Djuri Jambor, mede-eigenaar Ros Managementregie In Eibergen en Deventer. Ros Managementregie is een landelijk werkend onafhankelijk adviesbureau dat ondernemers ondersteunt en begeleidt bij belangrijke veranderingen in hun bedrijf of organisatie op het gebied van aan- of verkoop van de onderneming, reorganisatie, optimalisatie en herstructurering.
Het is een divers gezelschap dat aanschuift in de vergaderzaal van Hampshire Hotel Avenarius in Ruurlo. Familiebedrijven, financiële dienstverleners, een organisatieadviesbureau en accountantskantoor praten over de ontwikkelingen bij familiebedrijven. KERNWAARDEN Familiebedrijven hebben een aantal specifieke kenmerken waardoor ze goed door de crisis zijn gekomen: focus op lange termijn en continuïteit,
Dave Bultman: medeeigenaar Bultman Autoverhuur met negen vestigingen in Nederland. Autobedrijf Bultman is een familiebedrijf gespecialiseerd in de verhuur en het onderhoud van personenauto’s, bedrijfs- en vrachtwagens, koelwagens en trekkers.
18
gemotiveerd personeel en een sterke klantgerichtheid. Het overdragen van de kernwaarden aan jongere generaties of aan een externe overnamepartner blijkt in de praktijk helaas niet zo eenvoudig, blijkt uit onderzoek. “Familiebedrijven kunnen goed blijven presteren en overleven als ze innovatief blijven en openstaan voor nieuwe ontwikkelingen”, vindt Gerard Hofmeijer (Ondernemer + Financiering). “De markt verandert immers snel.” Arnold Poelstra (EY) knikt: “Als strategisch partner houden wij regelmatig sessies met ondernemers. Vaak wordt vergeten dat ouders een andere perceptie hebben van de kernwaarden. Als je in een opvolgingsproces zit is het van belang de familiewaarden naast elkaar te leggen om te beoordelen of opvolging enige kans van slagen heeft.” Frank Wijlens (ING Grootzakelijk) deelt die ervaring: “Je ziet regelmatig complexe situaties ontstaan met meerdere aandeelhouders, kinderen en de ‘koude kant’ die betrokken zijn. Het gevaar bestaat dat het mis gaat met het bedrijf als je die waarden loslaat en er niet over praat en nadenkt. Vooral bij externe overdracht. Cultuur is de stille kracht van familiebedrijven en je moet oppassen dat de ziel er niet wordt uitgehaald.” Jan Ids Douma (ABC Pensioen) ziet een verband met de grootte van het bedrijf. “Kleinere familiebedrijven
zijn vaak beter geëquipeerd om flexibeler te zijn en snel iets door te voeren. Als het bedrijf groeit is het goed om de waarden te beschrijven en met teams aan de slag te gaan om deze te beleven en uit te dragen. Steeds vaker ook kiezen bedrijven voor het instellen van een Raad van Commissarissen als klankbord en toezichthouder.” PLANNING BEDRIJFSOPVOLGING Veel familiebedrijven blijven niet overeind na een generatiewisseling. Volgens de aanwezigen is het van belang tijdig te beginnen met opvolging. Arnold Poelstra: “Alleen al vanwege de fiscaliteiten moet je minimaal zes jaar van tevoren beginnen, maar in de praktijk zie je ook kortere periodes. Dat lost zich vaak wel op. Ik heb de ervaring dat veel ondernemers er wel druk mee bezig zijn. En met de verwachte toekomstig duurdere bedrijfsopvolgingsregeling kan het verstandig zijn om nu al voor te sorteren op opvolging.” Djuri Jambor (Ros Managementregie) benadrukt ook de emotionele kant van het overdrachtsproces. “Zowel de ondernemer als de opvolger moet er klaar voor zijn. Je hebt wel circa 10 jaar nodig om alle facetten in een open dialoog te bespreken. Daarnaast hebben ondernemers te maken met een veranderende markt en diverse levensfases van het bedrijf. Wat heeft de onderneming in de toekomst nodig en past dat wel bij de nieuwe generatie?” Rick Takkenkamp (Takkenkamp Groep) vindt een periode van 10 jaar best lang. “Mijn kinderen zijn nog jong en denken uiteraard nog niet na over opvolging. Maar ik zie ook voorbeelden van jongeren in de twintig die nog niet precies weten wat ze willen. Beide partijen moeten het willen. Toen ik begon was het bedrijf klein. Ik werkte mee op de werkvloer en kende het bedrijf van binnen en buiten. Langzaamaan kreeg ik de
Frank Wijlens, Senior Relatiemanager Building & Constructing bij ING Grootzakelijk, Regio Noord Oost. ING Grootzakelijk bedient grote bedrijven en instellingen in alle branches vanuit vier regio’s in Nederland bij complexere bankproducten en financieringsstructuren, internationale activiteiten en aspecten van het familiebedrijf. leiding. Dat ging eigenlijk vanzelf. Maar nu het bedrijf veel groter is, is het complexer om er in te groeien.” Dave Bultman (Bultman Autoverhuur) wist altijd al dat hij het bedrijf in wilde: “Ik groeide vanzelf in de overname en paste mijn studies erop aan. Het opvolgingstraject heeft echter alles te maken met de