Transport van pannen was moeilijk

Er zijn in de litteratuur twee types van ovens bekend: de gesloten oven zonder schouw, maar met een geperforeerd tongewelf, de zgn. paeppoven, die reeds in de 17de eeuw werd gebruikt en de Kasseler-oven, een modernere gesloten oven met een hoge schouw. De Schulense ovens behoorden waarschijnlijk tot het oudste type. De oven van Raymaekers had in elk geval een kleine schouw. Over de eventuele levensduur van deze ovens vonden we geen informatie.

^ TYPE GESLOTEN OVEN ZONDER SCHOUW (‘DE PANNENBAKKERIJEN IN LIMBURG 1841-1844’)

< RECONSTRUCTIE VAN DE OVEN IN DE PANNESTRAAT

Transport van pannen was moeilijk Transport van pannen was moeilijk Transport van pannen was moeilijk Transport van pannen was moeilijk

Klei, bakstenen en dakpannen zijn erg zware producten. Zo’n 2 à 300 jaar geleden waren de transportmogelijkheden nog erg beperkt. Men had de keuze tussen vervoer per paard en kar over de weg of per schip over kanalen en rivieren. In het begin van de 18de eeuw was er in Limburg geen enkele gekasseide weg. Bakstenen werden meestal ter plaatse gebakken in veldovens. Pannen waren kostbaarder en werden ook over langere afstanden vervoerd. De transportmogelijkheden bepaalden het succes van de bedrijven. Zo ondervonden de Limburgse pannenbakkerijen al in de loop van de 19de eeuw zware concurrentie van de streek van Boom omdat die over betere verbindingen per trein en per schip beschikten. Dat blijkt uit jaarlijkse beleidsverklaringen van de Limburgse bestendige deputatie uit die tijd. Betere wegen, spoorwegverbindingen en kanalen werden toen ook al van levensbelang beschouwd voor de Limburgse industrie.

< HET OUDE STATION VAN SCHULEN

24 24 24 24

Schulen had door zijn ligging aan de Demer een interessante waterweg waarlangs al eeuwenlang transport werd georganiseerd. Het Pakhuis aan de Demer is daarvan een interessante getuige. Dit gebouw was een opslagplaats en stopplaats voor schepen die van de Demer gebruik maakten. In de registers van Jozef Vos staat hierover een opvallende notitie. Op 25 november 1898 staat een levering van pannen vermeld: ”Schoeven, Diest, voor op den Molensteenherberg, 1000 pannen en gevaren tot aan het Pakhuis is 40,50 frank” . Er werd in die jaren nog steeds gebruik gemaakt van transport via de Demer, ook voor het vervoer van dakpannen! Lummenaar Jozef Vanesch werkte als laatste schipper op de Demer tot aan de Eerste Wereldoorlog. Met een trekschuit werd bijna dagelijks naar Diest gevaren en terug.

De wegen waren in die tijd alles behalve in goede staat. De nieuwe steenweg Hasselt-Diest werd gepland in 1828, maar werd pas ingehuldigd in de winter van 1838-1839. De lokale wegen waren nog altijd aarden wegen. Over de problemen die dat oplevert zijn er enkele interessante anekdotes. Er is de legende over een heks die de wagens die de pannen moesten vervoeren uit de modder hielp. Ook wordt verteld dat de pannenbakker Raymaekers voor het transport van de pannen een ‘voorpaard’ meegaf omdat de geladen kar niet zou blijven steken in de kuilen en de modder tot aan de Leemkuilstraat (nu Sint-Jorislaan). Van Henri Raymaekers zegt men ook dat hij tijdens zijn burgemeesterschap zorgde voor de aanleg van de Pannestraat tot aan zijn oven, maar ook niet verder…

In Schulen werd bovendien ook gebruik gemaakt van de spoorverbinding Hasselt-Diest-Aarschot. Deze lijn werd geopend op 1 juli 1865. Ze werd geëxploiteerd door het privé-bedrijf “Exploitation du Grand-Central Belge”. Pannenbakker Vos leverde pannen aan dit bedrijf, zoals blijkt uit een vermelding op 27 juni 1886 ”Voor de Grand Central 850 blauwe pannen en 10 blauwe vorsten”.

In de aankondiging van de openbare verkoop van de panoven van de familie Vos in 1879 staat uitdrukkelijk vermeld dat er een aparte spoorlijn loopt van het station naar het bedrijf: ”eene oude vermaarde pannenbakkerij met oven, hebbende eene verbindingslinie tot in de statie te Schuelen”. Behalve een enkele vermelding van een verkoop aan een klant in Luik blijkt uit de boekjes van Jozef Vos echter nergens dat hij ook echt van het vervoer per trein gebruik maakte.

In de registers van Jozef Vos kan men eenvoudig nagaan aan wie hij zijn pannen verkocht. We noteerden klanten uit zowat alle omliggende dorpen (Schulen, Herk-de-Stad, Berbroek, Spalbeek, Lummen, Linkhout, Goeslaar, Donk, Geneiken, Zelem, Laren, Vieversel, Meldert, Eversel, Kuringen, Zolder, Schallebroek, Kermt, Stevoort, Halen, Zelk), maar ook uit enkele verderaf gelegen dorpen en gemeenten: Hasselt, Beringen, Coersel, Diest, Schaffen, Rummen, Nieuwerkerken, Tessenderlo, Deurne, Geetbets, Testelt, Olmen, Paal, Luik…

OPENBARE VERKOOP PANNENBAKKERIJ VOS >

26 26 26 26