vormen van persoonlijke dienstverlening.

Sophie Swart (17) van de Bakenbergseweg: Over 20 jaar is alles best.

Als ik denk aan de wijk waar ik ben opgegroeid, dan denk ik aan spelen op straat, de lokale sportverenigingen, veiligheid, geborgenheid en de betrokkenheid van de bewoners bij elkaar en bij de wijk. Sinds een klein half jaar woon ik voor mijn studie in Leiden en het is pas nu dat ik besef hoezeer ik geluk heb gehad hier te zijn geboren, hier groot te zijn geworden. Over twintig jaar hoop ik dat nog veel hiervan hetzelfde zal zijn. Dat we hier nog altijd even fatsoenlijk en tolerant zullen zijn. Dat ook de diversiteit gewaarborgd blijft en iedereen zichzelf kan en durft te zijn.

Het straatbeeld zoals dat nu bestaat, zal mijns inziens wel drastisch veranderen. Over twintig jaar valt de Hoogkamp op door de hoeveelheid zonnepanelen en groentetuinen. Wat we nu bestempelen als een hype – superfoods, duurzaamheid en dergelijke – blijkt een trend die doorzet. Er is volop ruimte voor doe-het-zelvers, die veelal hun eigen energie opwekken uit de zon, wind en de bodem. Ruimte die overigens nu al deels is ingevuld door het repaircafé dat je op effectieve wijze van je kapotte broodrooster afhelpt.

De mensen onder ons die stellen dat ‘suiker verslavender is dan heroïne’ kunnen hun hart ophalen; door de zelfvoorziening en de nadruk op duurzaamheid zal gezonder gegeten worden. Zelf geproduceerde groenten en fruit zijn enorm in trek en vlees en vis worden louter nog met mate genuttigd. Daarenboven gaan mensen meer bewegen; door de nadruk op duurzaamheid zal de kwaliteit van het wegennetwerk afnemen en zullen auto’s en dergelijke geschiedenis zijn.

Obesitas is daarom over twintig jaar een probleem van het verleden.

In conclusie zullen we over twintig jaar leven als primitieven die zelfvoorzienend zijn en leven in collectieven.

We zullen minder bezig zijn met geld en meer met ruilhandel. Bovendien worden gezinnen weer aanzienlijk groter en is iedereen zo dun als een lat en wordt ‘superhealthy’ geleefd. Zelfs de sociale cohesie neemt toe en de omgang zal prettiger zijn dan ooit tevoren. Ja, misschien was vroeger wel alles beter, maar over twintig jaar is alles best.

Nummer 75

DE PENSEELSTREEK

33

De sterren over uw wijk Tom Krikke van de Colenbranderstraat: SML wordt een profclub en gaat de Champions League winnen.

Ik heb een paar weken geleden naar de film Back to the Future II gekeken, waarin ze in 1985 vertellen hoe het leven er nu uit ziet. Ik vond het heel leuk om te zien hoe ze toen dachten hoe het nu zou zijn in de wereld.

Ik denk dat er over 20 jaar straten zijn met bij de stoep lichtgevende randjes, die mensen kunnen aanzetten. Mensen die minder goed kunnen zien, zien dan wat er allemaal gebeurt op straat. Ons huis bestaat nog wel. Ook de straten lopen nog hetzelfde. De Bakenbergseweg wordt een heel drukke weg, omdat er dan meer mensen zijn die er door heen rijden, omdat er meer mensen op de wereld komen. Bij de heel drukke wegen maken ze dubbele wegen. Dat zou kunnen bij de Amsterdamseweg.

Het park bij de hertjes (Het Dorp) is straks natuurgebied.

Er komen schoenen waarmee je kan zweven en heel snel binnen Arnhem ergens heen kan. Auto’s kunnen ook vliegen en zijn elektrisch. Een Porsche is dan helemaal niet meer duur. Er zijn wel andere merken die echt duur zijn. Heel veel mensen hebben een Porsche die ze kunnen ombouwen naar een vliegende auto. Dat doen ze omdat direct een vliegende auto kopen erg duur is.

De huizen zien er van binnen heel anders uit. Er zijn geen gewone tv’s meer, maar Touch Screen tv’s die aan de muur zitten die naar je toe komen als je ze roept. Ook de afstandsbediening komt met een drone naar je toe. In de huizen eet je niet meer aan tafel maar in een ruimte waar je kan zitten op een zwevende stoel, maar dat is dan ook een 5d bioscoop. Je kan dan zelf kiezen in wat voor omgeving je wilt eten. Als je dan in het oerwoud eet, komen er druppels uit het plafond.

Op school zijn robots die in een kamertje zitten.

Die schrijven op een zwevende computer wat de kinderen moeten doen. Op school zijn ook zwevende hinkelpaden. Met muziek geeft een robot muziekles, kan hij liedjes opzoeken en de kinderen kunnen op een tablet een instrument bespelen.

Sport gaat ook heel erg veranderen. FIFA raakt blut en er komt een nieuwe voetbalbond. SML wordt een profclub en gaat de Champions League winnen.

We gaan dan spelen in het stadion van Vitesse.

Het stadion is dan veel groter, even groot als Camp Nou. Ik ben dan 28 en speel bij SML en het Nederlands elftal. Dat is dan even goed als het Duitse elftal.

Speciaal voor dit jubileumnummer trok het medium Zaphirah de horoscoop over 2035 voor onze wijk in drie delen. Madame had het op haar heupen. Dus lees en huiver…

Gulden Bodem Ik zie niets dan bomen. Wat een weelde. In

het voorjaar gooit De Gulden Bodem hoge ogen in de verkiezing van de groenste wijk van Nederland. Iemand met de voorletter W bouwt samen met gehandicapten een Klimbos dat dwars door de wijk loopt, van de Zijpendaalseweg naar de Bakenbergseweg.

Maar pas op: W heeft ook een andere agenda. Aan de Rembrandlaan worden grootscheepse renovatiewerkzaamheden uitgevoerd.

Die leiden letterlijk tot een waardevolle verrassing. Mensen die wonen op nummer 4: pas op met geld. Financiële tegenspoed ligt op de loer. Maar laat u niet door angst beheersen. Wie zich vrij voelt, zal tegen de kerst worden beloond. Mensen met gevoelige luchtwegen doen er in het voorjaar goed aan met een mondkap naar buiten te gaan. Henneppollen uit het Ruhrgebied dragen dit jaar extreem ver.

Sterrenberg In maart staan de 17 planeten van het Haruro-

stelsel in één lijn. Dat kwam niet eerder voor. Die sterrenkracht leidt vrijwel zeker tot hyperactiviteit van wolven en steenmarters.

Pas op met uw kippen en konijnen in de achtertuin. De wijn van het druivenveld aan de Amsterdamseweg is dat jaar van uitzonderlijke kwaliteit en krijgt 4 sterren. Pas in november op. In zie auto’s wegspoelen aan de Gabriëlstraat. Ze liggen hoog opgestapeld voor de Bauersflats. En kinderen schaatsen naar beneden.

Een waterleidingbreuk? Postcodeloterijspelers: uw geluksgetal is 9. Bewoners van de hooggelegen straten: maak bezwaar tegen uw WOZ-waarde. De gemeente probeert een slaatje te slaan uit ongefundeerde overwaardering van uw kapitaal. Denkt u aan uw cholestorol?

Hoogkamp Liefde overheerst. De uitzonderlijk koude winter

leidt tot een geboortegolf in november. Drie Slavische reizigers slaan kamp op voor het huis van één van de nieuwgeborenen.

Daar schijnt een geweldig licht. Keert hun Messias terug? September daarentegen kleurt zwart. Ik zie een vrachtdrone en vlammen.

Pas op met festiviteiten die maand, vooral in de omgeving van de Witsenstraat. In april staan de sterren bijzonder gunstig voor steenbokken. Beproef uw geluk en neem risico in uw werk . U kunt meer dan u denkt. In februari ontmoet u een oude onbekende man. Hij heeft het beste met u voor. Maar hoed u voor overspel.

Dat komt uit. Wie spruitjes verbouwt moet rekening houden met geelworm. Drink rode wijnazijn en bevochtig uw akker mijn eigen urine. Dat zal een wijkbrede epidemie voorkomen.

34â&#x20AC;&#x192; DE PENSEELSTREEKâ&#x20AC;&#x192; Nummer 75

Met de Wilsverklaring houdt u zelf regie over uw leven en behandeling Op 10 november 2015 bezochten meer dan 200 belangstellenden een bijeenkomst in De Bakermat over de wilsverklaring. Guido Diehl (voormalig huisarts )en Eric Ullmann (voormalig longspecialist) zetten de feiten rond die wilsverklaring op een rij en gaven veel verduidelijkende praktijkvoorbeelden.

Het onderwerp leeft, dat is helder. Daarom vatte Guido Diehl de essentie van wat over tafel ging voor De Penseelstreek nog even samen.

Er is een groot verschil tussen verwachting en werkelijkheid. Ruim 90% van de mensen in Nederland wil graag thuis sterven, in werkelijkheid sterft slechts 37% thuis.

In de Wilsverklaring omschrijft u hoe u zou willen dat uw behandeling of levenseinde eruit ziet. Dat is vooral van belang wanneer u in een situatie belandt waarin u zichzelf niet meer kunt uiten. Wanneer u dat nog wel kunt, dan geldt het gesproken woord. De Wilsverklaring omvat een aantal verklaringen: donorverklaring, behandelverbod, voltooid leven verklaring, en de euthanasieverklaring met addendum dementieverklaring.

Tekst: Guido Diehl

Behandelverbod

Het Behandelverbod is een erg belangrijke verklaring.

Iedereen vanaf 16 jaar moet na goede voorlichting toestemming geven voor behandeling. Men kan ook weigeren, ook als dit de dood tot gevolg heeft. Het is een rechtsgeldig document waaraan de arts zich moet houden. Het is belangrijk zo duidelijk mogelijk in eigen bewoordingen op te schrijven wanneer u geen behandeling wenst, bijvoorbeeld bij uitzichtloos lijden, ontluistering of coma. U geeft ook bijvoorbeeld aan dat u geen vocht via een infuus wilt ontvangen of dat u niet gereanimeerd wilt worden. U kunt ook beschrijven wat u wel wilt, zoals pijn- en jeukbestrijding en het tegengaan van benauwdheid. U doet er goed aan een vertegenwoordiger aan te wijzen die de verklaring ook krijgt en uw belangen behartigt wanneer u dat zelf niet meer kunt. Dat kan een partner of kind zijn maar ook een goede vriend of vriendin. U kiest die persoon zelf.

Voltooid Leven verklaring

De Voltooid Leven verklaring is een aangescherpt behandelverbod. In deze situatie zou u na behandeling nog jaren een waardig bestaan kunnen hebben, bijvoorbeeld na behandeling met antibiotica bij een longontsteking.

Maar u wilt dit niet meer. Deze verklaring schrijft u pas

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 35

wanneer u ervan overtuigd bent dat uw leven voltooid is.

Euthanasieverklaring

De Euthanasieverklaring is sinds 2002 bij de Wet geregeld. Er zijn in 2014 5300 gevallen van euthanasie en hulp bij zelfdoding gemeld. Euthanasie kan alleen worden uitgevoerd op verzoek van de patiënt zelf en niet op verzoek van een ander. Dus ook niet op verzoek van een partner of kind. Er moet altijd sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden en dit moet voor de behandelend arts invoelbaar zijn. Ook hierbij is het weer van belang dat u beschrijft wat voor u een onwaardig bestaan of ontluistering betekent. Wanneer euthanasie niet kan worden uitgevoerd, heeft u het behandelverbod altijd nog als uitvlucht. Bij euthanasie moet een arts zich houden aan de zorgvuldigheidseisen. Het blijft desalniettemin een spannende aangelegenheid, omdat er nog steeds een straf van 12 jaar gevangenis op staat indien niet kan worden aangetoond dat men alle eisen van zorgvuldigheid heeft nageleefd. Voor hulp bij zelfdoding staat een gevangenisstraf van 3 jaar. U kunt het beste de euthanasieverklaring om de paar jaar herdateren, hierdoor blijkt dat uw verzoek een weloverwogen en duurzaam verzoek is.

Dementieverklaring

De Dementieverklaring is een aanvulling op de euthanasieverklaring. Hierbij is het van belang vanaf een vroeg stadium regelmatig met uw arts te communiceren en te laten vastleggen dat dementie is vastgesteld. Samen met de arts moet u duidelijk opschrijven wat voor u in dit geval ondraaglijk lijden inhoudt. Dit kan bijvoorbeeld zijn dat u van karakter verandert, uw kinderen niet meer herkent of bang bent voor ontluistering.

Palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie wil zeggen dat een arts het bewustzijn bij de patiënt opzettelijk verlaagt om het lijden te verlichten. Het is niet bedoeld om het leven te verkorten of te verlengen. Palliatieve sedatie wordt in samenspraak tussen arts en patiënt ingezet wanneer er sprake is van klachten die niet goed meer te bestrijden zijn (pijn, benauwdheid, jeuk, erge angst). Het vindt altijd plaats in de stervensfase, wanneer de dood binnen ongeveer 14 dagen wordt verwacht.

De diverse verklaringen kunt u terugvinden op en downloaden van internet. Kijk bijvoorbeeld bij de NVVE of Stichting De Einder. U hoeft er niet voor naar de notaris. En de verklaringen hoeven ook niet op een speciaal formulier te worden geschreven. Het belangrijkste is dat u de verklaring vrijwillig en weloverwogen heeft geschreven.

BERICHTEN Burenhulp voor Senioren in onze Wijk

Veel ouderen zijn nog fit en doen aan van alles mee. Maar je leven kan ook anders lopen. Je wordt ouder, je komt geleidelijk aan meer alleen te staan, je partner is overleden, kinderen wonen ver weg en/of zijn druk, de buren ken je niet meer zo goed en ze werken allebei, fysiek ben je niet meer zo sterk als vroeger. Wat dan?

Daarom nemen Frans Schoenmakers en Niek Bakker het initiatief om senioren die daar behoefte aan hebben te helpen aan zoiets als “Burenhulp”. Om dit op gang te brengen doen we aan geïnteresseerde lezers van De Penseelstreek drie oproepen: 1. Bent u een senior die wel eens behoefte heeft aan aanspraak,

een keertje koffie/thee drinken, hulp in huis (lampje indraai

en, de bank/kast versjouwen), even ergens gebracht/gehaald

worden, hulp bij het invullen van een formulier etcetera?

2. Kent u iemand in de buurt die mogelijk zou kunnen voldoen

aan de omschrijving bij punt 1?

3. Bent u bereid om in een voorkomend geval wel eens een

senior bij u in de buurt/straat die daar behoefte aan heeft te

helpen?

Voelt u zich aangesproken tot één of meer, laat het hen dan weten, dan gaan zij proberen vraag en aanbod bij elkaar te brengen.

Frans Schoenmakers is al vele jaren bestuurslid van onze wijkvereniging. Niek Bakker bracht ooit zijn jeugd door op de Hoogkamp en woont nu in de Bosboomstraat, samen met zijn vrouw die secretaris is van de wijkvereniging. Ze zijn benieuwd naar uw reacties.

Niek Bakker, Bosboomstraat 17, niek.bakker@kpnmail.nl, 026 4435265, 06 52450397 Frans Schoenmakers, 06 50560724

Professional community

Werk je en vind je het leuk om je ervaringen te delen en anderen te inspireren? Dan is professional community misschien iets voor jou. Het gezelschap komt één maal per twee maanden bijeen en bespreekt een thema dat door één of meerdere is voorbereid. Niet bedoeld voor acquisitie. Interesse? Vertel over je werkzaamheden, wat je kunt inbrengen en in welke thema's je geïnteresseerd bent en stuur dit naar professionalcommunityarnhem@gmail.com.

Nieuws van de Eendracht

Muziekverenging Eendracht Schaarsbergen had al een nieuwe dirigent, inmiddels is er ook een nieuwe website. Die besteedt ook aandacht aan de vrienden van de muziekvereniging. Dat zijn allereerst de donateurs en sponsoren, maar uiteraard ook eenieder die zijn oud papier op de tweede zaterdag van de maand aanbiedt.

Daarnaast is er sinds kort de Vriendenloterij en de kledingcontainer. Als u meespeelt met de Vriendenloterij kunt u de Eendracht steunen door op te geven dat u de muziekvereniging wilt steunen.

De kledingcontainer staat sinds een paar maanden op de parkeerplaats van de Lariks (Kemperbergerweg 815) waarin u alle herdraagbare kleding kunt deponeren om ze een tweede leven te geven. Check www.eendrachtschaarsbergen.nl.

Tot slot willen wij graag nog mededelen dat wij in mei 2016 op de derde (in plaats van de tweede) zaterdag van de maand het oud papier op komen halen.

36 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

Theo Hegeman Arnhem

Salvatorplein/Bakenbergseweg Z. Tel. 026 - 32 111 77 N. Tel. 026 - 44 33 876

PEDICOR

C Diabetische voetverzorging C Voetref lexzonetherapie C V erpleegkundige

Tooropstraat 31 • 6813 KS Arnhem• Tel. 026 - 445 89 16

Manuele therapie Handtherapie Oedeemtherapie CranioFaciaaltherapie Handspalken Dry Needling Medical taping Kaakfysiotherapie Rugscholing en -training Groepstraining(jong en oud) Begeleiding bij kanker Sportblessures

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 37

Schoonheidssalon

Carmen

Van Ruisdaelstraat 35, 6814 KV Arnhem, tel. 026 - 442 22 25

Specialisaties Diverse gezichts- en lichaamsbehandelingen Kuurbehandelingen: hydrolifting, minilift, speciale bindweefselmassage fruitzuurbehandeling, algo-maskers, acne-behandeling

Elektrisch ontharen Verwijdering fibromen Camouflage Couperose-behandeling Make-up

CARMEN SCHOONHEIDSSALON

SCHILDERSBEDRIJF • Onderhoud • Nieuwbouw BOUWK. ONDERHOUD • Renovatie • Betonreparatie Postbus 2050 • Isolerende beglazing 6802 CB Arnhem • Plafond- en wandafwerking Tel 026 - 44 325 50 • Gevelreiniging Fax 026 - 44 585 58 • Plaatsen ramen en deuren • Politie keurmerk hang- en sluitwerk • Kozijn renovatie

Speciale momenten verdienen speciale bloemen Oremusplein 4, 6815 DN Arnhem, T 026 3517148 bestel@flowbloemisten.nl Kijk ook eens op www.flowbloemisten.nl als u een mooi boeket wilt laten bezorgen

Wijnkoperij Henri Bloem Amsterdamseweg 126, 6814 GJ Arnhem Tel.: 026 – 4455220 E-mail: arnhem@henribloem.nl Zie voor aanbiedingen: www.henribloem.nl

38 DE PENSEELSTREEK Nummer 75

diep arnhem / kleine studio / groot werk 20 ontwerp en communicatie / dieparnhem.nl jaar mauvestraat 13 / buiten kantooruren sickeszplein 5 / tijdens kantooruren

raM Marcel te Brake en zijnleteam. t c rB e a k e ne njiz .maet

We duiken de komende maanden diep de eigen archieven in. Op zoek naar 20 jaar opmerkelijk werk, hilarische gebeurtenissen en schaamteloze anekdotes. Beleef het mee op Facebook!

opmaak_adv_penseelstreek kaars.indd 1

FRED MENSINK Machinale timmerwerkplaats ramen • deuren • kozijnen

26-11-2014 17:28:22

Nummer 75 DE PENSEELSTREEK 39

KWASTJES A&A Psychologische Praktijk Voor opvoedadviezen, bij vragen over de ontwikkeling van uw kind, of loopt u zelf (steeds) tegen problemen aan in het leven en wilt u daar iets aan gaan doen: Bel voor een (kennismakings) gesprek naar: 06 10548159 Rianne Hekking Orthopedagoog en GZpsycholoog BIG-geregistreerd of mail: rhekking@mail.com TE HUUR Te huur in Estartit, aan de Costa Brava in Spanje 6 pers. woning, 3 slaapk., 2 badk., garage.

Zonneterras, zwembad voor de deur.

Prachtig uitzicht.

Zee, zon, cultuur, golf en natuur.

Voor- en naseizoen: 3 weken=2 betalen.

Tel.: 026/4426212 h.broekhuizen49@upcmail.nl CURSUS BEELDHOUWEN/ BOETSEREN Dinsdagavond, woensdag-, vrijdag- en zaterdagochtend Zowel voor beginners als gevorderden, harde en zachte steen.

In mijn atelier aan de Sperwerstraat, Arnhem Tel. 06 21960598 www.liesbethcrooijmans.nl

TE HUUR

Huis in Frankrijk (grens Charente en Dordogne) voor rustzoekers, wandelaars en fietsers: een karakteristiek, charmant huis voor 6/7 personen, 3 slaapkamers, 3 douches, 2 wc’s en 3 kampeerplaatsen. Vrije ligging, groot terrein en prachtig uitzicht. Huurprijs € 400 / € 500 per week.

Informatie: Fred en Lidy Boessenkool tel. 4421739 of lboessenkool@upcmail.nl PSYCHOLOOG DICHT BIJ HUIS Adres in de buurt voor snelle, persoonlijke hulp.

Calista Wissing is GZpsycholoog en houdt praktijk in de Mauvestraat.

Bel: 026 4451914 of bezoek www.psycholoogwissing.nl voor meer informatie INDISCH KOOKBOEKJE Ik heb een Indisch kookboekje gemaakt. Interesse?

E-mail: millytomassen@ hotmail.com mobiel: 06 20877290 CURSUS SNEL LEREN=LEUK LEREN Een cursus leren leren voor leerlingen uit groep 8, en voortgezet onderwijs.

De cursus is ook geschikt voor studenten.

Meer informatie? www.praktijkkompas.nl

KENNISMAKINGSAVOND Jezelf leren kennen?

Zingeving?

Verdiepende dialogen?

Broederschap?

De Geldersche Broederschap Arnhems oudste vrijmetselaarsloge Avond voor belangstellenden op 8 maart 2016 Aanmelden: www. dgbarnhem.nl, zie contact TE HUUR Op Texel tussen 7 november en 25 maart: 6-persoons luxe bungalow van alle gemakken voorzien met drie slaapkamers waarvan één op de begane grond. Vrij uitzicht over velden en duinen en dicht bij zee. Kosten: € 150 voor midweek of weekend, € 280 euro per week. Informatie: Fred en Lidy Boessenkool tel. 4421739 of email: lboessenkool@upcmail.nl WONING GEZOCHT OM TE VERHUREN Wij willen in onze wijk een beneden- of bovenwoning kopen om te verhuren.

U kunt eventueel zelf nog blijven wonen.

Wie heeft interesse?

Bel of app naar 06 46954342 LEUNTAFELS TE LEEN Voor feesten en partijen leuntafels te leen voor een fles wijn: Fred en Lidy Boessenkool tel. 4421739 of email: lboessenkool@ upcmail.nl

Wilt u een kwastje plaatsen?

Voor slechts 1,50 euro per advertentie!

De tekst mag ca. 30 woorden bevatten en wordt zonder afbeeldingen/logo's geplaatst.

Commercieel getinte kwastjes (bijv. lessen/te huur woning e.d.) kosten 10 euro.

Tekst graag mailen naar redactie@penseelstreek.nl Het bijbehorende bedrag kunt u in een envelop inleveren op Bakenbergseweg 206, Arnhem. Ingeleverde kwastjes zonder het juiste bedrag worden niet geplaatst. Zie pag. 2 voor sluitingsdatum inleveren voor het volgende nummer.

CURSUS LEEF! Eindelijk eens leren omgaan met die stress, angst of negatieve gedachten? Schrijf je dan nu in voor de cursus ACT, Mindfulness en Compassie.

Locatie: Mesdaglaan 34.

Voor meer info: www.yvonnelooijschelder.nl Pianolespraktijk Fermate Willemijn van Rijn - docerend musicus en aangesloten bij de KNTV verzorgt pianolessen voor beginners en gevorderden.

Meer informatie: via de website en/of vrijblijvend op te vragen: willemijnvanrijn@gmail.com 026 3629869/06 23762033 www.willemijnvanrijn.nl Van Lawick van Pabststraat 5

1e prijs tekenwedstrijd 'Mijn getekende wijk over 20 jaar': Zef Nengerman (groep 8, AMS)