dowano na cele pokojowe ponad 59 tys. sztuk sprzętu wojskowego przewidzianego traktatem (czołgi, transportery opancerzone, samoloty bojowe, śmigłowce szturmowe i artyleria wielkokalibrowa), co zostało zweryfikowane w toku kilku tysięcy inspekcji223. Uzgodniony na zasadach parytetu dwóch bloków wojskowych (NATO i Układu Warszawskiego) doprowadził do poważnego ograniczenia technicznych możliwości niespodziewanej agresji militarnej. Efekty te wzmacniały porozumienia o środkach budowy zaufania (Dokument wiedeński) oraz Traktat otwartych przestworzy umożliwiający inspekcje powietrzne sytuacji wojskowej. W drugiej połowie tej dekady przystąpiono do renegocjacji traktatu CFE. Skłaniała do tego także zmiana logiki sytuacji strategicznej w Europie, gdzie państwa byłego Układu Warszawskiego gremialnie opowiedziały się za członkostwem NATO, co oznaczało kres możliwości liczenia potencjałów wojskowych w kategoriach blokowych. Tzw. adaptowany traktat CFE został podpisany przez 30 państw w listopadzie 1999 r. podczas szczytu OBWE w Stambule224. Nigdy nie wszedł on w życie, wskutek niewypełnienia przez Rosję zobowiązań dotyczących wycofania swych wojsk z Gruzji i Mołdawii. Skutkowało to zawieszeniem ratyfikacji traktatu przez państwa NATO. Zamrożony dokument miał jednak pewną wagę, wymuszając dyskusję Rosji i sojuszu w sprawach m.in. – ostatecznie nierozstrzygniętego formalnie – maksymalnego dopuszczalnego poziomu czasowego wzmocnienia sił sojuszniczych w sąsiedztwie granic Rosji, warunków ożywienia traktatu czy przystąpienia doń nowych członków NATO (Estonii, Litwy, Łotwy i Słowenii).
Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz, maj 1995; J. Goldblat, Arms Control. The New Guide to Negotiations and Agreements, London 2002, s. 220–230. Z. Lachowski, Kontrola Zbrojeń Konwencjonalnych w Europie, [w:] A.D. Rotfeld (red.), Kontrola zbrojeń i rozbrojenie u progu XXI wieku, Warszawa 2002, s. 30–74. Ibid. szczegółowe omówienie zapisów traktatowych i ich wykonania oraz wzajemnego powiązania dokumentów wspomnianych wyżej. 223
Agreement on Adaptation of the Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, www.osce.org/library/14108 (dostęp 30.12.2018); The Adapted Conventional Armed Forces in Europe Treaty at a Glance, Arms Control Association, January 2003, www. armscontrol.org/factsheets/adaptcfe.asp (dostęp 15.12.2018). 224
163