NVVR-1120-2199 Wervelwind Magazine nr4 2020

WERVELWIND, HET KWARTAALBLAD VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN RUGPATIËNTEN ‘DE WERVELKOLOM’

31e jaargang

nr 4 - 2020

In ontwikkeling: KNGF Richtlijn Lage rugpijn Ombudsman wil duidelijkheid over eigen bijdragen Wmo en Wlz in coronatijd Onder de loep ACT behandelmethode Column: - Zitproblemen zonder ­uiterlijk vertoon - Rugpijn-burnout - Noodgedwongen kunnen

Méér dan een steuntje in de rug!

Ook adverteren in dit magazine?

De lezers van Wervelwind zijn uitermate betrokken bij hun blad.

Wilt u hen bereiken? Adverteer!

Bel Ruud Leenheer: 088-07 07 230 of mail naar info@nvvr.nl

2 | wervelwind

COLOFON 31e Jaargang, nummer 4 | 2020 ISSN: 1388-3941 ‘Wervelwind’ is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten ‘de Wervelkolom’.

Opgericht 21 September 1987 K.v.K. 40411953 Den Haag ING: NL82INGB0000571814 T.n.v. NVVR 'de Wervelkolom' Ridderkerk De contributie bedraagt € 25,00 per jaar. ­Wanneer u zich aanmeldt na 1 juli, € 12,50 voor het resterende deel van het jaar.

De bijdrage voor partnerlidmaatschap is € 12,50 per jaar.

Postadres secretariaat: Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam Tel: 088- 07 07 210 secretariaat@nvvr.nl Ledenadministratie: Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam tel: 088-07 07 230 ledenadministratie@nvvr.nl Infolijn: tel: 088-07 07 200 (lokaal tarief)

Van de Redactie Iedereen die dit blad leest verlangt naar een pijnloos leven. We bezoeken artsen, therapeuten en misschien wel kwakzalvers om onze grootste wens in vervulling te laten gaan. Pijnvrij voor altijd.

Niet voor ons allemaal is die ultieme droom, haalbare kaart. Dan gaan we opzoek naar het meest optimale, een leven met de minste pijn.

Voortdurend zijn we dan bezig om de juiste positie te bepalen. Zitten, liggen, lopen en dan weer zitten, liggen, lopen. We lezen de Wervelwind die ons helpt bij de het vinden van de juiste positie, de best houding, een goede oefening of de beste stoel.

We lezen de Wervelwind om ons op de hoogte te houden van de nieuwste technologieën en de beste hulpmiddelen. We lezen, zitten, liggen en lopen net zolang totdat het verdwijnen van de rugpijn niet meer onze grootste wens is, maar er ruimte is ontstaan voor al die andere duizend wensen.

Heeft u suggesties voor een onderwerp dat u graag uitgediept ziet of heeft u een persoonlijk verhaal maar krijgt u het zelf niet op papier, stuur dan een berichtje naar wervelwind@nvvr.nl

Samenstelling bestuur: Voorzitter: Dhr. L. Voogt Secretaris a.i.: dhr. R. Leenheer Penningmeester: Dhr. C. de Jong Mw. A. Braam, Mw. C. Companje, mw. M. Dielhof, Dhr. R. Leenheer, Erevoorzitter: Dr. Ir. N. Stenvers † Hulpvragen: Medische, juridische en psychologische hulpvragen? U kunt hiervoor contacten via het secretariaat: secretariaat@nvvr.nl Vormgeving: Wentelwereld, Bergen op Zoom Druk: Quadraat, Oud Beijerland Redactie en Medewerkers: Mevr. D. Betting Dhr. S. Meereboer Mevr. L. v.d. Assche Mevr. I Schlaman Dhr. R. Leenheer Internet: www.ruginfo.nl Twitter: twitter.com/Wervelkolom Facebook.com/wervelkolom

De vereniging is lid van de Patiëntenfederatie Nederland en ieder(in)

E-mail adressen: Algemeen: info@nvvr.nl Voorzitter: voorzitter@nvvr.nl Penningmeester: penningmeester@nvvr.nl Secretariaat: secretariaat@nvvr.nl Ledenadministratie: ledenadministratie@nvvr.nl Redactie: wervelwind@nvvr.nl

De deadline voor Wervelwind 2021-1 is 1 februari 2021.

Mocht u half maart 2021 dit nummer nog niet ontvangen ­hebben, geeft u dan even een melding aan de ledenadministratie: ledenadministratie@nvvr.nl of 088-07 07 230

wervelwind | 3

Direct op de hoogte van NVVR-nieuws?

Schrijf u in voor onze nieuwsbrief Wij brengen u graag zo snel mogelijk op de hoogte van actuele ontwikkelingen of NVVR-nieuws.

Wilt u ook direct op de hoogte zijn van NVVR-nieuws? Geef dan uw e-mailadres aan ons door via ledenadministratie@nvvr.nl U ontvangt dan automatisch onze nieuwsbrief. Daarnaast is uw mailadres zo ook bekend bij ons, zodat wij u ook per mail op de hoogte kunnen houden van bijvoorbeeld een regionale bijeenkomst.

Met het doorgeven van uw mailadres bespaart u de vereniging tevens verzendkosten voor uitnodigingen per post. U kunt de toezending van de nieuwsbrief op ieder moment weer stopzetten.

Steun ons extra door ook supporter van de NVVR ‘de Wervelkolom’ te worden De Supportactie is de ideale manier om de NVVR te ondersteunen.

Maar liefst 80 % (€ 4,40) van ieder verkocht lot komt ten goede van de NVVR.

Hoe kunt u meedoen?

Als supporter van de NVVR machtigt u de Supportactie om 1 keer per maand of 1 keer per kwartaal één of meerdere loten a € 5,50 van uw bankrekening af te schrijven. Vier maal per jaar vindt er een trekking van de loterij plaats en maakt u kans op onderstaande nieuw prijzenpakket!

Vraag het machtigingsformulier aan bij: NVVR ‘de Wervelkolom’ Antwoordnummer 5422 3000 VB Rotterdam vul dit in en onderteken het en stuur het terug.

Via www.supportactie.nl/acties kunt u zich ook aanmelden.

Voor de Support Actie is op 18 januari 2007 door het ­ministerie van Justitie vergunning verleend onder nummer C051.7/1044244.

4 | wervelwind

Hoofdprijs: € 2.500,3 prijzen: 3-daagse MiniCruise Newcastle o.b.v. een 4-persoons zeezichthut 10 prijzen: Waardebon van ­Matrabike t.w.v. € 250,10 prijzen: Entreekaarten Thermen

10 prijzen: Waardebon Masita t.w.v. € 50,Laatste 4 cijfers goed: Topbloemen ­waardebon € 25,Laatste 3 cijfers goed: Jaarabonnement 100% NL Magazine

Inhoud Colofon......................................................................3 Van de Redactie........................................................3

RAAD VAN ADVIES Prof. Dr. B. Koes Hoogleraar huisartsgeneeskunde Dr. H. Koning Anesthesioloog-pijnspecialist

Van het Bestuur....................................................... 6

Mw. Dra. J.M. Maijers Psychologe

Uw Penningmeester spreekt.................................. 8

Dhr. B. ter Meulen Neuroloog

Agenda.................................................................... 25 Puzzel.......................................................................27 Aanbiedingen voor de leden................................ 28

Columns Zitproblemen zonder uiterlijk vertoon................. 15 Rugpijn-burnout..................................................... 23 Noodgedwongen kunnen..................................... 26

Prof. Dr. W.C. Peul Hoogleraar Algemene ­Neurochirurgie, Neurochirurg en Epidemioloog Mr. Drs. J.G.C. van Schaik Juridisch adviseur Prof. Dr. R.J.E.M. Smeets Hoogleraar revalidatiegeneeskunde Drs. J.P.H.K. Timmerman Adviseur stakeholder engagement Prof. Dr. P.C.P.H. Willems Orthopedisch chirurg Dr. J.P. van Wingerden Bestuurder Spine & Joint Centre

Artikelen In ontwikkeling: KNGF Richtlijn Lage rugpijn...... 10

Dr. M. Dekker Orthopedisch chirurg Erelid, voormalig lid Raad van Advies

Ombudsman wil duidelijkheid over eigen bijdragen Wmo en Wlz in coronatijd.....................13 Onder de loep: ACT behandelmethode................16 Patiënten en fysiotherapeuten gebaat bij vergelijken van resultaten om kwaliteit van zorg te verbeteren.......................................................... 22

Verder in dit nummer Boekbespreking..................................................... 20 Schuif eens aan bij een lotgenoot (inloopuur).... 29 Regiocontactpersonen / Adressen....................... 30

De vereniging wordt mede ondersteund door:

Informatie over het lidmaatschap Aanmelden:

De contributie bedraagt € 25,00 per kalenderjaar (januari t/m december).

Voor partners van leden is er de mogelijkheid om voor € 12,50 partnerlid te worden.

Bij aanmelden gaat uw lidmaatschap van de vereniging in voor onbepaalde tijd.

Afmelden:

Wilt u uw lidmaatschap van de NVVR ‘de Wervelkolom’ onverhoopt beëindigen?

Dat kan (schriftelijk of per e-mail) tot uiterlijk 12 weken voor het einde van het kalenderjaar (artikel 6.2 van de statuten van de vereniging).

Afmeldingen die daarna binnen­ komen, lopen nog tot en met het einde van het aansluitende kalenderjaar.

Ledenadministratie:

Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam ledenadministratie@nvvr.nl

wervelwind | 5

Van het Bestuur Beste leden van de NVVR en belangstellende lezers van ons mooie blad Wervelwind.

Helaas zitten wij allen nog steeds in een periode, waarin voor velen onder ons, de nodige zorgen en vragen het leven beheersen. Als bestuur leven wij mee met de mensen waar het verdriet en tegenslag in familie of nabije omgeving hun deur niet is voorbij gegaan.

Gezondheidsklachten voerden namelijk de laatste tijd de boventoon en dat heeft mij doen besluiten om mij toch niet herkiesbaar te stellen.

Ik heb veel geleerd, genoten en gereisd. Kortom het is mooi en goed geweest.

Ook voor de vereniging is het wellicht een goed moment dat er nieuwe, frisse energie in het bestuur komt.’

In de vorige Wervelwind waren wij nog hoopvol om in september weer live met elkaar te kunnen vergaderen, de inloopuren weer op te kunnen starten en….onze Landelijke Contactdag met ALV weer te kunnen houden.

Het is overigens in september één keer gebeurd, dat wij als bestuur in vergadering bij elkaar zijn geweest bij PGO Support in Utrecht.

Daarna werden de ‘Coronaregels’ alleen maar verder aangescherpt en waren we, zo leek het wel, ineens weer terug bij af.

Leen Voogt (de beoogde tekst op de ALV namens het Bestuur):

Wij hadden ons wel een geheel andere Landelijke Contactdag met Algemene ledenvergadering in de ReeHorst Ede voorgesteld, zaterdag 17 oktober ’20 . Deze was tot 2 maal toe uitgesteld en kon door de verscherpte maatregelen niet doorgaan, terwijl er juist 48 aanmeldingen waren. De vergunningen en ontheffingen voor 50 personen werd op 13 oktober door de autoriteiten ingetrokken.

De leden die zich hadden ingeschreven voor deze ALV, hebben inmiddels het jaarverslag 2019 ontvangen en hebben hun vragen en/of opmerkingen via de mail kunnen stellen. Daarna hebben wij de vragen beantwoord en via een antwoordformulier om goedkeuring van het jaarverslag en de financiële stukken 2019 gevraagd.

We hopen dat deze formulieren bij het verschijnen van dit nummer, met een positief reactie, retour gekomen zijn.

In de volgende Wervelwind zullen we het resultaat hiervan met u delen.

Een ander agendapunt op de ALV van 17 oktober 2020 zou het aftreden van onze secretaris zijn.

Mw. Klaasje Onnink-Vliek schreef aan het bestuur: ‘Een aantal weken geleden heb ik het bestuur op de hoogte gebracht van mijn besluit , dat ik mij op de aanstaande Algemene Ledenvergadering van 17 oktober toch niet herkiesbaar stelt als bestuurslid/secretaris voor de komende vier jaar.

Ik heb de afgelopen 5 jaar, met veel energie en inzet, het werk als secretaris met plezier gedaan, maar nu is het tijd dat ik voor mijzelf kies.

6 | wervelwind

Beste Klaasje, Allereerst kan ik, mede namens je collega’s, melden dat wij het enorm jammer vinden dat je besloten hebt om het termijn als bestuurslid/secretaris niet te verlengen.

Waarbij ik op wil merken dat wij alle begrip hebben voor je besluit.

In de afgelopen 5 jaar hebben we veel meegemaakt maar zijn er ook mooie dingen bereikt.

Denk bijvoorbeeld aan het internationaal op de kaart zetten van de NVVR doormiddel van jouw deelname aan congressen in het Verenigd Koninkrijk en in België.

En als er iets was wat niet helemaal bij jou paste, gaf je dat gelukkig wel direct aan.

Ook dat kan in ons bestuur.

Tenslotte beste Klaasje; Waardeer waar je bent, wie je bent en wat je bereikt hebt.

Je hebt al een lange weg afgelegd, je hebt geleerd en bent gegroeid.

Je mag trots zijn op jezelf!

Enorm bedankt voor alles wat je voor onze mooie vereniging hebt gedaan.

Het ga je goed!

----------------------Het was de bedoeling dat wij op de ALV als bestuur op gepaste wijze afscheid zouden nemen en haar te bedanken voor de inzet en enthousiasme in de afgelopen jaren. Dit hebben wij op een andere manier gedaan: namelijk het afscheidscadeau is namens het bestuur, geheel volgens de Corona regels, persoonlijk overhandigd door collega Ruud Leenheer op een parkeerplaats bij Maarsbergen. Hierbij werden gelijk de laatste zaken van het secretariaat overgedragen.

Dit betekent wel dat het bestuur de komende tijd op zoek zal gaan naar nieuwe kandidaten voor een bestuursfunctie. (zie ook de oproep voor bestuursleden verderop in deze Wervelwind)

Belangrijke wijziging: Postadres secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam Tel: 088-07 07 210 – Mail: secretariaat@nvvr.nl

De periode vóór de zomervakantie hadden wij als bestuur al aardig wat ervaring opgedaan met online vergaderen en communiceren en in onderstaand overzicht blijkt duidelijk dat dit ook in de afgelopen periode weer heel veel keren het geval is geweest.

Activiteiten van de NVVR 'de Wervelkolom' In de afgelopen periode zijn er naast de vaste werkzaamheden veel activiteiten geweest waar wij als NVVR bij betrokken zijn of waren, zoals: - Project Zorgpad Lage Rug van het Martiniziekenhuis Groningen (Online vergadering) - Invitational Conference Leidraad Organisatie en Zorg Patiënten Chronische Pijn (Online) - Patiëntenfederatie Directie overleg (Online v­ergadering) - DB overleg en Bestuursvergaderingen (Online) - Bestuursvergadering in Utrecht - Project Samen Beslissen MUMC Maastricht (Online vergadering) - Ledenoverleg ALV van ieder(in) (Online vergadering) - Stuurgroep vergadering Project Practische Predictie (HAN) Online vergadering - Project Dataset Fysiotherapie (Online vergadering) - Werkgroep Richtlijn lage rug Fysiotherapie (KNGF) (Online vergadering) - Overleg met IVM over voorlichtingsmateriaal ­gebruik Opioïden (Online vergadering) - Patiëntenfederatie ALV (Online vergadering)

Gebruikte afkortingen: ALV DB HAN IVM

= Algemene Leden Vergadering = Dagelijks Bestuur = Hogeschool Arnhem Nijmegen = Instituut Verantwoord ­Medicijngebruik KNGF = Koninklijk Nederlands Genootschap Fysiotherapie MUMC = Maastricht Universitair Medisch Centrum NVVR = Nederlandse Vereniging van ­ Rugpatiënten PGO = Patiënten Gehandicapten ­Organisaties

Voor de aankomende periode staat er nog niet heel veel op het programma. Wij kunnen als vereniging nog steeds niet aanwezig zijn met een stand op beurzen en infomarkten.

Ook de meeste inloopuren gaan tot nader orde niet door.

Zie daarvoor onze agenda in deze Wervelwind of bezoek onze website.

Het bestuur wenst u veel leesplezier met deze Wervelwind en ondanks de ons opgelegde belemmeringen door Corona maatregelen toch een mooie decembermaand toe met vooral een goede gezondheid.

Namens het bestuur een hartelijke groet, Leen Voogt, voorzitter NVVR 'de Wervelkolom'

wervelwind | 7

Uw Penningmeester spreekt...

Terwijl ik aan dit stukje begin, begint mijn telefoon te piepen en stromen de laatste nieuwsberichten, met daarin vermeld de laatste cijfers van de coronatests van 23 oktober 2020, binnen: 10.007 nieuwe positieve coronatests! Een nieuw dagrecord.

Maar hoe zal het morgen zijn? En volgende week?

Wat een ellende en verdriet in vele families. Maar zeker ook bij de bedrijven die, al dan niet tijdelijk, gesloten moe(s)ten worden en waar vele ontslagen zijn gevallen of nog gaan vallen. Ik denk dat een ieder van u wel iemand kent die met bovenstaande omstandigheden wordt geconfronteerd. Van mijn kant: veel sterkte voor een ieder!

En dan moet je verder met wat de bedoeling is van deze column: de lezer informeren over financiële zaken.

Laat ik beginnen met een korte toelichting op onze jaarcijfers. Door de corona perikelen is onze Algemene Leden Vergadering (ALV) tot 2 maal toe uitgesteld en konden wij u ook op 17 oktober jl. niet ontmoeten in Ede. De leden die zich hadden ingeschreven voor deze ALV, hebben inmiddels het jaarverslag 2019 ontvangen en hebben hun vragen en opmerkingen inmiddels via de mail kunnen stellen.

Nadat we 2018 hadden afgesloten met een negatief resultaat van € 2.434,-, hebben we 2019 af kunnen sluiten met een positief resultaat van € 781,50.bij een begroting van € 0,-.

Ook dit jaar is de door ons aangevraagde PGO instellingssubsidie door het Ministerie van VWS ver-

8 | wervelwind

leend en vastgesteld. Dus kunnen we stellen dat het jaar, financieel gezien, redelijk volgens de verwachtingen is verlopen.

Maakt u nog geen gebruik van automatische incasso en wilt u hier in de toekomst wel gebruik van maken, dan hoor ik dat graag van u.

Wel wil ik wat punten benoemen die afwijken van de begroting.

Ten eerste is er, door het helaas teruglopende ledenaantal circa € 3000,- minder ontvangen aan contributies. Maar ook aan sponsorgeld en advertenties is er circa € 2000 minder ontvangen dan begroot. Daar tegenover staat een lagere uitgave dan begroot voor ons ledenblad van € 2000,- en ook de inloopuren, landelijke contactdag en beurzen waren hoger begroot dan werkelijk uitgegeven.

De bedragen en incassodata voor 2021 worden: Eénmalig incasso à € 25,00: 29 januari 2021 Incasso in 2 termijnen à € 12,50: 29 januari en 30 juli 2021 Incasso in 3 termijnen à € 8,40: 29 januari, 30 juli en 29 oktober 2021 Incasso in 4 termijnen à € 6,30: 29 januari, 30 april, 30 juli en 29 oktober 2021

Al met al een financieel gezien goed jaar. Wij maken ons echter wel zorgen over het teruglopende ledental en de onduidelijkheid over wat er nog kan worden georganiseerd zolang het coronavirus nog niet onder controle is. Zoals bijvoorbeeld de inloopuren in de ziekenhuizen en het organiseren van beurzen.

Contributie en Automatische incasso De contributie voor 2021 is niet gewijzigd en blijft € 25,- per jaar.

Voor het innen van de contributie geeft de vereniging, mede voor wat betreft de kosten, de voorkeur aan een automatische incasso.

Omdat wij ons realiseren dat voor sommigen van u een bedrag van € 25,- in één keer een te grote uitgave is, is er ook de mogelijkheid de betaling te spreiden in bijvoorbeeld 2,3 of 4 termijnen.

ANBI erkenning Onze vereniging is door de Belastingdienst aangewezen als instelling van algemeen nut (Algemeen Nut Beogende Instelling - ANBI). Dit betekent voor u dat uw giften aan de vereniging aftrekbaar zijn voor de inkomstenbelasting.

Meer informatie vindt u bij de belastingdienst.

Heeft u vragen over contributies, giften of andere financiële zaken, dan kunt u mij schrijven, bellen op 088-07 07 240 of mailen penningmeester@nvvr.nl Met vriendelijke groet, Cor de Jong Diepenbrockstraat 27 2983 XC Ridderkerk

Mijn Re-integratieplan Ondersteuning aan zieke arbeidskrachten en zelfstandigen in Mijn Re-integratieplan.

Je bent ziek en wil weer werken bij een werkgever of als zelfstandige dan komt er veel op je af. Je krijgt te maken met verzekeringsartsen, medisch adviseurs en re-integratiebegeleiders. Wat doen zij precies en hoe communiceer je met deze professionals? Waar vind je informatie over inkomen bij ziekte, verzekeringen, hoe ga je om met veranderingen door ziekte, hoe vind je passend werk en oplossingen voor belemmeringen.

Naast informatie voor zieke werknemers biedt Mijn Re-integratieplan nu ook ondersteuning aan zieke ­arbeidskrachten.

Maak gratis account aan via www.mijnreintegratieplan.nl

wervelwind | 9

FysioWijzer

In ontwikkeling: KNGF Richtlijn Lage rugpijn De KNGF Richtlijn Lage rugpijn wordt momenteel herzien. Een multidisciplinaire groep van zorgverleners en wetenschappers is volop bezig om aanbevelingen te formuleren die voldoen aan de meest recente inzichten en eisen. Lage rugpijn is een belangrijke richtlijn, want het is misschien wel de meest geraadpleegde. In welke fase is de herziening? Wat zijn de verwachtingen en welke uitdagingen zijn er? Vanuit de auteursgroep geven Nynke Swart en Adri Apeldoorn de laatste stand van zaken.

Artikel met toestemming over genomen uit FysioPraxis, juni 2020. Tekst: Brenda van Dam

Adri Apeldoorn

10 | wervelwind

De richtlijn Lage rugpijn is waarschijnlijk een van de meest geraadpleegde richtlijnen, vermoedt Nynke Swart, die vanuit KNGF leiding geeft aan de herziening.

“Het is een belangrijk document. Lage rugpijn is een van de meest voorkomende indicaties waarvoor een patiënt een fysiotherapeut consulteert. De patiëntenpopulatie is heel groot en lage rugpijn gaat gepaard met veel maatschappelijke kosten. Er wordt dan ook veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.” De huidige KNGF Richtlijn Lage rugpijn dateert uit 2013. In 2017 is er weliswaar een aanpassing geweest ten aanzien van klinimetrie, maar inmiddels is er voldoende aanleiding voor een gehele herziening. “Er zijn logi-scherwijze zowel vanuit de wetenschap als vanuit de praktijk ontwikkelingen geweest. Daarnaast is lage rugpijn een van de indicaties die door het Zorginstituut en de betrokken partijen zijn geprioriteerd om te onderzoeken of terugkeer van fy-

siotherapie binnen de zorgver-zekeringswet mogelijk is.

Voorwaarde hiervoor is dat de richtlijn voldoet aan een aantal aangescherpte eisen. Richtlijnen moeten volgens een bepaalde methodiek ontwikkeld worden. Ook moeten zorgverzekeraars en patiënten bij de richtlijnontwikkeling betrokken worden. De oude richtlijn voldeed niet aan die eisen.”

Fasen en planning Het herzieningstraject is begin 2019 van start gegaan. In de voorbereidingsfase zijn een auteursgroep, een werkgroep en een klankbord-groep samengesteld (zie ook kader). Ook zijn in die fase de knelpunten geanalyseerd.

Swart: “We hebben fysiotherapeuten en patiënten gevraagd waar zij tegen aanlopen rondom de zorg bij lage rugpijn. Die knelpunten zijn vertaald naar uitgangsvragen. Deze vormen de basis van de richtlijn. In de ontwikkelfase kijkt de auteursgroep naar wat nu de beste manier is om die uitgangsvragen te beantwoorden. We willen steeds de inzichten uit de wetenschappelijke literatuur en de inzichten uit de praktijk met alle verschillende perspectieven samen-brengen tot één aanbeveling. De vragen in het algemene deel, waarin we onder andere kijken naar beloop en klinisch beeld van lage rugpijn, zijn grotendeels afgerond. Net als de vragen rondom het diagnostisch proces. Nu zijn we bezig met het therapeutisch proces. We kijken naar de effectiviteit van oefentherapie en niet-oefentherapeutische interventies.

Over al die onderwerpen worden aanbevelingen geformuleerd. We zitten nu op ruim twee derde van de ontwikkelfase. Het plan is om eind 2020 een conceptrichtlijn voor te leggen aan alle partijen. Daarna worden alle commentaren verwerkt en zal begin 2021 de richtlijn op het kennisplatform van KNGF verschijnen.”

De auteursgroep stelt de aanbevelingen op in nauwe samenwerking met de ­werkgroep, en deze worden besproken tijdens de bijeen-komsten. “Er wordt heel constructief gewerkt in de werkgroep en in de klankbordgroep”, vertelt Adri Apeldoorn, fysiotherapeut, manueel therapeut en onderzoeker op de afdeling Revalidatie van het Noordwest Ziekenhuis in Alkmaar. “Er wordt goed gediscussieerd. Wij krijgen goede feedback en er wordt constructief meegedacht. Wij voelen ons gesteund; het is leuk om het op die manier te doen.”

Het is een uitdaging om een richtlijn te schrijven waarin mensen met lage rugpijn goed tot hun recht komen en waarin ook de beroepsgroep zich herkent.

Nynke Swart

wervelwind | 11

Uitdagingen en discussies Het is een uitdaging om een richtlijn te schrijven waarin mensen met lage rugpijn goed tot hun recht komen en waarin ook de beroeps-groep zich herkent, vindt Apeldoorn. “Lage rugpijn is vrij complex. De populatie is zeer heterogeen. In de praktijk bestaan er veel verschil-lende ideeën over de juiste aanpak. Evidentie voor bijvoorbeeld specifieke testen of classificatie- en behandelmethoden is in beperkte mate voorhanden.”

Het is uiteraard nog te vroeg om inhoudelijk in te gaan op de nieuwe richtlijn. Duidelijk is wel dat er uitvoerig gediscussieerd wordt over het includeren en classificeren van de patiënten, uitgangspunten en interventies. Swart noemt een aantal discussiepunten: “Moet je de richt-lijn enkel blijven richten op patiënten met aspecifieke lage rugpijn, en daarmee de behandeling van patiënten met LRS buiten beschouwing laten als dit onderscheid op basis van diagnostiek moeilijk te maken is? Bij fysiotherapeuten is namelijk wel behoefte aan handvatten voor de behandeling van patiënten met (radiculaire) uitstraling. En hoe zorg je ervoor dat je bij deze heterogene populatie binnen de richtlijn richting geeft aan de behandeling, zodat deze wordt aangepast aan de klachten van de individuele patiënt?”

Spagaat wetenschap en praktijk De grootste uitdaging is misschien wel het samenbrengen van inzichten uit de wetenschappelijke literatuur en de behandelpraktijk. We-tenschap en praktijk gaan lang niet altijd gelijk op, weet ook Apeldoorn, zelf gepromoveerd op lage rugpijn. “Richtlijnen zijn gebaseerd op evidentie die op dat moment voorhanden is. Deze evidentie komt voort uit onderzoek dat voldoet aan wetenschappelijke criteria. Voor een groot deel van ons handelen ontbreekt echter evidentie. En er zit veel kennis bij fysiotherapeuten die we moeten zien te gebruiken. Ik hoor vaak dat fysiotherapeuten richtlijnen te algemeen vinden, maar we proberen echt handvatten te geven.”

Swart herkent het dilem-ma: “Je wilt dat de aanbevelingen praktisch toepasbaar zijn. Wetenschappelijk onderzoek is vaak zo opgezet dat het over een heel speci-fieke groep patiënten gaat. Als je een richtlijn maakt, loop je tegen heel veel beperkingen aan die niet onderzocht zijn of anders onder-zocht zijn. Binnen een richtlijn is de wetenschappelijke onderbouwing heel belangrijk. Aan de andere kant zijn de meningen en ervaringen van clinici én patiënten ook heel belangrijk. Die probeer je in de aanbevelingen samen te trekken.”

Meedenken vanuit verschillende visies Lage rugpijn wordt behandeld door zowel algemeen fysiotherapeuten als gespecialiseerde therapeuten.

Therapeuten hebben allemaal hun eigen aanpak en ervaring. Hoe worden al die verschillende visies meegenomen? Swart: “In de voorbereidingsfase hebben we twee focusbijeenkomsten georganiseerd, waarin we met een

12 | wervelwind

heel aantal fysiotherapeuten in gesprek zijn gegaan over de belangrijkste knel-punten. Dit was de knelpuntanalyse. Daarnaast zijn er fysiotherapeuten met verschillende achtergronden en specialisaties betrokken in de werkgroep en in de klankbordgroep. Zij praten dus mee over de aanbevelingen die tot stand komen. Als de eindversie is opgeleverd, wor-den via Fysio E-Nieuws ook de fysiotherapeuten uit het veld uitgenodigd om mee te lezen en hun feedback op het concept te geven. Geïnteresseerden kunnen zich daarvoor nu al bij mij aanmelden.”

Verwachtingen?

Het werkveld heeft straks up-to-date-­informatie op basis van wetenschappelijke literatuur en op basis van consensus van een multidisci-plinair team, aldus Swart.

“Het geeft richting voor de behandelpraktijk, waarbij er natuurlijk wel gezegd moet worden dat fysiotherapeuten gemotiveerd van de richtlijn kunnen afwijken. Daarnaast hopen we dat de herziene richtlijn makkelijker te hanteren is voor de praktiserend fysiotherapeut omdat knelpunten uit de praktijk zijn meegenomen.” Apeldoorn verwacht niet dat de nieuwe richtlijn een schokeffect zal veroorzaken of de praktijk in grote mate zal veranderen.

“Er wordt veel onderzoek uitgevoerd naar lage rugpijn, maar er worden slechts kleine stapjes gezet. Deze stapjes zijn we allemaal aan het verwerken in de nieuwe richtlijn. Bepaalde aspecten zullen echt wel anders zijn.

We draaien een beetje aan de knoppen om de zorg verder te optimaliseren. Dat proces is in volle gang.”

Projectgroep Richtlijn Lage rugpijn Auteursgroep: Nynke Swart, projectleider en richtlijnexpert vanuit KNGF; Adri Apeldoorn, fysiotherapeut/ manueel therapeut-onderzoeker; Debby de Ridder, beleidsmedewerker VvOCM; Guus Meerhoff, manager kwaliteitsbeleid KNGF; Raymond Ostelo, hoogleraar Evidence Based Fysiotherapie.

Werkgroep: fysiotherapeuten uit de eerste, tweede en derde lijn; vertegenwoordigers van de BI’s van KNGF (NVMT, NVFS, NVBF, NFP); vertegenwoordigers van VvOCM, NHG, NVA, NVAB; vertegenwoordiger van de patiëntenfederatie (NVVR de Wervelkolom).

Klankbordgroep: fysiotherapeuten uit de eerste en tweede lijn; vertegenwoordigers van de BI’s van KNGF (NVFG, NVFB); vertegenwoordigers van VvOCM, VSG, NOV, NVN, VRA, PAiN; vertegenwoordigers van Zorgverzekeraars Nederland en Zorginstituut Nederland.

Philip van der Wees, fysiotherapeut en hoogleraar Paramedische Wetenschappen, is de onafhankelijk voorzitter van de bijeenkomsten van de werkgroep en klankbordgroep.

Ombudsman wil duidelijkheid over eigen bijdragen Wmo en Wlz in coronatijd 22 oktober 2020

Afgelopen maanden ontving de Nationale ombudsman klachten en signalen over de inning van eigen bijdragen Wmo en Wlz in coronatijd. Sinds de uitbraak van het coronavirus is het vaak niet of nauwelijks mogelijk om op gebruikelijke wijze zorg en ondersteuning te krijgen, terwijl de inning van eigen bijdragen wel doorloopt. De ombudsman vraagt de minister om helderheid. Ook wil hij weten wanneer het innen van de bijdragen moet stoppen.

Ombudsman Van Zutphen: “We zijn in de tweede coronagolf beland. Het risico bestaat dat zorg en ondersteuning ook nu niet (voldoende) kan worden geleverd. Het is van belang dat burgers duidelijkheid krijgen over wat dit betekent voor de inning van de eigen bijdragen en waar burgers terechtkunnen met vragen hierover.”

Heen en weer De klachten en signalen gaan onder meer over het innen van de eigen bijdragen Wmo over maanden waarin geen zorg is ontvangen. Maar ook over het alsnog moeten betalen van (hoge) eigen bijdragen voor de Wet langdurige zorg (Wlz) terwijl er minder of geen zorg is geleverd. Of de situatie waarin wel een eigen bijdrage moet worden betaald, terwijl er tijdelijk geen gebruik is gemaakt van een plek in een zorginstelling. Als burgers dit aankaarten bij het CAK, komt het voor dat zij heen en weer worden gestuurd tussen hun gemeente, de zorgaanbieder, het zorgkantoor en het CAK.

situatie. De een is bereid de zorg administratief stop te zetten zodat tijdelijk geen eigen bijdragen worden berekend, terwijl de andere aanbieder aangeeft dat dit tijdelijk stopzetten niet mogelijk is zonder de zorg of plek in de instelling ‘kwijt te raken’.

Duidelijkheid gevraagd De Nationale ombudsman heeft naar aanleiding van de signalen een brief gestuurd aan de minister. Hij wil onder meer weten wat de criteria zijn op grond waarvan de eigen betalingen kunnen worden gestopt. Ook wil hij een einde aan het heen en weer sturen van mensen tussen instanties, zonder dat ze een goed antwoord krijgen op hun vragen over de eigen betalingen.

In zijn brief verwijst de Nationale ombudsman ook naar MantelzorgNL, Per Saldo en Ieder(in) waar soortgelijke meldingen binnenkomen. Die brief is op de site van ieder(in) te downloaden.

Bron: Iederin

Kwijtraken zorg Ook hoort de ombudsman dat zorginstellingen of andere zorgaanbieders verschillend omgaan met de

wervelwind | 13

BIJWERKINGEN MELDEN? DAAR WORDT U BETER VAN! Dat medicijnen bijwerkingen kunnen veroorzaken weten we. Maar dat deze bijwerkingen gemeld kunnen worden is veel minder bekend. Bijwerkingencentrum Lareb is het meldpunt van Nederland voor bijwerkingen van alle geneesmiddelen en andere gezondheidsproducten. In dit artikel wordt uitgelegd: waarom melden van bijwerkingen zo belangrijk is en hoe u daarmee zelf kunt bijdragen aan een veiliger gebruik van medicijnen.

Wat is Bijwerkingencentrum Lareb?

Bijwerkingencentrum Lareb is een onafhankelijke stichting en al 25 jaar verantwoordelijk voor de landelijke registratie en analyse van meldingen van bijwerkingen bij geneesmiddelengebruik. Ze verzamelt op één centraal punt meldingen van bijwerkingen. Dit zijn meldingen van een artsen, apothekers, verpleegkundigen of van de patiënt zelf. Iedereen kan een melding doen.

Waarom is melden zo belangrijk?

Door al deze meldingen op een centraal punt te verzamelen kan inzicht verkregen worden over de veiligheid van geneesmiddelen. Dit kunnen nieuwe bijwerkingen zijn maar ook bijzonder aspecten van bestaande bijwerkingen.

Een voorbeeld. Enkele jaren geleden ontving Lareb meldingen van ‘hik’ bij gebruik van tramadol, een tot dan toe nog niet bekende bijwerking. Tramadol is een pijnstiller die onder andere wordt gebruikt bij pijn na operaties. Hik is een opmerkelijke bijwerking waarbij men misschien niet direct de relatie maakt met een geneesmiddel. Dat hik ontzettend hinderlijk kan zijn laten de meldingen zien. Eén patiënt had meer dan 48 uur de hik en een andere patiënt had zo’n 7 uur per dag de hik.

Dus wanneer je dit geneesmiddel gebruikt is het wel belangrijk dat je deze klachten kunt herkennen als mogelijke bijwerking van het middel. En dat je je klachten kunt overleggen met je arts of apotheker. Niet in alle bijsluiters van de verschillende merken tramadol staat hik beschreven als bekende bijwerking.

Een ander voorbeeld zijn de meldingen van een doof gevoel, tintelingen of pijn aan handen en voeten bij gebruik van Vitamine B6. Op basis van deze meldingen constateerde Lareb dat hoge doseringen vitamine B6 kunnen leiden tot zenuwschade aan handen en voeten. Wanneer je dit niet herkent, kun je mogelijk veel te lang blijven door-

lopen met klachten, of onnodig het medische circuit ingestuurd worden. Dit zijn enkele voorbeelden om te laten zien waar een melding aan kan bijdragen. Meer aandacht voor het herkennen en erkennen van klachten als bijwerkingen leveren uiteindelijk een betere zorg. En soms kunnen ze dus voorkomen worden.

Wat gebeurt er met mijn melding?

Alle binnen gekomen meldingen worden door een deskundige bekeken, verwerkt en geregistreerd. Elke melding wordt uiteraard vertrouwelijk behandeld. Soms wordt extra informatie gevraagd aan de melder. Daarnaast worden meldingen door een team deskundigen, van onder andere artsen en apothekers, binnen Lareb besproken. Dit kan leiden tot nadere analyses van meldingen en bijvoorbeeld tot waarschuwingen of aanpassingen in de bijsluitertekst.

Kunnen alleen nieuwe bijwerkingen gemeld worden?

Nee, want ook van al bekende bijwerkingen weten we nog lang niet alles. Neem bijvoorbeeld de “statines”. Dit zijn medicijnen die veel worden voorgeschreven voor de behandeling van een verhoogd cholesterol. Daarvan is bekend dat ze spierklachten zoals spierkramp en spierpijn, kunnen geven. Doordat Lareb meldingen kreeg over spierscheuring zijn we meer te weten te komen over spierklachten. Het is belangrijk dat artsen en patiënten op de hoogte zijn dat spierscheuring, na maanden statine-gebruik, ook op kan treden.

Ook wanneer u niet zeker weet of uw klachten te maken hebben met geneesmiddelengebruik, kunt u dat bij ons melden.

Hoe kan ik mijn bijwerking melden?

U kunt een bijwerking melden via het formulier op de website van Lareb: www.lareb.nl of via www. mijnbijwerking.nl. Verder wordt ­ geadviseerd klachten of bijwerkingen altijd met uw arts of apotheker te bespreken.

www.mijnbijwerkingen.nl Bijwerkingen van uw medicijnen? Meld dit bij Bijwerkingencentrum Lareb.

Samen maken we medicijngebruik veiliger!

14 | wervelwind

Column

Zitproblemen zonder uiterlijk vertoon Met een disfunctioneel lichaam is iets vanzelfsprekends als ‘lekker zitten’ een enorme opgave; het dagelijks zitten kenmerkt zich als een constante strijd met de zwaartekracht.

Zitten met pijn Recent bezocht ik een cliënt in het kader van een aanvraag voor een Aan Functiebeperking Aangepaste Stoel. Zij kampt al decennia met pijnproblematiek na een mislukte operatie aan de rug. Wanneer de pijn het ergst is, vormt zitten een echte beproeving en kan mevrouw van de pijn zelfs niet meer goed opstaan. Ook maar de geringste belasting van de lage rug bezorgt haar dan een verlammende pijn.

Een goede stoel Met een goede stoel voorzien van kantelmechaniek en volledig op maat gemaakt kunnen we mevrouw uitleggen hoe zij de zwaartekracht in haar voordeel kan gebruiken wanneer ze gaat proberen te ontspannen. Met de sta-op-functie zou ook haar opstaan een stuk eenvoudiger zijn.

Weinig geld Mevrouw leeft van een AOW en ze heeft zich in de schulden moeten steken voor de verhuizing naar de gelijkvloerse woning waar ze woont. Dus veel geld voor een echt goede stoel is er niet.

Geen recht op verstrekking Zorgverzekering Omdat mevrouw geen uiterlijke kenmerken heeft die er toe leiden dat we een stoel voor haar héél bijzon-

der moeten uitvoeren, kunnen we haar geen stoel verstrekken via de hulpmiddelenregeling van de zorgverzekering (de groep cliënten die wél in aanmerking komen voor een stoel van de zorgverzekering is vaak gediagnosticeerd met polio, Parkinson, status na CVA, MS/ALS. Dergelijke aandoeningen gaan niet zelden gepaard met ontegenzeggelijk ‘uiterlijk vertoon’). Aan deze mevrouw zie je niks. Aanvankelijk.

Maar goed bekeken zie je de zwarte kringen om haar ogen die haar verstoord dag- en nachtritme verraden. En vanaf haar schouderblad omhoog ontwikkelt zich een ‘hoge rug’ (kyphose) door verhoogde spierspanning. Verkrampt van de pijn.

Regel het centraal De huidige wet- regelgeving schiet naar mijn beleving tekort. Zonder te kijken naar de financiële positie van mensen met een zitprobleem wordt er wel of niet een stoel toegekend. Veel pijnpatiënten worden uitgesloten van vergoeding omdat een ‘gewone stoel’ zou volstaan. Hoeveel logischer zou het zijn om compassie te hebben met hen met een kleine beurs en een groot zitprobleem.  Steef van der Kruit Voorzitter NVZS

wervelwind | 15

Onder de loep ACT behandelmethode door: Dinès Quist

Als je gezond bent heb je duizend wensen, als je pijn hebt maar één. Maar als de pijn chronisch is, is het dan wel zo verstandig om die ene wens na te jagen?

Volgens psychologen niet. Zij gebruiken ATC therapie ( Acceptance and Commitment Therapy) om hun patiënten te helpen.

Pijn is onze raadgever van fysiek gevaar. Pijn voelt rot en zorgt dat we stoppen met hetgeen de pijn veroorzaakt.

We willen van de pijn af, pas dan voelen we ons veilig en hebben we weer controle over ons lichaam.

16 | wervelwind

Is de pijn chronisch dan raakt ons systeem in de war en zijn we de controle kwijt. We gaan opzoek naar middelen om van de pijn af te komen door therapeuten te bezoeken, medicijnen te slikken, ons te laten opereren of stil te blijven liggen op bed. Onze reactie is erop gericht de pijn te verminderen en weer controle te krijgen. In die zoektocht naar pijnvermindering schuilt het gevaar juist het tegenovergestelde te bereiken. Want de stress en de spanning die dit najagen veroorzaakt, resulteert veelal in meer pijn.

Gedragstherapie ACT Omdat emoties, gedachten en gedrag de ervaring van pijn beïnvloeden, ligt ook daar de sleutel naar de aanpak van de negatieve gevolgen van chronische pijn. Psychologen werken daarom steeds vaker met de relatief nieuwe vorm van cognitieve gedragstherapie ACT. Deze vorm van therapie is aan het eind van de 20ste eeuw ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Steven C. Hayes. Er is in toenemende mate bewijs dat ACT het emotionele, fysieke en sociale functioneren van chronische pijnpatiënten kan verbeteren. Deze vorm van therapie wordt ook gebruikt bij depressiviteit, angst, spanning en burn-out.

ACT richt zich nadrukkelijk niet op het verminderen van de pijn of de stress. De behandelmethode probeert juist het functioneren van de patiënt te verbeteren door het omvormen van de impact van chronische pijn, door acceptatie en mindfulness methoden. De psychologische flexibiliteit van de patiënt wordt vergroot, zodat er ruimte ontstaat voor de waardevolle aspecten van het leven.

Zonder controle Het idee achter ACT is dat je veel minder controle hebt over wat je denkt, voelt en meemaakt dan je denkt. Dit staat haaks op veel overtuigingen van ons huidige leven.

We zijn namelijk juist heel veel bezig met controle. Maar soms laten onze controletechnieken ons in de steek en voelen we ons gewoon verdrietig, boos, angstig of hulpeloos. Een psycholoog die met ACT werkt zal je helpen hier anders naar te kijken. Negatieve ervaringen zoals chronische pijn, depressieve gevoelens of angsten zijn niet te vermijden en horen bij het leven. Hoe meer we ons hiertegen proberen te verzetten, hoe meer we vast komen te zitten in het gevecht ertegen. In een ACT behandeling ga je bewust onderzoeken naar wat je gewend ben te vermijden (zoals pijn) of te controleren (zoals bewegingen beperken). Tijdens de behandeling worden je gevoelens soms eerst heftiger. Het nut hiervan is om te onderzoeken wat het echt met je doet, en om te ervaren dat je het kunt dragen.

“Ik kan veel niet, maar ook heel veel wel”

Ik kan veel niet en heel veel wel Evelien Boers (46) leidt al twintig jaar aan chronische zenuwpijn. “Tijdens een skiongeluk brak ik een ruggenwervel. Sindsdien heb ik zenuwpijn in mijn benen. De eerste jaren na mijn ongeluk ben ik continu bezig geweest met zoeken naar iemand die mij van mijn pijn af kon helpen. Ik heb tal van operaties ondergaan, ontelbaar veel therapeuten bezocht en het alternatieve circuit uitgekamd. Niets hielp me van mijn pijn af. In 2007 lag ik weer eens in een ziekenhuisbed na een operatie. Ze had-

den net de sonde van een neurostimulator te verwijdert, die bedoelt was mijn pijn te reduceren, maar niet hielp.

Ik lag daar in bed en wist ineens dat ik mijn zoektocht naar pijnverlichting ging staken. Op dat moment viel er en enorme last van mijn schouders. Een dag later mocht ik naar huis en ik voelde de levenslust in me stromen, ik had zin om van alles te doen. Mijn fysieke situatie was niet verandert maar mijn mentale gesteldheid had een boost gekregen. Ik had zin om met het lichaam dat ik heb er het best van te maken. Sindsdien is mijn credo: Ik kan veel niet, maar ik kan ook heel veel wel.”

Psychologische flexibiliteit Met ACT therapie leert men overtuigt te raken dat het vechten tegen de pijn of het ongemak uiteindelijk ten koste gaat van een waardevol leven. Het vergroot de psychologische flexibiliteit waardoor er meer ruimte ontstaat voor belangrijke waarden in het leven.

De ACT methode leert cliënten zich te richten op zaken die ze op directe wijze kunnen beïnvloeden, zoals hun eigen gedrag. Er wordt niet gekeken naar hoe je meer controle kunt krijgen over hoe jij je voelt, maar juist hoe je ermee om kunt gaan dat je niet altijd controle hebt, ook als je je dus soms slecht voelt. Je onderzoekt hoe jij je leven zinvol kunt invullen ondanks de onvermijdelijke negatieve dingen in het leven. Niet alleen voor mensen met ernstige klachten is ATC heilzaam, maar voor ieder mens die leidt onder vastzittende gedachten die hen belemmeren. De therapie kan als een soort onderhoudsbeurt van je brein fungeren en je verder helpen om voluit te leven.”

Als een onderhoudsbeurt van je brein

Je bent niet wat je denkt Behalve het toelaten van het negatieve, leert ACT je afstand te nemen van gedachten. Gedachten ontstaan vaak spontaan, maar gek genoeg gaan we vaak wel met gedachten om alsof ze de waarheid zijn. Bovendien baseren we ons handelen ook vaak op een gedachte die we hebben. Vaak zijn gedachten een manier om controle te houden over hoe iets zal lopen of hoe jij je zal voelen.

Maar zoveel controle hebben we eigenlijk niet, en belangrijker nog, soms zijn het juist die gedachten die ons belemmeren om dingen te doen die belangrijk voor je zijn. Met ACT leer je afstand te nemen en te zien dat gedachten ‘gewoon gedachten’ zijn. Naast die gedachten ben jij er ook nog.

Accepteren betekent niet dat je je er maar bij neerlegt, maar wel dat je het gevecht met de pijn of ander ongenoegen staakt.

wervelwind | 17

Behandeling Het doel van ACT is om van een fysiek of mentaal probleem tot een flexibele manier van denken te komen, door middel van 6 stappen. Deze stappen kunnen in willekeurige volgorde uitgevoerd worden.

ACT-model • Acceptatie: ruimte maken voor vervelende ervaringen • Defusie: afstand nemen van je gedachten • Het zelf: flexibel omgaan met je zelf(beeld) • Hier en nu: aandacht voor het hier en nu • Waarden: stilstaan bij wat je echt belangrijk vindt • Toegewijd handelen: investeren in je waarden Acceptatie: Het staken van worstelen met vervelende emoties, gedachten en gewaarwordingen en ruimte maken voor vervelende innerlijke ervaringen, in plaats van proberen ze te controleren of te vermijden.

Vaardigheid: Actief en bewust omarmen van negatieve ervaringen zonder pogingen deze te veranderen.

Defusie: Gedachten leren zien voor wat ze zijn, namelijk geen waarheden waarnaar gehandeld moet worden maar producten van je verstand.

Vaardigheid: Leren observeren wat je verstand ingeeft, in plaats van hier automatisch op te reageren.

Zelf als context: Je bent meer dan alleen je gedachten, gevoelens en zelfbeeld. Er is ook nog het observerende zelf, een constant stuk in jou, dat deze ervaringen allemaal waarneemt.

18 | wervelwind

Vaardigheid: Niet je ervaringen zijn, maar je ervaringen gebruiken.

Hier en nu: Aandacht hebben voor wat er op dit moment te ervaren is in zowel de binnenwereld als buitenwereld.

Vaardigheid: Loskomen van vastzittende gedachten over het verleden of de toekomst.

Waarden: Stilstaan bij de dingen die jij als persoon écht belangrijk vindt, je waarden. Deze waarden geven richting en betekenis aan je leven.

Vaardigheid: Je waarden vinden.

Toegewijd handelen: Handelen op basis van je waarden, door middel van het stellen van concrete doelen die zijn verankerd in deze waarden, en deze doelen vervolgens realiseren middels verschillende acties.

Vaardigheid: Investeren in je leven.

Psychologen Veel psychologen werken met de ACT methode. Het is verstandig dit vooraf na te vragen. Sommige psychologen zijn gespecialiseerd in chronische pijn. Op de site www.vind-een-psycholoog.nl/zoeken/chronische-pijntherapie is te vinden of er een psycholoog in u buurt is en of zij met de ACT methode werken.

Bronnen: www.psyned.nl www.psychfysio.nl

Combinatie lidmaatschap van de ­Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten (NVVR) en van de Patiënten Vereniging Voor Neuromodulatie (PVVN) Voor wie is het?

Heeft u nog vragen?

Voor een ieder die lid wil worden van beide Patiënten Verenigingen (NVVR & PVVN).

Stuur een brief/e-mail of bel met onze ledenadministratie.

Wat houdt dit in?

Adresgegevens:

Indien u een combinatie lidmaatschap bij de NVVR of de PVVN afsluit, krijgt u 30 % korting op de totale contributie van beide verenigingen (€ 35,00 i.p.v. € 50,00).

NVVR “de Wervelkolom” ledenadministratie: Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam E-mail: ledenadministratie@nvvr.nl Tel.: 088-07 07 230

Hoe werkt het?

Wanneer u bij de aanvraag van een PVVN lidmaatschap aangeeft dat u ook lid bent van de NVVR, verwerkt de ledenadministratie de korting, na controle bij de NVVR. Of Wanneer u bij de aanvraag van een NVVR lidmaatschap aangeeft dat u ook lid bent van de PVVN, verwerkt de ledenadministratie de korting, na controle bij de PVVN.

PVVN secretariaat: Pollekamp 24, 6714 GP Ede E-mail: secretariaat@pvvn.nl Tel.: 088-73 06 801

Contributiefacturen U ontvangt ieder jaar zowel van de NVVR als van de PVVN een contributiefactuur in de bus.

Betaalt u, om welke reden dan ook, maar één ­contributiefactuur?

Dan zult u van de vereniging die geen contributie ontvangen heeft, een herinnering ontvangen, mogelijk kunnen hier extra kosten aan verbonden zijn.

wervelwind | 19

Boekbespreking Handboek over fit worden

Fit4Life: Wetenschap vertaald naar praktisch handboek over fit worden EINDHOVEN, oktober 2020 Huisarts in opleiding en wetenschapper Stefan van Rooijen heeft een toegankelijk handboek over fit worden geschreven. Het boek ‘Fit4life- het doktersrecept’, verschijnt op 29 oktober 2020 en is gebaseerd op zijn eerder gepubliceerde proefschrift Fit4Surgery. In het boek maakt hij die bewezen methode toegankelijk voor iedereen die fit wil worden. Aangevuld met tips van veel experts. Juist nu gezondheid, het hebben van een gezond gewicht en fit zijn zo belangrijk zijn.

Van Fit4Surgery naar Fit4Life In 2018 promoveerde Stefan op het uitvinden van het Fit4Surgery programma. Sindsdien wordt deze methode om patiënten in slechts vier weken fit te maken voor hun operatie wereldwijd ingezet door zorgprofessionals. Nu heeft hij de methode toegankelijk gemaakt voor iedereen.

Fit4life - het doktersrecept gaat over het verbeteren van je gezondheid en je leefstijl, zonder dat je een ongezond crashdieët hoeft te volgen of een killerbody na hoeft te streven.

Naast de methode om fit te worden in 4 weken, bevat het boek alle tools om je te helpen voor altijd fit te blijven: Fit4Life. “Voor het eerst worden alle aspecten van een gezond leven in één boek behandeld. En heb ik de medische kennis erover toegankelijk gemaakt voor iedereen. Het boek bevat oefeningen en een weekmenu om je op weg te helpen. De pijlers waaraan gewerkt wordt zijn motivatie, gedrag, balans, conditie, kracht, voeding, kwaliteit van leven, alcohol, roken, slapen en meer. Het boek helpt je om van fit zijn een goede

20 | wervelwind

gewoonte te maken. Daarmee kun je veel ziekten voorkomen!”, legt Stefan uit.

‘Met dit boek maak je van fit zijn je nieuwe gewoonte.’

Erik Scherder – Professor Neuro­ psychologie

Gezondheidszorg ombuigen Stefan: “Jaarlijks overlijden 40 miljoen mensen aan chronische ziekten die met leefstijl samenhangen.

En die ziekten zijn te vóórkomen. Ik wil met dit boek de gezondheidszorg ombuigen naar het voorkomen van deze ziekten, in plaats van alleen het behandelen daarvan”, motiveert Stefan zijn keuze voor het schrijven van het boek. Het boek is bedoeld voor iedereen. “Je moeder, vriend, opa of collega. Of je nu gezond bent, iets te zwaar, chronisch ziek bent, behandeld wordt of juist ziekte wilt voorkomen. Het is één boek boordevol met kennis. Een praktische vertaalslag van duizenden wetenschappelijke artikelen en jarenlang onderzoek. Aangevuld met tientallen tips van wetenschappers en ervaringsdeskundigen.”

Door kennisexperts voor iedereen Het boek is tot stand gekomen met bijdragen van veel experts en kennisinstituten waaronder: Professor Jaap Seidell, Longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker, Chirurgen Emma Bruns en Gerrit Slooter, Personal trainer Kevin van Zantvoort, Professor Erik Scherder, Huisarts Ylva Onderwater, Sportartsen Tessa Backhuijs en Goof Schep, het Institute for Positive Health, het Voedingscentrum, het Kennisinstituut Bier, SineFuma, en het Kenniscentrum Sport & Bewegen.

Meer informatie: Fit4Life is reeds te bestellen via onder andere het Centraal Boekhuis en online.

Van de ledenadministratie Wijzigingsformulier In onderstaand formulier kunt u wijzigingen in uw gegevens aangeven.

Dit betreft gegevens zoals naam of adres, telefoon of mobiel.

Ook graag de wijziging van uw mailadres doorgeven. Een groot aantal klopt helaas niet.

Ook kunt u ons toestemming verlenen tot automatische incasso van de contributie.

Vergeet u niet het formulier te ondertekenen.

Geef hier uw wijzigingen aan: Lidnummer: Naam:

Oud:

Nieuw:

Adres: Postcode: Woonplaats:

Telefoonnummer: Mobiel nummer:

E-mailadres:

Banknummer:

Toestemming automatische incasso: Ja / nee (omcirkel uw keuze) Banknummer: Aantal termijnen:

1 - 2 - 3 - 4 (omcirkel uw keuze)

Handtekening:

U kunt dit formulier in een ongefrankeerde envelop sturen aan: NVVR 'de Wervelkolom' Antwoordnummer 5422 3000 VB Rotterdam

wervelwind | 21

Patiënten en fysiotherapeuten gebaat bij vergelijken van resultaten om kwaliteit van zorg te verbeteren

Om kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen voor patiënten met COPD zijn de uitkomsten van 5.000 behandelde patiënten met COPD met elkaar vergeleken. Ook zijn de resultaten van de behandeling van 72.000 patiënten met lage rugpijn vergeleken.

Om de kwaliteit van fysiotherapie bij COPD en lage rugpijn te meten zijn in 2017 twee sets kwaliteitsindicatoren ontwikkeld. Een kwaliteitsindicator geeft informatie over de mate van kwaliteit van een aspect van de gezondheidszorg, bijvoorbeeld het aantal patiënten met lage rugklachten die minder pijnklachten ervaart na een behandeltraject bij de fysiotherapeut. In de nu afgeronde tweede fase van het project hebben 1.400 fysiotherapeuten deze datasets toegepast bij het evalueren van de behandeling. Hiermee zijn kwaliteitsindicatoren ontwikkeld voor het vergelijken van uitkomsten tussen praktijken en fysiotherapeuten om van elkaar te leren, verder te verbeteren en meer inzicht te krijgen in variatie van resultaten van deze behandelingen.

Hierdoor kan de kwaliteit van de gegeven behandelingen vergeleken worden en kunnen patiënten en verwijzers zoals de huisarts, een betere keuze maken voor een fysiotherapeut. Voor de beroepsvereniging KNGF en het praktijkregister voor fysiotherapie van SKF geven de resultaten aanleiding om deze set kwaliteitsindicatoren verder door te ontwikkelen in de kwaliteit-verbetercyclus van fysiotherapeuten.

22 | wervelwind

De hierbij samenwerkende partijen zijn blij dat deze samenwerking tot dit concrete resultaat heeft geleid. Deze sets indicatoren zijn een primeur in de fysiotherapie.

Hiermee kan de fysiotherapeutische zorg verder worden verbeterd zodat de patiënt, verwijzers en zorgverzekeraars weten waar ze voor kiezen en welke kwaliteit ze mogen verwachten.

Deze pilot is door de zorgverzekeraars (Innovatiefonds) De Friesland en CZ (Fonds) gesubsidieerd en samen met hen, het Longfonds, de Nederlandse Vereniging van Rugpatiënten (NVVR) ‘de Wervelkolom’, het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) en de Stichting Keurmerk Fysiotherapie (SKF) vormgegeven onder leiding van IQ healthcare.

Column

Rugpijn-burnout

Ik weet niet hoe het u vergaan is afgelopen zomer. ­Ik durf het bijna niet te zeggen, maar soms ben ik corona dankbaar.

Ik geeft toe, de nadalen van dit rottige virus zijn vele malen groter dan de voordelen. Toch komen er ook onvoorziene positieve dingen boven drijven. En dan heb ik het niet over de verminderde uitstoot van uitlaatgassen van auto’s en vliegtuigen of over het besef dat we het toch niet zo slecht hadden toen alles nog normaal was.

ten en bijeenkomsten ga. Ik wil het liefst van het ene partijtje naar het andere feestje rennen, ik wil overal bij zijn en dat is beduidend meer dan dat mijn rug aankan.

Nu corona alles lam heeft gelegd blijft mijn ‘rugpijnburnout’ uit en dat is best fijn. Het is ongeveer het enige wat fijn is aan de corona-lock down, maar toch…...  Dinès Quist

Nee, ik bedoel de feestjes, evenementen en bijeenkomsten die wegvallen. We kunnen met z’n allen even niet van het ene partijtje naar het andere feestje rennen. Mensen ervaren minder stress of ze komen zelfs van hun burnout af. Dat is toch fantastisch. Ik ervaar dat ook, of beter gezegd mijn rug ervaart dat.

Want ik weet niet of zoiets bestaat als ‘rugpijn-burnout’, maar als het bestaat dan leidt ik daar elke zomer aan, omdat ik graag naar feestjes, evenemen-

wervelwind | 23

24 | wervelwind

AGENDA Op welke evenementen de NVVR 'de Wervelkolom' definitief aanwezig zal zijn zal vermeld worden op de agenda op onze website.

Voorlopige programma 2021 i.v.m. Corona

BELEEF PLUS DORDRECHT Op vrijdag 26 en zaterdag 27 maart 2021 is de Beleef Plus Locatie: Beurs Optisport Boulevard Dordrecht Fanny Blankers-Koenweg 10, 3318 AL Dordrecht

LANDELIJKE CONTACTDAG Zaterdag 24 april 2021 in Hotel & Congrescentrum De Reehorst Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede.

SUPPORT 2020 is verschoven naar 19 - 23 mei 2021 Jaarbeurshallen Utrecht

NATIONALE GEZONDHEIDSBEURS UTRECHT Donderdag 16 - zondag 19 september 2020

PARKSTAD GEZONDHEIDSBEURS Is verplaatst naar 6 november 2021 Parkstad Limburg Stadion te Kerkrade Gratis toegang www.parkstadgezondheidsbeurs.nl Kijk voor de actuele stand van zaken op onze site: www.ruginfo.nl/agenda.asp

Website 3goedevragen.nl

wervelwind | 25

Column

Noodgedwongen kunnen ‘Ik zou het niet kunnen’, zeggen mensen soms tegen mij als we het hebben over het mezelf verplaatsen in m’n rolstoel. Door dat tegen me te zeggen, denk ik dat ze mij een compliment willen geven omdat ze zien dat ik het ‘wel kan’. En zo heb ik het jaren opgevat. Onlangs zei weer iemand dat hij niet wist of hij zou kunnen omgaan met het feit dat hij in een rolstoel terecht zou komen. En toen vroeg ik mezelf ineens af: Is het ooit aan mij gevraagd? Niet dat ik me kan herinneren.

Ik zit noodgedwongen en zonder mijn eigen toestemming al acht jaar in een rolstoel. Die stoel op wielen is bij me gaan horen, net als nieuwe schoenen na een tijdje bij je gaan horen. Als ze lekker zitten, worden ze bijna één met jouw voeten. Zo is mijn rolstoel bijna één geworden met mijn lijf. Het is misschien een rare vergelijking maar ik probeer het zo wat luchtig te houden voor mezelf.

Als ik ‘s-middags even rust en kijk naar mijn rolstoel die naast mijn bed staat, kan ik ‘m soms enorm verafschuwen. Ook al zit ik er niet in, hij moet bij mij blijven.

Altijd paraat staan. Zonder die stoel kan ik nergens heen. Net als jouw schoenen in de gang paraat staan zodat je kan lopen zonder je voeten te bezeren.

Natuurlijk was mijn antwoord ‘Nee’ geweest als het mij ooit was gevraagd of ik dit zou kunnen. Maar die vraag kwam niet. De rolstoel wel. Lopen ging niet meer. Ik hing over m’n rollator en liep eigenlijk op de kracht van mijn armen. Dat hield ik niet vol, maar ik wilde mezelf blijven verplaatsen. Dus moest er een rolstoel komen.

26 | wervelwind

Die keuze ging toen zowat automatisch. Pas later, toen ik ging beseffen dat ik er nooit meer uit zou komen en dat die stoel op wielen altijd bij me zal horen, werd het moeilijker voor me.

Heb ik het geaccepteerd? Nee. En ik verwacht dat ik dat ook nooit ga doen. Ik probeer er zo goed mogelijk mee om te gaan. Dat vind ik voor nu voldoende. Dat zo goed mogelijk mee omgaan, kan ik niet alleen. Ik heb steun van vrienden en familie en af en toe een objectieve mening en ‘een van een andere kant bekeken’ gesprek met een psychologe. Ik schaam me er niet voor dat ik dit niet alleen kan. Liever met hulp rollen, dan helemaal niet meer de deur uit.

Ik vraag mezelf steeds vaker af of ik het zou kunnen als mijn armen het ook niet meer zouden doen. Dat ik niet meer zelf in en uit bed kan, niet meer zelf koffie kan zetten, niet meer kan schrijven, niet meer zelf een boterham smeren, niet meer de was uit de wasmachine halen. Niet meer… enzovoorts, enzovoorts. Dat zijn veel meer ‘niet meer’s’ dan wat je allemaal niet meer kan doen als je benen het laten afweten. Ik heb nog geen antwoord op die vraag, maar ik weet dat er ooit een grens komt aan mijn kunnen. Tot nu toe heb ik deze grens al een aantal keer verlegd. Noodgedwongen. Want niemand vraagt van te voren of je het wel zou kunnen.  Liesbeth van Assche liesbethva@kpnplanet.nl

Puzzel duivel

7

muziekinstrument

stadium

riv. in Italië

eentonig

9

kerklied

graansoort

bijbelse figuur

11

4

kaartenboek brandgang

bergweide

dans lid v. verdienste

op welke tijd

1

extra large hoofddeksel

echo

8

dikke rook

Europeaan

na de middag koraaleiland

5

eetgerei

in het jaar

computerspel

zanggroep

kostuum tot afscheid lid v.e. zwerfstam

2

fossiel reptiel

ad acta

kippenproduct

3

noordnoordoost

10

vrouw v.

Jakob

1

2

3

4

6

olifantsbeen

5

6

7

8

9

10

11

Oplossing van de vorige puzzel: "Boswandeling" Winnaar: mevr. G. van den Bergh, Berkel-Enschot Wilt u ook een leuke puzzelprijs winnen? Doe mee en maak een kopie van uw ingevulde puzzel en stuur deze op vóór 30 januari 2021 op naar ons secretariaat: Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam o.v.v uw lidnummer en Puzzel Wervelwind -2020-4.

wervelwind | 27

AANBIEDINGEN VOOR DE LEDEN Zorgboeken Stichting September:

Gratis e-book downloaden 20 Tips om beter te zitten Te downloaden via www.beterzitten.nl bovenaan rechts op de homepage.

Aanbiedingsprijs laatste exemplaren € 7,50

In Nederland zijn 1,2 miljoen mensen die last hebben van rugpijn, nekklachten en schouderklachten. Voor een deel veroorzaakt door een slechte ergonomische zithouding en een niet passende bureaustoel. Beterzitten wil je helpen zonder pijn te werken zodat je vitaal en duurzaam inzetbaar bent en blijft. Dit doen ze onder andere door het ontwikkelen en fabriceren van eigen private label bureaustoelen waaronder de ­bureaustoel Nuance speciaal voor vrouwen. Hun s­ pecialiteit is het maken van bureaustoelen “op maat” voor mensen die niet op een standaard bureaustoel kunnen zitten.

Leo van Deursen

Robin McKenzie

HERNIA Bestelnr. ZB1

RUGPIJN Bestelnr. ZB2

Een steuntje in de rug door Leo van Deursen Bestelnr VD4

Behandel zelf je rug Bestelnr MK5

Behandel zelf je nek Bestelnr MK6

Winkelprijs € 15,95 Ledenprijs € 14,-

Winkelprijs € 17,95 Ledenprijs € 14,95

Stuart McGill

Elkhuijzen/Iprenburg Behandel uw eigen rugklachten Bestelnr. MG1

Winkelprijs € 34,95 Ledenprijs € 27,50

Rugpijn hernia en spit Bestelnr. EI7

Winkelprijs € 20,Ledenprijs € 14,95

Per zending zijn de verzendkosten bij: 1 ex. € 3,75, 2-3 ex. € 5,-, > 3 ex. € 7,50.

BESTELLEN: maak het totale bedrag ­inclusief portokosten onder vermelding van bestelnummers en uw lidnummer over op rekening NL82 INGB 0000 5718 14 t.n.v. NVVR de Wervelkolom te Rotterdam.

28 | wervelwind

SCHUIF EENS AAN BIJ EEN LOTGENOOT (inloopuur) De inloopuren bieden mensen met wervelkolom problemen de mogelijkheid te praten met ervaringsdeskundigen. Het gesprek richt zich op het verkrijgen van informatie en advies over rug- en/of nekklachten en de gevolgen daarvan voor het dagelijkse leven. Tevens kan men kennismaken met de patiëntenorganisatie en haar activiteiten.

Door de maatregelen genomen in het kader van het Corona-virus is het nog niet duidelijk wanneer we weer kunnen starten met de divers inlopen.

Kijk op onze website voor de actuele stand van zaken.

De locaties van de inloopuren zijn: ALKMAAR Bibliotheek de Mare, Laan van Straatsburg 2 Woensdag van 14.00-16.00 uur BAKEL Wilbertdries 42, Diepstratenzaal Data nog niet bekend.

HELMOND Wijkgebouw de Fonkel, Prins Karelstraat 131, Helmond Data nog niet bekend.

HENGELO gewijzigde locatie ZGT Hengelo, Geerdinksweg 141, 7555 DL Hengelo, A Schweitzerzaal route 0.10 Maandag van 9.30-11.30 uur HOOFDDORP/HAARLEM ZUID Spaarneziekenhuis, Spaarnepoort 1 Hoofddorp (bij Patiëntenvoorlichting) Spaarne Gasthuis, Haarlem Zuid, Boerhavelaan 22 Haarlem Woensdag van 13.00-15.00 uur Haarlem Z of Hoofddorp

HOUTEN St Antonius Polikliniek Hofspoor 2 Dinsdag van 10.00 tot 12.00 uur ROERMOND Laurentius Ziekenhuis Mgr. Driessenstraat 6 Bij poli Neurologie, route 16 Woensdag van 14.00 – 16.00 uur

ZEVENAAR Locatie Rijnstate ziekenhuis Zevenaar, Hunneveldweg 14 Vrijdag 020 van 14.00-16.00 uur ZWIJNDRECHT Albert Schweitzer ziekenhuis, locatie Zwijndrecht, Langeweg 336, in de centrale hal Woensdag van 10.00 tot 12.00 uur

SCHIEDAM Franciscus Vlietland Vlietlandplein 2, In de Nolet Hal (centrale hal) Donderdag van 10.00-12.00 uur VELP Locatie Rijnstate Velp Kennedylaan 100, Biljoenzaal (bij hoofdingang) Dinsdag van 14.00-16.00 uur ZAANDAM Zaans Medisch Centrum, Kon. Julianaplein 58, Zaandam, In de Centrale hal Vrijdag van 14.00 tot 16.00 uur

wervelwind | 29

REGIOCONTACTPERSONEN Groningen

Zuid-Holland

Mw. A. Braam Sellingen Telefoon: 088-07 07 274

Mw. M. Dielhof Nieuwerkerk a/d IJssel Telefoon: 088-07 07 282

Drente

Zeeland

Mw. A. Braam Sellingen Telefoon: 088-07 07 274

Dhr. J.C. Janssen Vlissingen Telefoon: 088-07 07 286

Gelderland

Noord-Brabant

Dhr. J.H. van Rijsewijk Apeldoorn Telefoon: 088-07 07 272

Dhr. E. v. Melis Bakel Telefoon: 088-07 07 290

Utrecht

Mw. L. van Dongen Etten-Leur Telefoon: 088-07 07 294

Mw. M. Steehouder Houten Telefoon: 088-07 07 278

VERZOEK “Wij verzoeken u dringend de vrijwilligers na 19.00 uur en in het weekend niet te bellen.”

GEZOCHT! Regiocontactpersonen of vrijwilliger in o.a. · Friesland · Drenthe · Noord-Holland · Flevoland/IJsselmeerpolders · Limburg

Noord-Holland Mw. C. Companje Zaandam Telefoon: 088-07 07 260

ADRESSEN Wervelwind Redactie: p/a secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam E-mail: wervelwind@nvvr.nl Internet-adres: www.ruginfo.nl

Ledenadministratie: NVVR ‘de Wervelkolom’ Bergwegplantsoen 244 3037 SK Rotterdam 088-07 07 230 E-mail: ledenadministratie@nvvr.nl PR en Voorlichting: E-mail: pr@nvvr.nl Moderator Facebook: Dhr. J. van Rijsewijk moderator@nvvr.nl Moderator Twitter: Mevr. W. Oeij twitter.com/Wervelkolom

Inzenden van kopij Bijdragen kunnen gezonden worden naar: Redactie Wervelwind, p/a secretariaat Bergwegplantsoen 244, 3037 SK Rotterdam, E-mail: wervelwind@nvvr.nl De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te redigeren, in te korten of niet te plaatsen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de inzendingen ligt bij de inzenders. Het bestuur van de NVVR 'de ­Wervelkolom' draagt geen enkele verantwoordelijkheid voor op- of aanmerkingen en suggesties betreffende behandelingen, medicijnen etc. Tevens is de NVVR “'de Wervelkolom' niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen van de producten of diensten die in advertenties worden aangeboden.

Copyright: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd, zonder schriftelijke toestemming van de NVVR ‘de Wervelkolom’.

30 | wervelwind

Wilt u ook een 'steuntje in de rug' zijn?

Wij zijn op zoek naar leden of betrokken personen die tijd over hebben en deze tijd willen besteden aan het steunen van mede-lotgenoten.

Heeft u zelf rug- en/of nekklachten, heeft u deze aandoening verwerkt en kunt u er mee omgaan, dan kunt u daardoor anderen steun bieden.

Wij vragen: - de vaardigheid om goed te kunnen samenwerken - achter de doelstelling van de vereniging staan - inzet: het de moeite waard vinden om tijd te 足s teken in de vereniging - bereidheid tot het volgen van trainingen

Wij bieden: Als vrijwilliger kunt u uw bijdrage leveren bij: het organiseren en bemensen van de inloopuren in o.a. ziekenhuizen, bij de 088- infolijn Wervelkolom, meewerken in de werkgroep PR & Voorlichting of onze stand op beurzen bemensen. U kunt ook de 足redactie van het ledenblad Wervelwind versterken.

- leuke en interessante bezigheden - begeleiding tijdens de inwerkperiode - trainingsmogelijkheden - reis- en onkostenvergoeding Bent u ge誰nteresseerd, heeft u tijd over en heeft u zin in een nieuwe uitdaging, of wilt u eerst meer 足informatie? Mail naar secretariaat@nvvr.nl.

Op dit moment vooral belangrijk: Wij zijn ook op zoek naar kandidaat bestuursleden, die mee willen draaien in ons bestuur om na een inwerkperiode voorgedragen te kunnen worden op de volgende ALV als lid van het bestuur.

wervelwind | 31