Jodium Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kampt ongeveer één derde van de wereldbevolking met een jodiumdeficiëntie, vooral in gebieden waar het jodiumgehalte in de grond laag is. Het is wereldwijd gezien de belangrijkste oorzaak van primaire hypothyreoïdie – een trage schildklier – en afhankelijk van de leeftijd kan dit leiden tot verschillende aandoeningen. Vooral zwangere vrouwen vormen een belangrijke risicogroep. Bij hen is de jodiumbehoefte verhoogd ten behoeve van een goede hersenontwikkeling van de foetus. Ook in Nederland bevat de voeding te weinig jodium. Bovendien is de inname van vis, schelpdieren en zeewieren in Nederland ontoereikend. Om deze redenen mag aan verschillende voedingsproducten jodium worden toegevoegd, in de vorm van gejodeerd zout. Hoewel volgens de Gezondheidsraad zo bij de meeste Nederlanders geen sprake meer kan zijn van een jodiumtekort, ziet men de laatste jaren bij een deel van de bevolking een verontrustende daling in de jodiuminname ontstaan. Zo is volgens een recente voedselconsumptiepeiling van het RIVM de jodiuminname tussen 2007 en 2010 met 20-25% gedaald. Dit is voornamelijk te wijten aan veranderende voedingsgewoontes, zoals een verminderde consumptie van gejodeerd brood en de overstap op biologische varianten, die vaak geen gejodeerd zout bevatten. Ook wie keukenzout vervangt door zeezout of kant-en-klaarmaaltijden links laat liggen, die vaak ook met gejodeerd zout gemaakt worden, mist een belangrijke bron van toegevoegde jodium. Jodium is, als bouwsteen voor de schildklierhormonen T3 (trijodo thyronine) en T4 (thyroxine), noodzakelijk voor een goede schildklierfunctie. Een tekort aan dit essentiële sporenelement heeft gevolgen voor de synthese van deze schildklierhormonen. Deze hormonen zijn betrokken bij diverse belangrijke fysiologische processen. Via verschillende mechanismen wordt jodium vanuit de voeding door het gastro-intestinale systeem opgenomen en via het bloed afgegeven aan de schildklier. Hieruit produceert de schildklier T3 en T4, die worden opgeslagen in de schildklier en naar behoefte aan het bloed worden afgegeven. T3 en T4 bevatten respectievelijk drie en vier jodiumatomen. Onder invloed van het enzym 5’-monodejodinase, wordt door verwijdering van een jodiumatoom het T4 omgezet naar de fysiologisch actievere vorm T3 (drie- tot viermaal krachtiger). Schildklierhormonen zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel, groei en ontwikkeling, het basaalmetabolisme en regulatie van de vet-, eiwit- en koolhydraatstofwisseling. Een tekort aan jodium kan leiden tot uiteenlopende nadelige gezondheidseffecten. Overigens kan het bij volwassenen jaren duren voor een jodiumtekort tot uiting komt, aangezien het lichaam eerst de jodiumvoorraad van de schildklier zal uitputten. Een licht vertraagde schildklier gaat vaak gepaard met aspecifieke klachten. Indien deze hypothyreoïdie onbehandeld blijft, kunnen er allerlei verschillende klachten ontstaan.
54
“Ook in Nederland bevat de voeding te weinig jodium. Bovendien is de inname van vis, schelpdieren en zeewieren in Nederland ontoereikend.”
