IN DEZE EDITIE
Fluxa: “Met ons eigen CPO-platform ontzorgen wij de klant”
Wat zijn de trends in het huidige energielandschap?
CSRD: zijn er al concrete gevolgen voor ondernemers?
Waarom zijn gelijkstroomnetwerken (DC) interessant?
PMD correct sorteren op de werkvloer. Da’s
een
Op het werk belanden er vaak voorwerpen bij het PMD die er niet in thuishoren. Dat heeft gevolgen voor je PMD-zak, maar ook en vooral voor het recyclageproces en het milieu. Sorteer je PMD daarom altijd met zorg.
Maak er een gezonde gewoonte van met de info en tips op sorterenophetwerk.be
Wie wil werken, moet kunnen werken – en liefst zijn of haar talent optimaal inzetten bij de eigen werkgever.
In tijden van arbeidsmarktkrapte is elk extra uur, elk beschikbaar talent en elke technische vaardigheid meer dan welkom. Toch botsten werkgevers tot voor kort op een juridische limiet: het gunstige regime van relance- en fiscaalvriendelijke overuren liep af op 30 juni 2025.
Dat zou betekenen dat werknemers die graag een tandje bijsteken en een centje bijverdienen, zich genoodzaakt zouden zien om na de reguliere uren elders – vaak in een heel andere sector – bij te klussen. Gelukkig heeft de recente Programmawet, die op de valreep werd goedgekeurd tijdens de zomervakantie, dit vermeden: de maatregel wordt verlengd tot en met 31 december 2025. Werkgevers en werknemers kunnen er dus al zeker tot het einde van het jaar gebruik van maken. Dit in afwachting van de structurele verhoging van het aantal vrijwillige overuren, dat voorzien is in het Arizona-regeerakkoord.
Voor onze sector is dat goed nieuws. De elektrosector kampt al lange tijd met een nijpend tekort aan geschoolde technici. Het zou dan ook zonde zijn om waardevolle competenties te zien wegvloeien naar een flexi-job in sectoren zoals horeca of retail, enkel omdat er op de eigen werkplek geen fiscaal aantrekkelijk kader meer is voor extra werk.
De uitbreiding van het flexijobsysteem naar álle sectoren klinkt op het eerste gezicht als een oplossing, maar dat is het niet. Werknemers kunnen nog steeds niet als flexi-jobber aan de slag bij hun eigen werkgever. En zeg nu zelf: welke werkgever ziet zijn medewerker na de uren graag bijklussen bij een concurrent?
Zonder een aantrekkelijk en structureel systeem van fiscaal en parafiscaal vriendelijke overuren, dreigen we net dát talent te verliezen dat we het hardst nodig hebben. Technisch geschoolde elektriciens die meer wìllen werken, moeten hun expertise kunnen inzetten bij hun vaste werkgever, op projecten waar hun kennis écht het verschil maakt.
Daarom pleiten we, samen met andere werkgeversorganisaties, voor de structurele invoering van de 360 vrijwillige overuren. Zo zorgen we ervoor dat gemotiveerde vakmensen maximaal renderen op de plek waar hun talent het meest impact heeft: in onze sector, bij onze bedrijven, op onze werven.
Reageren?
Fallon Declerck
Gedelegeerd bestuurder Nelectra fallon.declerck@nelectra.be
13
Electro Brain+: initiatief van Volta dat kandidaten motiveert met kennis en kunnen in elektrotechniek.
22
Energiemanagement: het energielandschap is drastisch aan het veranderen.
8
“Welk btw-tarief moet ik hanteren bij de installatie van een warmtepomp?”
Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektrosector. ElektroVisie/ElectroVision heeft een oplage van 8.019 exemplaren en is een tweemaandelijkse uitgave van: het Nationaal Verbond van Zelfstandige Elektriciens en Handelaars in Elektrische Toestellen vzw (afgekort Nelectra), Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde · BE 0410 342 662 RPR Brussel T: 02 550 17 11, info@nelectra.be, www.nelectra.be redactieraad Dirk Van Steenlandt, Eric Claus, Ludo Holemans, Rudy Van den Bergh, Danny Hermans, Linda Claeys, Fallon Declerck, Els Heyrman, Layla Redjeb, Ken Leemans, Freddy Steenackers
hoofdredacteur Els Heyrman 02 550 17 21 els.heyrman@nelectra.be reclameregie
Trevi · Thomas Lannoo Meerlaan 9 · 9620 Zottegem 09 326 74 51 thomas@trevi-regie.be
De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders. Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever. Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers.
reportages Linda Claeys linda.claeys@nelectra.be verantwoordelijke uitgever Fallon Declerck Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde 02 550 17 11 vertaling Akira Translations translations@akiratranslations.be
drukkerij Bredero Graphics administratie
Nadia Van Nuffel · 02 550 17 17 nadia.vannuffel@nelectra.be
Marian Hemerijckx · 02 550 17 18 marian.hemerijckx@nelectra.be cover Frozen Moments
Nelectra verwerkt uw persoonsgegevens met het oog op leden- of prospectenbeheer. Indien u dit niet wil, volstaat een mail naar info@nelectra.be. U kan uw gegevens inkijken en laten aanpassen via een eenvoudig verzoek, mét bewijs van identiteit, aan Nelectra, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde of via info@nelectra.be. Met vragen of klachten over gegevensverwerking kan u terecht bij de Gegevensbeschermingsautoriteit. Het algemeen privacybeleid vindt u op onze website www.nelectra.be. Uw gegevens werden mogelijks verkregen via een externe databank. Op eenvoudig verzoek kunt u meer info verkrijgen.
RetailDate 2025: met een inspirerende rondleiding in de winkel van de toekomst.
3 Fallon reflecteert
6 Nelectra bezoekt haar leden
Fluxa: “Met ons eigen CPO-platform ontzorgen wij de klant”
8 Nelectra informeert
8 Hallo Nelectra?
10 Elektrobarometer: bescheiden herstel houdt stand
11 Verplichte sluitingsdag verdwijnt: wanneer treedt de nieuwe regeling in werking?
12 Vinger aan de pols
13 Electro Brain+ kroont technisch talent tijdens spetterende finale
14 Sectorfoto Volta: stabiele cijfers
16 Sectornieuws
18 Europa
CSRD: zijn er al concrete gevolgen voor ondernemers?
19 Proficiat
50 jaar Taelman wordt gevierd met een nieuwe naam
20 RetailDate 2025
Inspiratietour langs de nieuwste retailtrends
22 Energiemanagement
Wat zijn de trends in het huidige energielandschap?
28 Technische info
28 Leidingen en kabels (deel 2): conformiteit in de praktijk
32 Waarom zijn gelijkstroomnetwerken (DC) interessant?
35 6 vragen aan
Linda Claeys, redactrice ElektroVisie
Fluxa: “Met ons eigen CPO-platform
ontzorgen wij de klant”
Op de parking achter het Ahlers-gebouw op de Noorderlaan te Antwerpen installeerde Fluxa niet alleen een laadplein met maar liefst 40 laadpunten, het bedrijf leverde ook het Charge Point Operator (CPO)-platform mét dynamische loadbalancing. “We willen met ons eigen platform de klant ontzorgen,” vertelt COO John Vanlandschoote (links op de foto). “Ons platform monitort, zorgt voor een vlotte facturatie en beheert het onderhoud. En met onze eigen MSP-oplossing (Mobility Service Provider) zijn we eveneens mobiliteitsdienstverlener en gebruiken de medewerkers van de bedrijven in het gebouw ook onze eigen Fluxa-laadpassen.”
Fluxa is 5 jaar jong en heeft sinds kort haar hoofdzetel in Zwijndrecht, onderdeel van de grote gemeente Beveren in de provincie OostVlaanderen. “Oorspronkelijk waren we actief in de bouwsector, waarbij we infrastructuurwerken met coax en glasvezel voor Telenet uitvoerden,” vertelt Hans Govaerts, CEO van Fluxa (links op de foto). “Gaandeweg breidden onze activiteiten zich dan uit naar laadinfrastructuur, elektriciteit en elektrificatie. De graafwerken voor de aanleg van dit laadplein aan het Ahlers-gebouw hebben we trouwens ook zelf gedaan, want we beschikken over de nodige kranen en graafmachines.”
Fluxa stond hier bovendien in voor de plaatsing van volledige nieuwe laagspannings- en middenspanningsborden en de vernieuwing van de middenspanningskabels en onderdelen van de transformatoren. “Dat was een behoorlijke uitdaging,” vult John aan. “Op vrijdagavond om 18 uur konden we beginnen aan de nieuwe installatie: 60 meter hoog én zonder uitvoeringsplannen van de vroegere installatie. Er werd ons gevraagd om tegen maandagochtend 6 uur volledig op te leveren. Het werd een stevige race tegen de tijd en we hebben dag en nacht moeten werken, maar het is ons uiteindelijk gelukt: om 6 uur was alles up and running, zonder enige hinder voor de bedrijven die in het gebouw gevestigd zijn.”
Fluxa evolueerde recent tot een servicegericht bedrijf en lanceerde een eigen webshop voor installateurs, waar onder andere kabelgoten, kabelladders, draadgoten én – uiteraardlaadpalen beschikbaar zijn. John Vanlandschoote: “We zien onszelf als een soort aankoopcentrale, waarbij we een partner willen zijn voor collega’s. En dat kan op tal van vlakken: qua materiaal, kennis maar ook voor infrastructuurwerken.”
Els Heyrman Frozen Moments
Bij Nelectra kan je als lid steeds terecht bij onze adviseurs met al je vragen over juridische, technische, sociale, fiscale,… materies. Hierbij een paar interessante vragen die de voorbije maanden de revue passeerden.
Mag mijn klant mij zomaar vervangen als installateur?
Sinds de invoering van Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek is daar duidelijkheid over. Een buitengerechtelijke vervanging kan enkel onder strikte voorwaarden. Wie zich daar niet aan houdt, riskeert zware financiële gevolgen. We zetten alles op een rij zodat jij als installateur sterker in je schoenen staat.
Een klant mag jou als installateur enkel vervangen als vijf wettelijke voorwaarden vervuld zijn:
1. Je moet ernstig tekortgeschoten zijn De klant moet aantonen dat je duidelijk in gebreke bent gebleven. Er moet sprake zijn van een echte wanprestatie, zoals het zonder geldige reden stopzetten van de werken of het weigeren om ernstige gebreken te herstellen of het uitvoeren van installaties in strijd met de AREI-voorschriften. Een discussie over de plaats van een stopcontact of een eenmalige planningsovertreding geldt niet als voldoende.
2. Er moet sprake zijn van dringende noodzaak of een uitzonderlijke situatie Bijvoorbeeld: een acuut veiligheidsrisico, of wanneer jij expliciet weigert om de werken verder te zetten. Zonder zo’n situatie mag de klant geen vervanging organiseren.
3. De toestand op de werf moet officieel worden vastgesteld
Vooraleer de klant iemand anders mag inschakelen, moet de staat van de werf op een objectieve manier worden vastgesteld. Dit gebeurt via een tegensprekelijke vaststelling: jij moet als installateur tijdig uitgenodigd worden om aanwezig te zijn of schriftelijk te reageren.
Zo krijg je de kans om jouw visie te geven en eventuele fouten te betwisten. De vaststelling kan gebeuren door de klant zelf, bijgestaan door een architect, of zelfs met een deurwaarder. Belangrijk is dat het verslag goed gedocumenteerd is en jou de kans tot wederwoord biedt.
4. Je moet eerst in gebreke gesteld worden met een redelijke termijn
Je klant moet jou schriftelijk aanmanen om de werken voort te zetten of de gebreken te herstellen, met een eerlijke termijn. Enkel als je ondubbelzinnig zegt dat je niets meer zal doen, mag die termijn worden overgeslagen.
5. De vervanging moet schriftelijk meegedeeld worden
De klant moet je een formele brief sturen waarin de vervanging wordt aangekondigd en gemotiveerd. Achteraf mogen geen nieuwe redenen meer worden toegevoegd. Die brief is ook voor jou belangrijk: zo weet je precies waar je je tegen kunt verzetten.
Voor meer informatie, contacteer onze Nelectra-adviseurs:
Layla Redjeb
Wat als de klant deze regels niet volgt?
Dan kan jij als installateur naar de rechter stappen. De vervanging zelf blijft geldig, maar de klant riskeert dan zelf alle kosten te dragen én mogelijk een schadevergoeding te moeten betalen. De rechter kan de beslissing niet terugdraaien, maar wél nagaan of alles wettelijk correct verlopen is.
Voorzie zelf een vervangingsclausule in je contract
Wil je discussies vermijden? Overweeg dan om in je offerte, algemene voorwaarden of aannemingscontract een vervangingsbeding op te nemen. Daarmee leg je vooraf contractueel voor de opdrachtgever/klant vast wat er moet gebeuren bij problemen, welke termijnen gelden en hoe de communicatie moet verlopen.
Zo’n clausule maakt vooraf duidelijk wat er gebeurt bij conflicten of vermoedens van wanprestatie, en voorkomt willekeurige vervanging.
Een voorbeeld van een vervangingsclausule vind je op onze website:
Bovendien hebben Nelectra-leden modeldocumenten (zoals het model van onderaanneming of de raamovereenkomst onderaanneming).
Je vindt ze hier:
Ken Leemans
Welk btw-tarief moet ik hanteren bij de installatie van een warmtepomp?
Voor warmtepompen blijft het verlaagde btw-tarief van 6% gelden als de plaatsing gebeurt in een woning ouder dan tien jaar, op voorwaarde dat aan de renovatieregels is voldaan. Die regeling verandert voorlopig niet.
Voor nieuwbouwprojecten is de tijdelijke 6%-regeling sinds 1 januari 2025 afgelopen. Warmtepompen in woningen jonger dan tien jaar vallen dus opnieuw onder het standaardtarief van 21%.
Wel werd in het regeerakkoord beslist dat het verlaagd tarief in nieuwbouw mogelijk opnieuw ingevoerd wordt vanaf 1 januari 2026, en dat voor een periode van vijf jaar. Maar dit is nog niet wettelijk vastgelegd.
Voor cv-ketels verandert er wél iets concreets: sinds 1 juli 2025 mag het verlaagde tarief van 6% niet meer worden toegepast bij plaatsing in een woning ouder dan tien jaar of bij sloop en heropbouw. Cv-ketels op gas, mazout of steenkool vallen dan bijna altijd onder het standaardtarief van 21%, ook bij renovatie. Alleen contracten die vóór 1 juli werden afgesloten, kunnen nog onder de oude regeling vallen dankzij een overgangsmaatregel.
Het volledige overzicht kan u online vinden op onze website: https://www. nelectra.be/verwarmingsketels-opfossiele-brandstoffen-vanaf-1-juli-duurder
Mag ik meer dan twee geleiders onder één klem aansluiten??
In de praktijk komt het wel vaker voor: meerdere geleiders onder één klem van een automaat of differentieel. Maar is dat ook toegelaten volgens het AREI?
Het antwoord is genuanceerd. In Boek 1 van het AREI staat geen expliciet verbod, maar er zijn wel enkele voorwaarden en principes waarmee je rekening moet houden. Zo moeten alle verbindingen uitgevoerd worden volgens de regels van goed vakmanschap. Dat betekent onder andere dat ze zodanig zijn aangebracht dat er geen risico bestaat op slechte contacten of oververhitting. Daarnaast zegt het AREI dat meerdere geleiders alleen mogen worden aangesloten als dit uitdrukkelijk is toegestaan in de technische documentatie van de component. Fabrikantspecificaties primeren dus: wat niet vermeld staat in de handleiding of datasheet, beschouw je best als niet toegelaten.
Ook de algemene bepalingen rond veilig elektrisch materieel zijn hier van toepassing. Zo bepaalt onderafdeling 1.4.2.1 dat elk onderdeel van de installatie veilig moet zijn bij correcte installatie en gebruik volgens bestemming. Dit impliceert dat de installatie conform moet zijn met de toepasselijke normen en – bij gebrek daaraan – met de voorschriften van de fabrikant.
Tot slot onderlijnt het AREI het belang van een degelijke uitvoering van verbindingen in geschikte verdeelborden, inbouw- of aftakdozen. Op die manier blijven zowel de mechanische bevestiging als de elektrische continuïteit gegarandeerd.
We kunnen dus besluiten dat het aansluiten van meer dan twee geleiders onder één klem in een automaat of differentieel niet expliciet verboden is volgens het AREI, maar afhankelijk is van de technische documentatie van de fabrikant. Hierin kan je terugvinden of meerdere geleiders mogen worden aangesloten onder één klem en hoe dat correct moet gebeuren.
Mag mijn klant zich terugtrekken nadat hij de offerte ondertekende??
Een particuliere klant ondertekent je offerte, maar komt daar enkele dagen later op terug. Moet je dat zomaar aanvaarden? Dat hangt ervan af. Wanneer een particuliere klant een offerte ondertekent via e-mail, spreken we juridisch over een overeenkomst op afstand of buiten de onderneming. In zo’n geval geldt het wettelijke herroepingsrecht: de consument mag binnen 14 kalenderdagen afzien van de overeenkomst, zonder opgave van redenen. Dit geldt dus niet alleen voor verkoop van goederen, maar ook voor diensten zoals plaatsing of installatie. Voor alle duidelijkheid: dit geldt enkel in een B2C-context, dus niet voor professionele klanten. Werd de klant niet correct geïnformeerd over zijn herroepingsrecht, dan wordt de termijn zelfs verlengd tot 12 maanden en 14 dagen (art. VI.68 WER). Pas wanneer de termijn verlopen is én de informatie correct werd meegedeeld, is de klant definitief gebonden. Wil je dit risico vermijden? Neem dan een sluitende clausule op in je offerte of algemene voorwaarden. Leden kunnen hiervoor terecht bij onze adviseur.
99,3
Lichte daling van de Elektrobarometer: bescheiden herstel houdt stand
Werkvolume onder invloed van vakantieperiode
Slechts 19% van de bedrijven rapporteert een toename van het werkvolume ten opzichte van maart, terwijl 25% een daling meldt. Dat is een verslechtering ten opzichte van het vorige kwartaal, maar niet ongewoon voor de zomermaanden.
De verwachtingen voor de komende maanden zijn iets gunstiger: 20% verwacht meer werk, 19% verwacht een daling.
De handelaars zijn op dit vlak wel opvallend pessimistischer dan de elektro-installateurs: 1 op 3 geeft aan beduidend minder werk te hebben.
Winstgevendheid blijft onder druk
De situatie rond de rentabiliteit blijft nagenoeg onveranderd. Slechts 18% van de elektrobedrijven zag de winstgevendheid stijgen, terwijl 23% een daling meldt. Dat zijn net dezelfde percentages als in het vorige kwartaal. Bij de meerderheid (60%) bleef de situatie stabiel. Vooruitkijkend zijn de signalen positiever: 21% verwacht een verbetering, terwijl 18% vreest voor een verslechtering (vorige keer was dat 21%).
Ook het probleem van wanbetalers lijkt iets af te nemen. 22% meldt een toename van slechte betalers (vorige keer was dat 27%), terwijl 10% een afname ziet (vorige keer was dat 8%).
De Elektrobarometer zakt in het tweede kwartaal van 2025 licht met 0,3 indexpunten. Daarmee wordt het voorzichtige herstel van het vorige kwartaal min of meer bestendigd. De index blijft wel onder de gezonde grens van 100 punten. Het beeld is gemengd: bepaalde indicatoren tonen een verbetering, maar de winstgevendheid en het aantal wanbetalingen blijven zorgenkinderen.
Tewerkstelling toont licht herstel
Het personeelsbestand bleef stabiel bij 81% van de elektrobedrijven. 8% nam extra personeel aan, terwijl 11% een daling registreerde. Dat is een lichte verbetering ten opzichte van vorig kwartaal (6% stijging en 12% daling).
De verwachtingen voor de komende maanden zijn bemoedigend: 22% gaat mensen aanwerven, 10% voorziet een daling (in het vorige kwartaal was dat 17% en 13%).
Bij de handelaars overheerst meer terughoudendheid dan bij de installateurs: 15% van hen wil inkrimpen en slechts 10% overweegt uitbreiding. Bij de installateurs is het beeld positiever.
Meer vertrouwen in economische situatie
De beoordeling van de eigen bedrijfstoestand blijft vrij stabiel: 52% is tevreden, 33% neutraal en 16% ontevreden. De inschatting van de algemene economische situatie toont opnieuw een lichte verbetering: 20% is positief (tegenover 15% in het vorige kwartaal), terwijl 37%
ontevreden is, een daling ten opzichte van 43% vorige keer en 51% in het laatste kwartaal van 2024.
Ook hier zijn de handelaars pessimistischer dan de elektro-installateurs: 53% van de handelaars zijn ontevreden over de economische context.
Anja Larik
De elektrobarometer wordt sinds 2010 opgemaakt en is dé conjunctuurindicator voor de Vlaamse kmo-bedrijven en zelfstandige ondernemers uit de elektrosector, zowel installateurs als handelaars. Een waarde boven index 100 wijst op een positief evoluerende conjunctuur, waarden onder index 100 op een negatieve evolutie. De jongste bevraging bij een vast, representatief panel gebeurde begin juli 2025.
Verplichte sluitingsdag verdwijnt: wanneer treedt de nieuwe regeling in werking?
Eerder informeerden wij jullie al dat de federale regering beslist heeft om de verplichte sluitingsdag voor kleinhandelaars af te schaffen en de maximale openingsuren te verruimen. Die hervorming past binnen de bredere ambitie van de regering-De Wever om zelfstandige ondernemers meer vrijheid te bieden in het bepalen van hun openingsuren. Ondertussen is het wetgevingsproces een stap verder en komt de inwerkingtreding stilaan in zicht. In dit artikel vatten we de stand van zaken kort samen.
Wat verandert er concreet?
• De verplichte wekelijkse sluitingsdag wordt afgeschaft. Zelfstandige handelaars mogen voortaan zelf kiezen of ze een rustdag nemen.
• De maximale openingsuren worden verruimd: van 5u tot 21u, elke dag van de week. Vandaag is dat nog beperkt tot 20u, met op vrijdag een uitzondering tot 21u.
Belangrijk! Deze wijziging legt geen verplichting op. Wie liever vroeger sluit of een vaste rustdag behoudt, kan dat blijven doen.
Wanneer treedt dit in werking?
De tekst werd onlangs overgemaakt aan de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven voor advies. Dat is een verplichte stap vóór de finale goedkeuring.
De wet treedt pas in werking op de eerste dag van de derde maand die volgt op publicatie in het Belgisch Staatsblad. Indien de publicatie nog dit jaar plaatsvindt, dan zouden de nieuwe regels ten vroegste begin 2026 van kracht worden.
Tot zolang blijven de huidige regels van toepassing. Meer gedetailleerde info hierover is hier terug te vinden:
Wat denk jij? Laat van je horen via onze bevraging
Wat sommigen onthalen als “een broodnodige modernisering”, zien anderen als “een bedreiging voor het privéleven van kleine handelaars”. Deze hervorming biedt dus niet alleen meer vrijheid, maar roept ook terechte vragen
op over werkdruk, personeelscapaciteit en rendabiliteit.
We peilden reeds via LinkedIn naar jullie mening over deze versoepeling. Ben jij voorstander van meer vrijheid? Of maak je je zorgen over de gevolgen voor kleine zelfstandigen?
De eerste (beperkte) resultaten wezen uit dat de meerderheid van onze respondenten deze wijziging als een kans ziet: 57% vindt dat deze nieuwe regeling meer flexibiliteit biedt. Toch ervaart 29% het als een uitdaging die meer druk zet. 14% vindt dit een oneerlijke maatregel, waarbij ketens een voordeel hebben. Opvallend: niemand bleef hier neutraal bij.
Wil je ook je mening delen? Laat het ons weten en ga naar de bevraging op LinkedIn:
Wil je hierover verder van gedachten wisselen of iets signaleren? Laat het ons gerust weten via info@nelectra.be.
Layla Redjeb
Nelectra in Solar Magazine
Nelectra werkt actief mee aan de hervorming van RESCert en dat werd ook opgemerkt door Solar Magazine. In mei contacteerde journalist Marco de Jonge Baas jouw federatie voor een stand van zaken van de gesprekken rond de hervorming. Nelectra informeerde de journalist dat wij als federatie onze leden hadden geraadpleegd via een bevraging over hun bevindingen over RESCert. Met hun opmerkingen lobbyen we nu bij het Vlaams Energieen klimaatagentschap (VEKA) voor een hervorming die kwaliteit vooropstelt met voldoende aandacht voor veilige en duurzame installatiepraktijk. Verder benadrukken we dat er een neutrale beoordeling komt en een uniforme examenstructuur in alle opleidingscentra. De lat moet overal op gelijke hoogte liggen, ongeacht waar de opleiding wordt gevolgd.
Nelectra dringt aan op administratieve vereenvoudiging
Ondernemers willen ondernemen. Maar vandaag botsen zelfstandigen en kmo’s in onze elektrosector nog te dikwijls op een muur van formaliteiten en verdrinken ze vaak in administratie. Overdag op de werf of in de winkel. ’s Avonds volgt de administratie: werfmelding, aanwezigheidsregistratie (checkinatwork), inhoudingsplicht, UBO-register, registratie van werkende vennoten, Limosa-aangifte, garantieclaims, noem maar op…
Tijdens ons gesprek met het kabinet van minister Van Peteghem hebben we benadrukt dat we op elk beleidsniveau willen aandringen op:
• vlottere gegevensuitwisseling tussen overheidsdiensten (only once-principe);
• vereenvoudiging van omslachtige procedures, zoals het opvragen van een uittreksel uit het strafregister voor vennootschappen of de aanvraagprocedure voor identificatiekaarten in de beveiligingssector
Concrete dossiers tonen aan dat de papiermolen vaak onnodig complex is en weinig rekening houdt met de beperkte administratieve slagkracht van kleine ondernemingen.
Vinger aan
Het kabinet volgde ons hierin en gaf aan dat dit ook het plan is. We hopen dan ook dat deze vereenvoudigingen snel werkelijkheid worden.
Administratieve eenvoud is geen luxe, maar een voorwaarde om te blijven ondernemen.
Nelectra verdedigt installateurs in evaluatie relightingpremie
De Vlaamse relightingpremie voor niet-residentiële gebouwen ligt onder de loep. Nelectra werd als stakeholder samen met Fluvius bevraagd in het evaluatietraject van VEKA en kaart rechtstreeks bij het kabinet van minister Melissa Depraetere de bezorgdheden van installateurs aan. Ons doel: zekerheid, werkbare overgangsmaatregelen en een beleid dat rekening houdt met de realiteit in het werkveld.
De relightingpremie heeft de voorbije jaren heel wat bedrijven overtuigd om te investeren in energiezuinige verlichting. Installateurs merken echter dat de huidige voorwaarden — zoals het gebruik van armaturen met een geldig ENEC-keurmerk en de verplichting om de volledige verlichting in een gebouw te vervangen — in de praktijk zowel kansen als uitdagingen creëren. Deze voorwaarden zorgen ervoor dat alleen kwalitatieve en duurzame ingrepen in aanmerking komen, maar vragen tegelijk een stevige investering van klanten. De premie verzacht echter die financiële kost.
Nelectra kaart in het evaluatietraject aan dat, als de premie zou worden stopgezet, de gevolgen voelbaar zullen zijn in de hele markt: minder investeringsbereidheid bij bedrijven, een tragere doorstroom naar energie-efficiënte verlichting en mogelijk een terugval in opdrachten voor installateurs. Tijdens de stakeholderbevraging van VEKA en in gesprekken met het kabinet legden we ook de nadruk op lopende projecten die pas na 31 december 2025 worden afgerond. Zonder duidelijke overgangsmaatregel riskeren zowel klanten als installateurs in een onzekere situatie terecht te komen.
Nelectra blijft het dossier actief opvolgen, zowel bij VEKA als op kabinetsniveau. Zodra er duidelijkheid is over de toekomst van de relightingpremie en eventuele overgangsmaatregelen, brengen we onze leden als eerste op de hoogte.
de pols
Zelfstandige zonder personeel? Jouw input helpt ons vooruit!
De elektrosector kampt met een structureel tekort aan personeel. Het is voor veel bedrijven moeilijk om voldoende mensen op de payroll te houden. Tegelijk kiezen steeds meer mensen bewust voor het statuut van zelfstandige zonder personeel (ZZP’er). Die realiteit dwingt bedrijven ertoe om flexibel te werken: voormalige werknemers blijven dan vaak als ZZP’er aan de slag, in onderaanneming. Maar hoe ver mag dat gaan?
Volgens de regels moet een zelfstandige zijn eigen materiaal, transport en werkorganisatie hebben. In de praktijk zien we echter dat sommige ZZP’ers starten met ondersteuning van hun opdrachtgever – bijvoorbeeld door tijdelijk gebruik te maken van diens camionette of gereedschap.
In de praktijk leidt dat tot nieuwe vormen van samenwerking die soms op gespannen voet staan met de wetgeving rond schijnzelfstandigheid.
Vanuit Nelectra willen we in dit dossier zowel de economische realiteit als de juridische grenzen zichtbaar maken. Jouw ervaring helpt ons om dit dossier correct en genuanceerd te verdedigen bij de overheid, dus ontwikkelden wij een korte enquête (het invullen duurt slechts 2 minuten:
Uiteraard zullen je antwoorden vertrouwelijk en discreet behandeld worden.
Electro Brain+ kroont technisch talent tijdens
spetterende finale
Op 27 mei 2025 werd de grote finale van Electro Brain+ gehouden in de plantentuin van Meise, het initiatief van Volta dat kandidaten motiveert en uitdaagt met hun kennis en kunnen in elektrotechniek. Het werd een dag vol spanning, workshops en indrukwekkende prestaties van jonge technici in spe. De organisatie werd mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van het Excellentiefonds.
Na het uitwerken en voorstellen van het technisch vraagstuk waarin de deelnemers hun technische skills, probleemoplossend vermogen en communicatie op de proef moesten stellen, werden de winnaars van de editie 2025 bekendgemaakt:
Elektrotechnisch installateur (residentiële proef)
1e plaats: Iben Schalembier (De Passer Sint-Michiels)
2e plaats: Max Kreemers (Sint Martinusschool Herk-de-Stad)
3e plaats: Lucas Van Den Haute (Richtpunt campus Ninove)
Elektrotechnicus (industriële proef)
1e plaats: C-jay Leynen (PROVIL Lommel)
2e plaats: Jarno Danneels (SintPaulusschool VTI Waregem)
3e plaats: Timothy Demaerel (VTI Veurne)
"Met Electro Brain+ willen we jongeren niet alleen enthousiasmeren voor techniek, maar ook hun talent zichtbaar maken voor scholen, bedrijven en de hele sector," zegt Veerle Van Antenhove, adviseur bij Volta. "De finalisten hebben
Wat is Electro Brain+?
Electro Brain+ is een wedstrijd die Volta organiseert in Vlaanderen om kandidaten die excelleren en ambitie uitstralen extra uit te dagen. De 24 beste deelnemers (12 elektrotechnische installateurs en 12 elektrotechnici) uit Vlaanderen die deelgenomen hebben aan Electro Brain, worden geselecteerd voor deze finaledag. Deze kandidaten zijn niet alleen technisch onderlegd, want dat hebben ze reeds bewezen tijdens Electro Brain, maar zij blinken ook uit in communicatief en probleemoplossend vermogen.
stuk voor stuk getoond dat de toekomst van de elektrotechnische sector in goede handen is."
Linda Claeys Volta
Sectorfoto Volta: stabiele cijfers
Jaarlijks legt Volta de kerncijfers van de elektrotechnische sector vast in enkele beelden. Deze zijn gebaseerd op de driemaandelijkse gegevens van de RSZ en bieden een actuele momentopname van PSC 149.01. De sectorfoto 2024 voor PSC 149.01 toont opnieuw vrij stabiele sectorcijfers.
Juridisch kader
Het aantal werkgevers is licht gestegen tegenover 2023. In totaal zijn het er nu 5.825. Dit is het aantal werkgevers die werknemers met prestaties tewerkstellen in het tweede kwartaal van 2024.
Geografische spreiding
De kaart van België toont de geografische spreiding per provincie van de maatschappelijke zetel. Koplopers zijn zoals steeds Antwerpen, gevolgd door Oost- en West-Vlaanderen.
De meeste bedrijven situeren zich in Vlaanderen: 59,43% dus bijna 60%, 31,66% in Wallonië en 8,1% in het Brussels Hoofdstedelijk gewest. Er zijn 47 bedrijven met maatschappelijke zetel buiten België.
Bedrijfsgrootte
De verdeling volgens bedrijfsgrootte is stabiel en bevestigt dat we een kmo-sector zijn: 82,04% van onze bedrijven hebben tussen 1 en 10 werknemers in dienst. Er zijn 3 bedrijven met meer dan 1.000 werknemers (Veolia, Equans, Spie).
Bediendenpopulatie
Vanaf 2024 kennen we ook de volledige bediendenpopulatie in onze sector, in de jaren daarvoor was dat slechts 40% van de bedienden. Daardoor lijkt het of we een stijging kennen van meer dan 40% maar in werkelijkheid is dat dus niet zo.
In 2023 waren er 30.240 arbeiders en in 2024 waren dat er 30.164, een verschil van 76
werkkrachten die er nu minder zijn. Er zijn 25.664 bedienden tewerkgesteld in onze sector. De verdeling ligt op 45% bedienden tegenover 53% arbeiders. 2% van de tewerkstellingen in de sector worden ingevuld door leerlingen.
Dynamiek
De meeste werknemers blijven trouw aan hun werkgever: slechts 3% stapte in 2024 over naar een ander bedrijf binnen de sector.
Er waren wel 7.328 werknemers die de sector verlieten in 2023. De nieuwe werknemers in 2024 kennen we niet helemaal omdat we de bedienden niet kunnen vergelijken met 2023. We weten wel dat het aantal arbeiders op 76 mensen na, stabiel is gebleven.
De volledige sectorfoto, met overzichtelijke grafieken, vind je terug op onze website, via volgende link:
Linda Claeys Volta
partner.gira.com/be
De slimme manier om comfort te besturen.
Gebruiksvriendelijk, multifunctioneel en optimaal te combineren: met de Gira tastsensor 4 System 55 kunnen talrijke functies in het Smart Home eenvoudig worden bestuurd en individueel en energieefficiënt worden geautomatiseerd. De Gira tastsensor 4 kan flexibel worden gecombineerd met de schakelaarprogramma’s in het Gira System 55 en maakt zo een uniform totaalbeeld in het interieur mogelijk. Geschikt voor elke stijl van inrichten door de vele kleuren en materialen.
Leden krijgen bij deze ElektroVisie een ElektroWijzer
Nelectra-leden hebben het ongetwijfeld al gemerkt: samen met het magazine ElektroVisie ontving je ook de nieuwe editie van de ElektroWijzer Laadpalen, netjes verpakt in de milieuvriendelijke folie. Deze zorgvuldig samengestelde brochure staat boordevol essentiële informatie voor iedereen die laadpalen installeert in België.
De teksten zijn van de hand van onze adviseurs Layla Redjeb en Freddy Steenackers, van Danny Hermans (Volta) en van Arei-specialist Rudy Van den Bergh, training en innovation manager bij ElectroTest. Wil je nog een extra exemplaar voor een medewerker? Bestel het eenvoudig via onze webshop:
Save the date: InterSolution 2026
InterSolution 2026, dé vakbeurs voor zonne-energie voor de Benelux, opent haar deuren op 14 en 15 januari 2026. Professionals uit de sector zullen er de nieuwste innovaties kunnen ontdekken op het gebied van zonne-energie, batterijopslag, slimme energiebeheersystemen,…
Noteer deze datum alvast in uw agenda!
Sustainable Solutions Kortrijk 2025
Op 8 en 9 oktober 2025 verwelkomt Kortrijk Xpo de derde editie van Sustainable Solutions Kortrijk. Na de succesvolle editie als Solar Solutions in 2024 richt de beurs zich dit jaar nadrukkelijk op systeemintegratie. Met vier centrale pijlers Solar, Smart Storage, EV Charging en Green HVAC, speelt het event in op de groeiende nood aan totaaloplossingen binnen een steeds complexer energiesysteem.
Die focus vertaalt zich ook in een sterk inhoudelijk programma. In meer dan twintig themasessies gaan experten dieper in op actuele uitdagingen en kansen in de sector. Zo komt de rol van EMS-systemen aan bod als spil in een futureproof energiesysteem en wordt ingegaan op de financiële haalbaarheid van warmtepompen bij renovatieprojecten. Ook de recyclage van batterijen, van residentiële toepassingen tot grootschalige systemen, staat op de agenda.
Verder is er aandacht voor de vertaalslag van netflexibiliteit naar eindgebruikers en voor de evoluerende beleidskaders rond PV, energieopslag en laadinfrastructuur in Vlaanderen. De rode draad: hoe stemmen we technologie, regelgeving en gebruikersbehoeften optimaal op elkaar af?
Met de invitatiecode NELECTRA bezoek je de beurs gratis. Zonder code bedraagt de toegangsprijs € 75,- excl. btw per persoon. Meer info over het programma en tickets vind je op www.sustainablesolutionskortrijk.be.
Smappee: virtuele batterij
In het voorjaar lanceerde Smappee een nieuwe innovatie onder de naam Smappee Smiles. Een belangrijk onderdeel hiervan is een virtuele batterij, waarmee gezinnen en bedrijven hun overtollige zonne-energie digitaal kunnen opslaan. Die groene en goedkope energie kunnen ze later gebruiken om hun elektrische wagen op te laden bij een Smappee Smartstop snellaadplein. Zo benutten ze hun zonne-energie wanneer het hen uitkomt, ook onderweg.
Voor eigenaars van zonnepanelen is dit innovatieve concept bijzonder interessant: injectie op het net levert amper nog iets op — of kost geld — terwijl ze bij afname de volle prijs betalen. Smappee Smiles, momenteel exclusief beschikbaar in Vlaanderen, levert een gezin zo jaarlijks gemiddeld €800 op. De virtuele batterij bevestigt Smappee’s rol als innovator en vormt een sleutelcomponent in hun missie om de energietransitie betaalbaar en sneller toegankelijk te maken voor iedereen.
“Smappee Smiles biedt een totaal nieuwe kijk op hoe we energie gebruiken én delen,” zegt Stefan Grosjean. “Met de virtuele batterij kan je eender wanneer je groene stroom gebruiken, wat een interessant alternatief biedt voor een fysieke thuisbatterij. Via de Smappee App zie je in realtime hoeveel energie beschikbaar is in je batterij om goedkoop te laden bij Smappee Smartstop. Je deelt als het ware energie met jezelf en neemt je zonne-energie overal met je mee.”
Meer info via www.smappeesmiles.be
Op de foto herkennen we links Bart Vercoutere (CEO a.i. van Smappee Services) en rechts Stefan Grosjean (founder en CEO van Smappee Group) meer sectornieuws op p. 26
REXEL STADIUM TOUR
Ervaar elektrische innovatie in een unieke setting
Mis hét event van het jaar niet waar technologie en sport samenkomen. Bezoek de Rexel Stadium Tour en ontdek de nieuwste innovaties van 50 toonaangevende leveranciers.
Schrijf u vandaag nog in en sluit aan bij het winnende team!
Scan de QR-code of surf naar: rexel.be/stadiumtour
Wat mag u verwachten?
• 4 unieke voetbalstadions in België
• Live demo’s en gesprekken met experts
• Walking dinner & entertainment
• Mooie prijzen te winnen
Data & locaties
1 oktober 2025
8 oktober 2025
15 oktober 2025
22 oktober 2025 - Planet Group Arena, Gent
- Stade du Pays, Charleroi
- Cegeka Arena, Genk
- Stade Maurice Dufrasne, Luik
In samenwerking met:
CSRD: zijn er al concrete gevolgen
voor ondernemers?
In het begin van dit jaar schreven we in deze rubriek over de ambitie van de Europese Commissie om de rapporteringsverplichtingen voor kmo’s te verminderen met minstens 35%. Daartoe werd toen al het eerste Omnibus-pakket aangekondigd. Dat zou de rapporteringsverplichtingen verminderen voor de volgende wetgevingen op het vlak van duurzaamheid: de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), de CS3D (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), de Taxonomy Regulation en CBAM (mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens). Het Omnibus 1-pakket werd door de Europese Commissie gepubliceerd op 26 februari 2025. Hoe staat het daar nu mee en vooral: zijn er al concrete gevolgen voor ondernemers?
In dit artikel beperken we ons tot de CSRD-rapporteringsplicht. De huidige CSRD-richtlijn legt momenteel alleen aan grote, beursgenoteerde bedrijven de verplichting op om een duurzaamheidsverslag op te stellen, met ingang van dit jaar. Met zo’n duurzaamheidsverslag moet een onderneming rapporteren over de impact, de risico’s en de opportuniteiten wat betreft milieu, sociale en bestuurlijke aspecten (Environmental, Social and Governance of ESG) doorheen haar volledige waardeketen. Op die manier kunnen ook kmo’s (en dus ook elektro-installateurs en -retailers) hiermee geconfronteerd worden,
wanneer die bedrijven hen vragen om daarover vragenlijsten in te vullen.
Minder rapporteringsplichtige grote ondernemingen
De huidige richtlijn voorzag een trapsgewijze uitbreiding van de groep ondernemingen die moet rapporteren: vanaf 2026 zouden àlle grote ondernemingen dit moeten doen, voor het eerst al over het huidige jaar 2025. Grote ondernemingen zijn hier ondernemingen die minstens 2 van de volgende 3 criteria overschrijden: 250 werknemers,
50 miljoen omzet en 25 miljoen balanstotaal.
Zo zouden ook ondernemingen uit de elektrosector dit jaar al een eigen duurzaamheidsverslag moeten opstellen.
Daarnaast zullen veel kmo-toeleveranciers vragen krijgen van grote bedrijven uit andere sectoren, zoals bouw en voeding. Dat fenomeen staat bekend als het ‘trickle down effect’ of ‘doorsijpeleffect’.
Welnu, met het Omnibus-pakket stelt de Europese Commissie voor om de doelgroep ‘grote ondernemingen’ te beperken tot ondernemingen met meer dan 1.000 werknemers (i.p.v. 250 werknemers). Deze wijzigingen aan de CSRD-richtlijn zijn nog niet definitief en worden nog besproken in het Europees Parlement. De Europese Raad heeft wel voorgesteld om daar ook nog een omzetdrempel van 450 miljoen aan toe te voegen.
Andere belangrijke wijzigingen
Naast de beperking van de doelgroep ‘grote onderneming’ voorzien de wijzigingen aan de CSRD-richtlijn ook nog de zogenaamde VSME (Voluntary Sustainability Reporting Standard, de Europese standaard voor duurzaamheidsrapportering door kmo’s) als informatie-maximum die grote ondernemingen aan kmo’s mogen vragen. Hier heeft België een pioniersrol gespeeld: dit maximum was op aandringen van -onder andere- UNIZO, samen met de sectorfederaties, al opgenomen in de Belgische wetgeving en nu wordt dit dus Europees overgenomen.
Bovendien is beslist dat er geen sectorspecifieke rapporteringsnormen komen en dat de bestaande standaard wordt vereenvoudigd. Een andere belangrijke wijziging betreft de timing: de rapporteringsplicht voor grote ondernemingen schuift twee jaar op. Die verplichting geldt dus pas vanaf 2028 in plaats van 2026. Ook beursgenoteerde kmo’s krijgen twee jaar extra tijd: hun eerste rapporteringsjaar wordt 2029 in plaats van 2027.
Stop de klok
Omdat inhoudelijke wijzigingen aan bestaande Europese wetgeving toch tijd in beslag neemt – de definitieve goedkeuring van de gewijzigde CSRD wordt pas in oktober/november verwacht- heeft de Europese Commissie intussen op 14 april 2025 de ‘Stop de klok’-richtlijn gepubliceerd, die enkel het hierboven vermelde uitstel van de rapporteringsplicht invoert. Zo wordt vermeden dat bepaalde grote ondernemingen dit jaar al moeten rapporteren en dat ze dat nadien niet meer moeten doen (omdat ze niet langer tot de -beperktere- doelgroep behoren). De ‘Stop de klok’ richtlijn is al gepubliceerd in het EU-publicatieblad en is op 17 april 2025 in werking getreden. De lidstaten moeten deze richtlijn uiterlijk op 31 december 2025 omzetten in nationale wetgeving. In België heeft de Ministerraad al op 18 juli daartoe een wetsontwerp goedgekeurd.
Wat hebben we geleerd?
Vooraf nog dit: duurzaam ondernemen verdwijnt de volgende jaren helemaal niet van de agenda, en het is belangrijk om daar als ondernemer op in te zetten, in het bijzonder wat betreft klimaat en milieu. Als je het zelf nuttig vindt om daarover te rapporteren dan moet je dat zeker doen en uiteraard ook wanneer een rapporteringsplichtige onderneming dit bij jou opvraagt. Er zijn nu al een aantal instrumenten daarvoor, gebaseerd op de VSME. UNIZO heeft hier ook een aanbod voor ontwikkeld.
Europa zoekt een evenwicht tussen administratieve verplichtingen en competitieve ondernemingen
Dat kan je raadplegen via volgende link
Maar aan de andere kant is het duidelijk dat Europa terecht een evenwicht zoekt tussen administratieve verplichtingen, waaronder rapporteringsverplichtingen, en competitieve ondernemingen. Het gevolg is dat veel minder grote ondernemingen verplicht worden een duurzaamheidsrapportage op te stellen en dat via het ‘doorsijpeleffect’ bijgevolg ook veel minder kmo-toeleveranciers hierover zullen worden bevraagd. Als je als kmo-toeleverancier zo’n vragenlijst krijgt, controleer je best eerst of de grote onderneming die jou de vraag stelt, effectief rapporteringsplichtig is (beursgenoteerd).
Johan Bortier (Adviseur-generaal Unizo)
50 jaar Taelman wordt gevierd met een nieuwe naam
Taelman Elektro heeft een nieuwe naam: Taelman Home! Dat werd aangekondigd op het feestweekend eind mei, waarin ons Nelectralid haar 50ste verjaardag vierde. Wij vroegen zaakvoerders Stefaan Dezeure en Katrien Taelman naar het achtergrondverhaal bij deze naamswijziging.
Voor de oorsprong van Taelman Elektro moeten we terug naar 1975, toen Willy Taelman (vader van Katrien) met een elektro-toonzaaltje in zijn garage startte: zijn echtgenote Cécile runde de winkel, hij voerde installaties en herstellingen uit. Eén garage werden er al snel twee en drie, en in 1989 kwam een eerste grote mijlpaal: er kwam een nieuwbouwwinkel op 300 m² naast de woning. Tien jaar later verdubbelde men de
verkoopoppervlakte, dankzij de verhuis naar een gerenoveerd pand te Bellegem. Al snel was ook die 600 m² niet meer voldoende en werd verder uitgebouwd naar 1000 m². In 2021 verhuisde de winkel naar de huidige locatie op ’t Hoge, met een oppervlakte van maar liefst 2500 m²: het werd een echte belevingswinkel en dat is het nog steeds.
En nu is er dus een nieuwe mijlpaal, met een rebranding. Waarom?
“Onze winkel is geëvolueerd van puur elektro naar een totaalaanbod,” legt Katrien Taelman uit. “We zijn de maatschappelijke tendensen gevolgd en bieden onder meer IT & multimedia aan, maar ook woningdecoratie en een outdoorproducten, met onder meer barbecues, cookware en grasrobots. We hebben zelfs maatkeukens in ons assortiment.”
En dat brede pakket wordt nu ook weerspiegeld in de naam én op de website, want die werd ook grondig gerestyled, zodat hij perfect aansluit op de winkelbeleving.
Het feestweekend eind mei, ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de winkel, was de ideale gelegenheid om de nieuwe naam voor te stellen aan het grote publiek. Tijdens dat weekend vonden er doorlopend demonstraties en infosessies plaats. Onder meer Sofie Dumont kwam koken en klanten werden getrakteerd op een hapje en een drankje!
Linda Claeys
Taelman Home
Inspiratietour langs de nieuwste
retailtrends
Net voor de zomer organiseerden we onze jaarlijkse RetailDate, een event waar we de aankoopgroeperingen, fabrikanten en onze werkgroep retail samenbrengen. Dit jaar brachten we een bezoek aan de vernieuwde RetailHub van RetailDetail voor een inspirerende rondleiding in de winkel van de toekomst. Via de nieuwste retailtrends werden we ondergedompeld in een indrukwekkende belevingsruimte vol innovatie en inspiratie. Aanvullend bracht retailexperte Valerie Bervoet een lezing over het belang van een strategisch winkeldesign. We brengen een uitgebreid verslag van deze keynote in onze volgende editie.
De customer journey ofte klantreis van bewustwording, overweging, aankoop, gebruik en loyaliteit.
Een robot verwelkomt de bezoekers in de RetailHub.
Retail expert Chris De Waele geeft toelichting over hoe je een sterk merk in de markt zet.
Gedelegeerd bestuurder Fallon Declerck ontvangt de genodigden: aankoopgroeperingen, fabrikanten en onze werkgroep retail.
Verlichting heeft een grote impact op het koopgedrag.
Een fluohesje symboliseert de duurzaamheid van recyclage.
Valerie Bertvoet over het belang van strategisch winkeldesign.
Een alternatief voor een huisdier dat niet mee mag naar een rusthuis.
Robots kunnen taken verlichten zoals klanten verwelkomen of een drankje aanbieden.
De koelkast van de toekomst die de inhoud weergeeft, ook op je smartphone.
Blockchain tracking geeft de oorsprong van materialen aan.
Wat zijn de trends in het huidige energielandschap?
Het energielandschap is drastisch aan het veranderen. De sterke toename van hernieuwbare bronnen zoals zonne- en windenergie zorgt voor een volatiele productie met een seizoensgebonden karakter, die bovendien afhankelijk is van weersomstandigheden. Tegelijkertijd neemt het elektriciteitsverbruik sterk toe door de opkomst van elektrische mobiliteit, warmtepompen en een groeiend aantal industriële processen die elektrificeren. Deze ontwikkelingen stellen het elektriciteitsnet voor grote uitdagingen, waardoor de netbeheerders stevig moeten investeren in netversterkingen. Om niet onnodig te hoeven investeren, wordt het cruciaal om flexibel om te springen met ons verbruik in functie van de beschikbare productie, zodat vraag en aanbod beter op elkaar zijn afgestemd in de tijd.
De vraag naar flexibiliteit vertaalde zich alvast naar de markt door de introductie van dynamische energiecontracten begin 2023. Hierbij varieert de elektriciteitsprijs per uur op basis van de korte termijnmarkt Day Ahead - SPOT. Deze prijzen komen tot stand door marktvoorspellingen van productie en verbruik in de komende 24 uur. Ze reflecteren bovendien de verhouding van vraag en aanbod. Lage prijzen duiden meestal op een hoog aandeel hernieuwbare energie, die dankzij lage operationele kosten goedkoop te produceren is. Hoge prijzen ontstaan bij schaarste, wanneer de duurdere en minder milieuvriendelijke centrales nodig zijn om de vraag tegemoet te komen.
De volatiele productie vereist dus een flexibel verbruiksprofiel en marktsystemen zoals dynamische energiecontracten kunnen dit stimuleren aan de hand van een prijsprikkel. Maar hoe implementeren we dit in de praktijk wanneer de netsituatie 24/7 wijzigt?
EMS in de bres
Een Energie Management Systeem -kortweg EMS- is een controller die slim energiegebruik automatiseert zonder interactie van de gebruiker én zonder aan comfort in te boeten. Het systeem optimaliseert het gebruik van elektrische apparaten (assets) binnen een gebouw, afgestemd op het elektriciteitsnet en elektriciteitsprijzen.
Dit leidt zowel tot ecologische als economische voordelen, aangezien goedkope, groene energie optimaal benut wordt. Stuurbare apparaten zoals laadpalen, warmtepompen, PV-installaties, batterijopslag en elektrische boilers vallen onder assets. Bij grotere gebouwen of bedrijven kunnen ook HVAC-systemen en industriële processen worden aangestuurd.
Wat zijn de kernfuncties van een EMS?
• Monitoring: het verzamelen van data over assets en energiemeters om energiestromen inzichtelijk te maken. Dit wordt aangevuld met gegevens zoals weervoorspellingen, energieprijzen en mogelijks ook gebouwspecifieke data. Data-uitwisseling gebeurt via diverse standaarden zoals Modbus, MQTT, REST API, OPC UA, EEBUS, etc.
• Sturing: dynamische aanpassing van energieverbruik door assets te moduleren of in- en uit te schakelen.
• Optimalisatie: energiekosten en CO2-uitstoot minimaliseren met behulp van voorspellende modellen en slimme planningsalgoritmes.
Wat zijn de componenten van een EMS?
Hardware: Een EMS bestaat meestal uit een controller en een I/O-systeem, vergelijkbaar met een domoticamodule of PLC-systeem. Voor complexe of decentrale locaties zijn modulaire opstellingen mogelijk.
• I/O-communicatie: interfaces zoals ethernet, wifi, de P1-poort voor de digitale meter, of lokale databussen
[Bron: EEBUS standard https://www.eebus.org/our-work/]
zoals Modbus RTU of CAN. Sommige systemen hebben eigen energiemeters voor gedetailleerde metingen en digitale outputs voor directe aansturing.
• Computingmodule: de lokale processor verwerkt data en neemt beslissingen. Bij sommige energiemanagementsystemen worden CPU intensieve taken in de cloud uitgevoerd, terwijl de lokale controller verantwoordelijk is voor real-time controle.
Software:
• Visualisatie: via dashboards of apps krijgen gebruikers inzicht in hun energieverbruik en de prestaties van hun systeem.
• Data-analyse: software analyseert energiedata om patronen te ontdekken en voorspellingen te maken. Vaak wordt machine learning en AI ingezet om het lokale verbruik en de productie zo goed mogelijk in te schatten.
• Cloudkoppelingen: hiermee hebben gebruikers overal toegang tot hun data en systemen. Integratie met IoT-technologieën wordt zo eveneens mogelijk gemaakt.
[bron: Agoria https://www.agoria.be/en/climate-neutral-building/ building-technologies/technical-cards/batteries]
Lokale optimalisatie
Achter de distributiemeter kan een EMS verschillende strategieën toepassen voor het beheer van assets:
• Peak shaving: verbruikspieken beperken om hoge piektarieven te vermijden; bijvoorbeeld de thuisbatterij gericht ontladen om netafname te beperken zodat de capaciteitspiek niet overschreden wordt.
• Load balancing: sturen op basis van het beschikbare vermogen; bijvoorbeeld
de laadpalen van een kantoorgebouw reduceren in stroom wanneer veel wagens gelijktijdig laden.
• Optimalisatie zelfconsumptie: verbruik afstemmen op momenten van lokale productie; bijvoorbeeld overtollige zonneproductie direct lokaal gebruiken om de thuisbatterij te laden in plaats van deze op het net te injecteren. Deze energie kan dan in de avond benut worden.
• Tijdoptimalisatie: verbruik plannen op basis van voorspellingen van verwachte afname & productie en de dynamische
PV CYCLE Belgium vzw is het beheersorganisme voor fotovoltaïsche zonnepanelen. Wij nemen jouw producentenverantwoordelijkheid op ons, volgens de geldende wetgeving.
Inzameling en verwerking aan het einde van de levensduur?
Daar zorgen wij voor! Neem contact met ons op voor gemoedsrust en naleving van de regelgeving. Verkoop
energieprijzen; bijvoorbeeld: door de auto niet onmiddellijk te laden bij inpluggen maar te wachten tot de wanneer de energieprijzen laag zijn, kan goedkoper geladen worden en is de wagen nog steeds geladen tegen het vertrekuur.
Vanuit zijn overkoepelende rol optimaliseert het EMS in functie van de ganse locatie, dit in tegenstelling tot slimme assets die geen totaalbeeld kunnen vormen. Zo voorkomt het bijvoorbeeld dat de thuisbatterij wordt gebruikt om het elektrisch voertuig te laden, waardoor de batterijcapaciteit beschikbaar blijft voor load balancing of piekafvlakking.
Op naar slimme netten
Een relatief nieuw gegeven bij EMS is de integratie van net-flexibiliteitsdiensten. Concreet betekent dit dat het energieverbruik lokaal wordt aangepast in
functie van wat zich vóór de meter -op het net- afspeelt. Deze acties worden in het jargon "demand side response" genoemd en kunnen onder meer helpen bij het compenseren van tekorten of overschotten op het elektriciteitsnet (onbalans) of bij het oplossen van lokale net overbelasting (congestie). Energiemanagementsystemen houden rekening met deze externe vragen en de gebruiker wordt nadien vergoed voor de geleverde diensten. Dit creëert nieuwe verdienmodellen die soms bijzonder winstgevend kunnen zijn. Bijvoorbeeld als door uitval van een energiecentrale plots minder elektriciteit geproduceerd wordt kunnen de laadpalen van een kantoorgebouw tijdelijk begrensd worden in vermogen.
Wat zijn de huidige pijnpunten?
Energiemanagementsystemen bieden veel potentieel, maar de implementatie is complex door een gebrek aan standaardisatie bij fabrikanten. Dit leidt tot maatwerk voor communicatie met assets. In residentiële toepassingen domineren kant-en-klare systemen met een beperkt aantal integratiemogelijkheden, terwijl grotere installaties vaak maatwerk vragen om specifieke sturingsnoden en complexiteiten -zoals in energiegemeenschappen of industriële toepassingen- te beheren.
Conclusie
De energietransitie is in volle gang en EMS-systemen worden onmisbaar voor het balanceren van vraag en aanbod. Ze bieden efficiëntie, flexibiliteit en nieuwe economische kansen en zijn daarmee essentieel voor een duurzame toekomst.
Sam Reubens (Onderzoeksmedewerker, Energiemanagement Howest)
DE NELECTRA INFOSESSIES
CYBERVEILIGHEID VOOR ELEKTRO-INSTALLATEURS
WEBINAR - DINSDAG 25 SEPTEMBER 18u30-19u30
MASTERCLASS BEDRIJFSVOERING – OOST-VLAANDEREN
DINE & LEARN - DINSDAG 30/9, 4/11 en 25/11 12u00-15u30
E-FACTURATIE EN DE TECHNISCHE BASISPRINCIPES VOOR BATTERIJEN – HASSELT
INFOSESSIE - DINSDAG 14 OKTOBER 18U30-22U00
VEILIGE PERSVERBINDINGEN & SUCCESVOLLE AREI-KEURINGEN – SINT-NIKLAAS
INFOSESSIE - DINSDAG 21 OKTOBER 18U00-22U00
BRANDDETECTIE EN -ALARM
HYBRIDE SESSIE - MAANDAG 27 OKTOBER 18u30-19u30
VEILIGE PERSVERBINDINGEN & SUCCESVOLLE AREI-KEURINGEN – HASSELT
INFOSESSIE - DINSDAG 4 NOVEMBER 2025 18U00-22U00
Interview met Oscar Van Geet, zaakvoerder & projectingenieur bij All-Spark
All-Spark: totaaloplossingen die techniekers ontzorgen
De energietransitie is volop bezig en techniekers en installateurs worden steeds vaker geconfronteerd met complexe vragen rond elektrificatie, energieopslag en systeembouw. All-Spark speelt daarop in met totaaloplossingen die niet alleen tijd besparen, maar ook gemoedsrust bieden. We spraken met Oscar Van Geet, zaakvoerder en projectingenieur, over hun unieke aanpak en hun nieuwste innovaties.
Wat en wie is All-Spark precies?
“Hoewel we in de basis een groothandel zijn, gaan we bewust een stap verder. In een wereld waar elektrificatie steeds meer centraal staat, bieden wij complete oplossingen – van ontwerp en levering tot opbouw en opstart. Zo nemen we techniekers en installateurs een groot deel van het werk uit handen. Dat is ons verschil met de klassieke groothandel. Ja, we hebben een webshop, maar onze service gaat veel verder.”
Jullie schuiven bewust enkele merken naar voren. Vanwaar die keuze?
“Wij kiezen vaak voor Europese A-merken. Kwaliteit en compatibiliteit zijn daarbij doorslaggevend. Het is fantastisch om een systeem te ontwerpen waarin bijvoorbeeld een Duitse windmolen van Superwind naadloos samenwerkt met een Nederlandse Victron-omvormer en een Oostenrijkse PV-omvormer. Door het aantal merken te beperken, bouwen we systemen die perfect op elkaar zijn afgestemd.”
Victron Energy is duidelijk de rode draad. Waarom dit merk?
“Victron is Europees, maar vooral: het assortiment is enorm uitgebreid. Zo kunnen wij inspelen op heel specifieke klantvragen, van dynamische ESS-sturing tot generatorfunctionaliteit en power assist. Dankzij deze ‘puzzelstukken’ kunnen we zelfs de meest complexe systemen bouwen. Met 50 jaar ervaring is Victron bovendien een ijzersterke naam in een jonge sector.”
Welke nieuwigheden willen jullie uitlichten?
“Dé blikvanger voor 2025 is de Allspark One. Deze all-in-one kast speelt in op de vraag naar snelle, eenvoudige installaties. Drie Victronomvormers, batterijen en busbars zijn volledig geïntegreerd en vooraf geprogrammeerd. Resultaat: installatie in recordtempo en een sterk verminderde foutenmarge. Een unieke, kant-en-klare oplossing die techniekers veel tijd én zorgen bespaart.”
Waarom moeten techniekers voor All-Spark kiezen?
“Omdat wij veel meer zijn dan een leverancier. We hechten aan persoonlijke relaties. Veel klanten ken ik persoonlijk; zij weten hoe wij werken en wij kennen hun manier van werken. Je bent bij ons geen nummer. Elke klant krijgt een dedicated technical account manager die klaarstaat voor zowel technische vragen als offerteaanvragen. Die persoonlijke aanpak is voor ons de sleutel tot succes.”
Meer weten of de Allspark One zelf ontdekken?
Bezoek www.all-spark.eu of kom langs in onze toonzaal. Wij laten u graag zien hoe uw volgende energieopslagproject sneller, eenvoudiger en zorgelozer kan worden.
Recupel selecteert 8 Belgische recyclagepartners voor verwerking van elektro en lampen
In 2024 zamelden Belgen samen 134.446 ton afgedankt elektro in. Achter dat cijfer schuilt niet alleen tonnen materiaal, maar vooral ook bewuste keuzes, innovatieve projecten en concrete stappen richting een meer circulaire toekomst.
Gemiddeld worden 85% van de materialen in een elektrotoestel gerecycleerd, waarmee België de Europese recyclagedoelstellingen ruimschoots overtreft. De hoogwaardige verwerking van deze toestellen gebeurt lokaal, via gespecialiseerde recyclagebedrijven. Na een tenderprocedure vernieuwt Recupel nu de contracten voor de verwerking van drie categorieën elektro en lampen.
Afgedankte toestellen worden na inzameling gesorteerd in zes categorieën: Groot-Wit (zoals wasmachines), Koelvriesapparaten, Televisies & Monitoren, Rookmelders, Lampen en Overige toestellen. Voor vier van deze categorieën schreef Recupel dit jaar een tenderprocedure uit voor de verwerking en depollutie.
De opdracht gaat naar acht recyclagebedrijven, allemaal gevestigd in België. Zij staan de komende drie jaar in voor de verwerking Groot-Wit, Televisies & Monitoren, Overige apparaten en Lampen. De samenwerking gaat in op 1 oktober 2025.
Dit zijn de gekozen recyclagepartners:
• Indaver: Lampen
• Galloo: Groot-Wit, Overige, Televisies & Monitoren
• Belgian Scrap Terminal: Groot-Wit
• Cometsambre: Groot-Wit
• Comet Traitements: Overige
• Recydel: Overige
• Mirec: Televisies & Monitoren
• Stevens Recycling: Groot-Wit België is internationaal een koploper qua recyclage. Dat wordt aangetoond in de recyclageresultaten van 2024:
• Groot-Wit: 90,0% (doelstelling: 80%)
• Overige apparaten: 85,0% (doelstelling: 70%)
• Televisies & Monitoren: 77,7% (doelstelling: 70%)
• Lampen: 85,5% (doelstelling: 80%)
Ledvance introduceert duurzame, flexibele lichtoplossing
Ledvance presenteert de nieuwe Damp Proof Flex: een innovatieve, flexibele oplossing voor veeleisende industriële toepassingen. Deze opvolger van de Damp Proof Gen1 combineert geavanceerde technologie met gebruiksgemak en duurzaamheid.
De Damp Proof Flex biedt eenvoudig onderhoud en upgrade-opties dankzij de innovatieve Everloop-technologie, waarmee zowel de lichtbron als de driver gemakkelijk kunnen worden vervangen. Dit armatuur is ontworpen met de Multi Lumen-functie, waardoor verschillende vermogensniveaus gemakkelijk instelbaar zijn.
De Damp Proof Flex is ontworpen voor uiteenlopende professionele omgevingen, zoals industriële en opslagruimtes, werkplaatsen, passages en onderdoorgangen en parkeergarages.
Schneider lanceert nieuwe
generatie
EV-snelladers
Schneider Electric kondigt nieuwe
EV-snelladers aan binnen Europa. De Schneider StarCharge Fast-serie is verkrijgbaar in 60 kW, 180 kW en 320 kW. De serie biedt een robuuste, efficiënte en gebruiksvriendelijke laadervaring die is gericht op de veranderende behoeften van EV-bestuurders, wagenparkbeheerders en charge point operators.
Met deze innovaties reageert Schneider op de versnelling van de Europese EV-markt in aanloop naar het EU-verbod op benzine- en dieselauto’s vanaf 2035. De Schneider StarCharge Fast-laders zijn ontwikkeld voor maximale beschikbaarheid, geavanceerde connectiviteit en naadloze integratie in uiteenlopende omgevingen; van openbare laadpunten en commerciële of industriële locaties tot depots voor elektrische bussen en vrachtverkeer.
Met een laadcapaciteit tot 320kW kunnen deze krachtige laders EV-batterijen in slechts 20 minuten tot 80% opladen. Ze zijn ontworpen voor omgevingen waar snelladen een must is, zoals benzinestations langs snelwegen en commerciële en industriële gebouwen.
Bied jij batterijen op de markt aan?
Sluit
je aan bij Bebat!
Wist je dat je als producent (fabrikant, importeur of distributeur) van Energy Storage Systems (ESS) in België moet voldoen aan de ‘uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV)’?
Moet jij aan de UPV voldoen?
De UPV geldt voor iedereen die fysiek of op afstand batterijen/modules op de Belgische markt aanbiedt met het oog op verkoop, verhuur, leasing of gebruik.
Ontdek de 8 wettelijke verplichtingen
Onder de noemer UPV zitten 8 wettelijk verplichte to-do’s die je in orde moet brengen.
1
• Registreren bij de drie gewestelijke overheden.
2
• Aangeven welke batterijen je voor de eerste keer op de Belgische markt aanbiedt.
3
5
• Inzameling organiseren om de wettelijke doelstellingen te behalen, via een netwerk dat het volledige Belgische grondgebied dekt met ADR-conform vervoer.
6
• Garantieregeling voor batterijen waarvoor je geen milieubijdrage betaalt.
4
• Sensibiliseren en aan preventie doen.
8 7
• Recyclage, hergebruik of herbestemming van afgedankte batterijen.
De eenvoudigste oplossing: Bebat!
Om aan deze verplichtingen te voldoen, kan je zelf een aanvraag voor registratie en goedkeuring indienen bij de regionale overheden. Maar er is ook een eenvoudigere manier: aansluiten bij Bebat.
Wat moet je hiervoor doen?
• Deelnemer worden bij Bebat.
• Aangifte doen op het MyBebat-platform van je verkochte batterijen en serienummers.
• De nodige bijdragen betalen.
Beb at zorgt voor de gratis inzameling van de defecte of afgedankte ESS waarvoor de milieubijdrage is betaald en het serienummer is gekend bij Bebat. Voor ESS-modules van een installatie boven de 16MWh kan er een individuele oplossing op maat uitgewerkt worden. Contacteer ons voor meer informatie.
• Recyclage-efficiëntie aantonen.
• Rapporteren aan de overheden.
Moet jouw bedrijf voldoen aan de aanvaardingsplicht?
Doe de test!
Leidingen en kabels (deel 2)
Conformiteit in de praktijk: normen en regelgeving in België
Na het bespreken van de installatiemethoden en de impact van omgevingsinvloeden in ons juninummer, richten we ons in dit tweede deel op de geldende normen en productvereisten voor kabels, leidingen en hun bijhorende systemen.
Wat zijn de normen voor de installatie van elektrische leidingen, kabels en draagstructuur in België? Hierbij een overzicht van de belangrijkste normen voor de installatie van leidingen, kabels en draagstructuren in België en hoe deze van elkaar verschillen:
Norm
AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties)
NBN C30-004
Toepassingsgebied
Elektrische installaties
Elektrische kabels
EN 50575 Bouwproducten, inclusief kabels
NBN EN 50174
NBN EN 61386
Informatietechnologie - Bekabelingsinstallaties
Buizen voor elektrische installaties
Belangrijkste Kenmerken
Bevat voorschriften voor de veiligheid en betrouwbaarheid van elektrische installaties, inclusief kleurcodering van leidingen en kabels
Specificeert de eisen voor elektrische kabels, inclusief brandveiligheid en mechanische eigenschappen
Europese norm voor de brandveiligheid van kabels, vervangt NBN C30-004. Beoordeelt kabels op brandvoortplanting, rookontwikkeling en zuurgraad
Richtlijnen voor de planning en installatie van bekabelingssystemen voor informatietechnologie
Bevat eisen voor buizen en buisleidingsystemen voor elektrische installaties, inclusief mechanische en thermische eigenschappen
Deze normen zorgen ervoor dat de installatie van elektrische leidingen, kabels en draagstructuren veilig en betrouwbaar is.
Wat zijn de belangrijkste vereisten van deze normen voor kabelbeheer?
De belangrijkste vereisten van de normen voor kabelbeheer in België zijn gericht op veiligheid, efficiëntie en betrouwbaarheid. Hier zijn enkele kernpunten:
1. NBN C 30-004: deze norm behandelt de brandbestendigheid van elektrische kabels en leidingen. Het specificeert de classificatie en beproevingsmethoden om ervoor te zorgen dat kabels en leidingen bestand zijn tegen brand en de verspreiding ervan beperken.
2. NBN C 32-124: deze norm specificeert geïsoleerde draden en leidingen voor installaties met nominale spanningen tot en met 600/1000 V. Het behandelt de eisen voor isolatiematerialen, mechanische sterkte en elektrische eigenschappen.
3. NBN C 33-001: deze norm behandelt verkorte aanduidingen voor energiekabels, wat helpt bij het identificeren en classificeren van verschillende soorten kabels op basis van hun eigenschappen en toepassingen.
4. NBN C 33-134: deze norm specificeert niet-gewapende halogeenvrije kabels voor een toegekende spanning van 0,6/1 kV, met verbeterd gedrag bij brand. Het richt zich op de veiligheid en milieuvriendelijkheid van kabels.
5. NBN C 61-112: deze norm behandelt contactdozen voor huishoudelijk en gelijkaardig gebruik, inclusief de eisen voor mechanische sterkte, elektrische isolatie en veiligheid.
6. NBN C 64-479: deze norm behandelt de gevolgen van stroomdoorgang door het menselijk lichaam en de elektrische impedantie van het menselijk lichaam. Het richt zich op de veiligheid van elektrische installaties en de bescherming van gebruikers.
Daarnaast is het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI) van toepassing. Dat omvat strikte voorschriften en controles om de risico's op elektrocutie, brand en elektrische storingen te vermijden.
Deze normen helpen bij het waarborgen van de veiligheid en efficiëntie van kabelbeheer in verschillende toepassingen.
Kabels
Welke productnomen gelden er voor kabels?
Voor kabels gelden verschillende normen en certificeringen die de kwaliteit en veiligheid waarborgen. Hier zijn enkele belangrijke normen:
1. EN 60228: deze norm geldt voor de geleiders van geïsoleerde kabels.
2. EN 60332-1, EN 60332-2: deze normen evalueren de vlamvertraging van een enkele kabel.
3. IEC 60332-3: deze norm wordt gebruikt om de vlamweerstand van gebundelde kabels te evalueren.
4. EN 50575: deze Europese norm stelt eisen aan het brandgedrag van kabels in bouwwerken.
Buissystemen voor kabelbeheer
De norm NBN EN 61386
NBN EN 61386 is een norm die de eisen specificeert voor buissystemen voor kabelbeheer. Deze norm is onderverdeeld in verschillende delen, elk met specifieke vereisten voor verschillende soorten buissystemen
• Deel 1: Algemene vereisten: dit deel behandelt de algemene eisen voor alle soorten buissystemen
• Deel 21: Starre buissystemen: specifieke eisen voor starre buissystemen
• Deel 22: Buigzame buissystemen: specifieke eisen voor buigzame buissystemen
• Deel 23: Flexibele buissystemen: specifieke eisen voor flexibele buissystemen
• Deel 24: Ondergrondse buissystemen: specifieke eisen voor buissystemen die ondergronds worden geïnstalleerd
• Deel 25: Bevestigingsmiddelen voor buissystemen: specifieke eisen voor bevestigingsmiddelen die worden gebruikt in buissystemen
Deze norm zorgt ervoor dat buissystemen veilig en effectief zijn voor het beheren en beschermen van kabels in verschillende toepassingen.
Elk deel van EN 61386 is ontworpen om specifieke aspecten van leidingensystemen te behandelen, waardoor ze samen een uitgebreide set normen vormen voor kabelbeheer.
Duiding over EN 61386-1
EN 61386-1 is het eerste deel van de EN 61386-norm en behandelt de algemene eisen voor leidingensystemen voor kabelbeheer. Hier zijn enkele belangrijke punten:
1. Toepassingsgebied: deze norm specificeert de eisen en tests voor leidingensystemen, inclusief leidingen en leidingfittingen, voor de bescherming en het beheer van geïsoleerde geleiders en/of kabels in elektrische installaties of communicatiesystemen tot 1000 V AC en/of 1500 V DC.
2. Materiaal en ontwerp: EN 61386-1 behandelt de materialen en het ontwerp van leidingensystemen, inclusief de mechanische en elektrische eigenschappen die nodig zijn om een veilige en efficiënte werking te garanderen.
3. Tests: de norm bevat gedetailleerde testmethoden om de prestaties van leidingensystemen te evalueren, zoals slagvastheid, treksterkte en weerstand tegen veroudering.
4. Compatibiliteit: EN 61386-1 zorgt ervoor dat leidingensystemen compatibel zijn met andere componenten en systemen binnen elektrische installaties.
5. Updates: de tweede editie van EN 61386-1, gepubliceerd in 2008, vervangt de eerste editie uit 1996 en bevat technische revisies zoals wijzigingen in de lengte van testmonsters voor de trekproef en updates van normatieve referenties.
Deze norm is essentieel voor het waarborgen van de veiligheid en betrouwbaarheid van kabelbeheer in verschillende toepassingen.
Wat zijn de voordelen van buigzame leidingen?
Buigzame leidingen bieden verschillende voordelen die ze geschikt maken voor diverse toepassingen:
1. Flexibiliteit: buigzame leidingen kunnen eenvoudig worden aangepast aan complexe installaties en om obstakels heen worden gelegd, zoals boomwortels of funderingen.
2. Kostenbesparing: door hun flexibiliteit zijn er minder hulpstukken zoals knietjes of bochten nodig, wat de installatiekosten verlaagt.
3. Tijdbesparing: het installeren van buigzame leidingen gaat sneller, omdat er minder soldeer- of klemkoppelingen nodig zijn.
4. Minder leidingweerstand: gebogen leidingen hebben minder weerstand, wat de efficiëntie van het systeem verhoogt
5. Esthetiek: buigzame leidingen zorgen voor een nettere en georganiseerde installatie.
6. Duurzaamheid: buigzame leidingen zijn vaak gemaakt van materialen die bestand zijn tegen corrosie en veroudering, wat hun levensduur verlengt.
De belangrijkste vereisten van de normen voor kabelbeheer in België zijn gericht op veiligheid, efficiëntie en betrouwbaarheid.
Wat is de classificatiecode bestaande uit 13 cijfers volgens de EN 61386-1?
De classificatiecode bestaande uit 13 cijfers volgens EN 613861 is ontworpen om de eigenschappen van leidingensystemen te specificeren. Deze code bestaat uit verschillende secties die elk een specifiek aspect van het leidingensysteem beschrijven, zoals mechanische sterkte, chemische weerstand, en temperatuurbestendigheid
De code is als volgt opgebouwd:
1. Mechanische sterkte: geeft de mate van slagvastheid aan.
2. Chemische weerstand: beschrijft de weerstand tegen chemische stoffen.
3. Temperatuurbestendigheid: geeft het temperatuurbereik aan waarin het systeem kan functioneren.
4. Brandgedrag: beschrijft de brandwerendheid van het systeem.
5. Beschermingsgraad: geeft de mate van bescherming tegen stof en water aan.
6. Elektrische eigenschappen: beschrijft de elektrische isolatie en geleidbaarheid.
7. Installatie-eigenschappen: geeft informatie over de installatiegemak en flexibiliteit.
Deze classificatiecode helpt bij het kiezen van het juiste leidingensysteem voor specifieke toepassingen en omgevingen.
Wat omvat de EN60228 norm? Zijn er updates of wijzigingen in deze norm?
Er zijn recente updates in de EN 60228 norm. De nieuwste versie is IEC 60228:2023, die enkele belangrijke wijzigingen en toevoegingen omvat:
1. Nominale doorsneden: de norm specificeert nu nominale doorsneden van 0,5 mm² tot 3500 mm² voor geleiders in elektrische stroomkabels en snoeren.
2. Geleiders: de eisen voor het aantal en de grootte van draden, evenals de weerstandwaarden, zijn bijgewerkt. Dit omvat massieve, geslagen geleiders van koper, aluminium en aluminiumlegeringen.
3. Toepassingsgebied: de norm is van toepassing op geleiders in afgewerkte kabels en niet op geleiders die worden gemaakt of geleverd voor opname in een kabel.
4. Aanvullende informatie: er zijn informatieve bijlagen toegevoegd die aanvullende informatie bieden over temperatuurcorrectiefactoren voor weerstandmetingen en richtlijnen voor dimensionale limieten van ronde geleiders.
Deze updates helpen ervoor te zorgen dat de geleiders voldoen aan de nieuwste eisen voor veiligheid en prestaties.
Geleiders
De EN 60228 norm specificeert de eisen voor geleiders van geïsoleerde kabels en snoeren. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van deze norm:
1. Classificatie van geleiders:
• Klasse 1: Massieve geleiders, geschikt voor vaste installaties.
• Klasse 2: Getwiste geleiders, bieden meer flexibiliteit dan massieve geleiders.
• Klasse 5: Flexibele geleiders, gebruikt in toepassingen waar buigzaamheid vereist is.
• Klasse 6: Extra flexibele geleiders, voor zeer flexibele toepassingen zoals draagbare apparaten.
2. Materialen:
• De norm specificeert het gebruik van koper, vertind koper, aluminium en aluminiumlegeringen voor de geleiders.
3. Constructie en afmetingen:
• De norm bepaalt de nominale doorsneden, toegestane toleranties en maximale weerstand van de geleiders bij een bepaalde temperatuur.
4. Elektrische eigenschappen:
• Specificaties voor soortelijke weerstand en testvoorwaarden voor weerstand en spanning.
5. Testmethoden:
• Richtlijnen voor testen zoals treksterktetests, buigtests en weerstandstests om te verifiëren dat de geleiders voldoen aan de specificaties.
Deze norm helpt ervoor te zorgen dat geleiders in elektrische kabels betrouwbaar en veilig zijn voor gebruik in verschillende toepassingen.
De aderkabelkleuren en de adercoderingen
In België worden de aderkabelkleuren en adercoderingen beschreven in het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI) en de Europese norm HD 308 S2. Hier zijn de belangrijkste kleurcodes en hun functies:
1. Geel/Groen: Beschermingsgeleider of aarding.
2. Blauw: Neutrale geleider.
3. Bruin, Zwart en Grijs: stroomvoerende of "live" geleiders
Deze kleurcodes zijn van toepassing op zowel stijve als soepele kabels en leidingen tot en met 1kV
De volgorde van de kleuren is belangrijk voor de veiligheid en functionaliteit van elektrische installaties.
Wat staat er in de norm EN 50334 over aderkleuren?
De norm EN 50334 beschrijft de identificatie van aders in elektrische kabels door nummerinscriptie op de extrusie-isolatie van elke ader. Deze norm is van toepassing wanneer een specifieke kabelnorm dit vereist en wordt vaak gebruikt voor kabels met meer dan vijf aders.
De procedures in EN 50334 zorgen ervoor dat elke ader in een meeraderige kabel uniek geïdentificeerd kan worden.
Brandgedrag van kabels
Welke andere normen zijn relevant voor kabels in België?
Naast de eerder genoemde normen zijn er nog enkele andere belangrijke normen relevant voor kabels in ons land:
1. NBN C30-004: deze norm beschrijft de eisen voor laagspanningskabels en is specifiek voor de Belgische markt.
2. EN 50575: deze Europese norm stelt eisen aan het brandgedrag van kabels die gebruikt worden in bouwwerken. Het vervangt de Belgische norm.
3. CPR (Construction Products Regulation): deze regelgeving is van toepassing op kabels die permanent in bouwwerken worden geïnstalleerd.
4. EN 50399: deze norm specificeert de testmethoden voor het beoordelen van de brandvoortplanting, rookontwikkeling, warmteontwikkeling en vallende deeltjes van kabels.
5. HD 308 S2: deze norm beschrijft de kleurcodering voor aders van kabels en flexibele leidingen tot en met 1kV.
Deze normen helpen bij het waarborgen van de veiligheid, betrouwbaarheid en efficiëntie van kabels in verschillende toepassingen.
Wat zijn de eisen van NBN C30-004?
De Belgische norm NBN C30-004 beschrijft de eisen voor laagspanningskabels en richt zich voornamelijk op hun gedrag bij brand. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van deze norm:
1. Brandreactie: kabels worden geclassificeerd op basis van hun brandgedrag, zoals brandvoortplanting en rookontwikkeling.
2. Rookemissie: de norm evalueert de rookemissie van kabels en verdeelt deze in subcategorieën zoals SA (Smoke Acidity), waarbij de zuurgraad van de rookgassen wordt beoordeeld.
3. Brandweerstand: kabels worden ook beoordeeld op hun vermogen om hun functie te behouden tijdens een brand.
Sinds 1 juli 2017 is de Europese norm EN 50575 van kracht, die de NBN C30-004 vervangt voor kabels die in bouwwerken worden gebruikt.
Deze norm stelt aanvullende eisen aan het brandgedrag van kabels en introduceert nieuwe classificatiesystemen.
Hoe verhoudt NBN C30-004 zich tot EN 50575?
De Belgische norm NBN C30-004 en de Europese norm EN 50575 hebben beide betrekking op het brandgedrag van kabels, maar er zijn enkele belangrijke verschillen en overeenkomsten:
1. Brandreactie:
• NBN C30-004: deze norm evalueert kabels op basis van hun brandvoortplanting en rookemissie, met subcategorieën zoals SA (Smoke Acidity) voor de zuurgraad van rookgassen.
• EN 50575: deze norm introduceert een uitgebreidere classificatie voor brandgedrag, inclusief brandvoortplanting, rookontwikkeling, warmteontwikkeling, en vallende deeltjes.
2. Classificatiesystemen:
• NBN C30-004: kabels worden ingedeeld in categorieën zoals F1 en F2 voor brandverspreiding en FR voor brandweerstand.
• EN 50575: kabels worden ingedeeld in Euroklassen zoals Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, en Fca, afhankelijk van hun brandgedrag.
3. Toepassing:
• NBN C30-004: specifiek voor de Belgische markt en wordt toegepast in bouwwerken en installaties.
• EN 50575: geldt voor alle EU-lidstaten en is verplicht voor kabels die permanent in bouwwerken worden geïnstalleerd sinds 1 juli 2017.
De EN 50575 norm vervangt de NBN C30-004 voor kabels die in bouwwerken worden gebruikt en biedt een meer gestandaardiseerde en uitgebreide benadering van brandveiligheid.
Freddy Steenackers
Ervaring...
Waarom zijn gelijkstroomnetwerken (DC) interessant?
Zonnepanelen leveren elektrische energie in gelijkstroom, batterijen worden ook met gelijkstroom opgeladen en ontladen. Veel apparaten zoals ledverlichting, pc's, tv's, elektronische apparaten, borstelloze motoren,…. werken op gelijkstroom. De AC-DC-omvormers in de voedingen van deze machines en apparaten veroorzaken energieverliezen van 5 tot 20%, afhankelijk van het geval. Een lokaal gelijkstroomnet zou deze verliezen kunnen verminderen, vooral in gebouwen die zijn uitgerust met zonnepanelen en batterijen.
Situatie in België
Zeer weinig huizen en gebouwen zijn daadwerkelijk uitgerust met een gelijkstroomnetwerk. Toch onderzoeken laboratoria (zoals Energyville) gelijkstroomoplossingen voor zowel niet-huishoudelijk als huishoudelijk gebruik. Innovatieve projecten, zoals het MIRaCCLE-project in Herstal, hebben ook geëxperimenteerd met micro-gelijkstroomnetwerken. Zelfs het AREI bereidt zich hierop voor. Een werkgroep, gecoördineerd door Volta, heeft DC-geaarde netsystemen en de bijbehorende beschermingsmaatregelen opgenomen. Deze toevoeging wordt binnenkort opgenomen in het AREI. Als alles goed gaat, nog in 2025. Dit bewijst dat DC-micronetwerken langzaam maar zeker aan belang zullen winnen in onze elektrische installaties.
Technische en normatieve uitdagingen
Gelijkstroom brengt echter andere risico's met zich mee dan wisselstroom:
- een groter risico op elektrische bogen (de stroom gaat niet door nul) of corrosie, wat grote schade kan veroorzaken aan de structuur van een gebouw.
- niet alle apparaten zijn geschikt om rechtstreeks op gelijkstroom te werken.
- het gebrek aan standaardisatie. 5V, 12V, 24V, 48V DC zijn geen probleem, maar wat verder? Gaan we 175V, 350V, 700V, 1400V DC als standaardspanning gebruiken?
- DC is minder gemakkelijk te distribueren dan AC, dat gemakkelijker kan worden omgezet via transformatoren
MAAR
- DC/DC-omvormers evolueren en worden steeds efficiënter
- een stichting genaamd Current OS stelt een standaard voor DC-netwerkbeheer voor die in Europa en zelfs in een groot deel van de wereld de norm zou kunnen worden.
- Mechanische beveiligingen (differentiëlen, automaten) en ultrasnelle halfgeleiderbeveiligingen zorgen voor een efficiënte onderbreking van de gelijkstroom.
- Bepaalde normen voor halfgeleiders stroomonderbrekers en differentiëlen voor wisselstroom en gelijkstroom, zoals
o IEC60947-10 Semiconductor Circuit Breaker (SCCB)
o IEC63464-1 SC RCB (differentieel)
zullen naar verwachting binnenkort worden gepubliceerd. Respectievelijk in 2026 en 2028. Hierdoor kunnen fabrikanten hun beveiligingsapparatuur op de markt brengen. DC-netwerken zullen dan een boost krijgen omdat ze gemakkelijker in de praktijk kunnen worden toegepast.
Toekomstige DC-trends
• Steeds meer DC-micro-netwerken met eigen zonne-energie en opslag.
• De niet-huishoudelijke sector (datacenters, gebouwen,...) loopt vaak voorop op de huishoudelijke sector.
• Elektrische voertuigen kunnen ook worden gebruikt als opslag en bron van elektrische energie voor een woning of gebouw (Vehicle-to-Home, Vehicle-to-Grid,...).
• Bidirectionele omvormers, micro-omvormers en DC/DC-converters worden steeds krachtiger en betaalbaarder.
Een voorbeeld
Hierbij een voorbeeld van een scenario met een huis dat is uitgerust met een DC-micronetwerk, bestaande uit:
• DC-zonnepanelen,
• een DC-accu voor huishoudelijk gebruik,
• een lokale DC-installatie voor Ledverlichting, domotica, kleine en middelgrote elektronische apparaten zoals tv's, pc's, schermen, wifi, smartphoneladers, enz.
• een klassiek AC-netwerk voor grote huishoudelijke apparaten en apparaten die een AC-norm vereisen.
Deze parallelle DC-installatie zou onnodige AC-DC-omzettingen voorkomen, verliezen verminderen en het lokale energiebeheer optimaliseren.
DC-huizen vermijden omzettingen: geschatte besparingen tussen 5 % en 15 % op het totale elektriciteitsverbruik.
Zonnepanelen, batterijen én de meeste elektronische apparaten werken intern al op gelijkstroom.
Apparaten die op gelijkstroom werken zijn er al, met voorbeelden van spanningen:
1. Verlichting
• Ledlampen: op 48 V DC. We vermijden zo het voor het oog zeer onaangename flikkeren van AC/DC-voedingen en verliezen door omzetting.
2. Elektronica
• Laptops: 19,5 V DC.
• Flatscreen-tv's: vaak intern DC, zijn al verkrijgbaar in 12 V, 24 V of zelfs 48 V DC.
• Routers en modems: 9 V of 12 V DC.
• Opladers voor smartphones/tablets: gebruiken 5 V, 9 V of tot 20 V DC via USB-C.
3. Ventilatie en airconditioning
• Ventilatoren met DC-motor (borstelloos): stiller en energiezuiniger dan traditionele AC-motoren.
• Warmtepompen of airconditioners met invertercompressor: sommige fabrikanten bieden DC-modellen aan, maar dat zijn er nog te weinig.
4. Watersystemen
• DC-waterpompen: voor huishoudelijke drukverhoging, besproeiing of zonneboilers: in 12 V, 24 V of 48 V DC.
5. Keuken en kleine huishoudelijke apparaten
• Koelkasten en diepvriezers op 12 V of 24 V DC: worden al gebruikt in tiny-houses, campers of zelfvoorzienende woningen. De spanning zou verder verhoogd kunnen worden om het stroomverbruik en daarmee de doorsnede van de kabels te verminderen.
• DC-keukenapparatuur (rijstkokers, kleine mixers): beschikbaar voor nomadisch of zonnegebruik, maar nog niet erg gangbaar in gewone huishoudens.
6. Opladen van elektrische voertuigen
• De accu's van elektrische auto's werken op gelijkstroom en zijn uitgerust met een interne wisselstroomomvormer, wat energieverlies veroorzaakt. Direct opladen met gelijkstroom voorkomt dit verlies.
• Sommige bidirectionele oplaadsystemen (V2H –V2G) maken het mogelijk om het huis met gelijkstroom uit de auto van stroom te voorzien.
7. USB-C-stopcontacten
USB-C is een symmetrisch fysiek formaat. De geleverde spanning is afhankelijk van het achterliggende protocol.
USB-PD (Power Delivery) is een protocol voor vermogensuitwisseling dat achter veel USB-C-poorten zit. Het maakt een dynamische aanpassing van spanning en stroom tussen de bron en de lading mogelijk. Bij het aansluiten "communiceren" de twee apparaten via het CC-communicatiekanaal (Configuration Channel). De bron geeft de spannings- en stroomprofielen door die hij kan leveren. De lading kiest wat hij nodig heeft en deelt dit mee aan de bron. In functie daarvan doet de bron een aanpassing van U en I => 5V (standaard), 9V, 15V, 20V, 48V tot 5A (240W). De bron én de belasting moeten echter het USB-PD-protocol ondersteunen, anders ontvangt deze slechts 5V.
Concreet voorbeeld van een DC-huis: het huis van DC-expert Harry Stockman in Aalsmeer (NL)
Het huis van Harry is een voorbeeld van een toepassing van een DC-net met standaarden van Current OS. In deze tekst gaan we niet in op de details van dit micro-netwerk, maar je kan deze gemakkelijk op internet vinden. Harry is zeer open over het delen van zijn kennis op dit gebied.
De accu’s van elektrische auto’s werken op gelijkstroom, maar laden vaak via AC, met onnodig energieverlies.
Belangrijkste lessen
1. Minder conversieverliezen
In een klassieke woning:
- De wisselstroom van het netwerk wordt voor elk apparaat (computer, led, …) omgezet naar gelijkstroom.
- Als er zonnepanelen (DC) zijn, wordt de stroom via een omvormer weer omgezet in AC en vervolgens in elk apparaat weer in DC-verliezen bij elke omzetting.
- DC-huizen vermijden deze stappen: geschatte besparingen tussen 5% en 15% op het totale elektriciteitsverbruik.
2. Spanningen die in DC-woningen gangbaar zijn
- 12 V / 24 V / 48 V DC: voor verlichting, kleine apparaten, ventilatie. We blijven binnen het ZLVS-bereik.
- 350 V DC: wordt in sommige projecten toegepast voor de voeding van grote apparaten (keuken, huishoudelijke apparaten), maar vereist meer veiligheidsmaatregelen.
Er bestaat nog geen wereldwijde norm. Dit remt de commercialisering van compatibele oplossingen.
3. DC-compatibele apparaten
- Gemakkelijk aan te passen: leds, routers, telefoons, pc's, DC-koelkasten, DC-pompen.
- Moeilijker: grote huishoudelijke apparaten (wasmachine, oven, kookplaat), die zijn ontworpen voor AC.
- Sommige fabrikanten bieden DC- of hybride modellen aan, maar de markt is nog beperkt.
4. Elektrische veiligheid
- DC gaat niet door nul zoals AC. Een elektrische boog is moeilijker te onderbreken.
- Daarom is het volgende nodig:
o Specifieke DC automaten en zekeringen
o Een zorgvuldig ontwerp van de bedrading (lengte, doorsnede, galvanische scheiding)
o Specifieke opleiding voor installateurs
De veiligheid is beheersbaar, maar vereist speciale componenten en een duidelijke norm.
5. Slimme controle en efficiëntie
- DC kan heel goed worden gecombineerd met slimme micro-energienetwerken en het beheer van eigen verbruik.
- Vergemakkelijkt de directe integratie van:
o Batterijopslag
o Opladen van elektrische voertuigen
o Prioritering van ladingen, ...
6. Huidige belemmeringen
• Regelgeving De regelgeving is afgestemd op wisselstroom.
• Gebrek aan DC-normen Spanningen, aansluitingen en compatibiliteit zijn nog steeds niet overal hetzelfde.
• Beperkte markt Er zijn maar weinig fabrikanten die 100% DC-apparaten voor huishoudelijk gebruik aanbieden.
• Kosten Sommige DC-systemen zijn nog steeds zeldzaam en daardoor duurder.
Voorbeeld van de structuur van een DC-woning
• Eengezinswoning, 100 tot 150 m².
• Zonne-installatie op het dak (3 tot 6 kWp).
• Thuisbatterij (5 tot 10 kWh), in 48 V DC.
• Hybride AC/DC-systeem om compatibel te blijven met niet-omgebouwde apparaten.
• EMS (Energy Management System) maakt het mogelijk om:
o Voorrang te geven aan eigen zonne-energieverbruik.
o Een geoptimaliseerde lading/ontlading van de batterij.
o Automatische ontkoppeling van het AC-netwerk indien niet nodig.
• Veiligheid en conformiteit
o Geschikte DC automaten (voor elke DC-tak).
o Kabels gedimensioneerd volgens spanning en afstand (dikke doorsnede voor 12 V, dunner voor 48 V DC).
o Verdeelbord met scheiding en duidelijke markering voor AC en DC.
Belangrijk:
- In een DC-micronetwerk is een galvanische scheiding tussen AC en DC absoluut noodzakelijk
- TT- en TN-C netsystemen zijn verboden. TN-S (Current OS) en IT-netsystemen worden aanbevolen.
Conclusie
Niet-residentiële gebouwen zijn verder gevorderd op het gebied van DC-micronetten en zijn in opkomst.
Huizen met een DC-micronetwerk zijn nog zeldzaam, vooral vanwege
• de huidige normen (bedoeld voor wisselstroom)
• de kosten van DC-apparatuur
• het gebrek aan standaardisatie.
Maar ze maken deel uit van experimenten om hernieuwbare energie beter te integreren en energieverliezen te verminderen.
Ignacio Molina (Volta)
De mens achter….
Je weet wellicht wie bij Nelectra werkt en wat ieder van ons voor jou kan doen. Als dat niet het geval is, vind je het volledige team -met foto, functie en contactgegevens- terug op www. nelectra.be onder de rubriek 'contact'.
Op deze laatste pagina van ElektroVisie willen we ruimte maken om alle collega's één voor één op een iets andere manier voor te stellen: wie zijn we, wat houdt ons bezig en wat doen we als we niet in de weer zijn voor Nelectra?
In dit nummer komt de redactrice van het vakblad dat je momenteel in handen houdt aan bod: Linda Claeys. Zij werkt ondertussen bijna 30 jaar in de elektrosector, waarvan 7,5 jaar voor Nelectra.
Hoe breng je graag je vrije tijd door?
Aangezien ik parttime werk, heb ik tijd voor heel wat hobby’s, waaronder tekenen en schilderen, lezen, lekker gaan eten, wandelen in de natuur…. Ik ben ook een veelvraat als het op cultuur aankomt: film, theater, tentoonstellingen, concerten… ik krijg er nooit genoeg van.
En reizen! Ik geniet er ontzettend van om nieuwe werelden te ontdekken. Vorig jaar ben ik naar Vietnam geweest, dit voorjaar trok ik naar de Azoren en dit najaar bezoek ik Ecuador en de Galapagoseilanden.
Welk boek maakte op jou een grote indruk? Waarom?
Ik lees graag en veel. Elk jaar zijn er wel een paar boeken die ik geweldig vind, maar mijn absolute favoriet aller tijden is Sprakeloos van Tom Lanoye, het boek dat hij schreef over zijn moeder. Dat is niet alleen met veel liefde geschreven, het is ook ontwapenend eerlijk en zeer grappig. Sprakeloos is het enige boek waarbij ik tegelijk zat te lachen en te snotteren.
Hoe kom je tot rust?
Wandelen in de natuur met mijn fototoestel. Dan kan ik luisteren naar prachtige vogelconcertjes, en terzelfdertijd mooie plaatjes schieten. Ook als ik teken of schilder kan ik mijn hoofd helemaal leeg maken.
Waar word je blij van?
Van heel veel -vaak kleine- zaken: ik besef elke dag hoe gelukkig ik ben dat ik als vrouw in dit land én in dit tijdsgewricht geboren ben, dus ik loop nagenoeg constant blij rond. Maar het gelukkigst ben ik als ik een vriend of familielid kan verrassen met een cadeautje, een uitstapje, een etentje,…
Op welke verwezenlijking ben je trots?
Ik heb in 2017 mijn vader verloren en in 2023 mijn moeder. Als enig kind ben ik erin geslaagd om (met de ondersteuning van vrienden en familie) mijn beide ouders thuis te verzorgen, zodat ze niet naar een instelling hoefden. Zij zijn thuis gestorven, zoals ze dat zelf wilden en ik ben heel dankbaar dat ik daarvoor heb kunnen zorgen.
Wat wilde je worden toen je klein was?
Dierenarts. Ik hou al mijn hele leven van dieren, maar ik heb die droom moeten opbergen wegens mijn aversie tegen bloed. Ondertussen werk ik als vrijwilliger in een VOC (Vogelopvangcentrum) en kan ik daar mijn liefde voor dieren omzetten in concrete daden.
Linda Claeys, redactrice ElektroVisie
Niko Hydro tuinpaal essential
Een slimme en betaalbare oplossing voor stroom in je tuin, zonder in te boeten op kwaliteit en design.
• Bestand tegen alle weersomstandigheden (IP55- en IK07-gecertificeerd)
• Eenvoudig te installeren dankzij twee voorbekabelde stopcontacten
• Voorzien van een subtiel en strak design
• Geschikt voor kabels van 4 mm tot 15 mm
• Veilig door te lussen met wartels
Ontdek de nieuwe tuinpaal op niko.eu