2025-2027
Trzyletni cykl koncertów z okazji 20-lecia jubileuszu twórczości Wojtka Blecharza. Ukaże najważniejsze tropy w jego pracy: niekonwencjonalne podejście do formy symfonicznej, myślenie przestrzenne oraz gatunek opery-instalacji.
Festiwal ma na celu prezentację nie tylko muzyki Wojtka Blecharza, ale także jego szerokich poszukiwań artystycznych i filozoficznych, które wykraczają poza tradycyjne granice koncertów i oper. Doświadczymy muzyki w nowatorski sposób – zarówno w formie instalacji, jak i dzięki interakcji z przestrzenią. Celem Festiwalu jest również ukazanie roli, jaką Blecharz przywiązuje do doświadczenia dźwięku jako narzędzia wzbogacenia percepcji, zaangażowania ciała i zmysłów publiczności w odbiór sztuki.
Muzyka Wojtka Blecharza nie zaczyna się od partytury. Zaczyna się od ciała – od ucha, które nie tylko słyszy, ale i drży. Od skóry, która chłonie wibracje. Od oddechu, który synchronizuje się z innymi. Jego utwory są raczej scenariuszami doświadczeń niż kompozycjami w klasycznym sensie: dźwięk rozlewa się poza instrument i głośnik, szuka kontaktu – ciało do ciała, oddech do oddechu.
Dlatego tak trudno zamknąć jego twórczość w jednej definicji. Raz przyjmuje
formę opery-instalacji – jak Transcryptum prowadzące widzów korytarzami opery, albo Body-Opera, w której publiczność leży na matach i poddaje się falom wibracji. Innym razem staje się performansem – w Soundwork aktorzy i muzycy współtworzą sceny muzyczne, które bardziej się przeżywa, niż ogląda. Zdarza się, że przybiera kształt spaceru (Park-Opera) albo albo wspólnotowej akcji wśród drzew (Fiasko). Bywa też rytuałem troski, w którym queerowa wrażliwość staje się zaproszeniem do uważności.
Wszystkie te formy łączy jedno – odwrócenie perspektywy. Ważne nie jest to, co dzieje się na scenie, lecz to, co wydarza się w nas. Blecharz konsekwentnie przypomina, że słuchanie nie jest biernym odbiorem, ale procesem, który obejmuje całe ciało. Dźwięk staje się dotykiem, wprawia w rezonans, czasem koi, czasem konfrontuje, zawsze jednak domaga się obecności.
Jego prace potrafią także prowadzić w ciemne rejony. Rechnitz-Opera, oparta na tekście Elfriede Jelinek, to konfrontacja z pamięcią o przemocy – muzyka nie daje ukojenia, lecz zmusza do trwania w napięciu. Podobnie Fiasko – tu las staje się partnerem i tłem politycznego spotkania, a słuchanie nabiera wymiaru ekologicznego i etycznego.
Przestrzeń, w której rozgrywa się muzyka, nigdy nie jest neutralna. Architektura opery, miejski park, teatr czy plener
– wszystkie one stają się częścią partytury. Blecharz komponuje nie tylko dźwięki, lecz także ruch publiczności, jej postawę, sposób, w jaki ciało styka się z podłogą. W tym sensie jego dzieła są także architekturą chwil, w której widz staje się współtwórcą. Jako kurator przez lata prowadził w Nowym Teatrze Instalakcje – festiwal, który wprowadził do polskiej sceny muzycznej pojęcie „muzyki niekoncertowej”. Było to laboratorium, w którym muzyka mogła stać się instalacją, rzeźbą, performansem, i gdzie zniesiono granice między kompozytorem a twórcą sytuacji.
Obok doświadczeń zbiorowych Blecharz tworzy również przestrzenie intymne. Sięga po drobne gesty i ciche zdarzenia, z których muzyka wyłania się jakby mimochodem – z codzienności, niemal prywatnie. Coraz mocniej wybrzmiewa w jego pracy troska i gościnność – nie w formie deklaracji, lecz jako metoda tworzenia. Wspólnota, która z nich wyrasta, opiera się nie na podobieństwie, ale na różnicy.
Dziesięć lat tej twórczości pokazuje, że muzyka może być czymś więcej niż brzmieniem. Może być przestrzenią spotkania, chwilą skupienia, gestem czułości. Może być próbą zmierzenia się z tym, co trudne i bolesne, albo cichym wsłuchaniem się w codzienność. Może też stać się architekturą doświadczeń, w której dźwięk, ciało i przestrzeń tworzą nową całość.
Twórczość Blecharza nie domaga się jubileuszu – sama w sobie jest ćwiczeniem obecności, rytmem, który powraca i za każdym razem brzmi inaczej, ale zawsze przypomina o jednym: że naprawdę słuchamy dopiero wtedy, gdy pozwalamy, by coś w nas zarezonowało.
Izabela Smelczyńska
27.10.2025
SYMFONIE: POROZUMIENIE W DŹWIĘKU
Symfonia nr 1 na orkiestrę
Sinfonia Varsovia
Symfonia nr 1, skomponowana w 2019 roku dla Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie, przeznaczona jest na 4 grupy instrumentów, oddalonych od siebie, co pozwala publiczności na przemieszczanie się między masami dźwięku w myśl zasady zaczerpniętej z techniki „głębokiego nasłuchiwania” Pauline Oliveros, że „dźwięk jest mapą a chodzenie jest częścią słuchania”.
Symfonia nr 1 redefiniuje normatywny format koncertu pozwalając słuchaczowi na swobodne przemieszczanie się między warstwami dźwięku. Stwarza kontemplacyjną sytuację, gdzie możliwe jest nasłuchiwanie z daleka i bliska, wchodzenie między muzyków orkiestry, tak aby poczuć dźwięk w bardziej ucieleśnionym i przestrzennym wymiarze.
26.10.2026
POLA DŹWIĘKOWE
Field 5 Aura. na 1 słuchacza i 7 bezprzewodowych głośników
Field 5. Aura to zabieg dźwiękowy dla jednego słuchacza. Uczestnik kładzie się na macie do jogi z zasłoniętymi oczami, podczas gdy wykonawca tworzy instalacje dźwiękowe wokół jego ciała, używając niewielkiej liczby bezprzewodowych głośników ze specjalnie skomponowanymi ścieżkami dźwiękowymi. Dźwięki z głośników są rozlokowane wokół, jak również bezpośrednio na ciele uczestnika. Field 5. Aura odnosi się do ucieleśnionych sposobów doświadczania dźwięku, fizycznej natury dźwięku (który jest wibracją), a także do ezoterycznych metod, w których dźwięk jest używany jako czynnik uzdrawiający. Ważnym elementem słuchania jest intymna odległość dźwięku, a także słuchanie dźwięków „poza” osobistym „polem dźwiękowym”.
Field 6. Dream Notes dla 8 wykonawców
Hasztag Ensemble
Field 6. Dream Notes dla zespołu Hashtag Ensemble, jest kontynuacją pracy nad nowym typem narracji muzycznej, opartej na przestrzenności dźwięku, zwiększonej roli (kontrolowanej) improwizacji oraz idei wspólnego, aktywnego i pogłębionego muzykowania.
Tytuł utworu Field (pole, obszar, tor) staje się wyznacznikiem dla dźwiękowej dramaturgii: muzycy uczestniczą w tworzeniu swojego rodzaju „pola dźwiękowego”, terenu, na którym dźwięk jest obecny i porusza się w przestrzeni po wielu trajektoriach. Utwór ma formę otwartej instalacji performatywnej, gdzie publiczność i muzycy mogą swobodnie się przemieszczać i kontemplować dźwięki, których konstelacje zmieniają się w zależności od ruchu muzyków w przestrzeni.
Field 6 to rodzaj ośmiu indywidualnych, ale dopełniających się wypowiedzi muzycznych, zawierających elementy wspólne, pozwalające na komunikację między instrumentami w przestrzeni.
– Wierzę, że taki typ struktury pozwala na bardziej świadome „wspólne muzykowanie”, oparte na głębokim nasłuchiwaniu, improwizatorskiej akcji/reakcji, budowaniu dźwiękowej komunikacji, a nie tylko na „odgrywaniu” skomplikowanych utworów z perfekcyjnie zapisanych partytur. Kluczowe znaczenie dla odbioru „pola dźwiękowego” ma również brak tradycyjnego podziału na scenę i publiczność. Utwór ten jest swojego rodzaju „requiem” pamięci mojego przyjaciela, amerykańskiego saksofonisty Ryana Muncy – opisuje Wojtek Blecharz.
Field 7. Delta dla 10 wykonawców Spółdzielnia Muzyczna z Krakowa
Utwór przeznaczony jest na 10 instrumentów: flet, klarnet, fagot, saksofon, trąbkę, perkusję, rhodes/syntezator, skrzypce, altówkę i wiolonczelę. Kluczową rolę w wykonaniu utworu pełni aranżacja przestrzeni, w której na podłodze znajduje się 25 mat do jogi
wraz z poduszkami i krzesłami ustawionymi dookoła. Publiczność może swobodnie się przemieszczać w przestrzeni i próbować różnych rodzajów odbioru dźwięku, od leżenia, poprzez siedzenie i chodzenie dookoła sali „między dźwiękami”. Utwór ma formę medytacji dźwiękowej, w której muzycy Spółdzielni Muzycznej oferują publiczności bardziej holistyczny sposób obierania dźwięku, koncentrując się w dużej mierze na jego wibracyjnym i ucieleśnionym wymiarze. Utwór Field 7. Delta, ma być swojego rodzaju „rytuałem”, oferującym inny wymiar „dźwiękowych intymności” niż tradycyjny koncert. Słowo Delta zawarte w tytule utworu odnosi się do fal mózgowych o tej samej nazwie, których doświadczamy w trakcie snu, głębokiej medytacji, sprzyjających procesowi uzdrawiania i będących źródłem głębokiej empatii.
POLA DŹWIĘKOWE
Wykład performatywny Wojtka Blecharza na temat wizjonerstwa i nowatorskiego procesu komponowania i słuchania muzyki eksperymentalnej w oparciu o przykłady działań Pauline Oliveros. Zdaniem Blecharza Pauline Oliveros jest matką chrzestną muzyki eksperymentalnej.
Artystka przez dekady wypracowała wyjątkową technikę „głębokiego nasłuchiwania”, która pozwala wyostrzać zmysły, pogłębiać uważność słuchania, pomagać „zamieniać się w słuch”. Oliveros w filozofii swojej pracy proponuje również „feministyczną narrację muzyki”, która wolna jest od serii ciągłych napięć i rozwiązań, tak typowej dla większości tzw. muzyki klasycznej/poważnej. W zamian tego amerykańska kompozytorka proponuje drony, kontemplację jednego dźwięku, wsłuchiwanie się w jego harmoniczne „wnętrze” oraz tzw. dźwiękowe medytacje.
25.10.2027
OPERY-INSTALACJE
Nowa instalacja Ewy Marii Śmigielskiej z muzyką Wojtka Blecharza
Wojtek Blecharz współpracuje z Ewą Marią Śmigielską od 2012 roku, kiedy zaczęli pracę nad operą-instalacją Transcryptum, od tamtego czasu duet stworzył Body-Operę (Huddersfield 2016), instalację muzyczną The Rhythms of Lament (Wenecja 204) oraz 3 rzeźby performatywne, wliczając monumentalną Follow the Dragon, którą Śmigielska prezentowała w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku w 2022 roku.
Blecharz i Śmigielska zaproponują nowe środowisko do obioru muzyki, rodzaj dźwiękowego sanktuarium, w którym można kontemplować dźwięk na różne sposoby. Instalacja zawierać będzie wielkoformatowe stalowe lustra wprowadzane w drżenie za pomocą głośników-transcuderów. Te niezwykłe instrumenty wytworzą audio-wizualny rezonans. To utopijne środowisko brzmieniowe oferować będzie w pełni immersyjne i ucieleśnione doświadczenie dźwięku. Publiczność uczestniczyć będzie w sensorycznej dźwiękowo-wibrującej medytacji.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Muzyka”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca
Partner
Patronat