Economische Barometer van de Nederlandse Maritieme Maakindustrie kwartaal 4, 2023

Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie

Vierde kwartaal 2023 NMT, voor de maritieme maakindustrie

2 | Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie > Vierde kwartaal 2023

Voorwoord Deze barometer geeft de belangrijkste uitkomsten weer van de enquête, die aan het begin van 2024 gehouden is onder de leden van NMT. Aan hen veel dank voor het invullen van de enquête die ten grondslag ligt aan dit rapport. Samen zorgen we ervoor dat we meer inzicht krijgen in het reilen en het zeilen van onze maritieme maakindustrie.

De resultaten van de enquête laten positieve ontwikkelingen zien over vorig kwartaal. Belemmeringen door een tekort aan productiematerialen zijn momenteel relatief laag. Hoewel de Rode Zee-crisis langere transporttijden en hogere kosten veroorzaakt voor sommige goederenstromen, is er momenteel weinig merkbaar effect in deze enquêteresultaten.

Toekomstige ontwikkelingen worden uiteraard nauwlettend gevolgd. Ondanks dit positieve beeld veroorzaakt het gebrek aan arbeidskrachten nog steeds belemmeringen. Terwijl het aantal medewerkers bij meer bedrijven toenam dan afnam.

In de verwachtingen voor het eerste kwartaal van 2024 voorzag 32% groeikansen, terwijl 10% een daling verwachtte.

Hoewel we momenteel dus een positieve opleving ervaren, is het belangrijk te benadrukken dat onze industrie de afgelopen decennia aanzienlijke is geslonken. Samen met andere landen in Europa zijn we in enkele decennia het overgrote deel van ons mondiale marktaandeel voor commerciële zeeschepen kwijtgeraakt aan Azië, om maar eens een voorbeeld te noemen. Er staan vitale nationale belangen op het spel, zoals onze veiligheid, welvaart en schonere energievoorziening. De Sectoragenda Maritieme Maakindustrie is in het leven geroepen om het tij te keren. Voor het opstellen van deze sectoragenda was Marja van Bijsterveldt als kabinetsgezant aangesteld. Kees van der Staaij neemt het vervolg van deze rol op zich en wordt dus de gezant voor de uitvoering van de Sectoragenda. We zijn erg blij met deze aanstelling, Kees van der Staaij heeft onze sector altijd met volle overtuiging gesteund.

Roel de Graaf, directeur Netherlands Maritime Technology

Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie > Vierde kwartaal 2023 | 3

Leeswijzer grafieken In de enquête die ten grondslag ligt aan de economische barometer worden onderne-

Voorbeeld

mers naar hun oordeel gevraagd over verschillende onderwerpen. Optimisten zijn ondernemers die verbetering zien of verwachten en pessimisten zijn zij die verslechtering zien of verwachten. Daarnaast zijn er ook ondernemers die geen verbetering of verslech-

pessimisten (afgenomen) % optimisten (toegenomen) onderwerp

tering zien/ ervaren, deze groep is niet zichtbaar in de grafieken. Het aantal optimisten en pessimisten vormt de basis voor het saldo. Het saldo (

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

) is het verschil tussen

het percentage optimisten en het percentage pessimisten. Bij een positief saldo zijn er meer optimisten dan pessimisten en bij een negatief saldo zijn er meer pessimisten dan optimisten. Het saldo geeft in één oogopslag weer of de stemming onder ondernemers positief of negatief is en in welke mate.

Ontwikkelingen in het vierde kwartaal van 2023 De respondenten kijken terug op een positief vierde kwartaal, waarin alle saldo’s positief

redelijk positief, aangezien het overgrote deel aangeeft zwarte cijfers te schrijven.

zijn en hoger dan van voorgaande metingen. Zo is bij 13% van de bedrijven de omzet/

Uiteraard is onduidelijk wat de winstmarge is. Al enige tijd is er een opleving in de

afzet afgenomen, terwijl deze bij 48% is toegenomen. Ook zijn er wederom een stuk

wereldwijde scheepsbouwmarkt. Bedrijven uit de maritieme maakindustrie zijn in

meer respondenten die aangeven dat de orderportefeuille is toegenomen dan afgeno-

verschillende stadia van de nieuwbouw van een schip actief. Daarnaast is de reparatie-

men, 48% ten opzichte van 16%. Verder is de beoordeling van de winst-/verliespositie

en onderhoudsmarkt ook een belangrijke pilaar voor veel maritieme maakbedrijven.

Ontwikkelingen vierde kwartaal (Q4 ‘23 t.o.v. Q3 ‘23) pessimisten (afgenomen) % optimisten (toegenomen)

saldo t.o.v. (vorige keer)

omzet / afzet

35,5%

(32,8%)

orderportefeuille

31,3%

(25,0%)

winstgevendheid

33,8%

(23,3%)

totaal*

23,7%

(20,2%)

-50

-40

-30

-20

-10

0

*Enkele indicatoren zijn niet zichtbaar in de grafiek.

10

20

30

40

50

laatste 11 kwartalen (2021-2 t/m 2023-4)

4 | Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie > Vierde kwartaal 2023

Belemmeringen Een gebrek aan arbeidskrachten blijft een aanzienlijke uitdaging voor veel bedrijven.

Volgens onze enquête geeft 47% van de respondenten aan met dit probleem te kampen, wat dichtbij het tweejaarlijks gemiddelde van 46% ligt. Dit tekort veroorzaakt belemmeringen voor de productie- en bedrijfsactiviteiten van de bedrijven waar de respondenten werkzaam zijn, zo melden ze. Toch suggereren resultaten van deze barometer dat het aantal medewerkers in loondienst en het aantal ingehuurde medewerkers bij meer bedrijven is toegenomen dan afgenomen. Echter is het jammer dat men blijkbaar moeite heeft om goed geschoold personeel te vinden en niet voldoende kan opschalen.

Belemmeringen tekort productiematerialen 2021-2 2021-3 2021-4 2022-1 2022-2 2022-3 2022-4 2023-1 2023-2 2023-3 2023-4 tekort arbeidskrachten

2021-2 2021-3 2021-4 2022-1 2022-2 2022-3 2022-4 2023-1 2023-2 2023-3 2023-4

onvoldoende vraag

2021-2 2021-3 2021-4 2022-1 2022-2 2022-3 2022-4 2023-1 2023-2 2023-3 2023-4

Het aantal respondenten die belemmeringen ondervinden vanwege een tekort aan productiematerialen is gelukkig voor de tweede keer op rij relatief laag, slechts 14% geeft aan hier last van te hebben. Ter vergelijking, in het tweede kwartaal van 2022 meldde 63% dat ze hier last van ondervonden. De verstoring in de keten ontstond toen als gevolg van genomen maatregelen in reactie op de corona-uitbraak. Op dit moment heeft de internationale handel te maken met een Rode Zee-crisis wat resulteert in langere transporttijden en hogere transportkosten voor bepaalde goederenstromen.

In de resultaten van deze Barometer-editie is er nog weinig merkbaar effect van deze crisis, maar we blijven attent op mogelijke ontwikkelingen in de toekomst.

0

10

20

30 40 50 % respondenten

60

70

80

Economische0barometer de Nederlandse maritieme > Vierde80kwartaal | 5 10 van 20 30 40 50maakindustrie 60 70 902023 100 fors

Voor 9% van de respondenten vormen de huidige energieprijzen momenteel een

behoorlijk

enigszins

helemaal niet

Zijn de huidige energieprijzen voor uw bedrijf een probleem?

aanzienlijk probleem voor hun bedrijf. Daarnaast beschouwt 65% het als enigszins

100

problematisch, terwijl 26% van de respondenten aangeeft dat de huidige energieprijzen geen zorg zijn voor hun bedrijf. Het risico bestaat dat een deel van de zware industrie op

90

de lange termijn uit Europa verdwijnt, gezien het al aanzienlijke verschil in energieprijzen tussen Nederland en andere Europese landen en tussen Europese landen en andere

80

delen van de wereld. Tenzij passende maatregelen worden genomen, blijft het van groot 70

belang om de problemen die voortvloeien uit hoge energieprijzen nauwlettend in de % respondenten

gaten te houden.

60 50 40 30 20 10 0

2022-3 fors

2022-4 behoorlijk

2023-1 enigszins

2023-2 helemaal niet

2023-3

2023-4

6 | Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie > Vierde kwartaal 2023

Beoordeling van de ondernemer eind vierde kwartaal van 2023 Ongeveer één derde van de respondenten beoordeelt de omzet/afzet als ‘hoog’ en beschouwt de orderportefeuille als ‘groot’. Verder beschouwt 25% van de respondenten de marktontwikkelingen - buiten de prestaties van hun bedrijf als ‘goed’, terwijl slechts 6% ze als ‘slecht’ beoordeelt. Veel respondenten ervaren de marktontwikkelingen dus als ‘normaal’. De meerderheid van de respondenten geeft aan dat er geen verandering is opgetreden in vergelijking met de vorige meting.

Beoordeling van de ondernemer eind vierde kwartaal 2023

pessimisten (laag) % optimisten (hoog)

saldo t.o.v. (vorige keer)

omzet / afzet

25,8%

(22,0%)

orderportefeuille

27,3%

(13,3%)

markt

18,8%

(5,0%)

totaal*

22,5%

(14,8%)

-50

-40

-30

-20

-10

0

*Enkele indicatoren zijn niet zichtbaar in de grafiek.

10

20

30

40

50

laatste 11 kwartalen (2021-2 t/m 2023-4)

Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie > Vierde kwartaal 2023 | 7

Verwachte ontwikkelingen in het eerste kwartaal van 2024 Ondanks oplopende geopolitieke spanningen en onzekere economische vooruitzichten ziet 32% van alle respondenten nog volop groeikansen, slechts 10% verwacht juist een daling. Daarnaast verwacht een kwart dat de maritieme marktsegmenten waarin ze actief zijn erop vooruit zullen gaan, het saldo is wederom positief en hoger dan voorgaande meting.

Verwachte ontwikkelingen in het eerste kwartaal van 2024 (Q1 ‘24 t.o.v. Q4 ‘23)

pessimisten (laag) % optimisten (hoog)

saldo t.o.v. (vorige keer)

productie / bedrijvigheid

30,8%

(23,3%)

markt

15,9%

(11,7%)

totaal*

22,1%

(17,9%)

-50

-40

-30

-20

-10

0

*Enkele indicatoren zijn niet zichtbaar in de grafiek.

10

20

30

40

50

laatste 11 kwartalen (2021-2 t/m 2023-4)

8 | Economische barometer van de Nederlandse maritieme maakindustrie > Vierde kwartaal 2023

Tot slot NMT is, vaak samen met andere organisaties, namens jullie allemaal voortdurend in nauw contact met onze overheid en andere relevante organisaties om de maritieme maakindustrie te steunen. Deze barometer is daarvoor erg belangrijk. Elk kwartaal peilt NMT wat de stemming is waardoor trends kunnen worden vastgesteld. Hoe meer bedrijven meedoen met het invullen van de enquête hoe representatiever de uitkomsten zijn. Jullie bijdrage blijft elk kwartaal hard nodig.

Netherlands Maritime Technology Willemswerf • Boompjes 40 • 3011 XB Rotterdam Postbus 23541 • 3001 KM Rotterdam T +31 (0)88 44 51 000 E info@maritimetechnology.nl I www.maritimetechnology.nl