Medici.com 123

Konferencija Projekta

Medicinski fakultet VMA, Beograd Jubilej:

Intervju: Dr Nikola Šobot

PEDIJATRIJA

KARDIOLOGIJA

ENDOKRINOLOGIJA NEFROLOGIJA

GASTROENTEROLOGIJA

REUMATOLOGIJA

PULMOLOGIJA

HEMATOLOGIJA

NEUROLOGIJA

PSIHIJATRIJA

VASKULARNA HIRURGIJA

UROLOGIJA

ORTOPEDIJA

ANGIOLOGIJA

FIZIJATRIJA

NUTRICIONISTA

UZV DIJAGNOSTIKA

DERMATOVENEROLOGIJA

KLINIČKA PSIHOLOGIJA

DJEČIJA KARDIOLOGIJA

DJEČIJA PULMOLOGIJA

DJEČIJA NEUROLOGIJA

DJEČIJA NEFROLOGIJA

DJEČIJA ENDOKRINOLOGIJA

DJEČIJI NUTRICIONISTA

DJEČIJA ORTOPEDIJA

DJEČIJA FIZIJATRIJA

LOGOPED ONKOLOGIJA

U našoj zdravstvenoj ustanovi rade vrhunski stručnjaci različitih specijalnosti.

Uvodna reč

Tople ruine proleća lenjo i nevoljno tope se i nestaju. Tamo gde tajne spavaju u spokoju, ispraćamo poslednje lepote maja. Kišno premaleće lenjo se provlači kroz nabujali cvet lipe, pa sve miluje kočopernu magnoliju i skraćuje senke stasitih tuja i stoletnih hrastova. Tmasti oblaci stalno bi da zaklanjaju sunčev disk. Priroda se porađa u jutrima, ispunjenim visokim maglovitim zavesama, rosnim parkovima, vlažnim trotoarima... Koračajući tako stazama vremena, stopala života lagano nas uvode u novo leto. Leto je vreme kada noć, topla kao ljudska usta, polako i sigurno osvaja predele. U ponoć, na svih devet nebesa, razapinje svetle i sigurne zastave pobede - zvezde, čija opora glatkost obasjava gradske kupole i krovove. Grad se okreće na stranu pod ljubavnim teretom tame, ne prestajući da sanja o velikim sokovima leta i sirovoj lepoti mora. Pred svitanje, sa same periferije, izdiže se grimizno lice zore, nežnih i pospanih kapaka. Škrto jutarnje sunce polako plazi po zidovima raskošnih brda, uronjenih u paletu junskih boja. A brda obeharala. Procvetale avlije. Kažu da ljudska bića u leto sanjaju da lete. To su muzikalni i treperavi snovi. Kažu da pod mesečevom svetlošću zanosno zamirišu lipe, kruneći gusto zlato. U poljima se budi strasna lavanda. Za letnjih noći otvaraju se svi prozori, razmiču nemirne zavese i bude se letnje haljine od svile, čežnje, svetlosti i želje... krune se oblaci od vreloga sna... vreme polako prestaje da postoji! Ono, opijeno lepotom makova, spava, sanjajući ljubavnu vatru jula. O strastima letnjih noći, maestralno, u pesmi

„San julske noći“, pevala je i Tereza Kesovija: “Bila je noć od srebra i mi u noći toj, a jedna gitara je svirala k’o meki šapat tvoj. Bila je noć za ljubav na plavom žalu tom, k’o struna sam nježno zadrhtala u naručju tvom. Sve noći mog života u noći su bile toj, sve vatre mojih čežnja svoj plamen su našle u njoj...Bila je noć u julu u punom sjaju svom...“!

Gledajući u nebo, u strastveno sunce, u ples oblaka, veselimo se nadolazećem letu koje asocira na odmor, na more, na planine, na bilo šta gde se možemo skloniti daleko od posla, obaveza i briga. Sa njim, na istim točkovima, u dugačkom karavanu godišnjih doba, dolazi i 123. Broj časopisa Medici.com koji, kao i uvek, sa sobom nosi s pažnjom pripremljen osvežavajući koktel novih i značajnih informacija iz sveta medicine.

Koliko staza pređenih zajedno, a još više puteva na koje nismo ni kročili. Toliko dobijenih odgovora, a još više zagonetki i pitanja, uvijenih u klupko koje se ne da razmrsiti! A Medici.com, piše i piše…u njemu ima odgovora i na kako i na zašto! Ima širinu u koju ulazi, ima dubinu u koju uranja…! U tom prostranstvu je i bogat intervju sa akademikom prof. dr Vladimirom Kanjuhom, čuvenim kardiovaskularnim i onko-patologom, najstarijim po stažu akademikom SANU, začetnikom patologije u Srbiji i bivšoj Jugoslaviji, jednim od najboljih profesora Medicinskog fakulteta u Beogradu, tvorcem Kardiopatološke škole… čovekom briljantnog uma, briljantne energije i briljantnog duha!

Medici.com, kao teleskop, kao morska karta, ucrtao je nove, kvalitetne naslove uz koje ćete, baš kao uz osvežavajući koktel, moći lagodno da se opustite. Pa, uzdravlje! Živi bili i još dugo trajali i mi sa Vama i Vi sa nama. Čitamo se opet u avgustu, u novoj priči o zdravlju i životu. Vaš “Medici.com” Vera Pušac, direktor

- Dvije godine kardiohirurgije

fakultet VMA, Beograd

DZ Banjaluka, 30 godina samostalnog rada

Glavni urednik: prim. dr Momir Pušac Izvršna urednica: Anđa S. Ilić Tehnički urednik: Sretko Bojić; Lektor: Biljana Kuruzović

Stručno naučni konzilij redakcije: akademik prof. dr Miodrag Ostojić, akademik prof. dr Drenka Šećerov-Zečević, akademik prof. dr Miodrag Čolić, akademik prof. dr Duško Vulić, akademik prof. dr Enver Zerem, prof. dr Zoran Popović, prof. dr Miodrag Jevtić, prof. dr Vaso Antunović, prof. dr Danica Grujičić, prof. dr Ljiljana Vujotić, prof. dr Srboljub Golubović, prof. dr Duško Vasić, prof. dr Zdenka Krivokuća, prof. dr Senad Mehmedbašić, prof. dr Sandra Lazarević, mr. sc. ph. Pero Rokvić, mr. ph. Nataša Grubiša, prof. dr Snežana Pejičić, dr sc. med Slavica Žižić-Borjanović, prof. dr Nebojša Kavarić i prof. dr Elizabeta Ristanović.

Stručni savjet redakcije: prim. dr Lela Popović, prim. dr Slavko Dunjić, prim. dr Mira Popović, mr. ph. Dragana Reljić, dr Rade Dubajić, dr Danica Mihajlović, mr Živana Vuković-Kostić, mr. sci. med. dr Branislav Lolić, prim. dr Boro Gužvić, dr Goran Račetović i Željko Derajić.

Redakcija: 78000 Banja Luka, Branka Ćopića 15, Tel: +387 (0)51 318 606, +387 (0) 65 603 346; e-mail: medici.com@blic.net; www.medicicom.com

Izdavač: “Udruženje Medici.com” Banja Luka, Branka Ćopića 15

Direktorica: Vera Pušac

Prodaja, marketing, promocija u BiH: Jelena Pušac Broćilović

Promocija i marketing u inostranstvu Beoimpex AD Beograd tel. +381 11 38 09 715

Pravni savjetnik: Advokat dr Jovana Pušac, Banja Luka, tel. +387 65 692 377

Foto: Bojan Crnokrak, tel. 066/454-211; Štampa: ”Atlantik bb” Banjaluka

Tiraž: 2.000 124. broj izlazi u avgustu 2024. godine

Rješenjem Ministarstva prosvjete i kulture RS broj 6-09-3783/03 od 25.09.2003. upisano u Registar javnih glasila pod r. br. 430. Svako umnožavanje, reprodukovanje i kopiranje dijela ili cijelog materijala iz časopisa i www izdanja dozvoljeno je isključivo uz pismenu saglasnost izdavača.

Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić se obratio 27.5.2024. Skupštini Svjetske zdravstvene organizacije koja je zasijedala u Ženevi, u ime članica Zdravstvene mreže Jugoistočne Evrope (SEEHN), kojom trenutno predsjedava BiH.

“Snažno vjerujemo da su potrebni regionalni strateški napori ka ostvarivanju ciljeva Svjetske zdravstvene organizacije. Važno je napomenuti da su naše akcije i dokumenti blisko usklađeni sa Globalnim strateškim uputstvima SZO za sestrinstvo i akušerstvo i pratećom Mapom puta za evropsku regiju”, rekao je, između ostalog, ministar Šeranić u obraćanju.

On je najavio i značajan razvojni korak, s obzirom na to da će od oktobra ove godine Rumunija zvanično postati domaćin Regionalnog zdravstvenog razvojnog centra za sestrinstvo i akušerstvo, pod pokroviteljstvom Zdravstvene mreže Jugoistočne Evrope. Šeranić je podsjetio i na nedavno

Ministar Šeranić se obratio Skupštini Svjetske zdravstvene organizacije u Ženevi

“Sve za zdravlje, zdravlje za sve”

održani radni sastanak Mreže u Banjaluci kako bi se utvrdili dalji pravci razvoja sestrinstva, ali i strategije da se obezbijedi budućnost radne snage u zdravstvu, kao i pružanja kvalitetnih zdravstvenih usluga.

Zahvalio je liderima SZO za snažnu podršku ovim aktivnostima, kao i unapređenju zdravstvenih sistema u regiji.

Zasjedanje je održano pod temom “Sve za zdravlje, zdravlje za sve”. Ova skupština je najviše tijelo Svjetske zdravstvene organizacije koje donosi odluke te je odgovorno za utvrđivanje politika, imenovanje glavnog direktora, nadzor nad finansijama i odobravanje budžeta.

Tokom zasjedanja se raspravljalo o nizu globalnih zdravstvenih pitanja: Borba protiv dječje paralize, malarija, HIV i druge bolesti, povećanje pristupa univerzalnoj zdravstvenoj zaštiti i imunizaciji, suzbijanje rastuće antimikrobne rezistencije te osiguranje boljih ishoda zdravlja majki i reproduktivnog zdravlja.

Odsjek za odnose s javnošću Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske

UBanjaluci održana početna konferencija Projekta “Zdrave zajednice u BiH”, potpisani memorandumi o saradnji i partnerstvu

Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, uz prisustvo predstavnika Federalnog ministarstva zdravstva, Instituta za populaciju i razvoj – IPD, gradonačelnika/načelnika i lokalnih institucija iz 25 lokalnih zajednica, uz podršku Vlade Švajcarske, organizovalo je u Administrativnom centru Vlade Republike Srpske Prvu konferenciju „Zdrave zajednice u BiH”.

Na Konferenciji su predstavljene buduće aktivnosti na ovom višegodišnjem projektu, a gradonačelnici i načelnici lokalnih zajednica koje će učestvovati u ovom jedinstvenom projektu svečano su potpisali i memorandume o saradnji i partnerstvu u okviru “Zdravih zajednica u Bosni i Hercegovini”.

Pomoćnik ministra za zdravstvenu zaštitu Republike Srpske Milan Latinović je rekao da je resorno ministarstvo prethodnih godina intenzivno radilo na stvaranju uslova za unapređenje zaštite zdravlja građana Republike Srpske, ističući da su postignuti značajni rezultati u cjelokupnom zdravstvenom sistemu Srpske.

“Zdrave zajednice u BiH”

“Prioriteti su nam bili izgradnja zdravstvenog sistema i uvođenje savremenih i kvalitetnih zdravstvenih usluga”, rekao je dr Latinović uoči otvaranja konferencije.

zičku aktivnost te fizičko okruženje koje se odnosi na stanovanje i ekologiju. Zbog toga je veliki značaj upravo Projekta “Zdrave zajednice u BiH” u čijoj prvoj fazi, u periodu 2024-2027.

On je rekao da je procjena Svjetske zdravstvene organizacije da zdravstveni sistem utiče na zdravlje stanovništva do 20 odsto.

Najavio je da će težište aktivnosti resornog ministarstva u narednom periodu biti usmjereno na preostalih 80 odsto sadržaja koji utiču na zdravlje stanovništva, a to su socioekonomski faktori obrazovanje, zaposlenje, podrška porodice, prihodi, bezbjednost u zajednici, životni stilovi koji se odnose na upotrebu duvana, ishranu, alkohol, fi-

godine, će učestvovati 11 opština i gradova u Republici Srpskoj: Mrkonjić Grad, Čelinac, Laktaši, Prnjavor, Doboj, Šamac, Bijeljina, Zvornik, Vlasenica, Pale i Foča.

Nosioci projekta su: Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite RS, Federalno ministarstvo zdravlja, i Odjeljenje za zdravstvo u Brčko distriktu. Projekt finansira švajcarska vlada, a provodi Institut za populaciju i razvoj (IPD).

Odsjek za odnose s javnošću Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske

Od otvaranja Klinike za kardiohirurgiju UKC Republike Srpske, koje je upriličeno 11. septembra 2022. godine, do sada je uspješno izvedeno više od 500 kardiohirurških zahvata. Operacije su izvedene uz podršku Instituta za kardiovaskularne bolesti „Dedinje“ i Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine, Sremska Kamenica. Prva kardiohirurška operacija je izvedena 6.6.2022. godine. Ove operacije uključuju hiruršku revaskularizaciju miokarda, operativno liječenje valvularnih bolesti srca te, takođe, najnovije metode hirurškog liječenja srčane slabosti.

Univerzitetsiki klinički centar Republike Srpske, na čelu sa prof. dr sc. med. Vladom Đajićem, zabilježio je značajne iskorake u svom poslovanju te intenzivno i bez predaha radi na tome da UKC Republike Srpske poprimi status najsavremenijeg i najmodernijeg kliničkog centra u regionu.

Povodom obilježavanja dvije godine postojanja Klinike za kadiohirurgiju Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, razgovaali smo sa dr Nikolim Šobotom, načelnikom Klinike i jednim od najzaslužnijih što Republika Srpska i Banjaluka imaju svoju kardiohirurgiju.

Doktore Šobot, kako danas gledate na period koji je iza nas, a tiče se stvaranja kardiohirurgije?

Iza nas je više od 500 kardiohirurških zahvata u protekle dvije godine.

To je najbolji dokaz uspješnog rada i obezbjeđivanja vrhunske zdravstvene usluge građanima Srpske. Bavimo se zbrinjavanjem kompletne kardiovaskularne patologije u smislu kardiohirurgije. Uspjeli smo da pokrenemo i hitni, minimalno invazivni program i sve što jedna moderna klinika podrazumijeva.

Da li ste ponosni na postignute rezultate?

Svakako. Ponosan sam na naša postignuća, a posebno na činjenicu da je mortalitet ispod 1%. Stanovnicima Republike Srpske obezbijedili smo vrhunsku zdravstvenu uslugu u nivou evropskih i svjetskih centara. Naši pacijenti ne odlaze u inostranstvo kako bi obavili ove složene zahvate, smanjeni su troškovi porodica pacijenata kao i troškovi Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske. Nastavljamo sa nabavkom najsofisticiranije opreme, edukacijom našeg kadra širom Evrope

Dvije godine postojanja Klinike za kardiohirurgiju UKC

Republike Srpske

Intervju: Dr Nikola Šobot

Sa otvaranja kardiohirurgije UKC RS

i unapređivanjem naših usluga, a sve u cilju pružanja što bolje zdravstvene zaštite našim pacijentima.

Svjedoci smo odlične saradnje Republike Srpske i Srbije u mnogim projektima pa tako i kardiohirurgije. Koliko je značajna podrška kolega iz Srbije?

Podrška kolega iz Srbije je veoma značajna. Sve operacije su izvedene uz podršku Instituta za kardiovaskularne bolesti „Dedinje“ i Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine, Sremska Kamenica. Takođe, pored naših kolega iz Instituta za kardiovaskularne bolesti Sremska Kamenica i „Dedinja“ zahvalio bih se kolegama iz Klinike za kardiologiju UKC-a, kao i cjelokupnoj podršci zdravstvenog sistema, počevši od Ministarstva zdravlja, do uprave UKC Republike Srpske na čelu sa generalnim direktorom prof. dr Vladom Đajićem. Takođe, želim da se zahvalim svim zaposlenima u Klinici za kardiohirurgiju gdje smo ovaj posao iznijeli na jedan vrlo profesionalan način i ponosan sam na to što smo uspjeli da pokrenemo i hitni minimalno invazivni program i sve što jedna moderna klinika za kardiohirurgiju podrazumijeva. Tu smo da zajedno proslavio naše uspjehe i isto tako da postavimo ciljeve za dalji rad, nadam se daleko većem broju operacija, uvođenju novih tehnologija u medicini i tu smo dalje da radimo.

Koji su to ciljevi i planovi za budućnost?

Kao što je najavila načelnica Klinike za kardiologiju u UKC-u prof. dr Tamara Kovačević Preradović, cilj je zaokruživanje svih usluga, dijagnostičkih i terapijskih, nehirurških i hirurških, ova klinika u mogućnosti je da pruži najkvalitetniju uslugu stanovnicima Srpske. Takođe, u veoma bliskoj budućnosti imamo ostvarenje zajedničkog sna da formiramo institut za kardiovaskularne bolesti Republike Srpske, uz podršku Srbije i kolega iz instituta za kardiovaskularne bolesti „Dedinje“ i Sremska Kamenica. Posebno nam je važno osamostaljenje Klinike za kardiohirurgiju. Medici.com

Hotel „Courtyard by Marriott“, Banjaluka, 8.6.2024. godine

Obilježeno dvije godine kardiohirurgije

Rekli su:

Direktor Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine prof. dr Aleksandar Redžek posebno je pohvalio tim ljekara Klinike za kardiohirurgiju UKC Republike Srpske, na čelu sa načelnikom dr Nikolom Šobotom, koji su, vođeni željom za napretkom, kao i entuzijazmom generalnog direktora prof. dr Vlade Đajića u posljednje dvije godine uradili jako puno.

„Do samo pre dve godine Klinika za kardiohirurgiju UKC Republike Srpske je delovala kao san. Zahvaljujući velikom entuzijazmu direktora Vlade Đajića i načelnika Klinike za kardiohirurgiju dr Šobota, ovaj san je postao java i mi danas slavimo drugi rođendan Klinike za kardiohirurgiju. U prvoj godini smo se trudili, uz pomoć Instituta za kardiovaskularne bolesti ’Dedinje’, kao i našim zalaganjem da postavimo osnovne procedure i da implementiramo sve ono što u našim ustanovama već godinama funkcioniše. U ovoj drugoj godini mogu sa velikim zadovoljstvom da kažem da smo uspeli da unapredimo sam kadar Klinike za kardiohirurgiju u smislu da oni već sada rade samostalno svoje operacije. U brojkama, to znači da je na početku ovog projekta iz Instituta za kardiovaskularne bolesti Vojvodine dolazilo devet članova, a danas dolaze tri člana, što govori da su veliki segment posla preuzeli upravo zaposleni Klinike za kardiohirurgiju UKC Republike Srpske. Ovo je veliki iskorak i veliki uspeh svih nas. Ja u budućnosti želim uspešan rad ove klinike i siguran sam u uspešnu budućnost“, rekao je prof. dr Aleksandar Redžek.

Upravnik Klinike za kardiohirurgiju Instituta za kardiovaskularne bolesti „Dedinje“ doc. dr Slobodan Mićović izrazio je veliko zadovoljstvo postignutim rezultatima.

„Sve je počelo polako, zajedničkim snagama, pre dve godine. Broj operacija koji je urađen u Klinici za kardiohirurgiju UKC Republike Srpske je zaista impozantan. Ovo su odlični rezultati, preko 500 uspešno izvedenih operacija. Tim Kardiovaskularnog instituta ’Dedinje’ je ovde stalno prisutan, nesebično delimo naše iskustvo i znanje. Mi smo i odgovorni da kao nacionalni institut za srce Republike Srbije dolazimo

i budemo velika podrška našim kolegama. Oni vrlo brzo usvajaju znanja i veštine tako da ja očekujem da se u narednom periodu potpuno osamostale. To, naravno, ne znači da mi nećemo biti uz naše kolege, jer Beograd i Banjaluka su jedno i mi vrlo rado prihvatamo sve lekare, sestre, tehničare koji su poslani na edukaciju kod nas. Mi, ipak, imamo ogromno iskustvo, od 1978. godine urađeno je preko 65.000 kardiohirurških procedura i mislimo da imamo šta da prenesemo našim dragim kolegama. Entuzijazam sa kojim smo se susreli, toplina dočeka i prijateljski odnosi su nešto što je zaista plenilo ove dve godine i siguran sam da će se nastaviti i u budućnosti. Čestitam Vladi Republike Srpske, profesoru Đajiću, doktoru Šobotu i svim ostalim kolegama na velikom uspehu i želim da se ova saradnja i dalje nastavi“, izjavio je doc. dr Slobodan Mićović.

Načelnica Klinike za kardiologiju UKC Republike Srpske prof. dr Tamara Kovačević Preradović naglasila je važnost neraskidive veze koju Klinika, na čijem je čelu, ima sa Klinikom za kardiohirurgiju te najavila zajednički projekt ove dvije klinike u skorijoj budućnosti: „Veliko je zadovoljstvo da danas obilježavamo drugu godišnjicu Klinike za kardiohirurgiju UKC Republike Srpske, koja od trenutka svog osnivanja ima jednu neraskidivu vezu i saradnju sa Klinikom za kardiologiju. Klinika za kardiologiju, kao takva, od 2007. godine datira kao samostalna organizaciona jedinica i trudili smo se da uvodimo nove metode i nove podorganizacione jedinice, od interventne kardiologije, elektrofiziologije te razvijajući se tako, naravno, sazreli su svi uslovi da smo u mogućnosti da pripremamo i ispratimo pacijente kojima je potrebna kardiohirurgija. Svakako ne treba previše razumjeti kardiologiju da bismo shvatili da zaokruživanjem svih usluga, dijagnostičkih, terapijskih, nehirurških, a sada i hirurških u mogućnosti smo da pružimo najkvalitetniju uslugu kada je u pitanju i kardiovaskularna i dijagnostika i terapija stanovnika Republike Srpske. Doktor Šobot i ja se uskoro nadamo ostvarenju našeg sna, a to je da formiramo Nacionalni institut za kardiovaskularne bolesti Republike Srpske, uz podršku naše bratske države Srbije i svih kolega iz Instituta Sremska Kamenica i ’Dedinje’ koji su nam nesebično, svih prethodnih godina, pružali podršku. Svakako, bez podrške menadžmenta UKC Republike Srpske, Vlade Republike Srpske ne bismo ovo mogli da uradimo i nadam se da ćemo ovaj najvažniji san uskoro sanjati skupa sa svim građanima“, dodala je prof. dr Kovačević Preradović.

из праксе у регулативни оквир, како би се додатно унаприједила област боловања и све евентуалне злоупотребе овог права свеле на

минимум.

Први пут доктори запослени у примарној здравственој заштити, као у комисијама за оцјене боловања, били су чланови радне групе која је припремала Нови правилник, што само потврђује намјеру Фонда да у сва нормативна рјешења укључује и здравствене установе, како би партнерски унаприједили примјену овог

правилника о праву на боловање је управо што су први пут у изради овог правилника учествовали љекари породичне медицине

и љекари из првостепених комисија“, рекао је Добриша Радић, ру-

ководилац Одјељења за контролу одобравња боловања. Тако је, између осталог, Новим правилником јасно прецизирано у

којим случајевима породични док-

тор може сам да пропише боло-

вање, за боловања до 30 дана, а у

којим је неопходно мишљење ље-

кара специјалисте одговарајуће

гране медицине из здравствене установе која има уговор са ФЗО

РС. Циљ ових измјена је прециз-

нија одредба у правилнику како би

привременом спријеченошћу

за рад. Исто тако, породични доктори могу да прекину боловање и

прије истека рока који је утврдила првостепена комисија уколико

процијене да је здравствено стање

побољшано. То се такође односи и на првостепену комисију, која

исто може да прекине боловање и

прије рока који је предложио ље-

кар специјалиста одговорајуће гра-

не медицине.

Правилник и даље прописује

конкретне механизме контроле

боловања, попут ванредне оцјене,

заштите права осигураних лица, новим правилником настојало се да се прецизније дефинишу процедуре контрола на који начин се спроводе у здравственим установама, а конкретније је дефинисана и улога заштитника права осигураних лица.

Тако је, примјера ради, овим

правилником прецизиран поступак контроле који подрзумијева преглед и провјеру правне, фи-

нансијске, медицинске и друге

документације, као и увид у на-

чин рада здравствене установе која

се контролише. Овим контролама

провјерава се, између осталог, да

ли здравствена установа пружа

здравствене услуге осигураницима у складу са дефинисаним уго-

вором, а све у циљу спречавања кршења права у пракси. Поред ре-

довних контрола, Фонд, у складу

са овим правилником, има могућ-

ност да спроведе и ванредне контроле по пријави осигураних лица

Ф

онд здравственог осигурања Републике Српске на Листу лијекова који се

издају на рецепт уврстио је још шест нових лијекова који ће осигураницима бити доступни на рецепт од 1. јула ове године.

Ријеч је

ће значајно допринијети ефикаснијем лијечењу па се тако, примјера ради, финансирањем новог лијека за осигуранике који имају астму (‘’монтекуласт’’ филм-таблете) очекује да ће смањити потребу коришћења симптоматских лијекова. Будући да је овај нови лијек једини у лијечењу астме

лавице, зујања у ушима те осјећаја мучнине

изазваних поремећајима равнотеже. Оба ова лијека нису регистрована у БиХ, а уврштавањем на Листу А 1 омогућиће се доступност ових лијекова и значајно ће се унаприједити квалитет лијечења осигураника који

имају ове здравствене проблеме. Када је ријеч о храни за посебне

јавног сектора за 2023. годину, што потврђује одговоран и законит рад наше институције. Према мишљењу ревизора, финансијски извјештаји ФЗО РС истинито и објективно приказују, у свим материјалним аспектима, финансијско стање имовине и обавеза у складу са прописаним оквиром финансијског извјештавања за јавни сектор. Такође, све финансијске трансакције ФЗО РС у прошлој години, према мишљењу ревизора, приказане су у свим материјалним аспектима у складу са прописима којима су регулисане. Ово је, иначе,

се

расходе

у 2023. години ти расходи су износили 863,9 милиона КМ, а у односу на 2022. годину повећани су за чак 118

милиона КМ или око 16%. Ово је наведено у Извјештају о

извршењу буџета Фонда за 2023. годину, којег је усвојио Уп-

равни одбор Фонда. Највеће повећање трошкова односи се

на трошкове болничког лијечења (за око 73,7 милиона КМ), трошкове примарне здравствене заштите (18 милиона КМ) те трошкове рефундација накнада нето плата за вријеме

осигурања

и просјечни мјесечни приходи и расходи, уочава се да је код 59% осигураника просјечни мјесечни приход мањи од просјечног мјесечног трошка. Највеће одступање трошкова у односу на приходе је код пензионера, који су најчешћи корисници здравствене заштите, чији просјечни мјесечни приход износи 5,76 КМ и покрива свега 4,58% просјечног мјесечног трошка по осигуранику. Наиме, категорије код којих је просјечни мјесечни приход

Дјеца су лијечена у референтним клиникама широм свијета, у Њемачкој, САД, Француској, Италији, Турској, Аустрији,

Prof. dr Elizabeta Ristanović, profesor Univerziteta odbrane i načelnik Odjeljenja za mikrobsku genetiku i imunologiju na Institutu za mikrobiologiju VMA, ali i vrijedni nacionalni pregalac i radnik čije se ime prepoznaje na svesrpskom prostoru, autor brojnih radova, knjiga, monografija, rodonačelnik mnogih projekata saradnje VMA i Srpske pravoslavne crkve, kao i institucija kulture te pionir mnogih poduhvata, dobitnik je Zlatnog beočuga, prestižne nagrade za doprinose duhovnom razvoju i kulturi grada Beograda koju dodjeljuje Kulturno-prosvetna zajednica Srbije. Nagrada je uručena u Narodnom pozorištu u Beogradu, a profesorka Ristanović je u izjavi medijima, datoj tim povodom, ne skrivajući ponos izjavila sljedeće:

- Izuzetna je čast i zadovoljstvo biti beočug u čvrstom lancu trajanja snažne duhovne vertikale našeg naroda i biti od strane najeminentnijih ljudi duha i srpske kulturno-prosvjetne zajednice prepoznat i naći se na ovoj veličanstvenoj pozornici gdje sve vrijednosti zapravo pred licem javnosti dobijaju svoj lik u realnom ogledalu. Tako i mi, stvaraoci, naučni radnici i predstavnici akademskog sektora, vojnog zdravstva, sektora bezbjednosti, imamo zadatak i obavezu da svojim ukupnim angažmanom i u ovom teškom vremenu, na još jednom istorijskom raspeću i razmeđi između dva sistema vrijednosti, dva modela budućnosti u svijetu koji se dinamično mijenja, ugledajući se na svoje herojske pretke, na svoje učitelje i uzore, mlađim generacijama pokažemo kuda i kako se mora. Naša je budućnost, u to sam potpuno sigurna, pobjeda dobra, kao i što znam da ćemo, uprkos svim iskušenjima, odoljeti i istrajati, sačuvati naše nebo slobode, najljepšu zemlju Srbiju, natopljenu krvlju predaka, naše sveto Kosovo i Metohiju, Republiku Srpsku, svoj etnopsihološki prostor i svoj narod, naravno, prevashodno uz oslonac na vlastitu snagu i pamet, uz neophodnu reafirmaciju tradicionalnih vrijednosti našeg društva, snage porodice, obrazovnog sistema, duhovno uzrastanje i preporod, a sve u iščekivanju osvita nekog ljepšeg, vjerujemo pravednijeg i boljeg svijeta za koji smo upravo mi prvi dali velike žrtve i platili visoku cijenu i koji se, duboko vjerujem, nazire. To je svijet Svečovjeka o kome je govorio Dostojevski, svijet kome mi po svom arhetipu, korijenu, istoriji pripadamo, to je svijet koji poštuje svakog

Zlatnim beočugom ovjenčan član stvaralačkog tima časopisa

čovjeka, njegovu slobodu i dostojanstvo, kao i druge narode i vjere. Nastojaću da i daljim radom i stvaranjem, prije svega u domenu obrazovanja i vaspitanja mladih naraštaja, što smatram najplemenitijim angažmanom, zahvalna Gospodu što me je uputio na taj put, ali i kroz svoj naučni i stručni rad dam puni doprinos svome rodu i otačastvu i opravdam ukazano povjerenje. Živjela Srbija i vaskoliki srpski rod!

i profesionalnih izazova sa kojima se hrabro hvatala u koštac, svima koji su joj pružali i pružaju snagu, oslonac i podršku i koji su joj primjerom i djelom pokazali da je borac superlativ pojma čovjek i da mora da pobjeđuje u svim bitkama koje povede, ostajući dosljedna sebi, nepokolebljivim uvjerenjima, snazi svoje vjere i duha i snažno izraženih patriotskih opredjeljenja, koje s ljubavlju prenosi i svom sinu, ali i svojim studentima, koje takođe smatra svojom djecom, i uči ih da budu dobri stručnjaci, ali i ljudi sa srcem i obrazom i ljudi duha koji ne broje samo prost račun, već uspijevaju da proniKulturno-prosvetna

Ona je posebno istakla da ova nagrada pripada i njenoj porodici, ali i svima onima koji su joj pomagali i pružali podršku u savladavanju i spoznaji lavirinata prirode, bezbjednosnih

knu u mnoge tajne i razumiju svijet oko sebe, koristeći sva dostignuća i moderne tehnologije u službi ljudskog dobra i napretka, sagledavajući multidisciplinarno i svedimenzionalno sve probleme i izazove sa kojima se susrećemo. Studenti Univerziteta odbrane i brojnih drugih akademskih ustanova u zemlji i regionu prepoznaju njeno znanje, erudiciju i sa radošću slušaju njena predavanja, ističući da im je zadovoljstvo što je profesorka Ristanović njihov nastavnik i učitelj.

Ovo je, inače, prva nagrada ovakvog tipa kojom je ovjenčan pripadnik sistema odbrane, što profesorku Ristanović čini izuzetno ponosnom, jer je i sama dijete srpskog oficira i njen pokojni otac Spasoje bio joj je velika podrška u životnim borbama, a sistem odbrane i vojska su njeno profesionalno i životno opredjeljenje. Slučaj, gospodar zbivanja, uredio je da profesorki Ristanović ovo vrijedno priznanje bude uručeno baš na dan ka-

stu ukazivala je na biološke prijetnje i mjesto i ulogu vojske u odbrani od njih i postala pionir mnogih projekata i međunarodne saradnje u okvriu biološke odbrane, što je jasno prepoznato i vrednovano. Potom je slijedilo i interesovanje za hibridni rat i kontrahibridno djelovanje, kao i priprema srpskog izdanja knjige „Hibridni ratteorija i praksa“, vodećeg ruskog geopolitičara Igora Panarina i dalji rad na ovoj oblasti u smislu primjene nauke u sprečavanju štetnih posljedica razvoja novih oružja koja će sigurno oblikovati geopolitičku scenu budućnosti, a to je svakako genetički inženjering, biotehnologija, nanotehnologija i mogućnosti koje u tom smislu pruža vještačka inteligencija. Kako ističe profesorka Ristanović, mnogi svjetski lideri i na Istoku i na Zapadu već sada govore, i saglasni su u tome da je, bez obzira na to kako nam sada izgleda i da li je i koliko vjerovatna upotreba taktičkog nuklearnog oružja, atomski kišobran,

da je prije tačno 26 godina, kao svršeni student, počela da radi na Isntitutu za mikrobiologiju VMA. Slučaj, gospodar zbivanja i njena priroda i stvaralačka znatiželja trasirali su profesionalne puteve profesorke Ristanović. Tularemija, čija se epidemija pojavila u predvečerje NATO agresije, i rad na izolaciji i karakterizaciji njenog uzročnika, koja se, inače, smatra biološkim agensom klase A, kao i njeni učitelji usmjerili su njena interesovanja i na polje bezbjednosti i ukazali joj na nove bezbjednosne izazove koji su vremenom postali sve aktuelniji, a posebno nakon antraksne kampanje 2001. godine. U tom kontek-

ipak, oronuo i da je genetika oružje budućnosti. Za to vrijeme treba da se pripremimo i damo odgovore u smislu adekvatne prevencije te treba pripremiti odgovarajuće resurse. Sistem odbrane i bezbjednosti naše zemlje u tome, sa svim svojim potencijalima i zadacima, ima svoju značajnu ulogu. Njen stvaralački nemir i interesovanje vodili su je ka temama iz istorije srpskog vojnog saniteta i u književne i filozofske spoznaje jedinstva nauke koja je za nju, jedna i nedjeljiva, a njenu ličnost najreljefnije je okarakterisao njen, kako kaže, duhovni otac, pokojni mitropolit Amfilohije Radović, predla-

žući je 2017. godine za laureata prestižne Vukove nagrade riječima: „Iskreno rodoljublje, duboko poznavanje duhovno-istorijskih predanja svog mnogostradalnog naroda, poštovanje njegovih svetinja i idealistički polet, koji krase profesorku Elizabetu Ristanović, čine je vrijednim nacionalnim pregaocem, čija djelotvorna vjera u neprolazne vrijednosti ni u ovim surovim vremenima ne posustaje i daje upečatljivu snagu i samoj njenoj riječi. Riječi jednako nadahnutoj i snažnoj i kada piše i kada se, vojnički strogo, obraća svojim oficirima podsjećajući ih, na primjer, na njihove junačke pretke i simboliku svega što se srelo na veliki crkveno-državni praznik Sretenja i postalo tako značajno za srpski narod, državu i vojsku i kada se obraća ženama, ukazujući im jezikom nauke na biološku i etičku pogubnost čedomorstva i kada govori kolegama iz struke, podsjećajući ih da žene zaslužuju njihovo poštovanje i kao majke i kao sestre, ali i kao nerijetko daroviti stvaraoci i sastradalni saborci u odbrani otačastva i njihovih svetinja, u miru i ratu, i onda kad se obraća školskoj djeci, pričajući o tome da je vladika Rade, sveti lovćenski tajnovidac, volio školu i u ono vrijeme koristio mikroskop. Ljudi sa ovakvom snagom, duhovnom širinom i pastirskom posvećenošću rodu i pokoljenjima koja dolaze, zaslužuju da s punim pravom budu počastvovani Vukovom nagradom, prepoznati i poštovani, posebno u današnje vrijeme.“

Blagoslov mitropolita Elizabetu prati u nimalo lakim profesionalnim i životnim pohodima, u sredini gdje se uspjeh ne prašta tako lako i kleveta pljušti po uspješnima, ali se sa čvrstom vjerom, uz upornost i stalni rad, ipak, prevazilaze svi izazovi i uzdignute glave korača naprijed, u duhu svojih časnih predaka, ali i u korak sa svijetom. Taj rad prepoznaje se i van granica naše zemlje, pa je profesorka Ristanović rado viđen predavač i gost na brojnim naučnim i stručnim događajima gdje uvijek s ponosom i uspjehom predstavlja svoju zemlju i sistem odbrane, što rezultuje novim pozivima za jačanje mostova naučne i akademske saradnje. Upravo u ovim trenucima profesorka Ristanović se nalazi na Forumu u Sankt Peterburgu gdje učestvuje na jednom važnom skupu iz domena kliničke laboratorije koji je okupio vodeće stručnjake Ruske Federacije i prijateljskih zemalja iz domena molekularne biologije, mikrobiologije,

imunologije, neurobiologije, bioinformatike koji diskutuju različite teme i buduće pravce razvoja u ovim granama nauke. Profesorka Ristanović održaće plenarno predavanje, a prisustvovaće i sastancima radnih grupa Ministarstva zdravlja Ruske Federacije kao i tradicionalnoj Sveruskoj laboratorijskoj olimpijadi. Sigurni smo da će Republika Srbija i Republika Srpska, iz koje potiče i koju nikada ne zaboravlja, biti na ovom skupu predstavljeni na pravi način, ali i da će naći vremena da bar malo uživa u duhovnim i istorijskim vrijednostima grada na Nevi, koji je, ipak, najljepši u ovim junskim danima sa svojim dugim, bijelim noćima. Budući da je profesorka Ristanović naš saradnik i učestvuje u oblikovanju našeg mo-

zaika medicinskih komunikacija na srpskom i balkanskom prostoru od njegovog osnivanja, smatramo da je ovo i naše priznanje i redakcija časopisa „Medici.com“ dijeli radost sa dobitnicom vrijednog nacionalnog priznanja.

„Medici.com“

Elizabeta sa sinom Sergejem: Beočug porodične topline i ljubavi koja otvara vrata uspjeha i životnih pobjeda

Prof. dr Elizabeta Ristanović načelnik je Odjeljenja za mikrobsku genetiku i imunologiju na Institutu za mikrobiologiju Vojnomedicinske akademije u Beogradu gdje je stalno zaposlena od 1998. godine. Bila je „student generacije“ Univerziteta u Beogradu, na kome je i doktorirala 2002. godine iz oblasti mikrobiologije i imunologije postavši najmlađi doktor nauka u tadašnjoj Vojsci Srbije i Crne Gore. U toku svoje bogate profesionalne karijere, ispunjene radom i izuzetnim rezultatima, u periodu 2007-2011. obavljala je i dužnost pomoćnika načelnika VMA za moral i informisanje nesebično se anagažujući na afirmaciji ove ustanove i na unapređenju odnosa sa medicinskim, naučnoobrazovnim, vjerskim, sportskim i kulturnim institucijama u regionu i svijetu. U tom periodu akreditovan je Medicinski fakultet VMA i Univerzitet odbrane u Beogradu, uspostavljeni su snažni mostovi saradnje sa Srpskom pravoslavnom crkvom, a na VMA je, uz blagoslov patrijarha Pavla i mitropolita Amfilohija, izgrađen Paraklis svetog Luke Simferopoljskog i Krimskog, prvi paraklis u Vojsci Srbije. Redovni je profesor Univerziteta odbrane u Beogradu i naučni savjetnik. U tom svojstvu angažovana je kao predavač na Medicinskom fakultetu VMA, kao i na Vojnoj akademiji u okviru svih vidova karijernog usavršavanja, uključujući i Visoke studije bezbjednosti i odbrane. Vodeći je nacionalni ekspert za oblast bioterorizma i medicinske zaštite i predstavnik Ministarstva odbrane i Vojske Srbije za saradnju sa međunarodnim organizacijama u ovoj oblasti. Usavršavala se u najprestižni-

jim svjetskim centrima za oblast biološke odbrane, biološke bezbjednosti, biološke sigurnosti, kriznog menadžmenta i krizne komunikacije, kontrahibridnog djelovanja. Usavršavala se i u oblasti učenja na daljinu, autor je prve elektronske knjige na Univerzitetu odbrane u iz oblasti bioterorizma, njegove prevencije i reagovanja koja je prevedena na engleski jezik i izazvala je veliku pažnju u okviru akademskog sistema UN. Učesnik je, predavač po pozivu i član naučnih odbora na više domaćih i međunarodnih naučnih i stručnih skupova i rado viđen predavač u mnogim akademskim ustanovama u regionu i svijetu. Član je uređivačkog odbora vodećeg ruskog časopisa iz oblasti laboratorijske medicine. Autor je i koautor više od 300 naučnih i stručnih radova, među kojima su knjige i poglavlja u značajnim međunarodnim i domaćim publikacijama, kao i radovi objavljeni u najprestižnijim svjetskim časopisima, kao i vrijedne monografije „VMA-u službi čoveka, zdravlja i otadžbine“ čiji je izdavač „Pravoslavna reč“, ali i brojnih poglavlja u knjigama posvećenim istorijatu srpskog vojnog saniteta. Učesnik je i rukovodilac na više nacionalnih i međunarodnih projekata. Erudita i stvaralac, pokušava da dosegne filozofske osnove nauke i insistira na multidisiciplinarnom pristupu u prepoznavanju i suočavanju sa naučnim, biomedicinskim i bezbjednosnim izazovima današnjice. Na prijedlog Mitropolije crnogorsko-primorske SPC i blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija Radovića i Univerziteta odbrane u Beogradu, dobitnik je Vukove nagrade za doprinose prosvjeti, nauci i kulturi Republike Srbije i svesrpskog prostora, vojne spomen-medalje za rezultate u službi, vojne spomen-medalje za učešće u odbrani od NATO agresije i više drugih nagrada i priznanja, a njena najveća nagrada je, kako sama s ponosom ističe, njen sedamnaestogodišnji sin Sergej, koga je od malena usmjerila na stvaralački put. Njeni duhovni uzori bili su Njegoš, Puškin i Dostojevski, a filozofski Berđajev i Iljin. Govori engleski i ruski jezik. Kao dijete oficira rasla je i izgrađivala se u različitim sredinama bivše Jugoslavije, nikada ne zaboravljajući svoj predački, dinarski arhetip.

Udruženje medicinskih sestara, tehničara i babica Republike Srpske, kao prvo osnovano strukovno udruženje u Republici Srpskoj, od 1998. godine obilježava 12. maj, Međunarodni dan medicinskih sestara. Unazad 12 godina, kako bismo skrenuli pažnju na sestrinsku profesiju, ovom danu smo posvetili cijelu jednu sedmicu koja se završava svečanom akademijom za medicinske sestre, tehničare i babice, članice udruženja.

U toku sedmice, 6-13. 5. 2024. godine, organizovali smo predavanja za medicinske sestre u zdravstvenim ustanovama u Republici Srpskoj, preventivne i promotivne aktivnosti za građane Republike Srpske čiji je cilj da pokažemo da su medicinske sestre ključne za zdravlje društva u cjelini i da su dragocjen i neiscrpan resurs svake nacije. Neophodno je ulagati i zaštititi profesiju medicinskih sestara, prepoznati i vrednovati zdravlje kao najvažniji resurs. Ulaganjem u medicinske sestre obezbjeđujemo održivu budućnost, a samim tim kvalitetnu zdravstvenu njegu za našu populaciju. Kvalitetnu zdravstvenu njegu ćemo imati obezbjeđivanjem sigurnih i

Sedmica sestrinstva

i zdravstvene politike i pouzdan glas sestrinstva.

zdravih uslova rada, obezbjeđivanjem sredstava za rad, poštovanjem prava medicinskih sestara, cijeneći, štiteći i poštujući medicinske sestre, dovoljnim brojem osoblja, tj. unapređenjem strategije zapošljavanja i zadržavanje medicinskih sestara na radnom mjestu, priznavanjem razvojnih aktivnosti kroz školovanje i druge aktivnosti koje su neophodne kako bi sestrinstvo obavljalo posao sigurno i djelotvorno. Kvalitetna zdravstvena njega i sigurnost za populaciju se može obezbijediti poštujući i promovišući ulogu medicinskih sestara, tehničara i babica kao zdravstvenih stručnjaka, istraživača, edukatora i voditelja u polju njihovog djelovanja. Nacionalna udruženja su stručni partneri u aspektima socijalne

ICN-ova tema za Međunarodni dan medicinskih sestara 2024. godine je „Naše medicinske sestre. Naša budućnost. Ekonomska moć zdravstvene njege“. Ovogodišnji slogan osvjetljava prednost podizanja profesije medicinskih sestara dubinskom analizom kako sestrinska profesija transformiše pružanje zdravstvene zaštite, ekonomski razvoj, mir i društveno blagostanje. Tema koju je ICN izabrao za ovu godinu odražava cilj, percepciju, pokazujući kako strateško ulaganje u sestrinstvo može donijeti značajne ekonomske i društvene koristi. Zato se ove godine ističu ekonomski razlozi za ulaganje u sestrinstvo, njihovo obrazovanje i liderstvo.

UMSTIB Republike Srpske, kao i

prethodnih godina, je prihvatio ICN-ovu temu i svojim aktivnostima je skrenuo pažnju da ulaganje u sestrinstvo ima smisla i neophodno je za postizanje zdravstvene pokrivenosti i čini značajan korak ka zdravijoj, prosperitetnijoj zajednici. ICN-ova povelja za promjene se odnosi na zaštitu profesije, osiguravanje sigurnih i zdravih uslova rada za medicinske sestre, brigu o psihičkom zdravlju medicinskih sestara, ulaganje u obrazovanje i bolje paniranje radne snage. Povelja za promjene trebalo bi da se svuda koristi za stvaranje promjena koje žele medicinske sestre. Dizajniranjem svoje budućnosti medicinske sestre bi privukle mnoge pojedince da postanu medicinske sestre kao i da zadrže medicinske sestre u profesiji. Udruženje medicinskih sestara, tehničara i babica Republike Srpske

je u toku svoje sedmice sestrinstva pored edukativnih stručnih predavanja u zdravstvenim ustanovama Republike Srpske organizovalo i aktivnosti za građane Grada Banjaluka u Parku „Petar Kočić“. Dana 13.5.2024. godine, sa počekom u 10 časova, se krenulo s aktivnostima u domenu sestrinskih kompetencija. Preko 300 građana je posjetilo štand udruženja, izmjerilo šećer u krvi, krvni pritisak, tjelesnu težinu, dobilo savjet o zdravim stilovima života. Članovi udruženja su zajedno sa učenicima Srednje medicinske škole iz Banjaluke radili ove sestrinske intervencije. Ove naše aktivnosti uvijek nailaze na odobrenje građana koji tradicionalno podržavaju ovu aktivnost. Pomoć i podršku za održavanje i obilježavanje dana medicinskih sestara smo dobili od Grada Banjaluka.

Završnica ovogodišnje Sedmice sestrinstva je bila svečana akademija na kojoj su dodijeljena priznanja zaslužnima za razvoj i unapređenje sestrinske profesije u Republici Srpskoj. Svečanoj akademiji je prisustvovao ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske dr Alen Šeranić, članovi porodice Trišić, Momir i Vera Pušac, naše drage penzionisane članice Biljana Pandžić i Vida Jerković kao i medicinske sestre-tehničari, članovi udruženja.

Ministar zdravlja i socijalne zaštite

Republike Srpske je u svom pozdravnom govoru naglasio značaj i važnost sestrinske profesije, čestitao je sestrama njihov dan i upoznao je prisutne sa planovima Ministarstva zdravlja za sestrinsku profesiju u budućem periodu. Ivo Andrić je rekao: „Život nam vraća samo ono što drugima dajemo“. Zbog svega šta su oni učinili i šta čine za profesiju na polju obrazovanja medi-

sije medicinskih sestara. Koordinatorka praktične nastave Nikolina Milišić aktivan je član udruženja i poveznica sestara koje se obrazuju sa onima koje su već zasnovale radni odnos. Priznanje je primila Nikolina Milišić koja se prigodnim riječima zahvalila u ime rukovodstva škole i naglasila značaj dosadašnje ali i buduće saradnje za sestrinsku profesiju.

* Medicinski fakultet u Banjaluci, Studijski program sestrinstva, je dobitnik priznanja zbog svega što radi i što je uradio za sestrinsku profesiju. Uređenje obrazovanja sestara na diplomskom i dodiplomskom nivou je dugotrajan proces koji je iziskivao vremena, truda, znanja i podrške, usklađivanja sa EU direktivama, zakonskim regulativama. Sve ovo i mnogo više su uradili i dalje rade na Studijskom programu sestrinstva ali i drugih profesija u zdravstvu na Medicinskom fakultetu u Banjaluci na čelu sa dekanom prof. dr Rankom Škrbićem, a sve sa ciljem

cinskih sestara, dobitnici ovogodišnjeg priznanja koje dodjeljuje udruženje su:

*Medicinska škola Banjaluka, koja sa udruženjem ima zajedničke aktivnosti, ciljeve, planove radi dugi niz godina na unapređenju statusa profe-

da imamo kvalitetno obrazovanje, sa svim vještinama, znanjima, kompetencijama i svemu neophodnom kako bismo pružili kvalitetnu zdravstvenu njegu. Priznanje je primila docent Duška Jović, šef Katedre za zdravstvenu njegu. Duška Jović je prisutne upoznala sa aktivnostima koje su provedene u prošlom periodu, ali i prezentovala dio planiranih aktivnosti za budućnost. Akademija i Sedmica sestrinstva UMSTIB Republike Srpske za 2024. godinu je završena rečenicom: Ne idite samo tamo gdje vas put vodi. Prođite i mjestima gdje nema puta, kako bi ostavili trag.” i najavom VI kongresa UMSTIB Republike Srpske sa međunarodnim učešćem 6.6 - 9.6.2024. godine u Banjaluci.

Mr Živana Vuković Kostić, predsjednica UO UMSTIB

Povodom Evropske/svjetske sedmice imunizacije, koja je ove godine obilježena od 22. do 26. aprila, Institut za javno zdravstvo Republike Srpske organizovao je stručni skup kojem su prisustvovali pedijatri, epidemiolozi i predstavnici zdravstvenih ustanova koje su uključene u proces imunizacije u Republici Srpskoj.

V. d. direktora Instituta Bojan Đenić je rekao da je obuhvat vakcinacije djece u Srpskoj u prvoj godini 90 odsto, obuhvat vakcinacije MRP vakcine u prvoj dozi 62 odsto, a u drugoj dozi 76 odsto što je, kako je naglasio, daleko ispod kolektivnog imuniteta od 95 odsto. On je dodao da su u Republici Srpskoj trenutno aktivne dvije epidemije - epidemija morbila, kojima je zaraženo 44-oro ljudi, te velikog kašlja kojim su zaražena 133 lica.

Upravo to sada i jeste razlog pojave epidemija morbila i velikog kašlja u Srpskoj, izjavio je Đenić novinarima prije početka stručnog skupa i naglasio da Institut aktivno učestvuje u Evropskoj sedmici imunizacije te da i ove godine ukazuju na važnost imunizacije kao prevencije, ali i same vakcinacije.

U Republici Srpskoj, kroz obavezni kalendar, vakcinacija se vrši protiv 10 zaraznih bolesti, kao obavezan kalendar redovne vakcinacije. Pored toga, imamo redovne i obavezne vakcinacije protiv zaraznih bolesti, kao što je hepatitis B, a prošle godine smo učinili velik iskorak i uveli vakcinu protiv HPV virusa, koja je besplatna za uzrast od devet do 14 godina, istakao je Đenić.

Dodao je da Institut, u saradnji sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Srpske, a uz podršku UNICEF-a i Svjetske zdravstvene organizacije, obilježava ovu sedmicu imunizacije te zahvalio na podršci.

Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić istakao je da su epidemije morbila i velikog kašlja u pojedinim područjima u Srpskoj nastale upravo zbog nevakcinacije te naglasio da je vrlo važno upotpuniti cijeli program imunizacije i preventivno djelovati. Šeranić je pozvao roditelje da djecu odvedu kod pedijatra ili u Centar za vakcinaciju, provjere status i vakcinišu ih.

On je izjavio da se obilježavanjem Evropske sedmice imunizacije daje na značaju onome što je vrlo važno - prevenciji kako ne bi došlo do razvoja određenih oboljenja, prije svega djece pa i odraslih.

Obilježena Evropska sedmica imunizacije

Mislim da je veliki uspjeh za Republiku Srpsku to što smo učinili prošle godine, a to je da smo u okviru vakcinacije kao preporučenu uveli vakcinu protiv humanog papiloma virusa - HPV. To je dalo mogućnost roditeljima, djeci i odraslima da se zaštite jedinom vakcinom koja sprečava razvoj karcinoma, rekao je Šeranić.

On je rekao da će Ministarstvo u ovoj godini, zajedno sa Svjetskom zdravstvenom organizacijom i Unicefom, raditi elaborat uvođenja pneumokokne vakcine da se vidi, prije svega, njena opravdanost u zdravstvenom sistemu i izrazio nadu da ćemo u nekom narednom periodu raditi na tome da se u zdravstveni sistem uvede još vakcina sa epidemiološkog aspekta.

Dekan Medicinskog fakulteta Univerziteta u Banjaluci Ranko Škrbić istakao je da su datumi, poput Evropske sedmice imunizacije, jako važni za podsjećanje na značaj imunizacije i programa vakcinacije koje sprovodi Institut za javno zdravstvo Republike Srpske.

Ovih dana smo intenzivno razgovarali i pravimo program i plan kako

bismo dodatno održali edukacije ne samo za studente, već i za zdravstvene radnike i to u saradnji sa Institutom. Intenzivno zagovaramo i mislim da ćemo veoma brzo imati jedan program kojim će biti obuhvaćeni pedijatri, doktori porodične medicine i specijalisti drugih grana medicine kako bismo još jednom skrenuli pažnju na značaj imunizacije, rekao je Škrbić.

Šef Kancelarije SZO za BiH Ervin Koreman je rekao da se ove godine obilježava 50 godina proširenog programa za imunizaciju SZO te podsjetio da, kada je počeo 1974. godine - nivo vakcinacije protiv morbila, zaušnjaka i rubeole bio svega 10 odsto, dok je danas to prošireno i dostiglo je 90 odsto. On je naveo da je u situaciji pandemije virusa korona došlo do pada nivoa vakcinacije i razvoja nepovjerenja među stanovništvom.

Predstavnik Kancelarije Unicefa za BiH, šef Sekcije za zdravlje u Unicefu za BiH Jela Aćimović je rekla da su djeca ugrožena zaraznim bolestima te da su najosjetljivija populacija i najteže komplikacije zaraznih bolesti se dešavaju upravo kod njih. Da bismo omogućili da svako dijete dosegne svoj puni potencijal, moramo iskoristiti ono što danas imamo da ih zaštitimo od zaraznih bolesti, a to je imunizacija, istakla je Aćimovićeva i napomenula da je vakcinacija ta koja čuva zdravlje. Aćimovićeva je istakla da je pandemija virusa korona uticala da u cijelom svijetu dođe do blagog zanemarivanja procesa imunizacije djece, do pada obuhvata, ističući da je samo u evropskom regionu skoro dva miliona djece propustilo svoju dozu vakcine koju je trebalo da primi u periodu pandemije. Sada smo jednostavno u situaciji da moramo da vratimo imunizaciju na onaj nivo koji je neophodan, a to je obuhvat od 95 odsto, naglasila je Aćimovićeva.

Milka Mrđa, portparol JZU Institut za javno zdravstvo RS

JZU Institut za javno zdravstvo Republike Srpske, u saradnji sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, organizovao je 16. maja 2024. godine okrugli sto sa temom “Jačanje djelovanja protiv antimikrobne rezistencije” s ciljem sagledavanja stanja, izazova i mogućnosti preduzimanja daljih mjera za kontrolu rezistencije na antimikrobne lijekove u Republici Srpskoj.

Problem antimikrobne rezistencije je star praktično koliko i sami antibiotici tako da se s pravom možemo zapitati zašto baš danas te otporne bakterije prijete čovječanstvu kao nikada prije. Da bismo odgovorili na to pitanje, moramo shvatiti da pobjednika u trci između čovjeka i bakterija određuju dva faktora – razvoj novih antibiotika i brzina širenja antimikrobne rezistencije.

U prošlom vijeku sve oči naučne zajednice bile su uprte u pronalaženje novih antibiotika. Kad god bi se pojavio soj rezistentan na neki antibiotik, farmaceutske kuće bi radile na istraživanjima što bi rezultovalo pronalaskom novog efikasnijeg antibiotika koji bi riješio problem. Imajući to u vidu, uopšte ne čudi krajnje ignorantan stav koji je tadašnja javnost imala prema problemu rezistencije. Ulaskom u novi milenijum značajno je smanjena proizvodnja novih antibiotika. Tako su, prema podacima Američkog centra za kontrolu i prevenciju bolesti, u periodu između 1990. i 1999. odobrena 22 nova antibiotika, dok je u prvoj deceniji 21. vijeka taj broj pao na samo sedam. Pored prestanka razvoja novih antibiotika, veliki izazov sa kojim se danas suočava cijeli svijet, jeste rastuća antimikrobna rezistencija kao posljedica prekomjerne i neodgovarajuće upotrebe antibiotika. Najveću brigu ljeka-

Okrugli sto sa temom "Jačanje djelovanja protiv antimikrobne rezistencije"

ma Svjetske zdravstvene organizacije, svake godine čak 700.000 ljudi širom svijeta izgubi bitku sa rezistentnim infekcijama. U naučnoj zajednici postoji opravdana zabrinutost da bi taj broj do 2050. godine mogao porasti na čak 10 miliona. Ovi poražavajući brojevi naveli su brojne zdravstvene profesionalce da problem antimikrobne rezistencije proglase jednom od najvećih prijetnji

za na 1.000 stanovnika kada se prati unazad desetogodišnji period. Ona je navela da potrošnju antibiotika u Srpskoj na godišnjem nivou prati Služba za farmaciju prema smjernicama Svjetske zdravstvene organizacije.

Pomoćnik ministra za farmaciju u Ministartvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Vesna Vipotnik istakla je važnost ove teme i zajedničkog rada u okviru svih tema koje obuhvata antimikrobna rezistencija. Antimikrobna rezistencija predstavlja danas globalan izazov i ona zahtijeva koordinisanu saradnju svih sektora kako bi zadržali efikasnost antimikrobnih sredstava, navodi Vipotnikova. Ona je napomenula da skupovi poput današnjeg imaju mnogo važnih faktora, ističući da je najvažnije da se pošalje poziv svim relevantnim institucijama, zdravstve-

po javno zdravlje čitavog čovječanstva.

ra predstavlja preobimno i nekritičko korišćenje ovih lijekova u terapiji infekcija gornjih disajnih puteva. One su ubjedljivo najčešće virusne prirode. To su svima nama dobro poznata oboljenja, poput prehlade, upale grla i gripa. Otporne bakterije za sobom ostavljaju neizbrisiv trag. Prema procjena-

Na sastanku, zajedno sa predstavnicima Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite, SZO, akademske zajednice, inspektorata i zdravstvenih profesionalaca diskutovano je o temama kako da i dalje efikasno radimo na unapređenju zdravlja i uslova koji utiču na zdravlje ljudi.

Republika Srpska se nalazi u sredini skale evropskih zemalja prema potrošnji antibiotika, poručio je v.d. direktora Instituta Bojan Đenić i dodao da je ona donošenjem zakonskih rješenja prepoznala problematiku kontrole potrošnje medikamenata.

Magistar farmacije u Institutu Ljubica Bojanić istakla je da je potrošnja antibiotika u Republici Srpskoj u odnosu na druge zemlje evropskog regiona približna prosječnoj evropskoj potrošnji i iznosi oko 18 definisanih dnevnih do-

nim radnicima, pacijentima i društvu u cjelini da preuzmu odgovornost i da se zajednički djeluje u borbi protiv antimikrobne rezistencije. Regionalni savjetnik SZO za antimikrobnu rezistenciju Danilo Lo Fo Vong rekao je da već dugo godina radi na antimikrobnoj rezistenciji, ističući da u novije vrijeme ovoj temi mnogo više pažnje pridaje javnost, ali i politika. Sa tehničkog nivoa, mi već dugo radimo u Republici Srpskoj i BiH i primijetno je da je potrebno preduzeti još veće korake, rekao je Lo Fo Vong. On je najavio da će se u septembru svjetski lideri okuputi u Generalnoj skupštini UN gdje će razgovarati o antimikrobnoj rezistenciji, čime će se dati mnogo više na značaju toj temi.

Dr sc. med. Mirjana Đermanović, mr pharm. načelnik Službe za farmaciju u Instititu za javno zdravstvo, Republike Srpske

Sa napretkom hirurgije katarakte očekivanja od ove procedure su se umnogome povećala tako da, osim oporavka vida na daljinu nakon operacije, mnogi pacijenti očekuju da vide jasno i na blizinu kao i na srednju daljinu, osim što vide dobro na daljinu bez potrebe da koriste dodatna optička pomagala i da pri tome nemaju nikakvih drugih sporednih efekata.

Ovo je prilično težak cilj za postići gdje postoje mnogobrojni manje ili više uspješni pokušaji da se tom cilju što više približi.

U proteklih 30 godina hirurgija katarakte je doživjela nevjerovatan napredak koji je omogućio odličan oporavak vida i veoma dobru predvidivost dobre vidne oštrine nakon operacije, a sama hirurgija je sa stanovišta pacijenta postala jednostav -

Hirurška korekcija prezbiopije

Dr Milan Preradović, spec. oftalmolog

čava stvaranje nepotrebnih sjenjenja i preklapanja slika. Svakako da treba reći da EDOF sočiva produžavaju fokus i na taj način rade distribuciju svjetlosne energije i umjesto da sva svjetlost bude u jednom fokusu kao kod običnog sočiva ili u više njih kao kod multifokalnog. To svakako može da znači smanjenje osjetljivosti na kontraste. Ipak, u poređenju sa multifokalnim sočivima ova tehnologija daje značajno manje neprijatnosti ko-

je pacijenti prijavljuju nakon operacije u odnosu na multifokalna sočiva, naročito u uslovima slabe osvijetljenosti, kao što je, na primjer, vožnja automobila noću.

Svakako, budućnost će pokazati koja od ovih tehnologija će prevladati u pravljenju sočiva. Kako se implantacija ovakvih sočiva radi najčešće zbog prezbiopije na zdravim očima, tim više je važno da se nakon operacije ostvari željeni rezultat.

na i nenaporna bez potrebe da boravkom u bolnici.

Novi zahtjevi koje je ovakav napredak donio se odnose na poboljšanje kvaliteta života, to jest, omogućavanje da se ima optimalan vid u svim mogućim okolnostima. Novi dizajni intraokularnih sočiva koji su bazirani na različitim optičkim principima omogućavaju da se i ovi zahtjevi što je moguće više zadovolje.

Ovakva sočiva se najčešće zovu premijum intraokularna i njima se označava čitav niz različitih sočiva koja uključuju multifokalna, torična i sočiva sa produženom dubinom fokusa (EDOF) koja su odnedavno takođe prisutna na tržištu.

EDOF sočiva rastežu fokalnu tačku na retini, stvarajući područje izoštrenosti koja je dovoljno dobra za daljinu i srednju daljinu. U osnovi, uz pomoć ovakvih sočiva se može ostvariti fokus na različitim distancama, a da ne postoji više fokusa kao u slučaju multifokalnih sočiva čija je mana da stvaraju sekundarne slike (van fokusa) koje pacijenti primjećuju kao haloe i prilično im smetaju, naročito noću. EDOF tehnologija omogućava kontinuirani opseg fokusa što spre-

1

Ilustracija

Grafički prikaz produženog fokusa EDOF sočiva

Daliborka Golić, dipl. medicinar zdravstvene njege, master menadžmenta u zdravstvu, pomoćnik direktora za sestrinstvo u Institutu “Dr Miroslav Zotović”

Medicinske sestre, nevidljiva spona između pacijenata i ljekara

Institut za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i ortopedsku hirurgiju „Dr Miroslav Zotović” pruža dijagnostičke i terapijske usluge sekundarnog i tercijarnog nivoa iz oblasti fizikalne medicine, rehabilitacije, ortopedske hirurgije, balneologije, hiperbarične medicine i tretmana hroničnih rana. U Institutu „Dr Miroslav Zotović“ radi 220 medicinskih sestara i 12 njegovatelja koji svakodnevno pružaju usluge iz procesa zdravstvene njege, rade na unapređenju zdravlja i kvaliteta života pacijenata i porodica. Od ukupnog broja, 47 je diplomiranih medicinara zdravstvene njege koji kao ravnopravni članovi tima za rehabilitaciju i ortopedsku hirurgiju učestvuju u pružanju usluga, rukovođenju i donošenju odluka za nesmetano funkcionisanje organizacionih jedinica u Institutu. Glavne i nadzorne sestre obavljaju funkciju mentora za novoprimljene medicinske sestre i mlade kolege koji borave u Institutu u okviru obavljanja pripravničkog/volonterskog staža i stručnog usavršavanja.

Djelokrug rada medicinskih sestara je zastupljen u svim segmentima rada i funkcionisanja Instituta. Medicinske sestre upravljaju procesom zdravstvene njege što podrazumijeva procjenu potreba, planiranje, provođenje aktivnosti zdravstvene njege te evaluaciju postignutih rezultata. Prvi kontakt sa pacijentom ostvaruje medicinska sestra. Kroz komunikaciju sa medicinskom sestrom pacijent stiče početno povjerenje u medicinski tim koji pruža zdravstvenu uslugu.

Medicinske sestre imaju značajnu ulogu u pružanju terapijskih i dijagnostičkih procedura bilo samostalno ili timski, kao asistent ordinirajućem ljekaru. U radu sa pacijentima medicinske sestre provode ličnu higijenu pacijenata i neposredne pacijentove okoline, ishranu nepokretnih pacijenata, pozicioniranje pacijenata u postelji i prevenciju komplikacija inaktiviteta (dekubitus, pneumonija, kontrakture, tromboflebitis), transfer pacijenata sa kreveta na

kolica i obrnuto, aplikaciju lijeka per os i parenteralnim putem, previjanje rana, izvođenje određenih medicinsko-tehničkih intervencija (kateterizacija mokraćne bešike, izvođenje EKG-a, spirometrije, transkutane oksimetrije, pripremu, pratnju i sestrinski nadzor prilikom provođenja hiperbarične oksigenoterapije), izvođenje dopler index-a, vađenje drenova i šavova, mjerenje vitalnih parametara, postavljanje kratkoelastične bandaže, plasiranje nazogastrične sonde, njega traheostome, gastrostome i urostome) zdravstveno-vaspitni rad sa pacijentom i porodicom.

Pored formalnog obrazovanja, a u skladu sa politikom kvaliteta, medicinske sestre/tehničari svakodnevno teže da poboljšaju kvalitet i obim usluga zdravstvene njege i dodatno se usavršavaju u oblasti zdravstvene njege neuroloških, pedijatrijskih, traumatoloških,

hirurških, angioloških, reumatoloških, onkoloških pacijenata.

U cilju obezbjeđivanja što efikasnije zdravstvene njege, a samim tim i povećanja sigurnosti boravka u Institutu korisnika zdravstvenih usluga, medicinske sestre/tehničari su prošli brojne interne edukacije u sklopu kontinuirane edukacije u Institutu. Pored sesija interne edukacije medicinske sestre iz Instituta učestvuju na stručnim skupovima u zemlji i inostranstvu prezentujući radove usmeno i poster prezentacijama. Edukacija pacijenata i članova porodice je značajna preventivna aktivnost, koja se može sprovoditi kao zasebna aktivnost ili u okviru drugih sestrinskih intervencija. Institut za fizikalnu

Provodeći interne i eksterne edukacije medicinske sestre iz Instituta su korisni članovi društva koji rade na promociji zdravlja i prevenciji bolesti ukazujući na riziko faktore za nastanak bolesti i značaj provođenja fizičke aktivnosti, redovnih pregleda i kontrola.

Medicinske sestre, zajedno sa ostalim članovima tima, primjerom vlastitog stila života ukazuju na značaj fizičke aktivnosti na prevenciju bolesti i poboljšanje zdravlja. Članovi su sportskog društva i pored mnogih obaveza svakodnevno pacijente podsjećaju da ugroženo zdravlje ne smije biti motivacija za fizičku aktivnost i zdravu ishranu.

Medicinske sestre iz Instituta su aktivni članovi sestrinskih udruženja te učestvuju u projektima koji imaju za cilj jačanje sestrinske profesije poboljšavajući komunikaciju medicinskih sestara kako sa pacijentim, tako i sa ostalim članovima tima, razvijajući menadžerske i liderske vještine.

Sertifikovane edukacije su značajne kako za provođenje procesa zdravstvene njege, tako i za sticanje znanja za motivisanje mladih sestara da uče i prate nove trendove u procesu liječenja i rehabilitacije pacijenata.

U Institutu „Dr Miroslav Zotović“ održana promocija naučne monografije

Fizikalna terapija osteoporoze

Institut za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i ortopedsku hirurgiju „Dr Miroslav Zotović“ Banjaluka imao je tu čast da bude domaćin i suorganizator promocije izuzetno značajne naučne monografije pod nazivom „Fizikalna terapija osteoporoze“ čiji je autor prof. dr Tamara Popović, spec. fizikalne medicine i rehabilitacije.

Promocija je održana 11. aprila 2024. u prepunoj Kongresnoj sali u Banji Slatina koja je, za ovu priliku, ugostila mnogobrojne stručnjake iz oblasti medicinske rehabilitacije, kolege i saradnike prof. Popović.

Na samom početku, prof. dr Tamara Popović je, kao uvod u razgovor o knjizi, održala predavanje pod nazivom “Osteoporoza - savremeni pristup u tretmanu fizikalnim modalitetima”.

Nakon toga, o monografiji, njenom značaju i metodologiji izrade govorili su uvaženi gosti: prof. dr Tatjana Nožica Radulović, recenzent knjige, prof. dr Ranko Škrbić, dekan Medicinskog fakulteta, i prof. dr Gordana Stefanovski, dugogodišnja kolegica i saradnica prof. Popović.

Prema riječima recenzenta prof. dr Nožice Radulović, u monografiji su prikazana najnovija saznanja o osteoporozi. „Monografija će zasigurno biti korisna svim stručnjacima iz oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije, takođe i specijalizantima, fizioterapeutima na studijskom programu fizioterapije, radnim terapeutima kao i specijalizantima i doktorima srodnih grana.“ Kako prof. dr Nožica Radulović navodi i u samoj recenziji knjige: „Autorka je najveći dio rukopisa posvetila fizikalnoj terapiji u prevenciji i liječenju osteoporoze ističući ulogu pravovremenog prepoznavanja rizika za nastanak ovog metaboličkog oboljenja, dijagnostici te biohumoralnim parametrima praćenja u cilju adekvatnog liječenja. Osim stručnom diskusijom, promocija je bila protkana i velikom dozom emocije, čemu je doprinijelo i posebno iznenađenje koje su za prof. dr Tamaru Popović priredili članovi tima Službe za prijem, dijagnostiku i terapiju uniformišući se u majice sa odštampanom naslovnom stranom knjige.

Bronhijalna astma je hronično zpaljenje disajnih puteva u kome učestvuju mnoge ćelije i ćelijski medijatori. Prema podacima SZO, u svijetu od astme boluje oko 300 miliona ljudi. Svake godine od ove bolesti umre oko 250 000 ljudi i djece. Mada danas postoje veoma efikasni lijekovi za liječenje astme, brojna istraživanja ukazuju da većina pacijenata nema dobru kontrolu bolesti. Zbog toga je edukacija kako zdravstvenih radnika, tako još više opšte javnosti, potrebna radi postizanja boljih rezultata liječenja bolesnika sa astmom.

Simptomi astme

• otežano disanje (dispnea)

• ubrzano disanje (tahipnea)

• uporan suvi kašalj, posebno noću i rano ujutru

• kašalj sa iskašljavanjem gustog sekreta

• osjećaj pritiska i stezanja u grudima uz nedostatak vazduha (stenokardija)

• zviždanje u grudima (vizing) tokom napada

• malaksalost

• uznemirenost

• znojenje

• plavo obojena koža (kod napada koji dugo traje)

• često se javlja i gorušica (kod preko 80% oboljelih)

Bronhijalna astma se javlja u epizodama, odnosno akutna pogoršanja bolesti smjenjuju se periodima u kojima nema simptoma. Do napada dolazi zbog pogoršanja zapaljenja ili u prisustvu faktora rizika astme. Ukoliko se bolest pravilno liječi, napadi i simptomi mogu u potpunosti nestati duže vrijeme.

Faktori rizika

Astma se najčešće prvi put javlja u djetinjstvu i to više kod dječaka nego kod djevojčica. Genetski faktor je od najvećeg značaja. Otkriveno je najmanje sto gena koji se mogu dovesti u vezu sa astmom (nasljeđuje se sklonost prema bolesti a ne sama bolest).

Kako što uspješnije kontrolisati bronhijalnu astmu

Primarijus mr ph. Anđelka Damjanović, spec. farmaceutske informatike

Na osnovu faktora rizika napravljena je:

Klasifikacija astme

1. Alergijska astma (alergeni i provokativni faktori)

• grinje (glavni alergen u kućnoj prašini i posteljini)

• dlake, perje i epitelni otpaci životinja)

• plijesni

• polen drveća, trave i korova

2. Nealergijska astma (alergeni i provokativni faktori)

• dim cigareta, pušenje majke tokom trudnoće

• sredstva za čišćenje u domaćinstvu

• parfemi i mirisi

• unutrašnji i spoljašni zagađivači vazduha

3. Profesionalna astma (alergeni i provokativni faktori)

• izloženosti parama, smolama, hemikalijama, prašini, insekticidima i ostalim supstancama na radnom mjestu.

4. Astma indukovana tjelesnom aktivnošću

Vježbe koje uključuju udisanje hladnog i suvog vazduha (trčanje zimi) mogu dovesti do astme

5. Astma indukovana lijekovima ili dodacima prehrani (NSAIL, ASA, konzervansi, dodaci prehrani)

Terapija astme

Da bi se postigla kontrola astme potrebno je:

• odabrati odgovarajuće lijekove i individualno ih dozirati

• usvojiti dugoročni pristup liječenju astme

• liječiti akutne napade astme

• identifikovati i izbjegavati faktore koji pogoršavaju astmu

• pratiti i prilagođavati terapiju prema težini simptoma bolesti

Za liječenje i kontrolu astme koriste se

1. Lijekovi za dugotrajnu prevenciju astme

• antiinflamatorni lijekovi (inhalacioni kortikosteroidi, kromoni i nedokromil)

• dugodjelujući bronhodilatatori (beta-2-agonisti i teofilin sa produženim oslobađanjem)

• sistemski kortikosteroidi

• antagonisti leukotrienskih receptora

2. Lijekovi za brzo uklanjanje simptoma

• kratkodjelujući beta-2-agonisti

• kratkodjelujući metilksantin

• antiholinergici za inhalaciju

• kortikosteroidi u tabletama i injekcijama

Veoma je važno zapamtiti

Astma se, kao i druge hronične bolesti, ne može izliječiti, ali se može dobro kontrolisati. Kod djece, u čijim je porodicama zabilježena astma ili alergijske bolesti, početni razvoj astme se može prevenirati dugim dojenjem, izbjegavanjem izloženosti pasivnom pušenju i kućnoj prašini, alergenima u hrani, polenu te alergenima koji potiču od mačaka ili drugih životinja, grinje...

Od svih nabrojanih lijekova najbolju prevenciju daju inhalacioni kortikosteroidi, s obzirom na to da oni mogu spriječiti komplikacije bolesti.

Literatura

1. Edvards,C., Stilman,P.: Mala oboljenja ili velike bolesti. IV izdanje, Beograd, 2o11.

2. https://www-plivazdravlje.hr/astma, pristupljeno 27052024.

3. Ugrešić, N.(urednik): Farmakoterapija za farmaceute, Farmaceutski fakultet Beograd, VII izdanje, 2o23.

Sigurno u svom okruženju poznajete osobe, ili ste vi jedna od njih, koje ne mogu da se opuste. To su uspješne osobe u poslu kojim se bave, dobro su organizovane, puno su postigle u karijeri i čini se da imaju sve u životu, ali osjećaju se da ne uživaju u životu.

Mogu se prepoznati po uspravnom stavu tijela i odmjerenom tonu glasa. To su osobe koje ne mogu da se opuste i žive po obrascu “sve dok”: “ Ne mogu da se opustim: “Sve dok” ne magistriram, “sve dok “ ne doktoriram, “sve dok” djeca ne završe fakultet… “Sve dok” ne odem u penziju, neću imati vrijeme za sebe.. Spisak stvari “sve dok” koje treba da se završe se stalno povećava.

Osobe koje sebi postavljaju previsoke standarde imaju potrebu da sve bude savršeno, a zbog potrebe da sve bude i savršeno stalno su pod stresom.

Oni su perfekcionisti. Iako perfekcionizam mnogima zvuči pozitivno u pitanju je jedna vrsta prisile i opsesivna potreba da stvari moraju da se odrade besprekorno.

Važno je naglasiti da perfekcionisti svakom zadatku daju podjednaku važnost i ulažu maksimalnu energiju, ali nikada nisu zadovoljni sobom, uvijek smatraju da su mogli bolje.

Ali kao i sve u životu, konstantan pritisak dugoročno dovodi do fizičkih simptoma stresa, glavobolje, povišenog krvnog pritiska, srčanih smetnji, nesanice i sl.

Tijelo uvijek šalje signale da nešto nije u redu. Previsoki standardi mogu da stvore čitav niz negativnih emocija. Čini se da su te osobe izgubile dodir sa svojim suštinskim bićem, autentičnim JA i više ne znaju šta ih usrećuje.

Šta može da stoji iza te potrebe i takvog ponašanja?

Različiti su razlozi, ali najčešće su to osobe koje su odrastale u atmosferi u kojoj nikada u dovoljnoj mjeri nije pokazano da vrijede. Izostala je pohvala bića i glavna roditeljska poruka bila je: „Uvijek može bolje.“

Postavljanje previsokih standarda i potreba “budi savršen” može da bude način kompenzacije za osjećanje emocionalne praznine.

Previsoki standardi mogu nastati jer su i roditelji imali previsoke standarde - transgeneracijski prenos.

S druge strane, previsoke standarde mogu imati i oni koji su se osjećali

Previsoki standardi i „budi savršen“

inferiorno u odnosu na vršnjake ili su nastojali da se izdignu iznad sredine u kojoj su odrastali.

Najčešće osobe koje imaju previsoke standarde svoje postignuće smatraju prosječnim. Ono što je za druge maksimum za osobe sa visokim standardima je optimum i stalno podižu svoju ljestvicu.

Koraci za promjenu Kao i sve i život sa previsokim standardima ima prednosti i mane.

Takve osibe identifikuju se sa svojim rezultatom, smatrajući da rezultati govore o njima.

Da bi promijenili svoje obrazce ponašanja prvi korak je uvid. Znači, prepoznati oblasti u kojima su standardi previsoki. Previsoki standardi ne moraju, niti treba da budu u svim oblastima života i rada.

Važno je razumjeti izvore previsokih standarda u svom djetinjstvu. Da li su pohvale bile prava rijetkost? Zapitajte se da li su se previsoki stan-

Prednosti su svakako velike, bez visokih standarda i ciljeva ne bi bilo ni velikih rezultata ali, s druge strane, problem nastaje kada neko svoja postignuća koristi da bi vrednovao sebe kao ljudsko biće.

dardi prenosili generacijama u vašoj porodici?

Probajte da zamislite kako bi vam život izgledao bez tih pritisaka. Kako vam se čini da “MORAM” zamijenite sa “JA ŽELIM”.

Život nije trka na 100 m. Život je maraton i on nije ravna linija. Poslije jednog osvojenog vrha važno je napraviti predah i naučiti uživati u uspjehu. I zapitajte se šta vam je zaista važno u životu?

Da li je to postignuće, status, savršen red ili kvalitetniji život i kvalitetniji emocionalni odnosi sa ljudima koji su vam važni.

Dajte sebi dozvolu “dobro je dovoljno dobro”! I umjesto “budi savršen” dajte dozvolu “dovoljno si dobar takav kakav si!”

Vida Lazarević, dipl. psiholog

Postmenopauza je veoma karakteristično razdoblje u životu svake žene koje simboliše gubitak ciklusa i ulazak u takozvano treće životno doba, koje je ponekad veoma stresno za pojedine žene, a ne mora da bude. Mnoge žene teško podnose ulazak u ovo razdoblje, i psihološki i ginekološki, ali ne treba da znači i da je to tako.

Život svake žene je podijeljen u nekoliko razdoblja:

1. novorođenačko doba

2. djetinjstvo

3. pubertet

4. reproduktivno (fertilno) doba 5. postmenopauza.

Životno doba žene se konstantno produžava, a na našim prostorima to je oko 74. godine života. Reproduktivno doba počinje sa pojavom prve menstruacije (ciklično krvarenje iz vagine) koja se zove menarha i obično se kod djevojčica pojavljuje u dobi oko 12-13. godine života, a do 16. godine trebalo bi da se pojavi prva menstruacija kod djevojaka sa normalnim razvijenim sekundarnim polnim osobinama. Period od prve pa do zadnje menstruacije žene naziva se reproduktivno doba, kada je žena sposobna za rađanje. Pojava zadnje menstruacije u životu se zove menopauza, a nakon toga počinje postmenopauzalno doba žene ili novo karakteristično doba svake žene

Da bi se zaključilo da je riječ o trajnom prestanku menstruacijskog ciklusa, zaključuje se retrogradno kada u godini dana od posljednjeg krvarenja više nema menstruacijskog krvarenja iz vagine. Dob kada nastupa menopauza je oko 50. godine života na našim prostorima. Najranije dozvoljena životna dob kada žena može da ostane bez ciklusa i da uđe u postmenopauzu je 40 godina, a najkasnije je dozvoljeno do 55. godine života. Sva krvarenja koja prestanu prije 40. godine svrstavaju se u prijevremenu menopauzu ili poslije 55. godine se svrstavaju u kasnu menopauzu.

Prepoznaje se i vještački izazvana menopauza, tzv. ijatrogena menopauza, koja nastaje hirurškim odstranjenjem jajnika ili rendgenskim zračenjem jajnika ili upotrebom lijekova u sklopu hemoterapije.

Postmenopauza se dijeli na ranu i kasnu postmenopauzu. Kasna postmenopauza nastupa nakon 70. godine života i naziva se senium

Postmenopauza –novo životno doba svake žene

Desetak godina prije zadnje menstruacije je period koji se zove perimenopauza. Taj period karakteriše sve češći poremećaj menstruacijskog ciklusa (“šaranje” ciklusa), neuredna krvarenja iz vagine te vazomotorne tegobe (toplotni talasi – valunzi), pojačano zno-

jenje, naročito noćno, nesanica, emocionalna nestabilnost, pojačano lučenje lojnih žlijezda kože i kose, povremeno praćeno povećanim krvnim pritiskom. Navedene tegobe se počinju pojavljivati oko 45. godine života.

Klimakterij je razdoblje postepenog gašenja funkcije jajnika, odnosno životno doba žene od kraja reprodukcijskog doba preko perimenopauze do prvih godina postmenopauze. Klimaks potiče od grčke riječi koja označava promjenu. Svaka žena osjeća veće ili manje korjenite promjene u svom življenju. Osnovni uzrok pojave postmenopauze je u početku fiziološko smanjenje estrogena, a kasnije i sam njegov nedostatak, što potom dovodi do karakterističnih simptoma postmenopauze.

Simptomi postmenopauze, osim već spomenutog umora i vazomotornih tegoba (valunzi), su i urogentalna atrofija (suvoća vagine, svrbež i žarenje u vagini), promjene kože i kose, smanjenje libida (seksualni odnosi su veoma bolni) i pad kognitivnih funkcija (slabo pamćenje i slaba koncentracija), često noćno mokrenje uz prisustvo boli kao posljedica čestih infekcija. Zatim, gubi se genitalna dlakavost, a nokti postanu lomljivi i tanki.

Usljed potpunog nedostatka estrogena dolazi do pojave kardiovaskularne bolesti, pa je smrtnost žena od infarkta miokarda u postmenopauzi veća nego u muškoj populaciji.

Takođe, postmenopauzu prati i smanjenje gustoće i poremećaj u strukturi kostiju s velikom sklonošću frakturama kostiju kao posljedica osteoporoze. Uz kardiovaskularne bolesti, ta osteoporoza je najozbiljnija posljedica menopauze jer narušava zdravlje i dovodi do staračke nemoći. Prisutne su i tegobe kod očiju u vidu smanjenja vida, razvoj katarakte, su-

Autori:

Dr Stojanka Nikolić, specijalista ginekologije i akušerstva

Prim. dr Darko Marković, specijalista ginekologije i akušerstva

voća očiju, povećan očni pritisak te pojačano suzenje. Potom, prisutni su i staračka nagluvost, oštećenje zglobova usljed osteoartritisa, onda dolazi do gubitka pamćenja i u najgorem slučaju do razvoja Alchajmerove bolesti (demencija).

Sve navedene tegobe mogu se ublažiti pravovremenom dijagnozom i terapijom. Svaka dijagnoza započinje uzimanjem anamneze iz koje se dobijaju veoma važne informacije, kao što su: o trajanju menstruacijskog ciklusa, nepravilnim krvarenjima i eventualnom potpunom izostanku menstruacije. Porodična anamneza može otkriti podatke o sličnim problemima kod bliskih ženskih srodnika te genetskim anomalijama u porodici.

Fizikalni, a zatim i ginekološki pregled mogu otkriti neke promjene poput uvećane štitaste žlijezde, suve vaginalne sluznice ili ultrazvučno smanjene veličine jajnika. Na početku je potrebno isključiti druge uzroke izostanka menstruacije poput trudnoće, sindroma policističnih jajnika, ekstremnih promjena životnih navika, itd.

Veoma je važno napraviti i laboratorijske analize krvi i izmjeriti nivo polnih hormona, hormona štitaste žlijezde te hormona hipofize koji utiču na aktivnost jajnika. Kako bi se procijenila funkcija jajnika, jajnici se pregledaju ultrazvučno, mjeri se broj folikula te nivo anti-Mullerovog hormona. Ginekolog još može preporučiti i pretrage poput magnetne rezonance male karlice.

Nakon postavljanja dijagnoze prijevremene menopauze, pristupa se individualnom liječenju uzimajući u obzir opšte zdravstveno stanje, životni stil, navike i želje pacijentkinje. Svim ženama s tom dijagnozom preporučuje se hormonska terapija kako bi nadoknadila hormone koji su u nedostatku, osim ako ne postoje neke kontraindikacije za takvo liječenje. Neke od kontraindikacija su karcinom dojke, karcinom endometrijuma te sklonost ka dubokoj venskoj trombozi.

Hormonska terapija estrogenom značajno umanjuje simptome menopauze i sprječava razvoj brojnih prethodno navedenih zdravstvenih komplikacija. Svjetska istraživanja su pokazala kako primjena estrogena značajno povećava kvalitet života kod žena koje su prijevremeno ušle u menopauzu. Estrogeni se mogu primjenjivati i lokalno kako bi se smanjili simptomi

poput vaginalne suvoće, učestalih mokraćnih infekcija, itd.

Pored hormonskog liječenja, preporučuju se redovna fizička aktivnost, boravak u prirodi, na suncu, zatim pojačan unos kalcijuma i vitamin D, radi ojačanja arhitekture kostiju. Takođe, jako je važna zdrava i uravnotežena ishrana te izbjegavanje štetnih navika poput pušenja i upotrebe alkohola. Sve navedeno dovodi do mnogo kvalitetnijeg i sadržajnijeg života u postmenopauzi. Ukoliko se pojave i psihičke tegobe, potrebno je javiti se stručnjaku za psihologiju koji će olakšati takvo stanje.

Vrlo važno je naglasiti da su potrebne redovne godišnje kontrole kod ginekologa, kako bi se na vrijeme otkrio neki zdravstveni problem, a i procijenilo zdravstveno stanje pacijentkinje u tom trenutku. Prevencije radi, potrebno je redovno ići na mamografiju i mjerenje gustine kostiju te na osnovu tih parametara, po potrebi, korigovati dozu hormonske terapije. Koliko dugo će se uzimati hormonska terapija, prvenstveno zavisi od zdravstvenog stanja pacijentkinje, ali i od stručne procjene ginekologa koji obavlja pregled. Iako postmenopauza može da predstavlja veliku promjenu za ženu na svim poljima, to svakako ne treba da znači da život prestaje. Ono što je važno jeste prvenstveno njeno prihvatanje nove životne dobi, samosvijest u vezi sa tim, te prilagođavanje promjenama i novom načinu života. To je samo jedna od životnih faza.

Stoga se apeluje svim ženama da se redovno javljaju ginekologu, da preventivno obavljaju preglede čak i kad nemaju specifične tegobe ili smetnje, jer pravovremenim pregledima lakše se i brže žena može suočiti sa njima i uspostaviti potrebna dijagnoza i liječenje, odnosno ublažavanje simptoma.

Postmenopauza je novo životno doba svake žene, koje i te kako može, a i treba da bude lijepo i ugodno.

Za više informacija, savjeta ili pregled, obratite se:

ZU Kuća zdravlja Bijeljina +387 55 414777 www.kucazdravlja.ba

Relativno visok postotak ljudi nosi parazite u sebi. Od 3200 poznatih vrsta parazita, više od 1000 njih može živjeti u ljudskom tijelu. Možemo testirati samo 50 do 60 vrsta, što znači da velika većina parazita može ostati neotkrivena.

I kandida se može smatrati parazitom - sve što koristi naše tijelo i ima vlastiti život treba smatrati dijelom ove kategorije.

Mnogi naturopati smatraju da su paraziti u korijenu mnogih vrsta bolesti i sumnja se da su stope infekcija vjerovatno mnogo više nego što sugerišu podaci.

Simptomi uzrokovani parazitima mogu varirati od blagih do vrlo ozbiljnih, ovisno o vrsti organizma i pojedincu koji je pogođen. Osobe s oslabljenim imunološkim sistemom ili drugim gastrointestinalnim problemima izložene su najvećem riziku od razvoja ozbiljnih bolesti kada dođu u kontakt s parazitom.

Uobičajeni simptomi i znakovi uključuju:

• Nadutost, zatvor, želučane tegobe, gasovi, proljev

• Poteškoće s uspavljivanjem ili zadržavanjem sna

• Hronični neobjašnjivi umor ili iscrpljenost

• Anemija uzrokovana nedostatkom željeza

• Neobjašnjivi osip, koprivnjača, ekcem ili druga iritacija kože

• Nikad ne osjećate da ste siti ili zadovoljni nakon obroka

• Škripanje zubima u snu

• Bolne mišiće i/ili zglobove Probavne smetnje i proljev česti su simptomi ameba, a zatvor često ukazuje na ankilostomatozu (kao i začepljenje pluća i sinusa, što obično ide ruku pod ruku sa začepljenim probavnim sistemom). Čak i obične gasove može uzrokovati ameba ili kandida. Koža je najveći organ za detoksikaciju, pa crvi često uzrokuju osipe i psorijazu jer se zdravo tijelo pokušava osloboditi toksičnosti parazita. Bolovi u zglobovima i reumatoidni artritis mogu biti uzrokovani tkivnim parazitima, a loš zadah još je jedan od glavnih pokazatelja parazitske infekcije.

Umor, iscrpljenost i „magla“ u mozgu takođe su uobičajeni simptomi parazita. Umor i nedostatak libida takođe mogu dovesti do depresije, ljutnje i neuroloških problema.

Uzroci infekcije parazitima

Infekcije parazitima su vrlo česta pojava koja se često zanemaruje prilikom dijagnostikovanja i liječenja osoba s uobičajenim zdravstvenim tegobama. Tradicionalno se mislilo da se parazitima možete zaraziti samo dok putujete u zemlje u razvoju ili zemlje trećeg svijeta, ali to nije tačno.

Možete dobiti parazite konzumiranjem nedovoljno pečenog mesa i svinjskog mesa, kontaminiranim proizvodima, iz jezera, potoka ili rijeke, hodanjem bosih nogu po zemlji gdje su životinje vršile nuždu, od bliskog kontakta sa životinjama, čak i kućnim ljubimcima.

Kako najbolje očistiti tijelo od parazita

• Unos probiotika

• Izbjegavajte šećer i prerađenu hranu

• Konzumiranje dijetetskih vlakana

• Pravilna higijena

• Jedite hranu koja smanjuje parazite:

Koristite prirodne, antiparazitske namirnice poput kokosa, aloe vere, sjemenki bundeve i svježeg ananasa. Sočivo i žitarice kao što su riža, kvinoja, amarant, proso i ječam su lagane i lako probavljive. Od voća se preporučuju kuvane jabuke, suve šljive, smokve, kruške, ananas i papaja. Od povrća kuvano zeleno lisnato povrće poput blitve, kelja, prokulice i kupusa. Začini: đumbir, cimet, kurkuma, korijander, karanfilić i komorač. Ovi začini pomažu u čišćenju tjelesnih kanala te potiču eliminaciju toksina iz kože, mokraćnog sistema, debelog crijeva i jetre. Ojačajte probavnu vatru dodavanjem kajenske paprike, crnog bibera, suvog đumbira, bijelog luka u jelo. Ovi začini će rastvoriti teške, hladne i ljepljive toksine.

Svakako da bi bilo jako dobro da prije nego što se odlučite za ozbiljniju detoksikaciju, ipak, odradite i analizu na parazite, s tim da je kod nas to laboratorijski moguće odraditi jedino iz stolice, a parazite možemo imati i u drugim dijelovima organizma te analizom iz stolice nismo dobili detaljan nalaz. Zato je pregled cijelog organizma – svih organa savremenim kvantnim aparatima odličan izbor da se utvrdi da li je tijelo preopterećeno parazitima i da se onda i odredi kojim prirodnim načinom ih je najbolje eliminisati.

Razgovor sa doktorom nakon pregleda daće nam mnogo ozbiljniji savjet i usmjerenje kako riješiti taj problem.

Da li nam je tijelo opterećeno parazitima?

Napravi sam prirodne recepte za čišćenje tijela od parazita

RECEPT 1

– jednu veliku kašiku lana, karanfilića i sjemenke bundeve sameljite u mlinu za kafu

– Izrendajte dva čena bijelog luka ili dodajte kapsulu liofilizovanog srijemuša (ukoliko ne želite da vam ostane zadah od bijelog luka) – dodajte malu kašičicu kurkume

Držite u frižideru 3-5 dana

Pijte svako veče pred spavanje tako

što ćete jednu kašiku ove smjese staviti u 1 dcl kefira (najbolje ako imate kefirnu gljivu) i dodajte dvije kapi ulja divljeg origana

Ovu smjesu pijte 10 dana pa napravite pauzu sa jednim od sljedećih recepata koje vam ovdje objavljujemo.

RECEPT 2

–

–

Izrendati koru od grejpfurta koju ste prije toga držali 10 minuta u razmućenoj vodi sa velikom kašikom sode bikarbone

– Komadić đumbira izrendajte

– Iscijedite sok od grejpa

– Dodajte rendanu koru grejpa, izrendani đumbir, malu kašiku cimeta i kurkume

– I pomješajte sa čajem od pelina u koji ste dodali i četiri karanfilića da prokuvaju

Tako pripremljen napitak pijete 10 dana i to svaki dan na prazan stomak.

– Ovu smjesu pijte 10 dana pa napravite pauzu sa jednim od sljede-

ćih recepata koje vam ovdje objavljujemo.

RECEPT 3

– tri limuna isperite u vodi sa kašikom sode bikarbone.

– Izrendajte bijeli luk i komad đumbira pa pomješajte sa – dvije kašike maslinovog ulja i – dvije kašike jabukovog sirćeta. Ostavite u frižideru do tri dana. Piti svaku veče jednu čajnu kašiku dnevno s čašom vode nakon jednog obroka.

– Ovu smjesu pijte 10 dana pa napravite pauzu sa jednim od sljedećih recepata koje vam ovdje objavljujemo.

Tretman čišćenja sa ovim receptima provodite tri puta godišnje po mjesec dana, ali 10 dana jedan recept, drugih 10 dana drugi recept i posljednjih 10 dana treći recept. Na taj način organizam nećete naviknuti na jedan sastav već ćete mijenjati i svaki ovaj dodatak će organizam prepoznavati kao lijek ptotiv parazita.

Da biste bili sigurni da li je vaš organizam opterećen parazitima koji u velikoj mjeri narušavaju imunitet, stvaraju kiselu PH vrijednost krvi i samim tim je organizam onda pogodno tlo za razvijanje raznih bakterijskih i virusnih infekcija koje, ako se često dešavaju, dovode do hroničnih upalnih procesa u tijelu i vremenom stvaraju razne oblike kancerogenih ćelija.

Zato, da bismo spriječili ozbiljne bolesti, neophodno je da redovno radimo preventivne preglede cijelog organizma kvantnim aparatima i na taj način možemo saznati da li je naš organizam opterećen parazitima. U slučaju da jeste, neophodno je redovno čistiti tijelo od toga, a ako ne možete stići napraviti sami ove prirodne recepte, odlični suplementi za to su kapsule od liofilizovanog srijemuša jer su potpuno prirodni suplement koji je i do 20 puta jači od bijelog luka, a najjača je divlja biljka koja čisti tijelo od masnoća i svih drugih otrova.

Priprema: Jelena Pušac

Сл./Fig. 1 Prim.

Prim. dr Momir Pušac

Interviewers

Сл./Fig. 2

Media centar Beograd

15-годишњи дечак, шест дана ослобођења Београда 1944. године. ■ Немачка окупација Србије је била тешка и свирепа. У

Крагујевцу су стрељали целе разреде ученика (са неким њиховим професорима, који су им се својевољно придружили). За убијеног Немца –убијано је 100, за рањеног – 50 талаца. Било је обешених на Теразијама. Камион ‘’душегубка’’ је убијао Јевреје гасом. Све то, иначе, нигде другде у Европи нису радили ако изузмемо још страшније - холокауст над Јеврејима. Гладовање. Мајка одброји по

Сл./Fig. 3 Милан Шарац Milan Šarac

What is the most memorable event from your early youth and growing up?

I will tell you how I experienced, as a 15-year-old boy, 6 days of the Liberation of Belgrade in 1944.

■ The German occupation of Serbia was difficult and cruel. In Kragujevac, they shot whole classes of High School students (with some of their teachers, who willingly joined them). For the killed German soldier - 100 hostages were killed, for the wounded - 50 hostages. There were people hanged on Terazije. The “dušegubka” truck was killing Jews with gas. They didn’t do all that anywhere else in Europe, except for the even worse Holocaust against the Jews. Starvation. My mother counts out five prunes each for me and my brother, and that’s it for the whole day.

Fig. 4 Academician Vladimir Kanjuh

у Улици Краља Александра, која долази од Цветкове механе. Прескочим плот нашег дворишта и

Мала

људи, углавном

са цвећем. Наилазе три руска џиновска тенка Т-34, на њима руски војници, на пр-

вом тенку велика црвена застава. Сањам ли то? Значи, готово је са Немцима и нашим издајницима, а нарочито са специјалном полицијом Драгог Јовановића (у рату је најтеже бити илега-

лац кога тражи специјална полиција да мучењем изда

The Russian kachus operate during the Liberation of Belgrade in October 1944.

■ In such an atmosphere, on October 15, 1944, I heard some rumbling in King Aleksander Street, coming from the Cvetko’s restaurant. I jump over the fence of our yard and find myself on the street. A small group of people, mostly women with a flower. 3 giant Russian T-34 tanks come across, Russian soldiers on them, a big red flag on the first tank. Am I dreaming it? So, it’s over with the Germans and our traitors, and especially with Dragi Jovanović’s special police (in war, the most difficult position is to be an illegal wanted by the special police for torture to betray the organization). The first tank slowed down and came to our group. The Russian from the tank tells us: “Take cover. Maybe there are German snipers on the roofs?’’ and the tank leaves. It’s strange to me - I guess the snipers will rather shoot at Russian soldiers on tanks than at us civilians. Still, we took cover.

■ The captured German soldiers were taken to the yard surrounded by a high stone wall at the “Vojislav Ilić” Elementary School. One neighbor, drunk, found a rifle and shot the captured Germans

Bojan Bilbija, politics editor

де пуца у заробљене Нем-

Они

из стране дво-

где је била управљена

на

страну. До-

руска војна полиција и одузима му пушку. Он се не буни већ сав озарен говори: ‘’Осветио сам сина, кога су ми Немци убили’’.

■ Долази један ред немачких заробљеника са подигнутим рукама. Сви избезумљени, са поцепаним, прашњавим униформама, многи крваре. Партизани их спроводе и један наређује Немцима да седну на земљу!? Помислио сам да ће их тако најлакше стрељати. Међутим, притрчавају други партизани, скидају им чизме или гојзерице, преобувају се, тј. њима остављају своје опанке. Гледам једног Немца, са гађењем гледа на остављене прљаве опанке, али их, ипак, обува. ■ У општој журби Руса

и партизана за напад на јако утврђено брдо Звездару, снажно сам пожелео да им се придружим. Будући да сам доста научио руски, обратим се једном руском куриру (младићи од 16 до 18 година) и замолим га да ме одведе у оближњу руску Команду да се пријавим. Увео ме је у једну празну учионицу у школи ‘’Војислав Илић’’. Убрзо долази руски комесар: Крупан, висок преко два метра, наган

му се клати око десне бути-

не. Желиш да нам се придру-

жиш у нападу на Звездару?

Да. Ко си ти? Ученик гим-

назије. Ко су ти родитељи?

Гимназијски професори. Какав си ђак? Одличан али шта је то сада важно? Комесар се окрене

Дамјанов свет on WordPress.com

A Russian T- 34 tank covers a group of partisans with their wounded from German machine gun fire.

Fig. 7

Дамјанов свет on WordPress.com

34 Belgraders welcome Russian T- 34 tanks

1944. Liberators of Belgrade Russian General Vladimir Zhdanov and Partisan General Peko Dapčević, showered with flowers, in October 1944.

from the fence. They run from the side of the yard where the gun was pointed to the other side. The Russian military police arrive and take away his rifle. He does not protest, but says beamingly: “I avenged my son, who was killed by the Germans”.

■ A line of captured German soldiers arrive with raised hands. All distraught, with torn, dusty uniforms, many bleeding. The partisan orders the Germans to sit on the ground!? I thought that would be the easiest way to shoot them. However, other partisans run up, take off their boots and change their shoes, i.e. they leave their Serbian peasant shoe with them. I look at a German, he looks with disgust at the dirty shoes left behind, but still puts them on.

■ In the general rush of Russians and partisans to attack the heavily fortified hill Zvezdara, I strongly wished to join them. Since I have learned some Russian language, I turn to a Russian courier (young men aged 16 to 18) and ask him to take me to the nearby Russian Command to register. He led me into an empty classroom at the “Vojislav Ilić” Elementary School. Soon the Russian commissar arrives: big, over 2m tall, revolver ‘’nagan’’ swinging around his right thigh. Do you want to join us in the attack on Zvezdara? Yes. Who are you? High school student. Who are your parents? High school teachers. How are you at school? Great, but what does it matter now? The commissar turned to the courier and ordered him to leave immediately on some business. I felt that he wanted to be alone with me. He got in my face and said: “Listen, if you get a weapon now and go with us to Zvezdara - you will be killed because you don’t know how to fight.We are at war from Stalingrad and in a few hours we will destroy the Germans on Zvezdara. Go home now and continue to be a good student’’! I grew up at that moment, I was no longer a 15-year-old boy, but a grown man. I went home, I cry, but I conclude: a man has a right! ■ I come to my Vranjska Street, but at the crossroads Gvozdić’s Street I see the mass of the people. What it is? In the street, one behind the other, numerous Russian tanks. Someone orders them

али чујем неку буку у дворишту. Изађем да видим о чему се ради. Кад тамо – сусрет с немачким

војником блиставих плавих очију. Управља шмајсер на мене, али не пуца. Пуцњи би указали његовим гонитељима (због извршених ранијих убистава), где се налази. Протрчава кроз двориште напред до предње фасаде куће која гледа на

Врањску улицу. Убрзо се појављује старији руски војник и пита ме где је отишао Немац. Показујем му и очекујем да ће појурити за њим. Међутим, он дозива млађе Аљошу и Ивана (чува своју главу - помислим) и они пројуре за Немцем. Затим, Немац у улици убија једног Руса и рањава комшију, који се пре неколико дана оженио и то славио целу ноћ. Сада

to leave. Engines roared, exhaust gases were emitted and Russian tanks headed for Zvezdara.

However, I am sitting in the basement of the house with my family. We hear first individual explosions and then the deafening hurricane continuous fire of Russian cannons and the specific whistling of kachus. Then, less frequent explosions and silence. Zvezdara was conquered in two hours.

The next day, we kids from the street, went to Zvezdara. There is no one alive. Destroyed German bunkers, machine gun nests and cannons everywhere. Only in one stream - 5 corpses of adult men in shirts and long pants with their hands tied behind their backs with wire.

■ I’m sitting in the basement but I hear some noise in the yard. I go out to see what it’s all about. Once there – meeting a German soldier with sparkling blue eyes. He directs his schmeisser at me but does not fire. The shots would indicate to his pursuers (because of the earlier murders) where he was. It runs through the my yard forward to the front facade of the house facing Vranjska Street. Soon an older Russian soldier appears and asks me where the German went. I show him and expect him to run after him. However, he calls out to young soldiers Alyosha and Ivan (keeping his head - I think) and they rush after the German. Then, a German in the street kills a Russian and injures a neighbor, who got married a few days ago and celebrated it all night. Now he wailed loudly all night and died in the morning. The German went towards Ravanička Street. Russians surrounded him, but he shoots a schmeisser to the Russians in one street with one hand and with a parabellum gun with second hand to the other Russians in another street. Nevertheless, a Russian came to the back door of the house in front of the German and liquidated him from its roof.

живети!

Здравље народа је најважније. Шта треба сада да уради наша здравствена служба? Сваком грађанину у државном здравству омогућити дијаг-

ностику и лечење најсавременијим купљеним апаратима.

Смањити листе чекања за здравствене услуге. Не потцењи-

вати превентивне аспекте деловања. Потребно је да се припреми за блиску будућност. Немач-

■ Around midnight on October 20, 1944, we all jump out of bed because of the hilarious shooting in the city center. All the surrounding neighbors were alarmed, they turned on the lights. They heard that the Germans, who were retreating from Greece, had broken into Belgrade and were now going to kill us all. Fortunately, a neighbor come from the city center and explains the shooting: the partisans have conquered the Kalemegdan lagoons and are shooting into the sky for joy. All of Belgrade is free. We are going back to bed - we will live after all!

The people’s health is the most important. What should our Health Service do now?

To enable every citizen in State Health Care to be diagnosed and treated with the most up-to-date equipment purchased. Reduce waiting lists for health services. Do not underestimate the preventive aspects of action.

It is necessary to prepare for the near future. Germany calls our graduated doctors and dentists, offers them employment and a high salary, and does not require them to have knowledge of the German language, completed medical internship and appropriate state exams. The Germans know that our young doctors and dentists will quickly learn it from them for an even higher salary. By doing so, they secure their future in health care.

Therefore, we have to hire all our doctors and dentists regardless of their success grades that we have trained (mostly for free). If we don’t do that, the State will already find funds and buy expensive scanners, magnetic resonance imaging, etc. but there will be no doctors who will be able to read their findings.

We must not retire professors who have reached the age of 65 if they want to and can work and be useful. That’s what

је, свакако, значајно повећати плате свим здравственим радницима!

Које институције и зграде треба нужно основати и изградити?

Поред великих клиничко-болничких центара, домова

здравља, породилишта, градских и сеоских амбуланти, тре-

ба првенствено урадити следећих пет ствари:

■ Завршити изградњу Универзитетског клиничког центра Србије у Београду, Новом Саду и Крагујевцу.

■ Омогућити Институту за кардиоваскуларне болести „Дедиње“, који је већ добио одличну зграду II, да реновира, најзад, и зграду I. Тиме би покрили кардиоваскуларне болести, које су најчешће и најсмртоносније у свету и код нас.

■ Изградити нову зграду Онколошког института. Свака пета смрт у нас је неког болесника са канцером, а у постојећој

згради нема довољно простора за рад. Нова зграда би омогућила и веће научно истраживање

рака и примену његовог новог револуционарног лечења. Мислим на концепцију Katalin Karikó и Drew Weissmanа1,2, добитника Нобелове награде за медицину 2023. Она се

састоји у убризгавању синтетичке РНК са уграђеним геном који ће натерати ћелијске органеле - рибозоме да стварају

неку протеинску имуногену структуру, специфичну за површину ћелија канцера. Наша имунолошка одбрана (својим ћелијама и антителима)

Међу релевантним

стручњацима завладало је мишљење да је немогуће избећи такво одбацивање и такви покушаји су обустављени. Финансијери таквих радова су одбили да их даље финансирају. Katalin Karikó и Drew Weissman (Сл./Fig.9) су, међутим, упорно наставили са таквим експериментима и најзад постигли да ћелије приме синтетичку РНК без одбацивања (захваљујући модификацији њеног одговарајућег нуклеозида).

После тога, фармацеутска индустрија је, захваљујући новој технологији, одмах направила вакцине против COVID-19 на бази РНК. Сада сви раде на томе да се то при-

the rich USA does and they don’t deprive themselves of their proven doctors and scientists regardless of their age.

In every profession, it is allowed for a worker to work overtime in his spare time, due to the low basic salary. Doctors are also allowed. But this is where anomalies arise. Sometimes there work little at the workplace and energy is saved for supplementary work, teaching and science are neglected. Also, thereby, the “tired doctor” syndrome should be avoided because a tired doctor is not the same as a rested one. It is certainly necessary to significantly increase the salaries of all healthcare workers!

Which institutions and buildings must be founded and built?

In addition to large Clinical-Hospital Centers, health centers, maternity hospitals, city and rural ambulances, the following 5 things should be done primarily:

■ Complete the construction of the University Clinical Center of Serbia in Belgrade, Novi Sad and Kragujevac.

■ Enable the Dedinje Institute for Cardiovascular Diseases, which has already received an excellent building II, to finally renovate building I. This would cover cardiovascular diseases, which are the most common and deadliest in the world as well as in Serbia.

■ Build a new building for the Oncology Institute. Every fifth death in our country is of a cancer patient, and there is not enough space for work in the existing building.

The new building would enable greater cancer scientific research and the application of its new revolutionary treatment. I mean the concept of Katalin Karikó and Drew Weissman1,2 , winners of the 2023 Nobel Prize in Medicine. It consists in injecting a synthetic RNA with an embedded gene that will force cellular organelles - ribosomes to create a protein immunogenic structure specific to the surface of cancer cells. Our immune defense (with its own cells and antibodies) will violently react against such cancer cells and thus destroy them.

The problem was that the normal cells of the organism did not accept the injected synthetic RNA but rejected it, sometimes through severe inflammation. The opinion prevailed among the relevant experts that it was impossible to avoid this rejection, and such attempts were stopped. The financiers of such works refused to finance them further.

Fig. 9 Katalin Karikó,

Drew Weissman,

2023.

Katalin Karikó and Drew Weissman (Fig.9), however, persevered with such experiments and finally succeeded in making cells accept the synthetic RNA without rejecting it (thanks to the modification of its target nucleoside). After that, the pharmaceutical industry immediately made vaccines against COVID-19 on the basis on RNA. Now everyone is working to apply this technique in therapy of different cancers. If it is be successful, it will be the greatest success of medicine. Despite the skeptics, I claimed as early as 2022 that KK and DW will receive the Nobel Prize3,4

Katalin Karikó, Hungarian biochemist and Drew Weissman, American immunologist, winners of the 2023 Nobel Prize in Medicine.

■ Build the Institute for Transplantation Medicine. We have good staff and knowledge, but it is now fragmented. We must just have to decisively change the Transplant Act, which allows relatives of the de-

спасли бисмо живот пет болесника, који би без њих умрли! У САД, у возачкој дозволи (која је, практично, једина

исправа јер немају ни личну карту) је уписан одговор носиоца на питање: ''У случају смрти, прихватате ли или не да се

ваши органи узму за трансплантацију оболелим особама.''

■ Обновити и унапредити Завод за серуме и вакцине

и будуће вакцине и на тај начин држава постала независна од иностранства у случајевима нових пандемија.

Ако сматрате да су цитиране институције и зграде тако важне, да

велелепни национални фудбалски стадион 2026. (Сл.10)? Треба изградити и једно и друго. Спорт је за нашу нацију изузетно важан. Омладина

и уједињује нацију. Позитивно ће одјекнути

ромашна Србија

сваку освојену златну олимпијску медаљу даје 200.000 евра, за сребрну 80.000 и

за бронзану 60.000 евра.

Резервисан сам једино према

женском боксу. Ударци у груди

код жена су, у ствари, механички ударци у дојке, у којима настају

локална оштећења ткива. Она

могу, касније, компромитовати

ceased to oppose the harvesting of his organs. We should stop playing with human rights while our people are dying. In Serbia, over 2,000 patients are waiting for a life-saving transplant. Rare cases of the consent of relatives of the deceased to harvest his organs are celebrated in the press as heroic examples - but in practice this has proven to be insufficient.

When a man dies - he is a cadaver (in Latin from ca da ver, ie. carno data vermillis (meat given to worms). Another possibility is cremation, which gives us ashes. However, if we took the appropriate organs of the deceased, they would save the lives of 5 patients, who would have died without them!

In the USA, the driver's license (which is practically the only document because they don't even have an identity card) contains the holder's answer to the question: "In case of death, do you accept or not that your organs can be taken for transplantation to sick people."

■ Renovate and improve the Institute for Serums and Vaccines “Torlak” in order to independently produce existing and future vaccines. In this way the State becomes independent from abroad in the cases of new pandemic.

If you consider the cited institutions and buildings to be so important, is it more important to build them first or the magnificent national football stadium in 2026. (Fig.10)?

2026. The future appearance of the magnificent National Football Stadium in Surčin in 2026.

дојење а, бојим се, и повећати број случајева канцера дојке.

Сходно томе што сте нам рекли, нови – стари министар здравља Србије проф. др Златибор Лончар ће имати пуно послова (Сл.11)?

Both need to be built. Sport is extremely important for our Nation. Youth who engage in recreational or top competitive sportsdon’t smoke, drink and do drugs, “fight for their country” and unite the Nation. It will positively resonate in the world that small and poor Serbia gives 200,000 euros for every gold Olympic medal won, 80,000 euros for silver and 60,000 euros for bronze medal. I am reserved only for women’s boxing. Blows to the chest in women are, in fact, mechanical blows to the breast, in which local tissue damage occurs. They can later compromise breastfeeding and, I’m afraid, increase the number of breast cancer cases.

According to what you told us, the new - old Minister of Health of Serbia Prof. Dr. Zlatibor Lončar will have a lot of work (Fig.11)?

Surely. His duty is the most difficult and responsible in healthcare but he solves problems quickly and purposefully. During his first mandate, I visited him and suggested to him that we revitalize clinical autopsies (which were neglected) and obtain data on how many health institutions in Serbia perform autopsied. Based on that, by comparing clinical and autopsy diagnoses, i.e. their (dis)agreement, we shall come to a conclusion about the values of our relevant institutions.

Fig. 11 Prof. Dr. Zlatibor Lončar, surgeon, Minister of Health of the Republic of Serbia

At the same time, I added that this problem is perhaps the “tenth hole in his pipe” because there are always urgent matters. I warned him also that this could create odium against him by

многих болесника да добију успешне иновативне лекове или лекове против ретких болести, који су спасоносни али страховито коштају. Како се то у Србији решава? То је у Србији успешно решила проф. др Сања Радојевић Шкодрић, патолог и нефропатолог, директор

Републичког фонда за здравствено осигурање (РФЗО) (Сл.12) Нашла је средства, сагледала суштину проблема и учинила праве решавајуће кораке. Прочитајте њене добро документоване интервјуе у „Политици“.

Сл. 12 Проф. др Сања Радојевић Шкодрић, патолог и нефропатолог, директор

(РФЗО).

less capable managers and institutions. He answered: “You will receive all the data in 8 days”. I replied in disbelief - then we made a deal? (“Audience” lasted only 15 minutes!).

In exactly 8 days, I received data on all health institutions in Serbia where patients are treated, how many autopsies there are and how many (in)correct clinical diagnoses there are. This was of great importance for improving the quality of our clinical diagnostics and treatment. We wrote two important papers about what was agreed, which are cited under numbers 5 and 6 in the references of this interview.

In poorer countries, it is a big problem for many patients to get innovative drugs or drugs against rare diseases, which are life-saving but terribly expensive. How is it solved in Serbia?

This problems in Serbia were solved by Prof. Dr. Sanja Radojević Škodrić, pathologist and nephropathologist, director of the Republic Health Insurance Fund (Fig.12). She found the means. She saw the essence of the problem and took the right steps to solve it. Read her well-documented interviews in Newspaper ‘’Politika’’.

Постоје извесне предрасуде у вези с хирурзима. Историјски, сврставани су уз бербере, тј. нису сматрани лекарима. Сада им се, наравно, признаје

неколико сати или дана по рођењу. Међутим, амерички кардиохирург William Norwood је ге-

Сл. 13 William I. Norwood (1941-2020),

нијално смислио и спектакуларно остварио троделну па-

лијативну операцију, којима се успоставља нормална коронарна, системска и плућна циркулација ове новорођенчади

Fig. 14

Fig. 12 Prof. Dr Sanja Radojević Škodrić, pathologist and nephropathologist, director of the Republic Fund for Health Insurance of Serbia.

There are certain prejudices about surgeons. Historically, they were classified with the berbers, i.e. they were not considered doctors. Now, of course, they are recognized as necessary experts, but sometimes they are denied that they can be also scientists. Can you clarify that for us?

I will provide you with one striking proof that the surgeons can be also scientists and then judge for yourself. There is one of the most severe and deadly congenital heart defect - Syndrome of hypoplasia (congenital underdevelopment) of the left heart, i.e. left ventricle and aorta7,8. Such newborns die a few hours or days after birth. However, the American cardiac

Fig. 13 William I. Norwood (1941-2020) an American heart surgeon

surgeon William Norwood ingeniously devised and spectacularly performed a three-part palliative operation, which restores normal coronary, systemic and pulmonary circulation to these newborns and infants, so that they experience adulthood! On the diagrammatic portrayals of the variants of this syndrome (Fig.14,15) it can be seen that all the blood from the right ventricle cannot normally

Diagrammatic portrayal of congenital heart defect (CHD)Syndrome of hypoplasia of the left heart (left ventricle and ascending aorta) due to isolated atresia of aortic opening

Fig. 15

Diagrammatic portrayal of CHD syndrome of hypoplastic left heart because of atresia of aortic opening and mitral orifice. The smallest blind left ventricle in cardiology V.Kanjuh

Гране плућне

се

од стабла плућне артерије. На тај начин се ствара нова аорта, која излази из десне коморе за системску циркулацију и даје коронарне артерије за срце. Прави се преграда (baffle) у десној преткомори, тако да се она подели у горњи и доњи део. Оксигенисана крв из леве преткоморе одлази комуникацијом

доњи део десне преткоморе и, затим, кроз трикуспидно ушће у десну комору. Из горњег дела десне преткоморе, у који се уливају горња

flow through the lungs to the left ventricle due to its hypoplasia. The blood remains in the lungs and causes fatal pulmonary edema. The diagrammatic portrayals of the three-part operation shows how it was successfully done by W. Norwood (Fig.16)

In medicine, a doctor must do no harm to the patients (Primum non nocere = The primary thing is to do no harm), remove pain (Dolorem sedare opus divinum est = Remove pain - it is a divine work) and “a doctor is one who can heal the patient”which surgeons also do.

Сл/ Fig. 16 Схема Norwood-ове

Looking from top to bottom: The hypoplastic ascending aorta is surgically joined to the pulmonary artery trunk. The patent ductus arteriosus is removed as well as the branches of the pulmonary trunk. In this way, a new aorta is created, which comes out of the right ventricle, for the systemic circulation, giving also coronary arteries. Then, a partition (baffle) is made in the right atrium, so that it is divided into an upper and a lower part. Oxygenated blood from the left atrium goes by communication to the lower part of the right atrium, and flows into the right ventricle through the tricuspid orifice. From the upper part of the right atrium, into which the superior and inferior vena cava flow, blood goes directly to the lungs through communications with the right branch of the pulmonary artery and a special conduit with the left branch of the pulmonary artery. In this way, all the venous blood goes to the lungs to be oxygenated. It is forced by the passive systemic venous pressure, (which takes over the function of the right ventricle)

Diagrammatic portrayal of Norwood’s threepart palliative operations to resolve the Syndrome of hypoplasia of the left heart

You were in the USA for a total of about 3 years, with the pioneer and world-class cardiopathologist Prof. Dr. Jesse E. Edwards (JEE). You returned to your Serbia because of your patriotism. What are the results of your stay in USA?

струку из прве и

руке. Амерички лекари – научници

сам Едвардсову Кардиопатолошку школу код нас и створио српску Школу кардиопатологије на Медицинском факултету у Београду као и Музеј урођених срчаних мана у његовом Институту за патологију са 1500

обдукованих случајева од 1964. (са својим Истраживачким тимом). Написан је велики број значајних научних радова, одбрањене су многе докторске тезе и публиковани бројни уџбеници за редовну и последипломску наставу из кардиологије и патологије.

JEE (Сл.17,18,19) је постао

I learned well the cardiopathology at the best place and from the right teacher. American doctors - scientists are the best people I have met in my life. I transferred the Edwards School of Cardiopathology in my Serbia and created the Serbian School of Cardiopathology at the Faculty of Medicine in Belgrade and also the Museum of Congenital Heart Defects at its Institute of Pathology (with 1500 autopsied cases) since 1964 (with my Research Team). A large number of significant scientific papers were written, many doctoral theses were defended and numerous textbooks for regular and post-graduate courses in cardiology and pathology were published.

Сл/ Fig.17 Проф. др Jesse E. Edwards (1911-2008),

JEE (Fig.17,18,19) became a foreign member of SASA and his son Brooks Edwards, from the Mayo Clinic, USA, is a foreign member of my Board for Cardiovascular Pathology of SASA. American ND Wong, prominent US cardioepidemiologist, teaches every year at my ECPD International Summer School of Cardiology in Bečići (Splendid Hotel) in Monte Negro. Our cardiologists do not miss the American congresses of cardiologists.

Prof. Dr Jesse E. Edwards (1911-2008), American, foreign member of the SASA, pionir and lider of world cardiac pathology.

Сл/ Fig. 18 Jesse E. Edwards и Владимир Кањух у Рочестеру, Минесота, САД 1988. (позади је споменик браћи Mayo)

Jesse E. Edwards and Vladimir Kanjuh in Rochester, Minn., USA, 1988. (behind is the monument of Brothers Mayo)

Створен је Огранак за Србију и Републику Српску Америчког колеџа кардиологије (М. Недељковић, Д. Вулић, Б. Белеслин), који наизменично сваке године одржава састанке у Србији и Српској, на које долазе врхунски амерички кардиолози. Добра сарадња са Американцима се, дакле, наставља.

Српски народ (насупрот и мањим народима у окружењу) још нема своју комплетну општу националну енциклопедију. Ви сте од почетка члан њеног Уређивачког одбора и руководилац Стручне редакције за медицину,

медицину и фармацију. Од 2022. и потпредседник Уређивачког одбора, одговоран за природне науке. Зашто се овај национално значајан и стратешки

научни пројекат Србије тако споро реализује?

Рад на Српској општој националној енциклопедији је

покренуо проф. др Радош Љушић, историчар, преко Демократске странке Србије и тадашњег председника Државе

Војислава Коштунице. Народна скупштина је изгласала

Закон о Српској енциклопедији, којим је одредила да

је пишу САНУ и Матица српска, а штампа Завод за уџбенике у Београду. Такође, одредила је буџет за рад и штампање Енциклопедије

Сл/ Fig. 19 Горе: JEE и В.К у Jesse E. Edwards Registry of Cardiovascular Disease, St.Paul, 1985. Доле: В.К. приказује JEE гумени модел F. Torrent-Guaspовог срца (миокард

Rochester, Mayo Clinic, 2005.

Above: JEE and VK, at Jesse E. Edwards Registry of Cardiovascular Disease, St.Paul, 1985. Below:

VK is presenting to JEE the rubber model of F.Torrent-Guasp’s heart (ventricular myocardium as an open myocardial band between the roots of pulmonary artery and aorta), Rochester, Mayo Clinic, 2005 (the last meeting – after 43 years of collaboration)

The Branch for Serbia and Republic of Srpska of the American College of Cardiology was created (M. Nedeljković, D. Vulić, B. Beleslin), which alternately holds meetings every year in Serbia and Republic of Srpska, attended by top American cardiologists. Therefore, the good cooperation with the Americans continues.

The Serbian nation (as opposed to smaller nations in the surrounding area) still does not have its own complete general national Encyclopedia. From the beginning, you have been a member of its Editorial Board and head Redaction for Medicine, Dentistry, Veterinary Medicine and Pharmacy. From 2022, vice president of the Editorial Board responsible for natural sciences. Why is this nationally important and strategic scientific project of Serbia being implemented so slowly?

The work on the Serbian general national encyclopedia was initiated by Prof. Dr. Radoš Ljušić, historian, through the Democratic Party of Serbia and the then president of the State Vojislav Koštunica. The National Assembly passed the Law on the Serbian Encyclopedia and decreed that it be written by SASA and Matica Srpska and printed by the Textbook Institute in Belgrade. It also determined the budget for the work and printing of the Encyclopedia, as well as the monthly fee for the members of the Editorial Board in the amount of the average monthly income of citizens of Serbia.

The Encyclopedia was successfully managed by the historian, academician Čedomir Popov until his death, and since then it has been also successfully managed by Prof. Dr. Dragan Stanić, president of Matica Srpska (Figs.20,21)

At a promotion of the Encyclopedia books in Novi Sad in 2022, the Bishop of Bačka Dr. Irinej Bulović said: “...the Serbian Encyclopedia represents

тадашњи

До сада смо, ипак, штампали пет вредних књига Енциклопедије (Сл.22). Успешан већи рад је био немогућ. Ја сам се изјаснио да ћу радити из ината, бесплатно, док су остали инсистирали да

се испуњава Закон о финансирању Енцикопедије. Очигледно, неко, на антисрпској основи, не жели да и српски народ добије своју енциклопедију!

Fig. 21 Prof. Dr. Dragan Stanić, President of Matica Srpska in Novi Sad, the current president of the Editorial Board of the Serbian Encyclopedia

a spiritual struggle for our survival” and the of that time mayor of Novi Sad Miloš Vučević…: “The Encyclopedia is of immeasurable national importance‘’. The financier, however, contrary to the Law, does not pay the necessary funds for the work and printing of the Encyclopedia, and from the regular monthly fees paid to the members of the Editorial Board (only for one month in the last ten years). So far, however, we have printed 5 valuable books of the Encyclopedia (Fig.22). Successful larger work was impossible. I declared that I would work for free out of spite, while the others insisted that the Encyclopedia Financing Law be fulfilled. Someone, on an anti-Serbian basis, does not want the Serbian people to get their own Encyclopedia!

Има извесних проблема у вредновању резултата научног рада?

Поред првенствене оцене квалитета научног рада, уве-

Fig. 22 Five printed books of the Serbian Еncyclopedia

There are certain problems in evaluating the results of scientific work?

In addition to the primary assessment of the quality of scientific work, numerous quantitative parameters have been introduced, which are useful.

Хиршов индекс (H indeks) (Сл.23) показаује квантитативне научне успехе истраживача. ‘’Истовремено, узима у обзир како научну продукткивност истраживача, мерену бројем објављених радова, тако и утицај, мерено бројем цитата тих радова у другим радовима. H indeks се израчунава на основу броја објављених радова и цитираности тих радова у радовима других истраживача’’.

На пример: H indeks 10 значи да истраживач има 10 радо-

ва цитираних најмање 10 пута. Научник који има висок H indeks је плодан писац, његови радови се читају и цитирају.

Међутим, често се појављује погрешан закључак да су научници са већим H indeks-ом аутоматски бољи научници

Fig. 23 Jorge Hirsch, Argentine and American physicist in San Diego, author of the Hirsch Index (H – index)

Hirsch index (H index) (Fig.23) it shows the researcher’s quantitative scientific achievements. ‘’At the same time, it takes into account both the scientific productivity of the researcher, measured by the number of published papers, and the impact, measured by the number of citations of those papers in other papers. The H index is calculated on the basis of the number of published works and the citation of those works in the works of other researchers’’. For example: H index 10 means that the researcher has 10 papers cited at least 10 times. A scientist who has a high H index is a prolific writer, his papers are read and cited.

However, there is often a misconception that scientists with a higher H-index are automatically better scientists than those with a lower H-index. Primary, however, is the quality of scientific work in relation to its quantity. In other words, a scientist with a low H index but with qualitatively significant scientific work is a better scientist than one with a high H index but without such work (Fig.24). Number of citations of scientific papers (Fig.25) is also often undeservedly highly valued. Citations should be distinguished on the basis of: (1) opinions, rec-

staf Сл/ Fig. 24 A.Einstein

A. Einstein has an H-index of 49 and “unknown” 120. Does this mean that “unknown’’ is better scientist than Einstein?

лекар који је само слао материјал за утврђивање нивоа холестерола у крви код одређених

болесника и ништа више. Њега

проглашавати за изузетног научника због великог броја таквих цитата је, свакако, неумесно.

Сл/Fig. 25 Академик Матија Бећковић, песник, окружен својим књигама („цитатима“).

Academician Matija Bećković, poet, surrounded by his books („citations“)

Сматрам да у укупном броју цитата треба раздвојити

поменуте две врсте цитата. Неки мисле да број цитата од ставова и сл. треба поделити са бројем аутора таквих ставова или да их треба једноставно игнорисати.

Прошла је година од страшне несреће у „Рибникару“ и селима Малом Орашју и Дубони. Како Ви те несрећне догађаје и реакције оцењујете, сагледавајући их

првенствено кроз научне чињенице? Пре свега, најдубље саучешће родитељима погинуле деце. У суштини, ради се о следећем. Људи верују да је Homo Sapiens (HS) идеално саграђен и перфектно функционише. Међутим, није тако. Свака структура и функција HS може бити генетски оштећена.

Очигледно је да су

хемијских материја, итд.

чак одузмемо живот другој особи.

То је чак познато и код резус

ће радије

гладни него да повуку ланац којим им се дотура храна али, истовремено, шаље болни електрични шок другом мајмуну. Дечак-убица нема урођену моралност и емпатију већ само јаку жељу да почини масовно спектакуларно убист-

во групе а да зато не буде кажњен. Генетски дефект сада истражују психијатри, неуропатолози и генетичари. Тешко је препознати такво дете чак и родитељима, неговатељи-

ма и учитељима. Шта ту може да се уради? Треба драстично смањити

људи који поседују

ommendations, guides, clinical studies of various institutions (regularly with a huge number of participants and a large number of citations) and the like from citations (2) of the works of small research groups, which wrote qualitatively good paper, i.e. a minor or major discovery in medicine, which had not been published until then in the world. It often takes years for these kinds of discoveries to be definitively recognized by the scientific community.

Example: a huge number of citations are received by a doctor who only sent material to determine the level of cholesterol in the blood of certain patients and nothing more. To declare him an exceptional scientist because of the huge number of such citations is certainly inappropriate.

I believe that in the total number of citations, the mentioned two types of citations should be separated. Some think that the number of citations from views, etc. should be divided by the number of authors of such views or that they should simply be ignored.

A year has passed since the terrible accident in Ribnikar Elementary School and the villages of Malo Orašje and Dubona. How do you evaluate those unfortunate events and reactions, looking at them primarily through scientific facts?

First of all, my deepest condolences to the parents of the killed children. Basically, it’s about the following. People believe that Homo Sapiens (HS) is ideally built and functions perfectly. However, it is not so. Every structure and function of HS can be genetically damaged. Our genome is constantly mutating due to radiation, viruses, chemicals, etc. It is obvious that part of the brain and its psychic sphere of the killer-boy were genetically damaged and that he was born as such. A certain degree of morality is innate and prevents us from doing evil or even taking the life of another person. This is even known in rhesus monkeys, who will rather stay hungry than pull the chain that brings food to them but at the same time sends a painful electric shock to another monkey. The killer-boy has no innate morality and empathy, but only a strong desire to commit mass spectacular murder of the group without being punished for it. The genetic defect is now being investigated by psychiatrists, neuropathologists and geneticists. It is difficult to recognize such a child even for parents, caregivers and teachers.

What can be done there? The number of people who own weapons should be drastically reduced. In the USA, they failed to do so because of the entrenched tradition of cowboys carrying guns in public. Also, guns are easy to buy in the USA. Serbia has done it successfully.

The National Assembly should pass a law according to which criminal irresponsibility lasts only until the age of 12 and not until the age of 14. Killer-boys between the ages of 12-14 mature rapidly in their insane hellish intent and rush to fulfill their irresistible murderous urge without criminal responsibility.

The child must not be taken to the shooting range, nor taught to shoot and hit. Weapons and ammunition should be kept in separate places inaccessible to children.

Schools should have security guards (she had one in Ribni-

Википедија

али са малим бројем убијених (Сл.26) Изнео сам суштину узрока несрећних догађаја, сагледану

научним чињеницама. Нећу улазити у оправдану озлојеђеност родитеља, немање разрађеног концепта реаговања код

великих несрећа, недовољну или неадекватну психосоцијалну помоћ и подршку, несналажење дела власти, непотребне оставке људи који нису криви, сензационализам штампе и

медија, контрапродуктивно страначко лешинарење, поларизацију, острашћеност, и слично.

Дечак-убица се доживотно смешта у затворску психијатријску установу.

Учињени страшни злочини су мотивисали многе љу-

де да траже враћање смртне казне. Сугеришем ТВ редакцијама да пронађу француски филм René Caillat-а ‘’Сви

смо ми убице’’ јер, не само да ће тада

(као

што је то био случај и самном)

постати противници смртне каз-

не. Разлог је, поред осталог, што

смо били саучесници у

много пута већ показало да су

били невини.

Fig. 26

kar, but he was also killed) and policemen, who will monitor the behavior of Elementary School students and check their bags for weapons.

The case in Ribnikar induced the case in the villages of Malo Orašje and Dubona. He was hailed on social media by similar would-be offenders. Its minor variants are attacks with the cold weapons (only available), which are carried in schoolbags. Cold weapons can be used to kill someone by surprise and wound the next person, but in that case further killing is usually prevented by the environment.

Will similar unfortunate events occur in the future? They will, but only if the quoted conditions are met - which will be rare. It will happen with cold weapons but with a small number of people killed (Fig.26)

I have presented the essence of the causes of unfortunate events, viewed with scientific facts. I will not go into the justified resentment of parents, the no less elaborated concept of responding to major accidents, insufficient or inadequate psycho-social help and support, some failure of the authorities, unnecessary resignations of people who are not guilty, sensationalism of the press and media, counterproductive party vultures, polarization, anger, and similarly.

The killer-boy is placed in a prison psychiatric institution for life.

The terrible crimes committed have motivated many people to seek the reinstatement of the death penalty. I suggest to the TV news to find the French film “We are all murderers” by René Caillat, because not only will it have the highest viewership in Serbia, but many (as was the case with me) will become opponents of the death penalty. The reason, among other things, is that we were complicit in the legal murder of some convicts, who have already been proven innocent many times.

Flowers and candles in front of the entrance to Vladislav Ribnikar Elementary School. A year of pain 03.05.2023.

Ускоро излази из штампе књига „Живот – Смрт –

Вечност“ интервјуера Милана Шарца. Упознати сте с њом, како је оцењујете?

Вашу књигу господине Шарац сам већ раније најавио у

одличном часопису „Medici.com“, који излази у Бањалуци.

Заиста је интересантно како на то питање гледају најпознатије личности у нашој земљи. Неки се плаше умирања али не и смрти. Најинтересантнији ми је одговор Ваше мајке, која је

Сл/ Fig. 27 Pablo Picasso.

Pablo Picasso. Self-portrait created a little less than a year before his death, under the title „Self-portrait facing death“

The book “Life - Death - Eternity” by interviewer Milan Šarac will soon be published. You are familiar with her, how do you rate her?

I already announced your book Mr. Šarac in the excellent magazine Medici.com, which is published in Banja Luka. It is really interesting how the most famous people in our country view this issue. Some fear dying but not death. The most interesting answer to me is the answer of your mother, who said: “Life, how long it is, it is short”, which I can confirm at my age of 95.

For the sake of illustration, my wife and I (Figs. 27,28) have given our contributions in the announcement of the book, which have already been printed in Medici.com9

Bridgeman images

на земљи за потребе преживљавања на земљи, док су нам суштински проблеми васионе и живота тешко докучиви.

(1895 – 1925)

Моја супруга др Снежана Кањух је проблем релативизовала и сместила га у емотивну сферу (Сл./Fig.29,30,31,32). Цитирала је руског песника Сергеја Јесењина (који се убио) а рекао је: „Ни живети није најновије“. Такође, и грчког књижевника Никоса Казанцакиса, који је због свог романа “Последње Христово искушење“ имао проблем са Грчком православном црквом, која је забранила његову сахрану на православном гробљу. На брду са Млетачком тврђавом у Хераклиону на Криту,

Dr Snežana Kanjuh

I have written (Figs.27,28) what current science thinks about it based on solid evidence. Despite this, the question arises: how does anything exist at all, how a particle the size of a pinhead, charged with enormous energy, explodes (“Big Bang”) and creates the great material universe , whom we cannot imagine as neither limited nor infinite. An even bigger question is how life was created from inanimate matter. At the same time, some life reactions are so subtle and intelligently designed that one wonders how it is possible for all of this to happen by itself during evolution. I think that our brain was created by evolution on earth for survival purposes on earth, while the essential problems of the universe and life are hard to fathom.

Сл. 31 Грчки романсијер Nikos Kazantzakis (1883 – 1957)

Сл. 32 Изоловани гроб Nikosa Kazantzakisа на брду са венцијанском тврђавом у Хераклиону на Криту, са епитафом: Не надам се ничему. Не бојим се ничега. Ја сам слободан (Δεν ελπίζω τίποτα. Δε

My wife, Dr. Snežana Kanjuh, relativized the problem and placed it in the emotional sphere (Figs.29,30,31,32). She quoted the Russian poet Sergei Yesenin (who committed suicide) and said: “Even living is not the latest thing”. Also, the Greek novelist Nikos Kazantsakis, who because of his novel “The Last Temptation of Christ” had a problem with the Greek Orthodox Church, which forbade his burial in the Orthodox cemetery. On the hill with the Venetian fortress in Heraklion, Crete, on his isolated grave, Kazantsakis asked to be written: ‘’I hope for nothing. I’m not afraid of anything. I am free’’

Fig. 32 The isolated tomb of Nikos Kazantzakis on the hill with the Venetian fortress in Heraklion, Crete, with the epitaph: I hope for nothing. I’m not afraid of anything. I am free (Δεν ελπίζω τίποτα. Δε φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος)

Finally, any short message?

It is normal that in the country there is a position and an opposition, won by elections. Opposition criticizes the position, and fighting for a change of government. But no one has the right to fight against his own State, that is to be a traitor, sow hatred and prepare the Second Civil War in Serbia, because a Serb must never kill a Serb10,11 .

Therefore, it must not happen, on the one hand: “You don’t need to torture, just a bullet in the back of the head and it’s over” and, on the other hand: “Put it under the letter S, i.e. “scare” or, in practice, slaughter, so that fear enters the bones of others and paralyzes them.

May Mr. Šarac, let me tell you an anecdote about you, so that we can end this interview on a brighter note? You can always meet Mr. Šarac in Knez-Mihailova Street Сл/

Fig. 29 Др Снежана

30

Fig. 30 Russian poet Sergei Yesenin (1895 – 1925)

Fig. 31 Greek novelist Nikos Kazantzakis (1883 – 1957)

I1Info

Када смо сели за

сто, Шарац, попут Тарзана у филмовима: Tarzan – Jane, удари себе у груди и каже Serbia а управи прст на прву студент-

кињу и каже United States. Она то потврди. То исто учини и са другом студенткињом (која је била Американка кинеског порекла) и каже јој China. Она му одговори: Не и ја сам United States. Шарац се окрене

бих се заклео да је Кинескиња“.

ЛИТЕРАТУРА / REFERENCES

in Belgrade, walking alone or with a lady (“hungry and without money”). The actor Zoran Radmilović met him like that once, apologized to him in front of the lady for not paying back some (fictional!) debt and then gave him money, i.e. returned the “debt” (so that he could take his lady to lunch).

My wife and I once took two Harvard students (who came to Belgrade to organize a concert of Harvard students in Kolarac) to lunch at the French restaurant “Moliere”. We met Šarac, so we invited him to lunch. Along the way, I ask Šarac if he knows English because of the conversation with the female students. Knows. When we sat down at the table, Šarac, like Tarzan in the movie: Tarzan - Jane, hit his chest and said Serbia and pointed his finger at the first female student and said United States. She confirmed it. He did the same with another female student (who was Chinese-American) and called her China. She answered him: No, I am also United States. Šarac turned to me, his eyes wide and said: “By God, I could have sworn she was Chinese”.

1. Karikó K, Buckstein M, Ni H, Weissman D. Suppression of RNA recognition by Toll-like receptors: the impact of nucleoside modification and the evolutionary origin of RNA. Immunity 2005; 23 (2): 165—75. (KLJUČNA REFERENCA ZA DOBIJANJE NOBELOVE NAGRADE).

2. Karikó Katalin. Breaking Through: My Life in Sciences. Publicher: Crown Publishing Group (NY).pp 1-336, 2023.

3. Кањух В. Поглед патолога на COVID-19. Етио-патогенеза, природа вируса, вакцине и имунолошка одбрана, Каталин Карикo и Нобелова награда, пато-морфолошке лезије. Summary in English. Монографија САНУ ‘’COVID-19 пандемија: Поруке, нова сазнања и дилеме’’. Уред. академици Н.Лалић и М.Чолић. Изд. САНУ: Научни скупови књ.CCIX, Одељ. мед. наука књ. 12. Београд, 2022, стр. 31 – 64.

4. Kanjuh V. The Pathologist’s View of Covid-19. Etio-Pathogenesis, Nature of Virus, Vaccines and Immunological Defense, Katalin Karikó and the Nobel Prize, Patho-Morphological Lesions. Сажетак на српском. Medici.com (Banja Luka, R.S) 2022; XIX (113): 68-80.

5. Kanjuh V, Lončar Z. Pledoaje za revitalizaciju kliničkih obdukcija. Prvi deo: Opšti pregled.(Rezime na engleskom). Medici.com (Banja Luka, RS) 2019; XVI (96): 78-83.

6. Kanjuh V, Lončar Z. Pledoaje za revitalizaciju kliničkih obdukcija. Drugi deo: Broj obdukovanih u odnosu na broj umrlih bolesnika u zdravstvenim ustanovama i stepen (ne)saglasnosti kliničke i obdukcione dijagnoze 2001. u Beogradu i 2018. u Srbiji. Medici. com (Banja Luka, RS) 2020; XVII (97):82 -7 + rezime na engleskom jeziku str.7.

7. Kanjuh V, Radojević Škodrić S, Lalić NM, Deljanin Ilić M, Antonijević N, Kočica M. Sindrom hipoplazije levog srca: Izolovana atrezija aortnog otvora // Hypoplastic left heart syndrome (HLHS): Isolated atresia of the aortic opening. Bilingvalni rad. Balneoclimatologia. Aktuelnosti u kardiologiji. Niš, Srbija 2023; 47 (1): 3-27.

8. Kanjuh V, Gojković Bukarica Lj, Beleslin B, Ristić A, Antonijević N, Zdravković M. Sindrom hipoplazije levog srca: Najteži oblik: Atrezija otvora aorte udružena s atrezijom mitralnog ušća // Hypoplastic left heart syndrome (HLHS): The most severe form: Atresia of the aortic opening associated with atresia of the mitral orifice. Balneoclimatologia. Aktuelnosti u kardiologiji. Niš, Srbija 2023; 47 (3):9-31.

9. Кањух В, Кањух С, Пушац М. Живот, смрт, вечност //Kanjuh V, Kanjuh S, Pušac M.’’Life, Death, Eternity’’ (билингвални српскоенглески рад). Medici.com (Banja Luka, RS) 2021; XVIII (108): 76-80. Кањух В (Kanjuh V) I део (First part), стр., pp 76-79; Кањух С (Kanjuh S) II део (Second part) стр.,pp 79-80. Два прилога за књигу Милана Шарца, редитеља – сценаристе и афористичара ‘’Живот, смрт, вечност’’. Београд, 2024. (In Press). Two contributions for the book of Milan Šarac, Director – Screenwriter and Aphorist ’’Life, Death, Eternity’’. Belgrade, 2024. (In press).

10. Интервју: Проф.др Владимир Кањух, најстарији

Милан Шарац.Комплетан интервју у

више

не сме

убија

(politika.rs). 11. Академик Владимир Кањух за ‘’Политику’’. Нико нема право да се бори против сопстевене Државе. Дневни лист ‘’Политика’’. Београд, четвртак 30.мај 2024. Број 39689, година CXXI, стр.7 (Политика/Друштво). Од 30.маја 2024. је и на Pres klipingu САНУ.

12. Ristanović E. Povodom velikog jubileja: Nakon 20 godina trajanja časopisa ’’Medici.com’’. Medici.com (Banja Luka, R.Srpska) 2024; XXI (121):9-11.

13. Pušac V. ’’Medici.com’’, 15.3.2024. godine. Osvrt na jubilej 20 godina sa vama. Medici.com (Banja Luka, R.Srpska) 2024; XXI (122):18-20.

Ministar odbrane Bratislav Gašić prisustvovao je svečanom obeležavanju 15 godina postojanja i rada Medicinskog fakulteta

VMA Univerziteta odbrane, u amfiteatru Vojnomedicinske akademije. Obraćajući se prisutnima, ministar Gašić je istakao da je unapređenje obrazovanja vojnih lekara na Medicinskom fakultetu

VMA od izuzetnog značaja za budućnost vojnog zdravstva.

- U Ministarstvu odbrane i meni, kao ministru, imaćete stabilan oslonac i bezuslovnu podršku vašoj posvećenosti obrazovanju i zdravstvenoj zaštiti, kao i za razvoj i napredak fakulteta i struke u celini – istakao je ministar Gašić čestitajući profesorima, kadetima i osoblju jubilej.

Ministar odbrane rekao je da mu je čast da među prvim aktivnostima od preuzimanja dužnosti prisustvuje obeležavanju značajnog jubileja Dana Medicinskog fakulteta Vojnomedicinske akademije.

- Ovo nije moj prvi susret sa vama, ni prvo upoznavanje sa vašim radom. Ponosan sam zbog privilegije da je upravo za vreme mog prethodnog mandata na čelu ovog ministarstva, 2015. godine, promovisana prva klasa kadeta u sanitetske oficire Vojske Srbije. Vojni sanitet u Srbiji ima bogatu tradiciju i istoriju dugu skoro dva veka. Tokom Balkanskih ratova, Prvog i Drugog svetskog rata, vojni sanitet je imao ključnu ulogu u lečenju vojnika i održavanju njihove borbene gotovosti – naglasio je ministar Gašić.

On je rekao da danas Medicinski fakultet VMA ima značajan uticaj na sistem odbrane Srbije, pružajući kvalitetnu obuku budućim vojnim lekarima i osoblju, kao i vrhunsku zdravstvenu zaštitu vojnicima i civilima.

- Vojnomedicinska akademija igra bitnu ulogu u istraživanju i razvoju medicinskih tehnologija i procedura koje su od značaja za vojsku. Medicinski fakultet Vojnomedicinske akademije je ključni institut koji obezbeđuje kvalifikovano medicinsko osoblje i napredne zdravstvene usluge za potrebe odbrane Republike Srbije - rekao je ministar odbrane, ističući da su od 2009. godine, kada je upisana prva klasa kadeta, iz Medicinskog fakulteta Vojnomedicinske akademije izašla 73 doktora nauka, 770 zdravstvenih specijalizanata, a integrisane akademske studije završio je 221 kadet.

Medicinski fakultet VMA, 24. 5. 2024.

Jubilej - 15 godina postojanja

Ministar Gašić je dodao da srpski vojni lekari daju veliki doprinos ugledu Srbije u međunarodnoj zajednici, kroz učešće u mirovnim misijama širom sveta, gde su prepoznati kao vrhunski stručnjaci.

Dekan Medicinskog fakulteta VMA prof. dr Sonja Marjanović podsetila je da su se u prvoj Vojnosanitetskoj školi, koja je formirana 1922. godine, odr-

žavali kursevi, namenjeni lekarima i apotekarima na odsluženju kadrovskog vojnog roka.

- Danas je Medicinski fakultet VMA Univerziteta odbrane ravnopravan član akademske zajednice medicinskih fakulteta. Zahvaljujući bezrezervnoj podršci Univerziteta odbrane, a takođe i podršci struktura u Ministarstvu odbrane, ostvarujemo plodonosnu međunarodnu i međuuniverzitetsku saradnju u oblasti obrazovanja i naučnoistraživačkog rada – rekla je dekan Marjanović i naglasila da su upravo mladi i kvalitetni ljudi, željni znanja i nauke, svetla budućnost koja će biti u službi sveopšteg zdravlja ljudi u našoj zemlji. Povodom obeležavanja Dana Medicinskog fakulteta, dekan Marjanović uručila je plaketu Medicinskog fakulteta Vojnomedicinskoj akademiji za uspešnu saradnju. Tom prilikom, uručene su i zahvalnice Vojnoj akademiji, Komandi za obuku, Fakultetu medicinskih nauka Univerziteta u Kragujevcu, kao i Medicinskom fakultetu Foča, Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Današnjoj svečanosti prisustvovali su ministarka prosvete Slavica Đukić Dejanović, državni sekretar u Ministarstvu zdravlja dr Mirsad Đerlek, pripadnici Ministarstva odbrane i Vojske Srbije, Ministarstva zdravlja, predstavnici obrazovnih institucija i brojni gosti.

кости у Норвеш-

и шта би на његовом гробу рекла. Анкин отац никада није доспео до очевог гроба

и умро је млад. Својим хуманим

у Макарској. Објавила је четири књиге

кратке прозе са плесним именима, „Валцер” (кандидат за награду града Београда, 2009), „Румба” (2011), „Танго” (2013) и „Блуз” 2017. године, па роман „Чекам те на страни десет” (добитник признања „Балкански јувелир” и кандидат за награду града Београда, 2020), збирку поезије „Љубав плиме и осеке” (кандидат за награду града Београда, 2021) и новелу „Због тебе тата” (2023). Публиковала је своје радове у књижевним часописима

Књига „Због тебе тата“ прим. др Анке Станојчић

Ова потресна књига говори о завету прим. др Анке Станојчић да посети гроб свога деде, Николе Сувајџића, који је преминуо градећи „Крвави пут“ у далекој Норвешкој, у логору „Корген” за време нацистичке окупације. Немачка врховна команда је донела одлуку да се из свих концентрационих логора издвоје снажни, млађи мушкарци, способни за рад, и депортују. Издвојено је 4.268 југословенских затвореника и послато у Норвешку. Страдало је око 3.000 заточеника, међу њима и Никола Сувајџић. Смрзао се у логору „Корген” 3. јануара 1943. године. После

са дединим сенима, руже и свеће на заједничкој

Kada se radi o problemima s mokrenjem, bilo da se radi o učestalom mokrenju danju koje je obično uzrokovano urinarnim infekcijama, bilo noću, što je obično prouzrokovano upalom i uvećavanjem prostate, bilo da se radi o otežanom ili nekontrolisanom mokrenju, tradicionalna biljna terapija za sve ove probleme ima odgovor.

Teško je reći koji od pomenutih problema je najgori, ali svakako možemo reći da je svaki od njih prava noćna mora i da je svaka pomoć u takvim situacijama svakako više nego dragocena; a priroda mnogima donese spas u vidu značajnog olakšanja tegoba, ili njihovog potpunog otklanjanja. Urinarne infekcije su sigurno jedan od najčešćih problema sa kojima se kad-tad u životu susrela velika većina čovečanstva. Osećaj pečenja pri mokrenju je gotovo nepodnošljiv i osobi se, zbog upaljene sluzokože kanala, stalno čini da ima nešto da izmokri, čak i kada je bešika sasvim prazna. Bakterijska infekcija, koja izaziva upalu je najčešće uzrokovana kontaminacijom ešerihijom koli, klebsielom, enterokokom ili proteus vulgaris i proteus mirabilis bakterijama. Malo je onih kod kojih je izlazio pesak, a pogoto onih koji su imali potrebu da im se plasira kateter, a da se nisu suočili sa nekom od pomenutih bakterija, samim tim i sa pomenutim problemima.

Što je najgore, te infekcije najčešće prelaze u hronične jer su pomenute bakterije postale rezistentne na gotovo sve antibiotike.

Međutim, i u ovakvim situacijama priroda nudi rešenje. Navešćemo primer iz naše prakse: Pošto smo se kroz našu dugogodišnju praksu u lečenju urinarnih infekcija lekovitim biljem uverili da biljna terapija velikom brzinom otklanja sve simptome urinarnih infekcija, ali i da kontrolni pregled urinokulture pokaže da su bakterije nestale. Mi smo se 1991. godine odlučili da to proverimo u potpuno objektivnim okolnostima, tako što je u Pokrajinskoj bolnici u Novom Sadu dr Miroslav Negrojević, tadašnji zamenik upravnika Klinike za urologiju te bolnice, davao naš čaj pacijentima koji su godinama bezuspešno lečeni od urinarnih infekcija i kod kojih je rezultat urinokulture pokazivao prisustvo >100 000 klica ešerihije koli (u nekim slučajevima, u društvu sa proteus vulgaris, a u nekima sa proteus mirabilis). Posle kori-

Problemi s mokrenjem i prirodna medicina

šćenja našega čaja, rezultat je bio za nevericu: Posle 21 dan korišćenja čaja, ešerihija je nestala u svim slučajevima, dok je u nekim slučajevima bilo potrebno samo 15 dana da bi urinokultura bila sterilna, a u nekima samo sedam dana. O tim ispitivanjima je za časopis “Eliksir” govorio i naš poznati toksikolog prof. Stanulović, pri čemu je rekao da bi trebalo da se nastavi s ispitivanjem tog čaja, pošto je pokazao potencijal da posluži kao zamena za antibiotike. Nažalost, ubrzo posle toga počeo je rat i sve što sa ratom ide i ostalo je na tome, do današnjih dana.

Kada govorimo o učestalom mokrenju noću ili otežanom mokrenju, koje je najčešće izazvano upalom i uvećanjem prostate, naša čajna mešavina za prostatu je pokazala da ne samo da se dramatično smanjuje broj ustajanja noću i da se značajno poboljšava jačina mlaza, nego se na snimcima pokazuje i da se značajno smanjuje prostata, a u nalazima se pokazuje da se smanjuje i PSA.

Kada se radi o urinarnoj inkontinenciji, mi smo u praksi imali brojne slučajeve sa potpuno drugačijom istorijom bolesti. Kod nekih se inkontinencija pojavila kao posledica operacije prostate (neki od takvih pacijenata, nisu mogli da odmaknu od kuće ni nekoliko stotina metara, uprkos pelenama), kod nekih je inkontinencija bila uzrokovana staračkim slabljenjem tonusa samog sfinktera, a kod nekih se radilo o samoj hipofizi, tj. smanjenim lučenjem antidiuretik hormona. Naravno, svaki od tih slučajeva zahteva poseban tretman i biljne mešavine se u velikoj meri razlikuju po sastavu, od slučaja do slučaja.

Potencijal lekovitog bilja je ogroman, ali za njegovu primenu je neophodno i ogromno iskustvo, jer sve zapisane karakteristike biljaka ne znače ništa bez onoga ko je proveo godine u praksi i dokazao da je ključ ne u poznavanju lekovitih sastojaka svake pojedinačne biljke, nego u kombinatorici onoga ko je kroz višedecenijsku

praksu došao do sposobnosti da razume tu vezu svakoga dela tela i njegove funkcije sa svakom pojedinačnom biljkom, kao i sa tačno određenim mešavinama. Određeni delovi tela vape za određenim biljkama, kao što telo vapi i za hranom, vodom i vazduhom.

www.ozdravite.com, gp@ozdravite.com

Telefoni: Srbija +381 65 43 819 43, BiH +387 66 355 310

Goran Poletan, fitoterapeut

Opština Savski venac je među najbližima od sedamnaest opština koje su u sastavu Grada Beograda i najbliža je da osvoji zvanje ekološke opštine. Ova opština u poslednjoj deceniji je u ogromnom delu izgradnje Beograda na vodi postala nova savremena opština. Ona se od reke Save prostire uzbrdnim Senjakom, Topčiderom, čuvenim Dedinjem, gde se nalaze Topčiderski i Hyde park sve do Banjice i Akademije VMA. Sa leve strane je zagrljena stadionom “Partizana”, “Crvene zvezde” i čuvenom Banjičkom šumom sve do Sportskog centra “Banjica” i putem za Avalu.

Opština Savski venac koja po mnogočemu posebno spada u opšti-

Rekreacija i preventiva

Sto aplauza za jedan rođendan

Piše: Marko Radoš

nu belih mantila (često se pominje da na njoj radi preko 40000 belih mantila) počevši od Centralne beogradske hitne pomoći, Kliničkog centra Srbije, Fakulteta medicine i veterine kao i najčuvenije VMA, odnosno bolnice „Dedinje“ i „Dragiša Mišović“ i četiri beogradska porodilišta. Vrlo često se ističe da je pola Srbije rođeno na opštini Savski venac.

Kada je u pitanju ZAVOD ZA ZDRAVSTVENU ZAŠTITU ŽELEZNICE SRBIJE opština Savski venac ima najbolju saradnju vezano za preventivu zdravlja i rekreativno turističke programe namenjene stanovništvu opštine a posebno trećem dobu. Bilo koja manifestacija koja se odvija na teritoriji opštine ili izletničkim turama u sastavu organizatora ili vodiča nalaze se i zdravstvene ekipe Zavoda za zdravstvenu zaštitu “Železnice Srbije”. Direktor ovog zavoda prim. dr Vlado Batinožić zajedno sa rukovodstvom opštine i Milošem Vidovićem, predsednikom opštine, Strahinjom Kukićem, predsednikom Skupštine opštine, imaju posebne saradničke odnose na zadovoljstvo stanovnika ekološke opštine. Program preventive se odvija više od pet godina a rekrea-

tivno edukativni izleti trećeg doba su po svojim programima vodeći u Gradu Beogradu.

Ovakva vrsta izleta širom Srbije (dvodnevni, trodnevni) se praktikuju od pre osam godina i toliko su popularni ne zato što ih finansira opština nego što su rezultat ostalih sadržaja koje opština priređuje za treće doba. „U okviru brige, odnosno prioriteta da život u trećem dobu učinimo boljim i kvalitetnijim Miloš Vidović, predsednik opštine, naglašava da cenimo sve što su oni uradili za nas i što i danas rade za svoju decu i unuke“.

Zato smo osnovali „Uslužni senior servis“ kako bismo sadržajnije realizovali brojne programe namenjene trećem dobu. Osim izleta, organizujemo krstarenje beogradskim rekama, obuku za korišćenje računara i pametnih telefona, školu plesa, jogu za starije, organizovanu nabavku karata za pozorište i muzeje, za bazene, za “Beo zoo-vrt”, za kurseve stranih jezika, a najzapaženije rezultate smo postigli na preventivnim pregledima u saradnji sa Zavodom na temu zdravlja...

Svi naši izletnici uobičajeno luksuznim autobusima obilaze turistička

Manastir Rača

mesta kao što su banje, planine, manastiri, tvrđave...

Na nedavni izlet na Taru sa dva autobusa (krajem maja) putovalo je sto izletnika. Prema našim anketama bili su izuzetno zadovoljni ukupnim sadržajima počevši od prevoza do smeštaja u luksuznom hotelu „Omorika“ i poseti manastiru Rača.

U sastavu opštinske ekipe na čelu sa Marijom Mirazčijev (autobus br. 1) i Bojanom Šarac (autobus br. 2) obavezni sastav brige za izletnike bila je i lekarska ekipa Zavoda za zdravstve-

nu zaštitu “Železnice Srbije”, dr Nikola Pandar, specijalizant radiologije u Zavodu, i omiljena uvažena Aleksandra Stojković, glavna sestra internog odeljenja Zavoda za zdravstvenu zaštitu “Železnice Srbije”. Glavna sestra nam je na naše pitanje kakvi su klijenti kao izletnici u zahtevima, sa posebnim pijetetom naglasila da su izletnici opštine Savski venac izuzetno posvećeni sadržajima i da koriste rekreativne prednosti prelepe Srbije i da sve naše ekipe imaju divno iskustvo. Među izletnicima je visok nivo fakultetski obrazovanih ljudi. Svi se uvažavamo i ponašamo kao porodica. Prisustvujete divnom primeru da naša Bojana Šarac, vodič autobusa br. 2, slavi svoj rođendan, svi smo čestitali, sto aplauza za jedan rođendan je dugo trajalo.

Tara je omiljeno izletište, zato je često i ponavljana, Hotel „Omorika“ sadrži bazen i najčuveniju trim stazu u bivšoj Jugoslaviji, koju je radila naša vojska. Klimatski uslovi i kvalitet vazduha prosto opijaju i uvek se sa žalom vraćamo, kaže Vesna Marković koja od svih izleta najviše voli Taru.

Drugi deo dana u povratku prema Beogradu, kad je poseta čuvenom manastiru Rača , vrlo često se oni koji ga prvi put posećuju osećaju znatno bogatijim.

Uskladu sa Zakonom o zdravstvenoj zaštiti („Službeni glasnik RS“, br. 25/19 i 92/23), pod stručnom greškom zdravstvenih radnika podrazumeva se nesavesno obavljanje zdravstvene delatnosti u vidu zanemarivanja profesionalnih dužnosti u pružanju zdravstvene zaštite, nepažnje ili propuštanja, odnosno nepridržavanja utvrđenih pravila struke i profesionalnih veština u pružanju zdravstvene zaštite, koje dovodi do povrede, oštećenja, pogoršanja zdravlja ili gubitka delova tela pacijenta.

Pored navedenog, Zakon o pravima pacijenata predviđa da pacijent koji pretrpi štetu zbog stručne greške zdravstvenog radnika ili zdravstvenog saradnika ima pravo na naknadu štete. Odgovornost zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika za stručnu grešku utvrđuje se u disciplinskom postupku pred nadležnim organom komore, u postupku redovne i vanredne provere kvaliteta stručnog rada, odnosno u drugim postupcima utvrđenim zakonom, dok pacijenti svoje pravo na naknadu štete ostvaruju u parničnom postupku koji se vodi pred nadležnim sudom.

Da bi pacijent uspeo u sudskom postupku, mora da dokaže postojanje uzročno-posledične veze između postupanja zdravstvenog radnika i štete koju je pretrpeo, tačnije, mora da dokaže da je zdravstveni radnik, prilikom njegovog lečenja, načinio lekarsku grešku. Najveću ulogu u dokazivanju stručne greške zdravstvenih radnika imaju sudski veštaci medicinske struke. U ovakvim sudskim postupcima, veštačenje se neretko poverava Sudsko-medicinskom odboru, sačinjenom od nekoliko lekara različitih specijalnosti koji, na osnovu neposrednog pregleda pacijenta i uvida u postojeću medicinsku dokumentaciju, daju mišljenje o zdravstvenom stanju pacijenta i ocenjuju da li je zdravstveni radnik datom prilikom postupao u skladu sa pravilima struke ili je, pak, zanemarivao profesionalne dužnosti i nesavesno obavljao zdravstvenu delatnost. Ukoliko se u sudskom postupku dokaže da je zdravstveni radnik prilikom lečenja pacijenta postupao protivno pravilima struke i da je načinio stručnu grešku, biće obavezan da pacijentu nadoknadi štetu koju je on zbog toga pretrpeo.

Primer iz sudske prakse: MEDICINSKO PRAVO - Naknada štete zbog lekarske greške

Med. sestra Aleksandra Stojković, Bojana Šarac vodić i dr Nikola Pandar

Pravo pacijenta na naknadu štete zbog lekarske greške

Kristina Đorđević, advokat, Beograd

Pacijent koji zbog stručne greške zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika, u ostvarivanju zdravstvene zaštite pretrpi štetu na svom telu ili pogoršanje zdravstvenog stanja, ima pravo na naknadu štete, prema opštim pravilima odgovornosti za štetu, koja se ne može unapred isključiti ili ograničiti.

Iz obrazloženja:

Odredbom člana 40. Zakona o zdravstvenoj zaštiti (“Službeni glasnik RS”, br. 107/05, 72/09 (drugi zakon), 88/10, 99/10, 57/11, 119/12) koji je važio u vreme nastanka štetnog događaja, odnosno u vreme operativnog lečenja tužilje, bilo je propisano da pacijent koji zbog stručne greške zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika, u ostvarivanju zdravstvene zaštite pretrpi štetu na svom telu ili se stručnom greškom prouzrokuje pogoršanje njegovog zdravstvenog stanja, ima pravo na naknadu štete, prema opštim pravilima odgovornosti za štetu te se pravo na naknadu štete ne može unapred isključiti ili ograničiti. U konkretnom slučaju, tužena zdravstvena ustanova odgovara prema standardu koji je određen pravilima medicinske nauke i struke, odnosno za posledicu intervencije, koja je nastala usled nestručnog i nepažljivog rada njenih radnika, dakle, za posledice koje se mogu pripisati u krivicu lekarima i drugom medicinskom osoblju, a koje nije bilo u skladu sa pravilima medicinske struke.

Kako iz nalaza i mišljenja veštaka sudsko-medicinskog odbora, dakle, komisijskog veštačenja proizlazi da se uzročno-posledična veza sa interven-

cijom koju je tužilja imala u KBC “Zemun” može povezati sa prethodnom intervencijom te kako je tom intervencijom otklonjen nedostatak prethodne intervencije, tako što su izvađene dve hirurške štrajfne koje su ostavljene prilikom prethodne intervencije kod tuženog, to građansko-pravna odgovornost tuženog u konkretnom slučaju postoji, jer je dokazano da postoji uzročno-posledična veza da u datim okolnostima lekari i zdravstveno osoblje medicinske ustanove nisu postupili onako kako je trebalo da postupe. Naime, iz izvedenih dokaza nesumnjivo je utvrđena odgovornost tuženog sudsko-medicinskim veštačenjem, odnosno iz izvedenih dokaza nesumnjivo proizlazi da su lekari i stručno osoblje - zaposleni kod tuženog, propustili da postupaju onako kako je trebalo da postupe po medicinskim pravilima i medicinskoj praksi te da postupanje lekara i medicinskog osoblja prilikom hirurške intervencije kod tužilje nije bilo po pravilima struke i sa pažnjom dobrih stručnjaka, jer su, nakon odstranjenja unutrašnjih genitalnih organa tužilje, zaboravljene dve hirurške gaze u donjem delu trbuha tužilje, zbog kojih je sve vreme trpela jake bolove i imala prateće pojave, koje su opisane, a koje nisu otklonjene ni ponovnim prijemom kod tuženog u periodu od 23.7 - 7.8.2012. godine, pri čemu je, prema podacima sa otpusne liste izdate od strane tuženog, ona otpuštena kući dobrog opšteg stanja i konstatacijom da je klinički ultrazvučni nalaz na otpustu zadovoljavajući te je i dalje osećala bolove, naglo gubila na težini, svakodnevno imala povišenu temperaturu

i jake bolove u donjem delu stomaka, da se kod tuženog bezuspešno javljala 24.9.2012. godine, 2.10.2012. godine i 20.10.2012. godine, te da je tek nakon prijema u ustanovu KBC Zemun, nakon operativnog zahvata, utvrđeno da to nisu tumorske promene, već dve krvlju natopljene gaze, odnosno dve štrajfne, zaboravljene prilikom izvršenog operativnog zahvata.

Pravilno je prvostepeni sud, primenom citirane odredbe člana 40. Zakona o zdravstvenoj zaštiti, važećoj u vreme nastanka štetnog događaja, i opšte odredbe ZOO o odgovornosti za štetu i to člana 170. - 172. ZOO odlučio kao u pobijanom delu. Naime, obaveza naknade štete koju pacijent pretrpi tokom lečenja u zakonodavstvu Srbije predviđena je zakonom koji reguliše zdravstvenu zaštitu, a ostvaruje se opštim pravnim režimom obligacionog prava. Ovo posebno imajući u vidu da je odredbom člana 197. stav 4. Zakona o zdravstvenoj zaštiti, važećoj u vreme nastanka štetnog događaja, propisano da se pod stručnom greškom u smislu ovog zakona podrazumeva nesavesno lečenje, odnosno zanemarivanje profesionalnih dužnosti u pružanju zdravstvene zaštite, odnosno nepridržavanje ili nepoznavanje utvrđenih pravila i profesionalnih veština u pružanju zdravstvene zaštite koja dovodi do narušavanja pogoršanja povrede, gubitka ili oštećenja zdravlja ili delova tela pacijenata, a što je ovde slučaj, imajući u vidu da je nesporno da je ostavljanje hirurških štrafni, odnosno gaza u telu tužilje koje su je u periodu od jula 2012. pa sve do operacije koja je izvršena 7.12.2012. godine, pravilo fizičke bolove i strah te dovele do umanjenja opšte životne aktivnosti.

(Presuda Apelacionog suda Gž 1678/18 od 22. februara 2019. godine – presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 25583/18 od 19. decembra 2017. godine) - Bilten Apelacionog suda u Beogradu, Broj 11/2020, Intermex, Beograd, Autor sentence: Jelena Stevanović, sudija Apelacionog suda u Beogradu

GODINA XII BROJ 117. JUN 2024.

Biće prikazana, po svom sadržaju, originalnim ilustracijama i opremljenosti, dva udžbenička remek dela savremene histologije i embriologije „HISTOLOGIJA i osnovna embriologija“ 2023. i „Osnovna i oralna HISTOLOGIJA I EMBRIOLOGIJA “ 2022 čiji je urednik, ilustrator i autor prof. dr Ivan Nikolić, redovni profesor histologije i embriologije Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišu. Udžbenici su posvećeni doajenu ćelijske biologije, histologije, i embriologije, čiji su originalni crteži velike umetničke vrednosti, prof. dr Radivoju Krstiću.

Ivan Nikolić je rođen 18. maja 1962. godine u Nišu. Magistarsku tezu „Dinamika razvoja i morfološke karakteristike interlobulusnih prostora jetre čoveka od embrionalnog perioda do desete godine života“ je odbranio 1992. godine, a doktorsku disertaciju „Neuroendokrine ćelije i peptidergična nervna vlakna humane jetre i žučne kese u embriofetusnom razvoju“ 1996. godine, na Medicinskom fakultetu u Nišu. U zvanje redovnog profesora je izabran 2010. godine. Autor je u preko 60 radova, objavljenih u celini u međunarodnim i domaćim naučnim časopisima, i u preko 70 radova, objavljenih u izvodu, referisanih na međunarodnim i domaćim naučnim skupovima. Usavršavao se iz oblasti stereologije i elektronske mikroskopije i bio je učesnik više naučnih projekata koje je finansiralo nadležno ministarstvo. Član je Evropskog društva za mikroskopiju i domaćih strukovnih udruženja. Autor je u 10 udžbenika i u šest praktikuma (na srpskom, engleskom i italijanskom jeziku), kao i u četiri poglavlja u udžbenicima i monografijama. Osim na Medicinskom fakultetu u Nišu, angažovan je u izvođenju nastave i na Medicinskom fakultetu VMA u Beo-

Prikaz i promocija univerzitetskih udžbenika Histologije i Embriologije 2023. I 2022. za studente medicine i stomatologije

Akademik V. Kanjuh

gradu i medicinskim fakultetima u Foči i Banja Luci. Bio je prodekan za nastavu Medicinskog fakulteta u Nišu, a sada je član Odbora za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija Republike Srbije, saradnik Odbora za kardiovaskularnu patologiju SANU i saradnik Istraživačkog tima akademika V. Kanjuha u njegovom naučnom projektu u SANU “Patološka morfologija i morfološko-kliničke korelacije u kardiovaskularnim bolestima (uključujući i istorijske aspekte)”, član Saveta Univerziteta u Nišu, predsednik Centra za unapređenje kvaliteta Medicinskog fakulteta i član Saveta Eparhije niške. Amaterski se bavi muzikom i slikarstvom.

Mikroskopsku građu ljudskog organizma proučava histologija – živa nauka, koja u sebe ugrađuje molekularnu biologiju i embriologiju. U svetlu moderne regenerativne medicine, koja podrazumeva i eksperimentalni rad, nezamislivo je bilo kakvo medicinsko tumačenje bez detaljnog poznavanja histologije.

Prvo izdanje udžbenika “HISTOLOGIJA i osnovna embriologija” predstavlja jedinstveno remek delo o modernoj histologiji. Sveobuhvatan, bogato ilustrovan udžbenik, sa svojevrsnim atlasom, koji pruža uvid u najnovija dostignuća u oblasti ćelije, tkiva, organa i sestema organa, uključujući i klinički značaj i osnovne podatke iz embriologije. Ovo izdanje je objavljeno 2023. godine, u izdanju izdavačke kuće “Data status” iz Beograda (suizdavači su Univerzitet u Nišu, medicinski fakulteti u Banjaluci i Foči, u tiražu od 1000 primeraka. Udžbenik je na najvišem nivou tehničke opremljenosti, u koloru, napisan na 571 stranici, a sadrži 570 crteža, 23 makroskopske i 488 mikroskopskih fotografija, 57 transmisionih i skening elektronomikrografija, četiri NMR i ultrazvučna nalaza, pet šema, 35 tabela i tri dijagrama. Udžbenik je namenjen, pre svega, studentima integrisanih akademskih studija medicine, ali ga mogu koristiti i studenti srodnih naučnih disciplina.

Fotografija korice udžbenika “Histologija i osnovna embriologija”, 2023.

Recenzenti ovog udžbenika su akademici SANU Vladimir Bumbaširević, Vladimir Kanjuh i Miodrag Čolić, kao i prof. dr Radoslav Gajanin.

Glavni autori ovog udžbenika su naši eminentni profesori sa dugogodišnjim pedagoškim i naučnoistraživačkim iskustvom: prof. dr Ivan Nikolić, sa Medicinskog fakulteta Univerziteta u Nišu, prof.

Elektronomikrogram autofagolizozoma

Fotografija prof. dr Ivana Nikolića, urednika, autora i ilustratora oba udžbenika

Crtež citoskeleta – u citoplazmi se uočavaju vlaknaste strukture

Imunohistohemijsko bojenje na serotonin prikazuje dve EC ćelije u crevnim žlezdama rektuma čoveka

Diferencijalno obojene acidofilne (crveno) i bazofilne (plavo) endokrine ćelije distalnog dela adenohipofize

dr Vera Todorović, sa Medicinskog fakulteta Univerziteta u Zenici i prof. dr Vesna Lačković, sa Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Osim njih, autorski tim su činili i nastavnici sa medicinskih fakulteta u Nišu (prof. dr Stevo Najman, prof. dr Ivana Stojanović, prof. dr Vladimir Petrović, doc. dr Aleksandar Petrović, doc. dr Marko Jović) Beogradu (prof. dr Željka Tatomirović, prof. dr Milica Labudović Borović, prof. dr Miloš Bajčetić), Sarajevu (prof. dr Selma Aličelebić, prof. dr Esad Ćosović), Banja Luci (prof. dr Vesna Ljubojević, prof. dr Slaviša Đuričić), Podgorici (prof. dr Ljljana Vučković) i Foči (doc. dr Jelena Vladičić Mašić). Pored histologa i embriologa, pojedini autori su stručnjaci i iz drugih užih naučnih oblasti – genetike, kliničke citologije, biohemije, patologije, imunologije i interne medicine. Posle predgovora, zahvalnice i vodiča kroz udžbenik, uz preporuku kako savladati i prezentovati gradivo iz histologije i embriologije, sledi sadržaj 25 poglavlja: Histologija, osnovne histološke metode i mikroskopija, Ćelija, Osnovne karakteristike tkiva, organa i sistema organa, Opšta embriologija, Epitelno tkivo, Vezivno

tkivo (u pet poglavlja – Ćelija, ekstracelularni matriks, podela, embrionalno, rastresito, fibrozno, elastično i retikularno vezivno tkivo; Masno tkivo; Hrskavičavo tkivo; Koštano tkivo; Krv, koštana srž i hematopoeza), Mišićno tkivo, Nervno tkivo i nervni sistem, Oko – čulo vida, Uvo – čulo sluha i ravnoteže, Kardiovaskularni i limfni vaskularni sistem, Imunski sistem i limfni organi, Endokrini sistem, Respiratorni sistem, Digestivni sistem (u tri poglavlja – Usna duplja; Alimentarni kanal – jednjak, želudac, tanko i debelo crevo; Jetra, žučni putevi, žučna kesa i pankreas), Urinarni sistem, Muški i ženski reproduktivni sistem, Koža i Dojke. Iza svakog poglavlja se nalazi osnovna literatura, sa ukupno preko 500 referenci i pitanja iz teorijskog (166) i praktičnog (100) dela gradiva. Na kraju udžbenika je indeks pojmova i odgovori na pitanja sa kratkim obrazloženjem.

Gradivo je obogaćeno najnovijim podacima, napisano jasnim stilom i bogato ilustrovano. U svakom poglavlju, koja su razvrstana po didaktičkim celinama i poređana logičnim redosledom, razlikuje se osnovni tekst, namenjen studentima za pripremu ispita, koji sadrži sve neophodne činjenice za razumevanje složene mikroskopske građe ćelija, tkiva i organa. Osim osnovnog, postoje i tekstovi napisani sitnijim slovima na podlogama različitih boja. Na sivoj su istaknute činjenice za one koji žele više da znaju, a sadrže najnovija dostignuća u svim oblastima, sa molekularnog nivoa razmatranja, imunohistohemijske markere za identifikaciju različitih ćelija, elektronsku mikroskopiju i sl. Na narandžastoj podlozi su dodatna objašnjenja iz fiziologije, na plavoj je opisan klinički značaj, a na zelenoj zanimljivosti iz istorije medicine. Osnovni procesi iz opšte embriologije, histogeneze i organogeneze su napisani na žutoj osnovi. Posebnu vrednost udžbeniku daju originalni, ručno izrađeni crteži histoloških struktura, po ideji ilustratora - profesora Nikolića, obojeni u bojama klicinih listova (ektoderm plavo, endoderm žuto, a mezoderm crveno) od kojih se razvijaju, pa studenti prilikom savladavanja gradiva iz histologije dobijaju početnu informaciju o embrionalnom poreklu tih histoloških struktura. Originalnost udžbeniku daje i veliki broj mikroskopskih fotografija preparata obojenih klasičnom, histohemijskim i imunohistohemijskim metodama koje dodatno ističu pojedine tipove ćelija. Veliki broj ovih mikrofotografija, kao i drugih prikaza (makroskopskih, ultrazvučnih, elektronomikroskopskih) su iz kolekcije autora i

svedoče o njihovom bogatom iskustvu u naučnoistraživačkom radu.

Pored teksta u papirnatoj formi, udžbenik ima i elektronski dodatak u koji se ulazi unošenjem korisničkog koda, a koji sadrži detaljnije podatke u nekoj oblasti, dodatne mikroskopske fotografije, nova pitanja, novine koje su se u međuvremenu pojavile.

Fotografija korice udžbenika “Osnovna i oralna histologija i embriologija”, 2022.

Četvrto, izmenjeno i dopunjeno izdanje udžbenika „Osnovna i oralna HISTOLOGIJA I EMBRIOLOGIJA“ objavljeno je 2022. godine, u izdanju izdavačke kuće “Data status” iz Beograda, u tiražu od 1000 primeraka. Udžbenik je izuzetne tehničke opremeljenostii, A4 formata, na najkvalitetnijem papiru, u koloru, napisan na 486 stranica, a sadrži 523 crteža, 45 makroskopskih i 340 mikroskopskih fotografija, 40 transmisionih i skening elektronomikrografija, 7 NMR i ultrazvučnih nalaza, četiri šeme i 28 tabela.

Urednik i ilustrator je prof. dr Ivan Nikolić.

Analizirajući sadržaj udžbenika, u kojem su sveobuhvatno, ali i koncizno, na savremen način, iznesene sve neophodne činjenice iz oblasti, pre svega, histologije i embriologije usne duplje, povezane sa fiziološkim tumačenjima i klininičkim značajem, on će biti koristan kako za studente integrisanih akademskih studija, tako i za studente doktorskih akademskih studija i studente specijalističkih studija stomatologije. Didaktički pristup u ovom udžbeniku je sistematičan, ultramoderan i raskošan, jer su studentima detaljno locirane, opisane i ilustracijama potkrepljene, sve strukture o kojima se govori, pa oni

Crtež kardiomiocita

dobijaju jasan i savremen pregled gradiva – od mikroskopske anatomije, pa do molekularne biologije, kako u pogledu medicinske, tako i u pogledu stomatološke histologije i embriologije.

Recenzenti ovog udžbenika su naši akademici SANU: Vladimir Bumbaširević, Vladimir Kanjuh i Miodrag Čolić, dok je četvrti recenzent prof. dr Dragoslav Đukanović, stomatolog.

Glavni autori udžbenika su prof. dr Vera Todorović, prof. dr Ivan Nikolić i prof. dr Vesna Lačković. Zatim, nastavnici sa Medicinskog fakulteta u Nišu, iz užih naučnih oblasti stomatologije (Bolesti zuba, Oralna medicina, Ortopedija vilica i Dečja i preventivna stomatologija) prof. dr Nadica Mitić, prof. dr Ljiljana Kesić, prof. dr Julija Radojičić i doc. dr Olivera Tričković Janjić. Ostali autori su isti, kao u prethodno prikazanom udžbeniku.

Udžbenik je jedinstven, sveobuhvatan i bogato ilustrovan, čija specifičnost i originalnost se sastoji u tome da su, po prvi put, u jednoj knjizi sadržana osnovna znanja iz histologije i embriologije i detaljni podaci o najnovijim dostignućima iz histologije i embriologije orofacijalnog regiona, pre svega usne duplje, sa posebno istaknutim kliničkim značajem, za šta je izuzetan trud i posvećenost uložila prof. dr Vera Todorović.

Posle predgovora, zahvalnice, vodiča kroz organizaciju udžbenika i sadržaja, sledi 20 narednih poglavlja: Osnovne histološke metode i mikroskopija, Ćelija, Osnovne karakteristike tkiva, organa i sistema organa, Opšta embriologija, Epitelno tkivo, Vezivno tkivo, Krv, koštana srž i hematopoeza, Mišićno tkivo, Nervno tkivo i nervni sistem, Oko – čulo vida, Uvo – čulo sluha i ravnoteže, Kardiovaskularni i limfni vaskularni sistem, Imunski sistem i limfni organi, Endokrini sistem, Respiratorni sistem, Digestivni sistem – alimentarni kanal, Jetra, žučni putevi, žučna kesa i pankreas, Urinarni sistem, Muški i ženski reproduktivni sistem i Koža.

Poseban deo udžbenika, koji obrađuje orofacijalni region i usnu duplju, je od ukupno 35 poglavlja, sadržan u 15 sledećih poglavlja: Osnovne anatomske karakteristike glave i njenih kostiju i faringealni sistem, Temporomandibularni zglob, Usna duplja – opšte karakteristike i razvoj mekih tkiva lica, nosne i usne duplje i nepca, Oralna mukoza, Pljuvačne žlezde, Limfno tkivo usne duplje, Zubi i potporna tkiva zuba, Gleđ, Pulpo-dentinski kompleks, Cement, Periodoncijum –periodontalni ligament, Alveolarni nasta-

vak, Razvoj zuba, Nicanje i zamena zuba i Matične ćelije zuba.

Tekst svakog poglavlja, pored osnovnih, sadrži i tekstove napisane sitnijim slovima, na podlogama različitih boja.

Fotomikrografije, bilo one svetlosnomikroskopske ili elektronomikroskopske, su vrhunskog kvaliteta, a originalni ili modifikovani ručno urađeni crteži, tabele i šeme, jasni i pregledni. Na crtežima histoloških struktura, bojama koje su korišćene u embriologiji, predočeno je poreklo ćelija, tkiva i organa.

Iza svakog poglavlja se nalaze literatura (sa preko 700 referenci), teoretska (213) i praktična (69) pitanja. Na kraju udžbenika je indeks i odgovori na pitanja sa kratkim obrazloženjem.

Udžbenik sadrži elektronski dodatak.

Udžbenik “Osnovna i oralna HISTOLOGIJA I EMBRIOLOGIJA” je od stra-

ne Srpskog lekarskog društva, podružnice Niš, dobio nagradu za najbolju publikaciju u 2022. godini, u kategoriji udžbenka.

LITERATURA

Bumbaširević V. Izvod iz recenzije IV izdanja udžbenika “Osnovna i oralna histologija i embriologija” urednika Nikolić I., autora Todorović V, Nikolić I, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd, 2022.

Bumbaširević V. Izvod iz recenzije I izdanja udžbenika “Histologija i osnovna embriologija” urednika Nikolić I, autora Nikolić I, Todorović V, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd; Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, Medicinski fakultet u Foči Univerzitet Istočno Sarajevo, 2023.

Čolić M. Izvod iz recenzije IV izdanja udžbenika “Osnovna i oralna histologija i embriologija” urednika Nikolić I., autora Todorović V, Nikolić I, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd, 2022.

Čolić M. Izvod iz recenzije I izdanja udžbenika “Histologija i osnovna embriologija” urednika Nikolić I, autora Nikolić I, Todorović V, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd; Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, Medicinski fakultet u Foči Univerzitet Istočno Sarajevo, 2023.

Đukanović D.Izvod iz recenzije IV izdanja udžbenika “Osnovna i oralna histologija i embriologija” urednika Nikolić I., autora Todorović V, Nikolić I, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd, 2022.

Kanjuh V. Izvod iz recenzije IV izdanja udžbenika “Osnovna i oralna histologija i embriologija” urednika Nikolić I., autora Todorović V, Nikolić I, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd, 2022.

Kanjuh V. Izvod iz recenzije I izdanja udžbenika “Histologija i osnovna embriologija” urednika Nikolić I, autora Nikolić I, Todorović V, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd; Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet Univerziteta u Banjoj Luci, Medicinski fakultet u Foči Univerzitet Istočno Sarajevo, 2023.

Krstić R. Izvod iz mišljenja o IV izdanju udžbenika “Osnovna i oralna histologija i embriologija” urednika Nikolić I., autora Todorović V, Nikolić I, Lačković V. i sar. Data Status, Beograd, 2022.

Histološka građa jezika, na čijoj se površini nalaze končaste papile trnastog oblika (diferencijalno bojenje)

Crtež lica embriona u četvrtoj nedelji razvoja

Razvoi usne i nosne duplje, na sagitalnom preseku, embriona u 8. nedelji razvoja

Formiranje krunice zuba u stadijumu zvona

Od 1966. godine do danas u svetu je objavljeno 64 miliona naučnih članaka. Samo u 2022. godini publikovano je pet miliona članaka, s tim da se broj povećava preko 2% godišnje.

Internet je omogućio da se mnogi časopisi objavljuju u elektronskom obliku i da naučnik može naći članak koji ga interesuje u bazama podataka – vodičima o publikacijama – iz raznih oblasti. Kada naučnik saopštava istraživanje, on navodi ranije publikovane radove na koje se oslanja njegovo istraživanje; svaki takav navod je citat. Ukoliko više naučnika citira neki rad, smatra se da je on vredniji nego retko citirani. Međutim, na broj citata utiče i oblast u kojoj je objavljen rad; ako u datoj oblasti postoje hiljade časopisa, veća je šansa da neko istraživanje primeti i citira veći broj autora.

Dakle, moguće je načiniti spisak citiranosti svih radova, odnosno naučnika koji su objavili radove. Vredi istaći da ređe jedan autor objavljuje rad; uglavnom ih je više, a ponekad čak 50, 100 i preko hiljade, a svakom autoru se pripisuje isti broj citata tog rada. Analizu citiranosti je najpre načinio Institut za naučno istraživanje (ISI), 1955. godine u Filadelfiji, a danas to vodi “Clarivate Analytics”.

Najviše je naučnih publikacija u 2020. godini objavlila Kina (744.042), zatim SAD, Engleska, Indija, Nemačka, Italija, Japan, Kanada, Rusija, Francuska. Srbija je na 58. mestu, Hrvatska (59), Slovenija (60), Bosna i Hercegovina (92), Severna Makedonija (102) i Crna Gora (116). Broj naučnih časopisa u svetu je od 1970. godine naglo rastao. Samo jedan izdavač iz SAD, Sage Inc., danas izdaje preko 1000 časopsa iz raznih naučnih oblasti, a takvih je izdavača nekoliko. Šta je uslovilo eksponencijalni rast broja časopisa? Većina ih naplaćuje troškove za pripremu i publikovanje (article processing charges) da bi objavljeni članak svako mogao besplatno čitati (open access). Časopis za takvu uslugu od autora ili njegove institucije naplaćuje 1000 do 3000, a izuzetno 10.000 dolara. Tako je publikovanje mnogih naučnih radova postalo unosan biznis, pa i izrade lista citiranosti podstiču taj proces.

Za svaki članak koji se nalazi u bazama podataka lako je ustanoviti koliko su ga često citirali drugi naučnici, ali nije lako odrediti vrednost tog

Nedoumice oko citiranosti naučnih saopštenja

Za svaki članak koji se nalazi u bazama podataka, lako je ustanoviti koliko su ga često citirali drugi naučnici, ali nije lako odrediti vrednost tog rada tj. vrednost otkrića

rada, tj. vrednost otkrića. Evo dva primera: (1) Najčešće citirani naučnik je Oliver H. Lauri (Oliver H. Lowry) – zapravo njegov metod određivanja proteina pomoću folin fenolskog reagensa. Taj rad iz 1951. godine je do danas citiran 305.148 puta. (2) Sva su otkrića Alberta Ajnštajna do njegove smrti, 1955. godine, citirana 1564 puta. Niko nije ni pomislio da za Nobelovu nagradu predloži Laurija.

Slika 1. Citiranost publikacija tri autora iz Srbije (Milutin Milanković, Ivan Đaja i Rajko Igić), od 1916. do marta 2008. godine. Ovo pretraživanje je izvršio Judžin Garfild pomoću svog HisCite programa.

Danas se prave liste citiranosti naučnika i one samo ukazuju koliko su često publikacije citirane. Međutim, iz broja citata se ne može zaključiti koliki je naučni doprinos u radu, a ni gde je i sa kojim saradnicima vršeno istraživa-

nje. Evo i domaćeg primera. Vrednost otkrića Milutina Milankovića je kasno prepoznata i od 1930. do 1977. godine citiranost njegovih radova je minimalna. (Sl. 1)

Navedeni manjak ne odbacuje primenu citatometrije, ali u evaluaciju naučnika, pored broja citata, treba uključiti procenu naučnig doprinosa pojedinačne publikacije i koja je u njoj uloga svakog naučnika. Do takve procene se dolazi samo čitanjem citiranog članka. Međutim, za sada je nemoguće pročitati sve radove iz 9000 najboljih svetskih časopisa i nekoliko hiljada drugorazrednih da bi se na klasičan način procenila vrednost svih članka. Možda će jednog dana veštačka inteligencija (VEIN) da nam pomogne. Ipak, od VEIN verovatno očekujemo previše.

U našoj dnevnoj i ostaloj štampi često se navode podaci o listama najcitiranijih domaćih naučnika i zaključuje da su najcitiraniji naučnici najbolji naučnici. To se sreće ne samo u člancima novinara, već i među službenicima koji raspolažu sredstvima za finansiranje naučnih istraživanja. Pogrešan pristup može se lako izbeći ako novinar upita visokocitiranu osobu: “Kakav je naučni doprinos vaše najviše citirane publikacije?”, a ako je u njoj učestvovalo više autora: “Kakva je vaša uloga u tom istraživanju?”

Možemo zaključiti da je otac Mileve Marić bio u pravu kada je svome zetu Ajnštajnu kazao: “Sve je relativno, moj Alberte”.

Prof. dr Rajko Igić

Uorganizaciji DRUŠTVA PSIHOLOGA SRBIJE u Soko banji, u čuvenom Hotelu “Moravica”, održan je Sedamdeset i drugi kongres psihologa Srbije. Tema ovogodišnjeg kongresa bila je RAZLIČITOSTI I KRIZE - PSIHOLOGIJA PRED IZAZOVIMA SAVREMENOG DOBA, istakla je prilikom otvaranja dr Tamara Džamonja Ignjatović, profesorka na Odeljenju za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i predsednica DRUŠTVA PSIHOLOGA SRBIJE, naglašavajući da je ova tema naučnog skupa izabrana, pre svega, zbog činjenice da se već duže vreme suočavamo sa krizom koja se reflektuje kako na psihologe, tako i na osobe kojima oni pružaju psihološku pomoć i podršku.

Prof. dr Ksenija Kolundžija, predsednica Programskog odbora Sedamdeset i drugog kongresa psihologa Srbije 2024. godine je naglasila, nadovezujući se na temu, da su naš svakodnevni život poslednjih decenija obeležile razne krize kao što su rat, ekonomske sankcije, izbeglištvo i NATO bombardovanje, masovno ubistvo koje se prošle godine desilo u Osnovnoj školi „Vladislav Ribnikar“, jedna od najvećih kriza sa kojom smo se suočili i kao društvo i kao psiholozi. Činjenica je da već duže vreme prisustvujemo i živimo u netoleranciji različitosti u našem društvu, čija je posledica rastuća agresivnost – zbog toga smo se odlučili da različitosti i krize budu dominantna tema Sedamdeset i drugog kongresa psihologa Srbije.

Ovogodišnji kongres psihologa obilovao je visokostručnim i naučnim temama u vidu referata, istraživanja kao i radionica. Odvijao se kroz tribine i okrugle stolove. Period od 29. maja sve do 1. juna 2024. obeležio je naše različitosti i krize naglašavajući da bi opšti zaključak mogao biti da je psiho-

Kongres psihologa Srbije

Različitosti i antagonizmi

logija pred ozbiljnim i upozoravajućim izazovima savremenog doba. Na Sedamdeset drugom kongresu psihologa bilo je više od 220 učesnika.

Mogli smo čuti i mnoge ugledne autoritete iz oblasti psihologije koji su posebno naglašavali da smo se u proteklim decenijama susretali sa ratovima, ekonomskim i političkim krizama, različitim društvenim promenama i prirodnim nepogodama (poplave, požari, zemljotresi...) a događaji iz maja 2023. godine, koji se do sada nikad nisu desili kod nas, predstavljaju izazov za psihološku struku, najpre u vidu kreiranja novih modela intervencija u krizi. Imajući u vidu promene u savre-

menom dobu, kod nas kao i u svetu, kompleksnost osetljivih pitanja rađaju potrebu za obuhvatanjem i sagledavanjem, zapravo dijagnosticiranjem konkretnih događanja u smislu drugačijeg pristupa unutar psihologije kao nauke. Prihvatanjem različitosti, bilo da se radi o individualnim karakteristikama, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, polu ili rodu, seksualnoj orijentaciji, političkim uverenjima, stavovima i pristupima, ne samo da proširujemo sopstvene vidike, već na taj način doprinosimo izgradnji društva u kome se problemi i nesuglasice rešavaju na adekvatan način. S druge strane, jedna od posledica neprihvatanja različitosti može biti

agresivnost, ispoljena na različite načine, a koja, cirkularno, može doprineti produbljivanju krize (u širem smislu).

U cilju prevazilaženja netolerancije različitosti, psihologija može doprineti i u idividualnim i sistematskim promenama. Ostaje otvoreno pitanje spremnosti za prihvatanjem različitosti u stavovima i pristupima unutar stručne javnosti.

Na okruglom stolu rad o zapaženoj temi, pod naslovom „Unapređenje saradnje kod mladih u školskom kontekstu, potporni sistemi i uloga nastavnika“, predstavila je prof. dr Dragica Pavlović Babić, Filozofski fakultet Beograd.

Tema okruglog stola je bila „Izazovi u oblasti procesne funkcionalnosti različitih aspekata radne sredine“ u izlaganju Jelene Sladojević Matić, zatim „Ko sam ja i šta me (najviše) definiše? Uloga sadržaja i identiteta u predviđanju subjektivnog blagostanja mladih u različitim kulturama“ bila je zapažena tema prof. dr Ksenije Kolundžije.

U domenu okruglog stola Ružica Petrović Gašević je izlagala na temu ”Prevencija u oblasti mentalnog zdravlja u okviru vaspitnog rada sa učenicima u školskom okruženju”, dok je Tanja Nedimović obradila temu “Spremnost vaspitača za primenu holističkog pristupa u radu sa decom predškolskog uzrasta”.

“Teorija afektivnog vezivanja u školskom kontekstu: Kako raditi sa učenicima nesigurnih obrazaca afektivnog vezivanja”, rad je Milice Tošić Radev sa saradnicima.

Na sesijama je bilo reči o psihologiji obrazovanja, psihologiji rada, psihologiji individualnih razlika i socijalnoj psihologiji, kao i o psihoterapiji savetovanja.

Priredio Marko Radoš

Vrnjačka Banja Simpozijum o sudskomedicinskom vještačenju

Uperiodu od 15.5. do 17.5.2024. godine u Vrnjačkoj Banji, Republika Srbija, održan je 23. simpozijum o sudskomedicinskom vještačenju u medicini rada i Seminar o medicinskom vještačenju radne sposobnosti kod kardiovaskularnih bolesti. Ove godine su simpozijumu prisustvovali prof. dr Nera Zivlak Radulović, supspecijalista sudske psihijatrije iz UKC RS, Klinika za psihijatriju, dr sc. med. Mirjana Mišković, supspecijalizant sudske psihijatrije iz UKC RS, Klinika za psihijatriju, i dr Branimir Popović, supspecijalizant sudske psihijatrije iz Opšte bolnice Doboj. Prof. dr Nera Zivlak Radulović se predstavila sa radom “Manjkavosti u vještačenju mobinga - psihijatrijski aspekt”.Ono što je posebno naznačeno u ovom radu da ovakve vrste vještačenja moraju biti multidisciplinarne (specijalista medicine rada, psiholog i psihijatar) jer je neophodno procijeniti kompletnu situaciju i sagledati je sa svih strana. Mobing nije psihijatrijski poremećaj već socijalnopsihološki fenomen koji može dovesti do mentalnih poremećaja sa različitim kvalitetom i kvantitetom što zavisi od dužine i trajanja štetnih aktivnosti koje se čine prema osobi koja trpi mobing (zlostavljanje na radnom mjestu). Jedan dan je posvećen prezentaciji radova iz različitih oblasti vještačenja, a drugi seminaru u sklopu kontinuirane edukacije. Ove godine tema kontinuirane edukacije je bila posvećena medicinskom vještačenju radne sposobnosti kod kardiovaskularnih bolesti. Od prezentovanih radova želimo posebno navesti radove koji su opisivali pitanja vezana za vještačenje ljekarske greške koji je prezentovala prof. dr Hajrija Mujović, naučna savjetnica u Centru za pravna istraživanja i ekspert u oblasti medicinskog prava. Veoma interesantna predavanja su obrađivala pitanje zaštite ličnih podataka tokom vještačenja, potom je prezentovano vještačenje sportskih povreda, način na koji se vrši ocjena radne i vojne sposobnosti kod osoba sa sleep apneom, prikazano je

i vještačenje profesionalnih bolesti od kojih mogu oboljeti anesteziolozi, itd. Sa psihijatrijskog apsekta posebno se isticao rad prof. dr Zorana Ćirića, psihijatra koji je detaljno obrazložio nedostatke u procjeni kvaliteta vještaka, ukazao na propuste u izboru vještaka zbog nejasno definisanog načina izbora i neadekvatne edukacije što, na kraju, dovodi do nekvalitetnih vještačenja. Ovaj simpozijum i seminar su sigurno proširili naše stručne poglede na različite oblasti vještačenja i povećali nivo znanja u ovoj oblasti. Zbog svega navedenog preporučujemo onima koji se bave sudskomedicinskim vještačenjima da sljedeće godine posjete ovaj skup.

Prof. dr Nera Zivlak Radulović

Služba porodične medicine Doma zdravlja Zvornik, u saradnji sa Udruženjem doktora porodične medicine Republike Srpske, je 17-18. maja 2024. godine, po trinanaesti put, obilježila Svjetski dan doktora porodične medicine organizovanjem stručnog skupa.

Dvodnevni skup okupio je više od 250 ljekara iz Bosne i Hercegovine, Srbije, Crne Gore, Slovenije. Kroz više od 20 predavanja koje su vodili eminentni stručnjaci iz oblasti zdravlja, raspoređenih u dvije sesije, učesnici su imali priliku da čuju najnovije smjernice za dijagnostiku i tretman različitih oboljenja i stanja, razmjene iskustva i znanja iz prakse. Govorilo se o uvijek aktuelnim temama u porodičnoj medicini sa akcentom na prevenciju kardiovaskularnih bolesti i dijabetes. Za sve zainteresovane ljekare organizovana je i radionica „EKG u praksi“ koju su vodili kardiolozi iz UKC RS Banjaluka.

Na skupu su uručene i zahvalnice članovima Udruženja doktora porodične medicine RS postignute rezultate u ostvarivanju ciljeva i zadataka Udruženja. Nagrađeni su: dr Brankica Miljanović (Banjaluka), dr Marijana Radanović Knežević (Prijedor), dr Žana Pećanac (Gradiška), dr Zagorka Blagojević Pavlović (Doboj), dr Gorana Petković (Foča), dr Esad Hasifić (Bijeljina), dr Vanja Milišić (Trebinje), dr Svjetlana Savić (Istočno Sarajevo).

Svjetski dan doktora porodične medicine se na inicijativu WONCA (Svjetska asocijacija doktora porodične medicine) obilježava od 2010. godine sa ciljem da istakne vitalnu ulogu porodičnog ljekara i timova porodične medicine u efikasnom funkcionisanju cjelokupnog zdravstvenog sistema jedne države.

Ovogodišnji slogan Svjetskog dana porodične medicine i skupa u Zvorniku

XIII stručni skup doktora porodične medicine, Zvornik, 17-18. maja 2024. godine

„Zdrava planeta –zdravi ljudi“

Pripremila: dr Danijela Žepinić

je „Zdrava planeta – zdravi ljudi“. Cilj je da se ukaže na vezu između zdravlja naše planete i zdravlja ljudi. Porodični doktori širom svijeta su prepoznali uticaj klimatskih promjena, degradacije prirodnih resursa, zagađenja na zdravlje ljudi. Zamršena veza između zdravlja naše planete i blagostanja ljudi ne može se precijeniti. Kako se Zemlja suočava sa izazovima životne sredine bez preseda-

iz prve ruke svjedoče o uticaju klimatskih promjena na zdravlje. Njihova zapažanja su ključna za razumijevanje i borbu protiv zdravstvenih efekata promjena sredine. Na otvaranju Stručnog skupa u Zvorniku obratio se predsjednik Udruženja doktora porodične medicine dr sc. med. Draško Kuprešak. On je istakao da je porodična medicina stub i temelj zdravstvenog sistema i da bez jakih temelja nema

na, od klimatskih promjena do zagađenja i uništavanja staništa, posljedice po ljudsko zdravlje postaju sve strašnije. Ove promjene životne sredine doprinose porastu zaraznih i nezaraznih bolesti, utiču na mentalno zdravlje i pogoršavaju zdravstvene disparitete. Porodični doktori

dobrog zdravstva, naglasivši još jednom značaj porodične medicine. Istakao je i da se porodična medicina nalazi pred velikim izazovom. Imamo problem nedostatka kadra koji se odnosi na doktore medicine, što nije specifikum samo Republike Srpske, napomenuo je Kuprešak i dodao da analizom u primarnoj zdravstvenoj zaštiti od 701 tima porodične medicine, radi negdje oko 299 doktora specijalista porodične medicine, čime se ne može biti zadovoljno.

Predsjednik Podružnice regije Zvornik Udruženja porodične medicine Republike Srpske i organizator skupa Goran Birčaković rekao je da ova regija ima 54 tima porodične medicine, a samo 17

specijalista porodične medicine i devet specijalizanata. Potvrdio je da u Zvorniku postoji povećana zainteresovanost mladih kolega za specijalizaciju iz porodične medicine, što je rezultat napora na promociji i unapređenju rada u službi porodične medicine. Novim cjenovnikom usluga Fonda zdravstvenog osiguranja u porodičnu medicinu su uvedene tri

Dr Goran Birčaković, rođen 1966. u Zvorniku. Osnovnu školu je završio u Grbavcima, Srednju medicinsku školu u Zvorniku, Medicinski fakultet počeo u Tuzli, a završio u Beogradu. Specijalizaciju porodične medicine završio na Medicinskom fakultetu u Banjaluci, uz Edukativni centar Doboj. Spoljni je saradnik ASKA (Agencije sa sertifikaciju i akreditaciju), mentor je specijalizantima porodične medicine pri Medicinskom fakultetu Foča. Radi u DZ Zvornik, vođa sertifikovanog i akreditovanog tima porodične medicine. Presjednik Podružnice Zvornik Udruženja doktora porodične medicine RS od 2010. godine. Otac dvoje djece - sin dr veterine i kćerka na specijalizaciji porodične medicine. Učestvovao je u projektima prevencije karcinoma prostate, hepatitisa i mnogim drugim. Dr Goran Birčaković je dao veliki doprinos porodičnoj medicini u Republici Srpskoj, posebno u regiji Zvornik kao porodični ljekar i kao predsjednik Podružnice Zvornik Udruženja doktora porodične medicine Republike Srpske.

nove kliničke usluge: dermoskopija, spirometrija i ultrazvuk u porodičnoj medicini. Navedene usluge daju porodičnoj medicini novu dimenziju, čime speci-

jalizacija postaje konkurentnija drugim granama medicine. Porodična medicina je nosilac primarne zdravstvene zaštite. Obezbjeđuje zdravstvenu žaštitu svakog pojedinca, porodice i brine o zdravlju cjelokupne zajednice. Ona je prvi nivo kontakta pojedinca sa nacionalnim zdravstvenim sistemom. Namijenjena je neselektivnim zdravstvenim problemima cjelokupne populacije, pruža zdravstvenu zaštitu svim članovima društva bez obzira na dob, pol, kategoriju bolesti ili problema vezanih za zdravlje. Zasnovana je na dugoročnom odnosu između ljekara i pacijenta. Integrisano se bavi promocijom zdravlja, prevencijom bolesti, liječenjem, rehabilitacijom, palijativnom njegom pojedinca iz fizičke, psihičke i socijalne perspektive. Porodična medicina je i savjetnik i rukovodilac zdravstvene njege u odnosu na ostale davaoce zdravstvenih i socijalnih usluga. Često predstavlja “vrata zdravstvenog sistema“, čini da se resursi zdravstvenog sistema koriste racionalno i efikasno.

ANESTEZIJA

ANESTHESIOLOGY 2024

Datum: October 18-22. 2024

Mjesto: Philadelphia. PA

Website: hnps://w\vw.asahq. org/annualmeeting

European Society of Regional Anaesthesia & Pain Therapy (ESRA) Annual Congress

Datum: September 4-7. 2024

Mjesto: Prague. Czech Republic

Website: https://esracongress. com/

2024 World Critical Care and Anesthesiology Conference (2024WCAC)

Datum: October 17-19.2024

Mjesto: Osaka. Japan

Website: https://w\vw.iasppain.org/event/

GINEKOLOGIJA

34th ISUOG World Congress on Ultrasound in Obstetrics and Gynecology necology

Datum: Septeber 14-18. 2024 Mjesto: Budapest. Hungary.

Website: https://www.isuog. org/events/isuog-worldcongress-2024/

ESGE 33rd Annual Congress

Datum: October 27th to 30th. 2024 Mjesto: Marseille. France.

Website: https://esge.org/ congress

RCOG World Congress 2024

Datum: 15-17 October 2024

Mjesto: Muscat, Oman

Website: https://www.rcog. org.uk/careers-and-training/training/courses-andevents/rcog-world-congress/rcog-world-congress-2024/

GASTROENTEROLOGIJA

ESMO Gastrointestinal Cancers Congress 2024

Mjesto: Munich, Germany. Online

Datum: June 26 to 29. 2024 Website: https://www.esmo. org/meeting-calendar/ esmo-gastrointestinal-cancers-congress-2024

UEG Week and Postgraduate Teaching (PGT)

Datum: October 12 - 15. 2024 Mjesto: Vienna, Online Webiste: https://ueg.eu/

World Digestive Health Congress (WDIIC 2024)

Datum: 29 - 31 August 2024

Mjesto: Barcelona. Spain. Website: https://www. mededmeetings.com/gastroenterology-hepatology/

CASTRO 2024

Datum: 7 - 9 November 2024 Mjesto: Marrakech. Maroco Website: info@ worldgastroenterology.org

DERMATOLOGIJA

5th Edition of International C onference on Dermatology and Cosmetology’* (IDC 2024)

Datum: June 24-26. 2024

Mjesto: Paris. France or Virtually

Website: https://dermatology-conferences.com/

Povodom 30 godina samostalnog rada i postojanja JZU Dom zdravlja u Banjaluci

Prevencija je temelj zdravlja

Prvi simpozijum sa međunarodnim učešćem i izložba ”Medicina kroz istoriju”

Povodom obilježavanja 30 godina samostalnog rada i postojanja JZU Dom zdravlja u Banja-

luci od 24. do 26. maja 2024. godine uspješno je održan Prvi simpozijum sa međunarodim učešćem pod nazivom

“Prevencija je temelj zdravlja” u organizaciji JZU Dom zdravlja u Banjaluci i u saradnji sa Medicinskim fakultetom Univerziteta u Banjaluci u JU “Banski dvor – kulturni centar”.

Okupili smo eminentne stručnjake iz raznih oblasti medicine kako zdravstvenih profesionalaca iz naše zemlje, iz oba entiteta, tako i iz regiona. Sa nama su bili predstavnici WHO, UNFPA, UNICEFA-a, kao i kolege iz Srbije, Italije, Hrvatske i Slovenije. Tom prilikom održane su paralelno tri sesije (za doktore medicine, doktore stomatologije i medicinske sestre – tehničare) te panel diskusija o izazovima primarne zdravstvene zaštite. Ugostili smo više od 30 predavača, a Simpozijumu je prisustvovalo više od 600 učesnika. Broj prisutnih na samom simpozijumu prevazišao je sva naša očekivanja.

Bila je to prilika da se upoznaju najaktuelnije teme iz oblasti prevencije koja je zlatni standard za očuvanje zdravlja stanovništva, da se razmijene iskustva svih učesnika koji se bave

kako prevencijom, tako i liječenjem masovnih nezaraznih bolesti i njihovih komplikacija, ali i prilika za druženje i upoznavanje novih kolega.

Ovaj međunarodni događaj akreditovalo je Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske prema važećem pravilniku.

U sklopu obilježavanja našeg jubileja, po prvi put u regionu, organizova-

na je izložba starih medicinskih aparata, instrumenata, udžbenika i učila, starih fotografija, sanitetskih vozila i drugih starih sredstava za rad pod nazivom „Medicina kroz istoriju“ u prostoru Kamene kuće u tvrđavi Kastel. Otvaranju izložbe prisustvovalo je više od 300 posjetilaca koji su u prostoru Kamene kuće imali priliku da vide postavke ambulanti iz šezdesetih, sedamdestih i osamdesetih godina prošlog vijeka. Najstariji izloženi eksponat potiče iz 1950. godine.

Direktor Doma zdravlja Banjaluka, doc. dr sc. med. Nevena Todorović je tom prilikom napomenula da se radi o izložbi starih medicinskih aparata, učila, sredstava za rad u medicini, kao i starih sanitetskih vozila.

– Izložbu smo posvetili Prvom simpozijumu sa međunarodnim učešćem koji se u Banjaluci održava u organizaciji Doma zdravlja Banjaluka, a naši gosti su iz Italije, Srbije, Slovenije i Hrvatske. Simpozijum je otvoren izložbom starih medicinskih aparata i učila da se vidi u kojoj mjeri je napredovala medicina u Banjoj Luci i Republici Srpskoj – napomenula je direktorica Todorović.

Direktorica naše Ustanove je naglasila da su Vlada Republike Srpske, Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske i Grada Banja Luka u proteklih 17 godina investirali u JZU “Dom zdravlja” u Banjoj Luci i zdravstveni sistem Republike Srpske.

– U Domu zdravlja Banjaluka nekada je radilo 88 specijalista, dok danas u ovoj Ustanovi radi 260 doktora, od kojih je 190 specijalista. Dom zdravlja Banjaluka raspolaže sa najsavremenijim aparatima iz oblasti radiološke

dijagnostike, stomatologije, laboratorijske dijagnostike sa 33 ambulante porodične medicine. U radu Simpozijuma učestvovalo je oko 600 medicinskih radnika – doktora medicine i stomatologije te medicinskih sestara – rekla je naša direktorka.

Veliku zahvalnost dugujemo svim našim pokroviteljima i sponzorima, radnicima, penzionerima, prijateljima i saradnicima naše ustanove, kolegama širom Republike Srpske, Federacije BiH, ali i Italije, Srbije, Sjeverne Makedonije, Slovenije, Hrvatske te svim zdravstvenim ustanovama iz Republike Srpske i Srbije koji su podržali izložbu “Medicina kroz istoriju” donirajući i ustupajući eksponate.

Jedinica za odnose sa javnošću JZU "Dom zdravlja" u Banjoj Luci

Kombinacija rosuvastatin/ ezetimib efikasna u snižavanju

LDL-C

Prvi simpozijum JZU Doma zdravlja Banjaluka sa međunarodnim učešćem, pod nazivom „Prevencija je temelj zdravlja“ održan je u Banjaluci. Dvodnevni simpozijum okupio je eminentne stručnjake iz raznih oblasti medicine koji su, u cilju promocije i prevencije zdravlja, kroz različita predavanja, panel diskusije i radionice, imali priliku razmijeniti iskustva.

“Hemofarm”, vodeća farmaceutska kompanija u BiH, koja je i generalni sponzor ovog stručnog skupa, predstavila je novi lijek za kardiovaskularnu prevenciju i efikasniju kontrolu lipida.

Riječ je o potentnoj kombinaciji dva lijeka, odnosno dva hipolipemika u jednoj tableti (rosuvastatin/ezetimib), koji nudi nove mogućnosti liječenja povišenih vrijednosti lipida i adekvatnije kardiovaskularne prevencije.

O kombinaciji dva lijeka na simpozijumu je govorio naš poznati kardiolog akademik prof. dr Duško Vulić.

„Jasno je da je kombinacija rosuvastatin/ezetimib efikasna u snižavanju LDL-C kod pacijenata koji su rizični ili sa kardiovaskularnim bolestima i predstavlja ubjedljivu opciju za one koji ne mogu da postignu ciljne nivoe LDL-C sa najviše tolerisanom dozom statina.

Ezetimib, iako je već preporučen u smjernicama, trebalo bi da se razmatra kod pacijenata koji bi imali više koristi od daljeg snižavanja LDL-C. Tako kombinovana terapija potentnim statinima i ezetimibom smanjuje vrijednost LDL-holesterola za oko 65%! Kombinacija se dobro podnosi i jednostavan je režim doziranja, jednom dnevno što je korisno za pacijente kojima je potrebna terapija.

Akademik Vulić je naglasio da su rezultati RACING studije pokazali da je „kombinacija ezetimiba sa statinom umjerenog intenziteta pokazala veću proporciju pacijenta sa dostignutim nivom LDL-C < 70mg/dL, uz nižu stopu odustajanja od terapije i nižu netoleranciju u odnosu na statin visokog intenziteta. Aditivni efekat rosuvastatina i ezetimiba pomaže u dostizanju ciljnih vrijednosti lipida kod velikog broja visokorizičnih pacijenata uz bolji sigurnosni profil vs intenzivne statinske terapije. Pored toga, kombinacija rosuvastatina i ezetimiba u fiksnoj dozi može poboljšati adherencu“.

Banjaluka, 12.4.2024. godine, stručna predavanja, ISO 15-189

Akreditacija medicinskih laboratorija

UBanjaluci je12. aprila 2024. godine održano predavanje tipa kursa “Akreditacija medicinskih laboratorija ISO 15-189“. Na skupu su bili prisutni ministar zdravlja i socijalne zaštite RS dr Alen Šeranić, prof. dr Nada Majkić Sing, prof. dr Zorica Šumarac sa svojim timom koji se inače bavi akreditacijom medicinskih laboratorija. Tema kursa „Akreditacija medicinskih laboratorija“ je izuzetno važna i značajna, jer:

– dovodi do unapređenja kvaliteta rada laboratorija (uređenjem sistema);

– stavlja se fokus na bezbjedost pacijenata;

– favorizuje se potreba standardizacije i kontrolisanja svih faza rada;

– uz optimalno korišćenje svih postojećih kapaciteta i radnih zahtjeva ide se ka postizanju visoke efikasnosti u radu;

– postiže se tražena hitnost u dobijanju rezultata;

– postiže se visoka tačnost u dobijanju laboratorijskih rezultata;

– ostvaruje se dobra komunikacija korisnika usluga;

– smanjuje troškove poslovanja organizacije;

– i jako važna stavka jeste upravljenje rizicima.

Udruženje medicinskih biohemičara, uz pomoć Ministarstva zdravlja, je organizovalo ovaj skup koji je trajao od 10 do 18h, gdje su bile prisutne kolege

iz svih laboratorija širom Republike Srpske, čime su i pokazali da je tema jako značajna za našu profesiju, a samim tim i opredjeljenje svih naših laboratorija za kvalitetan rad i postizanje najboljih mogućih rezultata.

Ovom predavanju, na moje veliko zadovoljstvo, su prisustvovali, osim pomenutih dr Alena Šeranića, ministra zdravlja i socijalne zaštite RS, prof. dr Nade Majkić Sing, prof. dr Zorice Šumarac i docent dr Gordana Guzijan, direktorka za transfuzijsku medicinu Republike Srpske, prof. dr Maja Travar, načelnica Zavoda za kliničku mikrobiologiju, docent dr Snežana Jovičić, prim. dr Marijana Dajak, Biljana Glišić, direktori zdravstvenih ustanova RS, predstavnici aktiva bolnica i domova zdravlja, kao i naši saradnici „Medicom“, Bijeljina, „Bromabel“ Banjaluka, „Farmavita – Roche“, Sarajevo, „Siemens-profi“ i „Makler“ Banjaluka.

Tema „Akreditacija medicinskih laboratorija“ je ključna za unapređenje zdravstvene zaštite na našim prostorima. Akreditacija medicinskih laboratorija prema ISO standardima je potvrda kvaliteta rada i garancija za naše pacijente da će dobiti najviši nivo zdravstvene zaštite. Cilj nam je podizanje i postizanje pouzdanosti i vjerodostojnosti naših rezultata na najviši mogući nivo.

Ovo predavanje se pokazalo kao vrlo uspješno. Naš cilj su uvijek najbolji mogući rezultati i zadovoljni pacijenti.

Pripremila: Dr Draženka Grubač, spec. kliničke biohemije

Drugi simpozijum o aritmijama, koji je održan 24 – 26. maja 2024. godine u Bijeljini, u organizaciji Udruženja kardiologa Republike Srpske i JZU Bolnica “Sveti vračevi” Bijeljina, pod pokroviteljstvom Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske opravdao je očekivanja i cilj da se tokom dva simpozijumska dana, kroz četiri naučne sesije, razmijene znanja i iskustva iz savremene kliničke aritmologije, s posebnim naglaskom na najnovije tehnologije i daju nove smjernice koje će otvoriti naprednije mogućnosti liječenja pacijenata sa srčanim aritmijama. Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske dr Alen Šeranić istakao je da je vrlo važno imati ovakvu vrstu simpozijuma kada govorimo o aritmijama, prije svega, iz razloga što imamo u postkovid eri sve vrste komplikacija sa kojima se sada susrećemo, a aritmije su jedne od njih. “Razmjena iskustava kolega iz Hrvatske, Srbije, Republike Srpske, Federacije BiH omogućiće učesnicima da stručno napreduju kroz razmjenu znanja i vještina i da unaprijede svoj rad. To je vrlo važno za direktan uticaj na pacijenta koji će imati mogućnosti da se kvalitetnije liječi u ovim sistemima.

Dvodnevni simpozijum o aritmijama

Kada govorimo o aritmijama, bolnica u Bijeljini je učinila iskorak u skladu sa planom Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske koji smo sa predsjednikom Republike i podržali, a to podrazumijeva da smo u okviru bolnice u Bijeljini sufinansirali

i pokrenuli aktivnosti na otvaranju još jedne angio-sale koja će prevashodno biti namijenjena elektrofiziologiji srca i za olakšavanje u liječenju svih oboljenja koja se vežu za ovakvu vrstu sale. Profesor Angelkov, uz svoj entuzijazam i uz podršku Bolnice i uz rad dr Lovrića, predstavljaju okosnicu tog rada u bijeljinskoj bolnici. To je važno ne samo za Semberiju, već i za cijelu Republiku Srpsku”, rekao je ministar Šeranić na svečanom otvaranju naučnog skupa.

Predsjednik Udruženja kardiologa Republike Srpske prim. dr Milica Lovrić, šef Odsjeka za kardiologiju u Bolnici Bijeljina, rekla je da joj je izuzetna čast što se jedan ovako veliki skup održava u Bijeljini. “Prošle godine sam najavila da će se ovakvi skupovi na temu aritmija organizovati u narednom periodu

i da će to postati tradicija. Naravno, na tome smo posebno zahvalni Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske i na otvaranju još jedne angio-sale za elektrofiziologiju. Zahvaljujući prof. dr Angelkovu, kardiologiju u Bijeljini, pridružili smo centrima za elektrofiziologiju i aritmije. Znamo da su kardiovaskularne bolesti u porastu u civilizovanim zemljama, pa tako i u našoj, da su srčane aritmije odgovorne za patološka stanja i sigurno za veliki broj hospitalizacija, nažalost, i letalnih ishoda i upravo na ovom stručnom skupu imali smo priliku da razmijenimo iskustva i znanja sa eminentnim stručnjacima iz oblasti kardiologije i ne moramo ići po znanje u neke druge centre. Na ovom skupu prezentovani su dijagnostički koraci kod srčanih aritmija koje

srećemo neposredno u kliničkoj praksi, prezentovani načini liječenja gdje pored konzervativnog imamo i invazivne procedure koje podrazumijevaju upravo ablaciju srčanih aritmija i implantaciju različitih implatibilnih uređaja.

Akcenat je bio upravo na razvoju savremene tehnologije i novih smjernica kako bismo bolje i značajnije dali doprinos liječenju naših pacijenata kojih je, nažalost, sve veći broj”, izjavila je dr Lovrić.

VD direktor JZU Bolnica „Sveti vračevi“ Bijeljina prim. dr Mikajlo Lazić istakao je da je bijeljinska bolnica prepoznala značaj kardiovaskularnih bolesti i da su uložena velika sredstva u razvoj dijagnostike i terapijskih procedura u našoj bolnici i u angio-sale koje za sada imamo dvije. “Zahvalnost dugujemo predsjedniku Republike Srpske, Vladi Srpske i Ministarstvu zdravlja koji su prepoznali ove probleme i značajna sredstva uložili u razvoj ove vrste medicine u našem regionu. Bijeljina je postala jedan prepoznatljiv kardiološki centar i što se tiče interventne kardiologije, naročito elektrofiziologije i elektrostimulacije, koje su podignute na jedan viši nivo. Zahvaljujući dolasku prof. Angelkova 2021. godine, smo od običnih procedura iz elektrostimulacije i ugradnje prvih pejsmejkera došli do nivoa da radimo sve procedure iz elektrofiziologije”, rekao je dr Lazić.

Prof. dr Sandro Brusić iz Kliničkog centra Rijeka je istakao da njegova saradnja sa bijeljinskom bolnicom traje

duži vremenski period. “Prvi put sam ovdje došao prošle godine i tada smo počeli ugrađivati neke nove vrste uređaja i jako sam iznenađen, radi se o jednoj vrlo lijepoj i modernoj bolnici, a ono što je najbitnije jesu ljudi. Ovdje postoji jedan mlad i entuzijastičan tim”, naglasio je prof. dr Brusić.

Prof. dr Lazar Angelkov je rekao da kardiolozi u bijeljinskoj bolnici imaju znanje za uvođenje novih tehnologija koje se uvode u svijetu, a da to iziskuje nova ulaganja i dodao da se nada da će uz domaćinsko poslovanje i podršku Ministarstva zdravlja i Fonda zdravstvenog osiguranja u tome i uspjeti.

Dr Dejan Kojić, sa IKV „Dedinje” i predsjednik radne grupe za aritmije Udruženja kardiologa Srbije, istakao je da mu je zadovoljstvo i čast da prisustvuje simpozijumu i što u Republici Srpskoj ima više centara koji se bave elektrofiziologijom i temama aritmija.“Elektrofiziologija je jedna od relativno novih disciplina u kardiologiji, koja se veoma brzo razvija i drago mi je što elektrofiziološka sala postoji i u Bijeljini. Ovakvi simpozijumi su korisni jer okupljaju ljude, uključujući i mlade specijalizante, kardiologe i nas interventne elektrofiziologe, kako bismo razgovarali o novim tehnologijama, da razmenimo iskustva u lečenju pacijenata, da uspostavljamo kontakte. IKVB “Dedinje” je uvek otvoren za pacijente iz Republike Srpske, za sve kompleksne pacijente, a moram istaći da je, što se tiče elektrofiziologije, naš centar prošle godine uradio blizu 1. 000 ablacija. Ovaj simpozijum koji je organizovan u Bijeljini je imao odličan program i organizaciju, tako da mi je drago što sam prisustvovao”, rekao je dr Kojić.

Supspecijalista kardiologije dr Jasenko Radović iz Specijalne kardiološke bolnice u Tuzli, rekao je da se proteklih nekoliko godina bave i elektrofiziologi-

jom i rješavanjem poremećaja srčanog ritma te da su ovakvi simpozijumi veoma značajni.

“Na prostoru BiH rijetko se organizuju simpozijumi sa ovom temom i zato mi je veoma drago što sam imao priliku da učestvujem na skupu na kojem su glavne teme bili poremećaj srčanog ritma, ozbiljan zdravstveni problem u našoj populaciji”, rekao je dr Radović.

Doc. dr Bojan Stanetić iz Banjaluke naglasio je da Udruženje kardiologa RS marljivo radi na organizovanju stučnih skupova gdje su prisutni eminentni stručnjaci i mladi doktori, što je veoma bitno, jer kroz diskusije se dobijaju adekvatni odgovori i rješavaju eventualne

dileme u svakodnevnom radu.“Naravno, ovo je i promocija zdravlja, zdravih navika življenja, edukacija porodičnih doktora koji se ne bave uskom kardiologijom, a jako je važno i da specijalizanti čuju eminentne predavače”, rekao je dr Stanetić.

Na Simpozijumu su učestvovali ljekari supspecijalisti iz IKVB “Dedinje”, IKVB Sremska Kamenica, KC Rijeka , Bežanijska kosa, Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, MIB (Medical institute Bayer) Tuzla i JZU Bolnica “Sveti vračevi” Bijeljina.

Pripremila: Prim. dr Milica Lovrić, predsjednik Udruženja kardiologa Republike Srpske

32. majski pulmološki dani

Uperiodu 23. maja 2024. godine, u banji Vrućici, održani su 32. majski pulmološki dani u organizaciji Udruženja pulmologa/pneumoftiziologa Republike Srpske, Udruženja intenzivista za nehirurške grane, Klinike za plućne bolesti Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske, Klinike intenzivne medicine za nehirurške grane i Medicinskog fakulteta Univerziteta u Banjaluci. Majski pulmološki dani se održavaju tradicionalno svake godine, počevši od davne 1992.

Vremenom, ovaj skup je prerastao u međunarodni skup, koji ima multidisciplinarni karakter. Pored pulmologa, danas u ovim danima učestvuju onkolozi, hirurzi, kardiolozi, patolozi, in-

fektolozi, intenzivisti, fizijatri, internisti i ostali stručnjaci.

Ovogodišnji stručni skup okupio je oko 160 stručnjaka iz Bosne i Hercegovine te zemalja okruženja i Evrope. Prezentovani su originalni radovi iz oblasti pulmologije i različitih grana medicine koje imaju dodir sa pulmologijom, koji su odobreni na osnovu prijedloga recenzenata.

Originalna istraživanja, stručni radovi, te revijalna predavanja iz oblasti pulmologije i srodnih disciplina, objavljeni su u časopisu Udruženja pulmologa/pneumoftiziologa Republike Srpske – „Respiratio“, a najkvalitetniji original-

ni radovi su dostupni u elektronskoj formi na adresi www.respiratio.info i SCIindex platformi. Riječ je o časopisu koji živi u kontinuitetu i koji je prerastao u savremen stručni časopis.

U sklopu “Pulmoloških dana”, održana je temataska radionica; Pulmološka onkologija, danas, sutra. Osim pulmologa, patologa, onkologa, medicinskih sestara iz svih centara, koji se bave dijagnostikom i liječenjem karcinoma bronha, učestvovali su i predstavnici bolesnika, koji su doprinijeli da diskusija i zaključci budu usmjereni ka krajnjim korisnicima.

Takođe, ove godine svi učesnici imali su priliku da prisustvuju interaktivnom predavanju koje je održao prof. dr Omar Usmani, profesor respiratorne medicine u Nacionalnom institutu za srce i pluća „Imperial College London“ koji je konsultant u bolnicama „Royal Brompton“ i „Marys Hospital London“. Njegove kliničke specijalističe oblasti su astma, HOPB i hronični kašalj. Teme istraživanja su mu bolesti malih disajnih puteva.

Savjet za zdravlje Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske akreditovao je Majske pulmološke dane ocijenivši ih kao internacionalni kongres najvišeg ranga.

Organizacioni odbor ZTC Banja Vrućica

Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske

Simpozijum o novinama i dijagnostici liječenja bolesti dojke

Simpozijum na temu ,,Novine u dijagnostici i liječenju bolesti dojke’’ održan je 24. maja 2024. godine u Akademiji nauka i umjetnosti Republike Srpske.

Rektor Univerziteta u Banjaluci prof. dr Radoslav Gajanin je rekao da je ovo treći po redu interdisciplinarni simpozijum u kome poveznicu čine patolozi, to jest patologija kao naučna disciplina.

„Ovo je prilika da čujemo nove stvari u oblasti patologije dojke, to jest dijagnostike bolesti dojke, liječenja i prevencije”, kazao je rektor Gajanin, inače specijalista patologije.

Kako je istakao rektor, plan je da se ovakvi skupovi održavaju minimalno jednom godišnje.

Profesor patologije na Švedskom univerzitetu u Upsali dr Tibor Tot rekao je da je karcinom dojke oboljenje kojeg ima sve više i u veoma razvijenim zemljama koje imaju mamografski skrinig cijele populacije za rano otkrivanje dojke i koje primjenjuju najnoviju terapiju.

On je istakao da interdisciplinaran pristup liječenju garantuje najbolji tre-

doprinijeti i ranom otkrivanju i liječenju raka dojke u ovoj oblasti.

Predsjednik Odbora za hronične nezarazne bolesti Odjeljenja medicinskih nauka Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske akademik prof. dr Duško Vulić navodi da je potrebno nastaviti sa

dobrom dijagnostikom, tretmanom, ali i više raditi na prevenciji karcinoma dojke.

„Jedna od bolesti koja najviše ugrožava stanovništvo je upravo i karcinom dojke. U svijetu godišnje od njega oboli oko 2,3 miliona osoba, a premine oko pola miliona žena”, rekao je Vulić i naveo da je za ovu bolest karakteristično to da

tman pacijentima, dodavši da u interdisciplinarnom timu patolog igra ključnu ulogu.

„Patologija je sve bitnija, ulazi u molekularnu fazu i ima centralnu ulogu u dijagnostici i liječenju raka dojke”, istakao je Tot i izrazio očekivanje da će skup

je u 90 odsto slučajeva izlječiva ako se otkrije na vrijeme.

Kada je riječ o Evropi, navodi da na godišnjem nivou oko 250.000 žena oboli od karcionoma dojke.

Načelnik Klinike za onkologiju Univerzitetskog kliničkog centra Republike

Srpske prof. dr Zdenka Gojković istakla je da je ovo multidisciplinarni simpozijum jer su zastupljene sve struke, od momenta dijagnostike, tretmana do daljih praćenja oboljelih od karcionoma dojke, sa inovativnim temama.

Ona je navela da je karcinom dojke vodeća maligna bolest kod žena te da je, prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, od 1995. do 2018. godine broj oboljelih od malignih bolesti porastao za 50 odsto, dok se smrtnost povećala za 20 odsto.

Organizatori simpozijuma su Univerzitet u Banjaluci i Medicinski fakultet Univerziteta u Banjaluci, a u saradnji sa Odborom za hronične nezarazne bolesti Odjeljenja medicinskih nauka Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske i Udruženjem onkologa Republike Srpske. U okviru programa kontinuirane edukacije zdravstvenih radnika simpozijum je akreditovan od Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite.

Prijem kod rektora Istog dana, a prije zvaničnog otvaranja simpozijuma, rektor Univerziteta

u Banjaluci prof. dr Radoslav Gajanin organizovao je prijem za članove organizacionog i naučnog odbora događaja. U srdačnom prijemu u Kabinetu rektora, kojem su prisustvovali prof. dr Tatjana Ivković Kapicl, prof. dr Tibor Tot, prof. dr Gordan Vujanić, prof. dr Duško Dunđerović i prof. dr Slaviša Đuričić, bilo je riječi o zajedničkim aktivnostima u narednom periodu.

https://www.unibl.org/sr/vesti/2024/05/odrzansimpozijum-o-novinama-i-dijagnostici-lijecenjabolesti-dojke

Uorganizaciji Hrvatskog društva za dijabetes i bolesti metabolizma, Hrvatskog liječničkog zbora i Sveučilišne klinike za dijabetes, endokrinologiju i bolesti metabolizma „Vuk Vrhovac“ u Hotelu „Olympia“, u Vodicama, održani su tradicionalni 94. dani dijebetologa.

Danima dijabetologa nastavljena je dugogodišnja tradicija razmjene novih saznanja u liječenju osoba sa šećernom bolešću. Glavna tema 94. dana dijebetologa je bila Moderna terapija i moderna tehnologija u liječenju šećerne bolesti i hroničnih komplikacija. Predstojnik 94. dana dijabetologa je bio prof. dr. sc. Dario Rahelić, dr. med. predstojnik Sveučilišne klinike „Vuk Vrhovac“, a podpredsjednica prof. dr. sc. Sanja Klobučar, dr. med. Medicinski fakultet, Sveučilišta u Rijeci i predstojnica Klinike za dijabetes i gojaznost Kliničkog centra u Rijeci, Klinika za internu medicinu, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma KBC Rijeka. Tehnički organizator je bila renomirana turistička agencija AT I d.o.o. iz Pule na čelu sa direktoricom Vesnom Borisavljević, koja se dugi niz godina uspješno bavi organizacijom kongresa i naučnih skupova.

Ovom veoma značajnom naučnom skupu prisustvovalo je oko 300 učesnika iz cijelog regiona.

94. dani dijabetologa, Hotel „Olympia“, Vodice, 2326.5.2024. godine

Moderna terapija i moderna tehnologija u liječenju šećerne bolesti i hroničnih komplikacija

Pozvani predavači su bili eksperti u dijabetologiji iz cijele Hrvatske, Slovenije, Sjeverne Makedonije, SAD, Njemačke, Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine.

Iz Republike Srpske jedini pozvani predavač je bila prof. dr sc. med. Snježana Popović Pejičić, dopisni član Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske, koja je održala zapaženo predavanje sa veoma značajnom i aktuelnom temom: „Dijabetes tipa 2 kod starijih osoba - ciljevi glikemije i terapijske mogućnosti“

U ovom radu su iznesene novine u vezi sa ključnim patofiziološkim mehanizmima, povezanim sa dijabetesom tipa 2 kod starijih osoba, analizirani novi dokazi povezani sa posljedicama krhkosti i sarkopenije, kliničke poteškoće koje uzrokuju komorbiditeti i komplikacije kod starijih osoba sa dijabetesom tipa 2, kao i uticaj na postojeće preporuke i trenutne terapijske opcije. Zaključci su usmjereni na uticaj dijabetesa tipa 2 na društvo koje stari.

Broj osoba sa dijabetesom tipa 2 (T2D) starijih od 65 godina se brzo povećava širom svijeta i oni trenutno čine

Prof. dr Snježana Popović Pejičić Dopsni član Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske Šef Katedre za internu medicinu, Medicinski fakultet , Univerzitet u Banjaluci Spec. interne medicine , subspec. endokrinologije, primarijus Predsjednik Udruženja za dijabetes, gojaznost i kardiometaboličke bolesti Republike Srpske

gotovo polovinu svih osoba sa dijabetesom. Ova promjena je prvenstveno posljedica produženog životnog vijeka, uz dugotrajnu izloženost kardiometaboličkim faktorima rizika, naročito prekomjernoj tjelesnoj težini, smanjenju skeletne mišićne mase i smanjenju tjelesne aktivnosti. Predviđanja pokazuju da će između 2017. i 2045. godine populacija osoba starijih ≥65 godina sa šećernom bolešću globalno porasti sa 122 miliona na 253 miliona. Najveća prevalenca, u prosjeku 22% i 19%, postoji u zemljama sa visokim i srednjim prihodima. Zemlje sa najvećim brojem starijih osoba sa šećernom bolešću su Kina, SAD, Indija, Njemačka i Brazil. Starije osobe sa dijabetesom predstavljaju veliki dijagnostički izazov, jer se često mogu zanemariti nespecifični simptomi kao što su umor, nokturija, gubitak na težini i oslabljen vid te ih pripisati starenju. Dodatno, određene anemije prisutne kod starijih osoba (visok „turn over“ eritrocita, hemoglobinopatije ili anemija kod bubrežne bolesti) mogu poremetiti nivo glikolizovanog hemoglobina (HbA1c), što može uzrokovati nedovoljno dijagnostikovanje T2D. Iako T2D čini >90% svih slučajeva DM kod starijih osoba, broj pacijenata sa T1D koji dožive starije doba se takođe povećava. Izražena heterogenost ovih pacijenata, potencijalno prisustvo više komorbiditeta, povećana podložnost hipoglikemijama, povećana zavisnost od tuđe njege i efekat krhkosti doprinose složenosti liječenja T2D kod starijih osoba. Liječenje T2D kod starijih osoba dodatno komplikuje česta pojava multimorbiditeta što zahtijeva veoma individualizovan pristup. Krhkost starijih osoba sa T2D, slabljenje njihove kognicije i funkcionalni poremećaji ističu potrebu za saradnjom sa njegovateljima i

socijalnom podrškom. Ciljevi glikemijske kontrole kod starijih osoba sa T2D su često manje strogi nego kod mlađih osoba da bi se izbjegla hipoglikemija i svele na minimum nepotrebne komplikacije.

U okviru naučnog programa 94. dana dijabetologa održano je ukupno 10 blokova predavanja u kojima je obuhvaćena kompletna moderna terapija i moderna tehnologija u liječenju šećerne bolesti i hroničnih komplikacija.

Veoma zapažena su bila tri plenarna predavanja:

I. Balen: Kratka povijest hrane

S. Reddy: Long term sequelae of GLP-1 based therapies & what’s on the horizon?

M. Nauck: How has incretin based therapy started?

U bloku 1: Novosti u patofiziologiji i klasifikaciji šećerne bolesti, čiji su moderatori bili prof. dr. Dario Rahelić i prof. dr Sanja Klobučar, izložena su tri zanimljiva predavanja:

M. Krnić: Je li vrijeme za reklasifikaciju dijabetičkih komplikacija?

T. Tičinović Kurir: Novosti u patofiziologiji šećerne bolesti

E. Pavić: Nutrigenomika u regulaciji ekspresije gena povezanih sa šećernom bolešću

U bloku 2 : Šećerna bolest i debljina

Moderatori: M. Jandrić Balen, S. Kokić, prezentovana su tri značajna

predavanja:

Posebno zanimljivo je bilo predavanje prof. dr Darija Rahelića: Varijabilnost tjelesne mase i kardiovaskularni rizik, kao i predavanje prof. dr Sanje Klobučar: Novi lijekovi na horizontu borbe s debljinom.

Hoćemo li zaboraviti na barijatrijsku kirurgiju?

M. Gradišer: Primjena moderne tehnologije u prevenciji komplikacija debljine

U bloku 3: Liječenje šećerne bolesti u posebnim populacijama

Moderatori: T. Tičinović Kurir, S. Balić

S. Popović Pejičić: Šećerna bolest tipa 2 kod starijih osoba – ciljevi glikemije i terapijske mogućnosti

V. Kokić Maleš: Novosti u liječenju steatohepatitisa

Z. Mach: Kvaliteta života oboljelih osoba starije životne dobi

A. Liberati Pršo: Metabolički povoljna dijeta – istina ili mit?

Vrlo je aktuelan i zapažen bio i Blok 3: Primjena umjetne inteligencije u dijabetologiji

Moderatori: I. Bilić Čurčić, S. Ljubić

D. Jurišić Eržen: Primjena umjetne inteligencije u regulaciji glikemije

I. Bilić Čurčić: Precizna medicina i umjetna inteligencija – realnost ili fantastika

M. Jandrić Balen: Uloga umjetne inteligencije u prevenciji kroničnih komplikacija šećerne bolesti

Slijedili su potom sljedeći zanimlji-

vi blokovi, po tri aktuelna predavanja u svakom:

Blok 4: Moderni antihiperglikemici i čimbenici rizika

Blok 5: Mineralna gustoća kostiju, mišićna masa i šećerna bolest

Blok 6: Liječenje dijabetičke polineuropatije i dijabetičkog stopala

Blok 7: Liječenje metaboličkih poremećaja u bolesti srca i bubrega

Blok 8: Liječenje šećerne bolesti u posebnim populacijama II

Posebno interesantan je bio Blok 9: Moderna tehnologija

Prof. Tadej Battelino, čuveno ime u dijabetologiji, je održao odlično predavanje sa temom: Primjena CGMS u predijabetesu i ranom stadiju šećerne bolesti tipa 2

M. Grgurević: Sustavi za automatiziranu isporuku inzulina (AID) – klinička primjena

A. Marić: Primjena moderne tehnologije u tipu 2 šećerne bolesti

I. Bjelinski: Izazovi u regulaciji glikemije uz kontinuirano mjerenje glukoze

T. Matić: Neinvazivno mjerenje glukoze

M. Radman: Regulacija glikemije uz tjelovježbu i kontinuirano mjerenje glukoze

Posljednji Blok 10 bio je posvećen : Ulozi edukacije, prehrane, tjelovježbe i psihološke potpore u liječenju šećerne bolesti i komplikacija

Održana su tri predavanja:

V. Kolarić: Uloga medicinske sestre edukatora u liječenju šećerne bolesti i komplikacija

L. Barišić: Psihološki aspekt liječenja osoba sa šećernom bolešću i komplikacije

M. Berković Cigrovski: Uloga tjelovježbe u prevenciji komplikacija

Opšti je utisak da su 94. dani dijabetologa bili veoma uspješni i dobro organizovani, a ističe se multidisciplinarnost koja je posebno važna u brizi i njezi osoba koje žive sa šećernom bolešću. Sva predvanja su bila veoma korisna i sigurno će uticati na poboljšanje prevencije, dijagnostike i liječenja šećerne bolesti u svekodnevnoj praksi. Prilikom zatvaranja 94. dijabetoloških dana prof. Dario Rahelić je prof. dr Snježani Popović Pejičić uručio nagradu za međunarodnu saradanju.

Svakako, društveni program je bio veoma lijep i boravak u Vodicama je svim učesnicima ostao u lijepom sjećanju!

Prof. dr Dario Rahelić

Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske nastaviće da pruža podršku aktivnostima medicinskih sestra i tehničara kako bi se njihova profesija osnažila, a pacijenti imali što bolju zdravstvenu uslugu, rekao je ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić u Neumu, na otvaranju trodnevne konferencije kojom je ove godine u BiH obilježen Međunarodni dan medicinskih sestara/tehničara.

“Pružanje zdravstvenih usluga podrazumijeva, prije svega, timski rad, a u okviru tog tima su medicinske sestre i tehničari kojima smo dali mogućnost da kreiraju svoj sistem, odnosno da u okviru zdravstenog sistema kreiraju svoje aktivnosti”, rekao je ministar Šeranić.

On je istakao da te aktivnosti, između ostalog, uključuju rad na standardizaciji usluge, edukaciji, kvalitetu pružanja zdravstvene usluge i osmišljavanju novih usluga.

“Želimo da im omogućimo da prate svoj kvalitet rada, da razvijaju neke druge vještine koje nisu svojstvene za formalno obrazovanje, a riječ je o komunikaciji, liderstvu, načinu prezen-

Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić rekao je da je budžet Javnog fonda za dječju zaštitu Republike Srpske od 2019. godine povećan četiri puta, na oko 160 miliona KM i da će se, shodno potrebi, razmisliti i o uvođenju nekih novih prava, budući da se planira priprema novog zakona u ovoj oblasti.

“Najvažnije je da se sada iz Fonda sva prava redovno isplaćuju, uz podršku Vlade Republike Srpske”, izjavio je ministar Šeranić nakon radnog sastanka sa direktorom Fonda Nedeljkom Jovićem u Bijeljini.

Ministar Šeranić je naglasio da se u ovoj godini sa svim institucijama koje se bave djecom, a prema Strategiji razvoja socijalne zaštite, rade analize

Neum, obilježen 12. maj, Neum Međunarodni dan medicinskih

sestara/tehničara

Nastavak podrške aktivnostima unapređenja sestrinstva

tacije”, rekao je ministar Šeranić, dodajući da predstoji još mnogo posla.

Po njegovim riječima, ova konferencija predstavlja svojevrstan presjek i priliku da se zahvalimo svim medicinskim sestrama i tehničarima na njihovom radu i doprinosu te da jedni drugima ukažemo na dalje puteve razvoja.

Konferencija je okupila više od 200

medicinskih sestara i tehničara iz BiH, a kroz panele i predavanja razgovaralo se o afirmaciji sestrinske profesije, standardizaciji sestrinskih usluga i primjeni u zdravstvenim ustanovama, polivalentnoj patronaži te budućnosti sestrinske profesije i aktivnostima na koje se treba usmjeriti u narednom periodu.

Ministar Šeranić u radnoj posjeti Javni fond za dječju zaštitu RS

Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić, nakon sastanka sa načelnikom opštine Čelinac Vladom Gligorićem, direktorom Doma zdravlja Čelinac Draškom Kuprešakom i direktorom Centra za socijalni rad Danijelom

Stanovnici Jošavke kod Čelinca uskoro dobijaju novu ambulantu

Krminac, obišao je područnu ambulantu Doma zdravlja Čelinac u Jošavci, čija je izgradnja u završnoj fazi.

Ministar Šeranić je istakao da bi još trebalo da se ambulanta opremi

svih njihovih prava, odnosno prava u oblasti socijalne i dječje zaštite.

“Kako sa svim institucijama koje se bave pravima djece, tako i sa Fondom dječje zaštite radimo te analize. Sa Ekonomskim fakultetom radimo na analizi finansijskog ostvarivanja prava, kako bismo vidjeli da li je ono što građani dobijaju dovoljno u odnosu na ono što im je potrebno”, rekao je ministar Šeranić.

On je naveo da će ekonomska i pravna analiza biti osnova da se daju određene smjernice kako dalje pristupati toj problematici i kako riješiti pitanje novog zakona o dječjoj zaštiti.

“Na sistemu dječje zaštite i na novom zakonu o dječjoj zaštiti svakako ćemo raditi u ovoj i sljedećoj godini i na bazi toga mi ćemo projektovati

namještajem i potrebnom opremom kako bi počela sa radom.

Gligorić rekao je da je Čelinac jedna od lokalnih zajednica koja daje puni doprinos zdravstvenoj i socijalnoj za-

dalji razvoj sistema, s obzirom na to da je novac iz kojeg se finansira ovaj sistem budžetski, ali prije svega novac od doprinosa svih građana koji su zaposleni”, istakao je ministar Šeranić. On je naveo da Projekat “Socijalizacija djece u Republici Srpskoj”, o kojem je takođe razgovarano, predstavlja najbolji projekat koji Republika Srpska realizuje i traje više od dvije decenije.

štiti u skladu sa zakonskom regulativom te da izmiruje sve svoje obaveze.

On je naveo da je tokom sastanka razgovarano i o projektu završetka građevinske faze radova na ambulanti

Jošavka koja će u narednom periodu biti stavljena u funkciju nakon opremanja, podsjetivši da je ovaj projekat Vlada Republike Srpske podržala sa 300.000 KM, dok će učešće opštine u tom projektu biti negdje oko 100.000 KM.

“Tu je planirano i predviđeno da bude tim porodične medicine, ambulanta, laboratorija, stomatološka ambulanta i prostor za organizovanje apotekarske djelatnosti i sa svim ostalim pratećim sadržajima”, rekao je Gligorić.

Direktor Doma zdravlja Čelinac rekao je da je ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske informisan o operativnom i finansijskom stanju ove zdravstvene ustanove, organizaciji zdravstvene zaštite i saradnji sa opštinom. On je dodao da će ambulanta Jošavka raditi od septembra.

“Uz pomoć Vlade i načelnika dobili smo funkcionalan objekat od 150 metara kvadratnih sa mini-laboratorijom, stomatološkom ambulantom i apotekarskim uslugama, što je veliki napredak i na dobrobit naših građana”, rekao je Kuprešak.

Odsjek za odnose s javnošću Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske

Kontinuirana edukacija kadra

Laparaskopska gastrektomija

Evropski dan hormona u UKC Republike Srpske

Delegacija Narodne

Republike Kine i Republike Francuske

Obilježen „plavi“ mjesec, namijenjen intenzivnoj medicini i liječenju kritično oboljelih pacijenata

Posjeta Medicinskoj školi Banjaluka

Vaskršnja posjeta najmlađim pacijentima

UKC Republike Srpske

edukacija kadra

UKC Republike Srpske konstantno radi na održavanju dobrih kontakata i uspostavljanju saradnje sa medicinskim ustanovama iz regiona, što potvrđuje i posjeta eksperata iz Slovenije. U našoj ustanovi 13. maja boravila su dvojica vrhunskih stručnjaka iz UKC Ljubljana, asistent dr Primož Sever, šef Odjela za ezofagogastričnu hirurgiju, i doc. dr Jan Grosek, šef Odjela za kolorektalnu hirurgiju. Stručnjaci iz Slove-

do sada vidjeli u operacionim salama. U svakom slučaju, nastavljamo sa saradnjom i edukacijom iz oblasti minimalno invazivne hirurgije. Treći razlog je taj što što se u Sloveniji već primjenjuje robotska hirurgija što je ujedno i naša budućnost. Ovo je način da se trasira put za robotsku hirurgiju te da kroz predavanja stanovništvo i naše medicinsko osoblje upoznamo sa robotskom hirurgijom, tj. kako se izvodi i koje su prednosti iste.

nije se bave robotskom hirurgijim i kroz predavanja su ovu vrstu hirurgije približili našim ljekarima. Takođe, oni su zajedno sa našim hirurzima izveli dvije operacije laparoskopskim pristupom te im prenijeli svoja iskustva i vještine.

„Želim da naglasim da je ovo još jedan veliki uspjeh UKC Republike Srpske koji pokazuje da je ustanova od struke i nauke. Danas pričamo o nečemu što je bila misaona imenica i što još nije zaživjelo, a to je robotska hirurgija koja predstavlja vrh hirurgije. Kao što smo sve o čemu smo pričali i ostvarili, ja se nadam da će i ova hirurgija zaživjeti. Dajemo sve od sebe da našim pacijentima omogućimo i dijagnostiku i terapiju kakvu imaju najveći i najprestižniji medicinski centri“, rekao je prof. dr Vlado Đajić.

„Tri su razloga zašto su danas naši prijatelji ovdje sa nama. Prije svega, da obiđu Kliniku i zaposlene, drugi razlog je taj da zajedno uradimo zahvate koji se tiču laparoskopske hirurgije te da nadogradimo svoja znanja. Takođe, imali smo priliku da vidimo njihove manuelne vještine tokom operacije koje mi nismo

Klinika za kardiohirurgiju UKC RS

Posjeta dr Andreasa

Cukermana

KOvo je tek početak, a nadamo se da će sigurnim koracima i kod nas da zaživi robotska hirurgija koja ima niz prednosti“, rekao je prof. dr Zoran Aleksić, načelnik Klinike za opštu i abdominalnu hirurgiju.

„Danas sam prvi put u Banjaluci sa dr Grosekom i oduševljeni smo. Posebno smo oduševljeni sa UKC Republike Srpske, brojem operacija koje se izvode iz oblasti minimalno invazivne hirurgije. Nadam se da smo uspjeli kolegama prenijeti znanje, neke važne detalje tokom operacije, a predstoji predavanje iz oblasti robotske hirurgije za kolege“, naglasio je asistent dr Primož Sever.

„Želim prvo da se zahvalim generalnom direktoru UKC Republike Srpske prof. dr Vladi Đajiću i prof. dr Zoranu Aleksiću te svim zaposlenim na lijepom gostoprimstvu i lijepim riječima. Mi smo prvi put ovdje. Robotska hirurgija je nadogradnja minimalno invazivne laparoskopske hirurgije. Saradnja između UKC Republike Srpske i UKC Ljubljana traje nekih 10 godina i to je dokaz dobrih odnosa. Mi robotsku hirurgiju radimo od 2020. godine“, rekao je doc. dr Jan Grosek.

linika za kardiohirurgiju Univerzitetskog kliničkog centra Republike Srpske bila je domaćin svjetskom lideru u transplantaciuji srca iz Univerzitetske bolinice AKH iz Beča Andreasu Cukermanu. Cukerman je istakao da je bio u Banjaluci prije pet godina, kada se počelo s izgradnjom kardiohirurgije, te je danas zadivljen načinom na koji je uspostavljen rad i planovi razvoja u budućnosti. „Vidio sam funkcionalnu, dobro organizovanu kliniku u Banjaluci. Zadovoljan sam načinom rada i činjenicom da se ovdje obavljaju komplikovane operacije i spasavaju ljudski životi“, rekao je Cukerman. Generalni direktor UKC-a prof. dr Vlado Đajić je izrazio zadovoljstvo što su danas imali priliku da ugoste svjetsko ime kardiohirurgije, da razmijene iskustva i dobiju sugestije kako da unaprijede svoj rad. Načelnik Klinike za kardiohirurgiju dr Nikola Šobot je istakao da je UKC danas ugostio velikog prijatelja, vrhunskog stručnjaka, te da je to put kojim UKC želi da ide.

„Nastavićemo saradnju. Danas smo dogovorili da ekipe sa AKH klinike u Beču dođu da operišu u Banjaluci i to je dalji pravac razvoja i edukacije kako našeg kadra, tako i klinike“, naglasio je Šobot. Kardiohirurg iz Beča Boris Goronja je rekao da je impresivno da se u Banjaluci rade ne samo osnovne kardiohirurše operacije, nego i vrlo kompleksne operacije koje spasavaju živote. „Impresivni su i brojevi, jer je u skoro dvije godine urađeno 500 operacija, zahvaljujući saradnji sa kolegama iz okruženja. Bila nam je čast što smo od same ideje Projekta kardiohirurgije bili dio tima. Važno je da Banjaluka danas ima domaći kadar, zahvaljujući edukacijama“, napomenuo je Goronja. Prema njegovim riječima, sljedeća etapa je da se uspostavi zvanična saradnja sa Univerzitetskom bolnicom u Beču i tamošnjom kardiohirurgijom, gdje bi najeminentnija imena iz ove oblasti dolazila da izvode najkompleksnije operacije.

Prvi kardiohirurg u Republici Srpskoj Novica Kalinić je istakao da su rezultati koje ostvaruju dobri u smislu preživljavanja nakon operativnih zahvata.

„Očekujemo dalju saradnju sa kolegama u Beču, jer su nam cilj što bolja znanja i rezultati“, rekao je Kalinić.

Laparoskopska gastrektomija

Hirurški tim Klinike za opštu i abdominalnu hirurgiju UKC Republike Srpske je po prvi put samostalno izveo laparoskopsku gastrektomiju. Gastrektomija je medicinski postupak u kojem se hirurški ili laparoskopski uklanja cijeli ili dio želuca. Gastrektomija se često koristi u liječenju raka želuca, a rjeđe za liječenje životno ugrožavajuće pretilosti, karcinoma jednjaka, čira na želucu (peptičkih čireva) i nekarci-

nogenih tumora. Pacijenti koji se podvrgnu laparoskopskoj gastrektomiji obično se brže postoperativno oporavljaju i manje osjećaju bol nakon zahvata nego osobe koje imaju otvorenu gastrektomiju. Takođe, manje borave na bolničkom liječenju i brže se vraćaju svakodnevnim aktivnostima. Ova operacija predstavlja značajan iskorak u daljem razvoju minimalno invazivne hirurgije što je i opredjeljenje poslovodstva UKC Republike Srpske, na čelu sa prof. dr Vladom Đajićem. Hirurški tim: glavni operater prim. dr Velimir Škrbić, dr Dragan Radulj, dr Nikola Vranješ, anesteziolog dr Nataša Mandić i instrumentarka Duška Šipka.

Evropski dan hormona u UKC

Republike Srpske

Evropski dan hormona je aktivnost koju je započelo Evropsko udruženje endokrinologa 2022. godine u cilju da se podigne svijest o značaju hormona za sveukupno zdravlje pod motom „Because hormones matter“ - „ Jer hormoni su važni“. Udruženje endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske i endokrinolozi zaposleni u Univezitetskom kliničkom centru Republike Srpske održali su danas edukativni skup koji je obuhvatio širok spektar tema iz endokrinologije.

„Ispred Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske želim da se zahvalim na tradicionalnoj podršci UKC Republike Srpske, posebno generalnog direktora prof. dr Vlade Đajića koji podržava sve naše aktivnosti. Evropski dan hormona je dan kada je u fokusu

Evropski dan zdravlja. Naime, prije tri godine Evropsko udruženje endokrinologa u saradnji sa Evropskom fondacijom za hormone i metabolizam je predložilo da se započne sa obilježavanjem Evropskog dana hormona sa partnerskim organizacijama. Naše udruženje je član Evropskog udruženja endokrinologa i svakako imamo obavezu, a i želju, da podržimo ovu inicijativu. Cilj obilježavanja Evropskog dana hormona jeste da se podigne svijest javnosti o značaju dobrog hormonskog zdravlja. Cilj je da se udruže endokrinološke zajednice i da na taj način apeluju na svijest javnosti o značaju hormona. I ove godine se današnji dan odvija pod motom: „Jer hormoni su važni“ i u fokus stavlja četiri oblasti, a to su hemikalije koje ometaju rad endokrinih organa, karcinomi, gojaznost i

rijetke bolesti“, naglasila je prof. dr Aleksandra Marković, predsjednik Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske.

„Već odavno se zna da su hormoni esencija života, ali akcenat na to je stavljen prije dvije godine u maju 2022. godine. Tada je obilježen prvi Evropski dan hormona i tada su Evropsko udruženje endokrinologa i Evropska fondacija za hormone i metabolizam donijeli Milansku deklaraciju kako bi se zdravlje hormona više promovisalo u javnoj zajednici i kako bi se preduzele mjere i jednostavni postupci u cilju postizanja balansa hormona. Tih jednostavnih deset koraka su preporuke za naše stanovništvo. Tu spadaju preporuke o zdravom načinu života, fizičkoj aktivnosti od sat i po do dva i po sata na sedmičnom nivou, zdrav način ishrane, zdrav i kvalitetan san od najmanje šest do sedam sati, preporuke o suplementaciji, itd. Važno je takođe prepoznati endokrine distruktore, odnosno endokrine ometače u svakodnevnom životu od proizvoda za higijenu do raznih hemijskih sredstava. Sve su ovo preventivne mjere koje pomažu u prevenciji bolesti poput dijabetesa i gojaznosti, kao i drugih endokrinih bolesti“, izjavila je doc. dr Gabrijela Malešević, potpredsjednik Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske. “Želim da istaknem da je Udruženje član savjeta pridruženih Udruženja evropskih endokrinologa. Naš predstavnik je prisutan na svim sastancima koji se održavaju dva puta godišnje. Imamo priliku da prezentujemo svoje aktivnosti što ranije nije bio slučaj. Važno je naglasiti da aktivnosti Udruženja u vezi sa promovisanjem značaja hormona na zdravlje nisu samo na ovaj dan nego tokom cijele godine“, rekla je dr Tamara Dojčinović.

U posjeti UKC Republike Srpske, 7.5.2024.

Delegacija Narodne Republike Kine i Republike Francuske

Danas je u posjeti Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske boravila delegacija Narodne Republike Kine i Republike Francuske.

Cilj posjete je unapređenje saradnje u polju edukcije i nabavke opreme za kardiohirurgiju Republike Srpske.

Dr Nikola Šobot, načelnik Klinike za kardiohirurgiju, rekao je da mu je izrazito drago što je delegacija NR Kine u posjeti UKC Republike Srpske.

“Ovo je prilika za dalji razvoj kako bi se stekla nova iskustva u oblasti kardiohirurgije. Ono što smo imali prilike da čujemo na predavanjima je primjena “TTVR - transkateterska zamjena trikuspidnog valva” što predstavlja novitet u liječenju srčanih zalizaka. To je novi koncept koji je trenutno u razvoju što će donijeti nove trendove u liječenju bolesti srca. Posebno mi je drago što ova posjeta otvara nova poglavlja u edukaciji naših ljekara”, rekao je dr Nikola Šobot.

Prof. dr Vlado Đajić, generalni direktor UKC Republike Srpske, je rekao da naša ustanova nastavlja sa pobjedama i usavršavanjem.

“Presrećan sam što imamo u posjeti delegaciju iz NR Kine i Francuske te time dokazujemo da držimo primat kao internacionalna ustanova u BiH i šire. Današnji sastanci i predavanja su išli u dva smjera, a to su nabavka najsavremenije opreme iz NR Kine i Francuske te edukacija naših ljekara u kliničkim centrima ovih zemalja i dolazak njihovih stručnjaka u našu ustanovu, a sve u cilju unapređenja zdravlja pacijenata Republike Srpske”, rekao je prof. dr Đajić.

“Ponosam sam što ovi ljudi i kardiohirurgija napreduju. Cilj nam je da ovdje u upotrebi bude najbolja medicinska oprema i zato je sa

nama danas ovdje delegacija iz Kine. To je samo jedan u nizu daljih koraka. Ljekari iz UKC Republike Srpske su takođe posjetili Francusku i fabriku za proizvodnju medicinskih instrumenata. Radimo sa najboljim bolnicama na Balkanu, među kojima je i UKC Republike Srpske”, rekao je gospodin Stefan Đorđević.

“Ovo je prvi put da boravim u Bosni i Hercegovini i impresionirana sam toplom dobrodošlicom u ovom kliničkom centru, kao i novim objektom i njegovom veličinom. Veoma mi je drago što sam dio buduće saradnje te se nadam da ćemo uvođenjem novih tehnologija iz Kine biti u mogućnosti da spasimo još više života pacijenata u BiH, a takođe i da proširimo našu potencijalnu saradnju sa cijelom balkanskom regijom u budućnosti“, rekla je gospođa Linda Tang.

UKC Republike Srpske, 21.5.2024.

Obilježen „plavi“ mjesec, namijenjen

intenzivnoj medicini i liječenju kritično oboljelih pacijenata

Povodom obilježavanja „plavog“ mjeseca maja, namijenjenog intenzivnoj medicini i liječenju kritično oboljelih pacijenata Klinika intenzivne medicine za nehirurške grane organizuje predavanje koje će održati prof. dr Ivan Palibrk iz Univerzitetskog kliničkog centra Srbije. Upravo u mjesecu namijenjenom da se istakne važnost intenzivne medicine u našoj klinici se uvodi nova metoda, tj. indirektna kalorimetrija. Riječ je o metodi koja služi za preciznu procjenu energetske, tj. kalorijske potrošnje kod kritično bolesnih pacijenta. Na osnovu toga medicinski profesionalci rade individualizovanu nutritivnu terapiju što značajno utiče na krajnji ishod u liječnju kritično oboljelih pacijenata. Zaposleni u ovoj klinici, zahvaljujući podršci generalnog direktora prof. dr Vlade Đajića i načelnika prof. dr Peđe Kovačevića, konstantno rade na unapređenju znanja i vještina.

„Prije svega, želim da vas sve pozdravim i zahvalim što ste danas u UKC Republike Srpske. Zahvaljujem se kolegama iz Beograda, prvenstveno prof. dr Palibrku i njegovim saradnicima. Značaj obilježavanja ovog mjeseca upravo se ogleda u tome da je značaj intenzivista neizmjeran u liječenju kritično oboljelih pacijenata. O Klinici intenzivne medicine smo

govorili u više navrata. Riječ je o organizacionoj jedinici koja je kao takva jedina u BiH i koja napreduje veoma brzo, širenjem svojih kapaciteta, konstantnom edukacijom, uvođenjem novih metoda u dijagnostici i liječenju kritično oboljelih pacijenata. Zahvalnost za to, prije svega, dugujemo zaposlenima u ovoj klinici, a najvećim dijelom i načelniku prof. dr Peđi Kovačeviću“, rekao je dr Slobodan Hajder, pomoćnik generalnog direktora za medicinske poslove.

„Zahvaljujem kolegama iz nehirurške intenzivne njege što su me pozvali da razmijenimo iskustva u primjeni indirektne kalorimetrije. Ukratko, to je jedna dijagnostička metoda koja je više poznata profesionalnim sportistima. Ona tačno određuje energetsku potrošnju tokom dana i neinvazivna je. Kao što se može primijeniti kod zdravih, može se primijeniti i kod vrlo bolesnih pacijenata, a hrana je i lijek, kao što je poznato. Tačno doziranje energetskih potreba makro i mikronutrijenata je veoma važno, jer suvišan unos hrane može da ugrozi kritično oboljelog pacijenta. Zato je kod njih važno primijeniti pravilnu i odgovarajuću količinu energije. Indirektna kalorimetrija je značajna i za naučnoistraživačke svrhe i ona će pomoći našim kolegama u Klinici intenziv-

ne medicine za nehirurške grane da precizno i tačno mogu da prenesu te podatke u svoje naučnoistraživačke radove. Primjena ove metode imaće izuzetan značaj u svakodnevnom radu“, rekao je prof. dr Ivan Palibrk.

„Prvi put se u BiH obilježava „plavi“ mjesec, namijenjen intenzivnoj medicini i liječenju kritično oboljelih pacijenata. To je na neki način pokazatelj gdje se mi nalazimo u odnosu na period prije 30 godina, jer je ovo bila zemlja koja je bila u četvorogodišnjem ratu, razaranju, odvajanju i izolaciji te je taj period i na medicinskoj nauci ostavio ožiljak. Nakon tog perioda i osnivanja Klinike intenzivne medicine za nehirurške grane mi ovaj mjesec obilježavamo rame uz rame sa svjetskim ljekarima intenzivistima. Razvoj ove grane medicine ne bio bio ovakav da nismo imali podršku generalnog direktora UKC Republike Srpske prof. dr Vlade Đajića, zatim i svih drugih institucija koje su uvidjele značaj ove grane medicine. Kao što je rekao prof. dr Ivan Palibrk, ova dijagnostička metoda će nam pomoći u liječenju najkritičnijih pacijenata. Takođe, mi smo edukacioni centar za ljekare i kod nas se radi naučnoistraživačka djelatnost“, naglasio je prof. dr Peđa Kovačević, načelnik Klinike intenzivne medicine za nehirurške grane.

Posjeta Medicinskoj školi Banjaluka

Uoči Međunarodnog dana medicinskih sestara koji se tradicionalno obilježava 12. maja svake godine, generalni direktor UKC Republike Srpske prof. dr Vlado Đajić i pomoćnik generalnog direktora za zdravstvenu njegu Slađana Vranješ posjetili su Medicinsku školu u Banjaluci.

Tom prilikom najavili su prijem 50 učenika koji su završili Medicinsku školu (medicinskih sestara/tehničara) u radni odnos u UKC Republike Srpske. Na ovaj način poslovodstvo

UKC Republike Srpske želi da podrži učenike ove škole kako bi se nastavio kontinuitet stabilnog zdravstvenog sistema u Republici Srpskoj.

“Već treću godinu imamo priliku da uz podršku UKC Republike Srpske zaposlimo naše maturante kako bi odradili pripravnički staž te da im on bude plaćen. Ovo je velika prilika za ovu djecu, jer odmah imaju šansu za zaposlenje. Ove godine imaćemo ukupno 264 maturanta iz četiri smjera”, rekao je direktor Medicinske škole Savo Preradović.

“I mi i pacijenti smo i više nego zadovoljni kadrom koji se školuje u Medicinskoj školi u Banjaluci. Naša želja je da kao i svake godine ponudimo zaposlenje za pedeset medicinskih sestara i tehničara. Cilj je da se edukuju i ostanu da žive u Banjaluci i Republici Srpskoj te da nivo zdravstvene zaštite bude na evropskom i svjetskom nivou. Želja nam je ne samo da odrade pripravnički staž, već da ih i zaposlimo“, rekao je prof. dr Vlado Đajić.

„Primamo nove pripravnike i buduće radnike. Napominjem da mi njima plaćamo obavljanje pripravničkog staža, a oni u našoj ustanovi nakon zaposlenja takođe imaju priliku da se edukuju. Kao pripravnicima isplaćuje im se 80% plate, a nakon šest mjeseci i položenog stručnog ispita dobijaju punu platu“, rekla je Slađana Vranješ, pomoćnik generalnog direktora za zdravstvenu njegu.

Jovan Jovanović, učenik četvrtog razreda Medicinske škole u Banjaluci, smjer laboratorijsko-sanitarni tehničar je rekao da mu ovaj gest mnogo znači jer nakon završene srednje škole ima odmah zaposlenje i postaje dio tima UKC Republike Srpske.

Učenica četvrtog razreda Medicinske škole Emilija Hajek izjavila je da joj veoma znači ova ponuda za posao jer je nakon uloženog truda od četiri godine dobila priliku za rad i usavršavanje. Dodala je da nakon pripravničkog staža planira da upiše Medicinski fakultet.

Vaskršnja posjeta najmlađim pacijentima

Posjeta našim najmlađim pacijentima, hospitalizovanim u Klinici za dječje bolesti i Klinici za dječju hirurgiju, povodom najvećeg hrišćanskog praznika Vaskrsa postala je tradicija u našoj ustanovi. Kao i svake godine, obišao sam mališane hospitalizovane u ovim klinikama i darivao ih vaskršnjim jajima i slatkišima kao prigodnim znakom pažnje.

Svaki boravak u bolnici ne pada lako našim pacijentima, a tokom praznika ta osjećanja su posebno naglašena. I ovog Vaskrsa želja nam je bila da se našim mališanima

praznična atmosfera bar djelimično dočara i boravak u bolnici učini prijatnijim onoliko koliko je to moguće.

Želja nam je da našim pacijentima pokažemo da vodimo računa o njima i u praznično vrijeme te im pokažemo ljubav, pažnju i ljubaznost. Pored najboljih usluga i terapije, koje nastojimo da im pružimo, želimo da uspostavimo i jedan topao, prijateljski, humani odnos prema našim pacijentima. Mi ćemo ih obići u želji da ne osjete da danas nisu u svojim domovima. Na taj način pokazujemo i ljubav prema pacijentima i prema svom poslu. Želimo im svima da što prije ozdrave i idu svojim kućama.

Pored toga organizovana je tucijada vaskršnjim jajima za novinare i snimatelje koji su prisustvovali događaju. Međusobno su se borili za prva tri mjesta, uz prazničnu atmosferu.

Došla je druga subota u junu, koju već možemo nazvati „rođendanom“ naše generacije. Ove godine obeležavamo 52. godinu od upisa, odnosno 47 godinu od apsolviranja na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Tradicionalno, generacijsko okupljanje i druženje je planirano od 7-9. juna 2024. godine. Naše drage kolege SvetlanaCeca i Siniša Radulović biće domaćini ovogodišnjeg druženja i pomoći će nam da otkrijemo čari i lepote južnog Banata. Program je bogat, dinamičan, ali za nas ne postoje prepreke ni u godinama niti u vremensko-geografskim prilikama.

Jun je poseban mesec za okupljanje naše genercije i to je već preraslo u tradiciju. Nikada nas nije izneverila naša druželjubivost, kolegijalnost i prijateljstvo tako da na svako godišnje okupljanje dođe svako ko nije imao baš „debeo“ razlog za izostanak. Ove godine prijavilo se 52, a na prozivci pred polazak bilo nas je 43. Svakako, manje nego do sada, ali i to je imalo krajnji pozitivan efekat. Više smo se družili i saznavali i razmenjivali neke životne priče koje nismo uspeli ispričati kada su bila masovnija okupljanja. Pa da krenemo na naše putovanje. Plan i program koji su sačinili Ceca i Siniša Radulović obuhvata da prvog dana obiđemo dvorce južnog Banata, slede-

Generacija studenata medicine 1972-1977. Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu

Tradicionalno okupljanje –ekskurzija - južni Banat

ćeg Vršac i okolinu i trećeg dana, pri povratku u Beograd, da se upoznamo sa raznovrsnom istorijom Bele Crkve i, naravno, gurmanskim specijalitetima i muzikom na svim odredištima naše vesele ekipe. Smestili smo se u autobus, čavrljamo, ogovaramo one koji kao nisu mogli da pođu, krećemo iz Beograda i prva stanica su nam nepoznati dvorci na putu Beograd -Vršac. Lokalni vodič, simpatična gospođa, upoznaje nas sa istorijskim i drugim zanimljivostima o „usnulim dvorcima Banata“ kako ih turistički poslenici slikovito opisuju. To su najlepši dvorci južnog Banata koji predstavljaju spomenik kulturnog dobra velikog značaja („Jagodić“, „Damaskin“ i „Kapetanovo“). Prva stanica našeg putovanja je dvorac „Jagodić“ u Starom Lecu. Sagrađen je 1835. godine za Petra Jagodića. Jagodići su bili istaknuti članovi Matice srpske i uticajna porodica u Vojvodini. Pripada vrsti poljskih dvoraca, a oko njega postoji nekoliko parkova. Renoviranje dvorca započeto je 2007. On je danas otvoren za posetioce. Nakon obilaska ovog, nastavili smo

put do drugog dvorca. „Kapetanovo“ je neo-gotički dvorac, izgrađen 1904. godine Uvršten je 1991. na nacionalnu listu spomenika kulture od velikog značaja. Prema predanju, dvorac „Kapetanovo“ u Starom Lecu podigao je vlastelin Bela Botka. Kažu da je voleo kocku i žene, pa je zbog ljubavi prema kocki, izgubio dvorac. Zbog nesreće i neprihvatanja, njegova žena se popela na jednu od kula, polila se benzinom i zapalila. Otada njen duh luta oko ovog dvorca. Dvorac „Kapetanovo“ je 1938. godine na aukciji prodat bogatom trgovcu Francu Maju. Kupio ga je kao glavni deo miraza svoje kćerke. Nakon venčanja, ona i njen suprug Milan Kapetanov su se doselili, a dvorac je dobio njegovo ime. Posle Drugog svetskog rata dvorac je nacionalizovan. Potpuno je renoviran 2007. godine. Posle ovog dvorca, kao iz Diznijevih bajki, krećemo ka trećem u selu Hajdučici. Osnivač sela Hajdučica - Ištvan Damaskin je krajem 19. veka svoje imanje prodao porodici Dunđerski. Lazar Dunđerski ga je poklonio u miraz svojoj kćerki Olgi. Zgrada dvorca je smeštena u prostranom parku sa stogodišnjim stablima. U nastavku vožnje ka Vršcu pričamo o dvorcima, legendama koje smo čuli, čije smo fotografije i portrete videli u dvorcima. Kažu da su sva tri dvorca u vlasništu lekarske porodice Radmile Jovanović iz Ciriha! I složili smo se da niko iz naše generacije ne poznaje Radmilu pa tako da od beneficija koje bismo možda dobili

Piše: dr Nada Vasić

da se nekoliko dana osećamo kraljevski nema ništa.

Dolazimo u Vršac, smeštaj u Hotelu „Srbija“, u centru grada, večera i druženje uz muziku do ponoći. Šef restorana bio je neumoljiv da se produži zabava u restoranu, društvo se preselilo u bar i, naravno, neki su dočekali i rane jutarnje sate kao nekada na žurkama u studentskim ili svojim domovima.

Čuveni srpski književnik i osnivač srpske drame Jovan Sterija Popović opisao je svoj rodni grad u tri reči – Vršac, lepa varoš. Naš vodič Nemanja, inače profesor geografije, vodi nas na putovanje kroz Vršac, jedan od najstarijih gradova Vojvodine! Ime grada pojavljuje se prvi put pre skoro šest vekova 1427. godine u obliku Površan. Kasnije je grad menjao nazive pa je posle dugog niza godina dobio svoj konačan naziv - Vršac. U ovom gradu ima 200 vetrovitih dana u godini, prepoznatljiv je po dobrom vinu, smešten je u podnožju planina iz kojih se spušta svež vazduh. Vršačko brdo bilo je naseljeno još u praistoriji, a Srbi su područje Vršca naselili 1425. godine. Kompleksom vršačkih planina dominira Gudurički vrh sa 641

m nadmorske visine što je ujedno i najviši vrh u Vojvodini. Nadmorska visina u samom centru grada je 94 metra. Posle ovih opštih podataka o gradu idemo u park u kome se nalaze spomenici poznatih Vrščana. Zatim, prolazimo pored pozorišta koje je dobilo ime po Jovanu Steriji Popoviću. U njegovoj spomensobi, u vitrinama, nalaze se originalni rukopisi: “Pokondirena tikva”, “Zla žena”, “Kir Janja”, “Laža i paralaža” i brojna druga dela. Vladičanski dvor i saborna crkva svetog Nikole su sledeće na našem putu kroz Vršac. Dvor je izgrađen između 1750. i 1757. godine u baroknom stilu, a podigao ga je vladika Jovan Georgijević. U kapeli se nalazi i čudotvorna ikona presvete majke Bogorodice, zvana Vinčanska ili Bezdinska, po imenima manastira u kojima je boravila. U kapeli je izložena i kanonska ikona svetog Teodora Vršačkog. Vladičanski dvor je sedište banatskog epi-

skopa, a zgrada predstavlja spomenik kulture od izuzetnog značaja. Saborna crkva svetog Nikole je glavni i najveći pravoslavni hram u Vršcu. Građena je u razdoblju od 1728. do 1785. godine, u vreme vladike Nikole Dimitrijevića. Jedan od najcenjenijih slikara sa ovih prostora Paja Jovanović poklonio je hramu dve izuzetno vredne slike –“Sveti Nikola spasava osuđenike” i sliku “Sveta Angelina”. Posle razgledanja Hrama svetog Nikole razgledamo centar grada. Vrlo je toplo, mislim da je 30 stepeni, ali mi izdržavamo. Svašta ima da se vidi, a i Nemanja lepo priča. Dolazimo do Apoteke na stepenicama koja je smeštena u jednoj baroknoj kući i kao prva vršačka apoteka otvorena 1784. godine. Apoteka na stepenicama - danas je i bogata prirodnjačka zbirka. Gradski muzej „Konkordija“ u Vršcu jedna je od najznačajnijih i najstarijih ustanova ovog grada. Osnovan je 1882. godine, a za kustosa je postavljen Feliks Mileker (1858–1942), koji je dao bogat doprinos Gradskom muzeju putem saradnje sa arheolozima prilikom terenskih iskopavanja i otkupa predmeta od kolekcionara. U muzeju se nalazi spomen-zbirka Paje Jovanovića, među kojima je i čuveni Pajin “Triptihon”. Prva velika izložba za javnost otvorena je 1896. godine. Meni se svi-

deo deo sa fotografijama grada koje su kroz vekove snimali Vrščani. Autore fotografija su nazivali hobistima, snimali su iz hobija ili, kako bismo mi danas rekli, to su amaterske fotografije koje svedoče o nekom vremenu ovog grada. U Muzeju se nalazi i kopija malih Dupljajskih kolica od terakote. Interesantno je i malo poznato da se njihov foto hologram trenutno nalazi na svim vozačkim dozvolama u Srbiji. Gradska kuća (Magistrat). Ovaj kompleks, u kojem se sada nalazi Skupština opštine Vršac, sastoji se od tri zgrade, koje su građene tokom tri veka, najstariji potiče iz 18. centralna zgrada sa glavnim ulazom iz 19. a najnoviji deo izgrađen je u 20. veku.

Crkva Svetog Gerharda je velelepni rimokatolički hram u gotičkom stilu, predstavlja jedan od najreprezentativnijih objekata u gradu. Enterijer crkve bogato je opremljen i ukrašen, a posebnost crkvi daju orgulje koje i danas služe za održavanje koncerata. Poseban doživljaj je bio obilazak i posmatranje grada sa vidikovca. Sve je ravno, puca pogled preko vinograda, vidi se dosta daleko, do Srema i Bačke kažem ja? Tu smo, naravno, napravili nekoliko zajedničkih hobističkih fotografija.

Vrščani se najviše ponose vinogradima i čuvenim vršačkim vinom. Vršač-

ko vinogorje spada u starija vinogradarska područja Evrope. Prema nekim pisanim podacima i arheološkim nalazima, počeci vinogradarstva datiraju još iz vremena Dačana i rimske vladavine ovim krajem. E, sada, posle ovog interesantnog vođenja kroz grad, idemo na mali odmor. Posle zasluženog odmora, vesela ekipa 1972-1977. kreće u Guduricu na prezentaciju proizvoda Vinarije „Bahus“, gurmanluka i, naravno, sve se to začini tamburašima. Orkestar se hvali, kažu zovu se „Nesalomivi“. Mislim da nisu dobro procenili na našim druženjima nema nesalomivih muzičara jer tu je i Eliot Nes, alias Nenad Lučić, od milja zvani Cic. Pa naši recitatori s dušom, uz muzičku pratnju Jadran Bandić, Dragiša Đorđević . I tako su se „Nesalomivi“ udružili s nama, uživali su kao i mi, i uz igru, pesmu, poeziju stigosmo do ponoći i do fajronta. Vraćamo se u hotel i sutra nam je poslednji dan ove ekskurzije. Manastir Malo Središte smešten je na živopisnoj padini sa koje puca pogled ka srpskom Banatu. Po predanju, podigao ga je Jovan Branković krajem 15. veka. Posvetio ga je svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu. Sa izgradnjom novog manastira Malo Središte otpočelo se 1995. godine, izabrano je mesto udaljeno 500 metara od lokacije starog manastira. Nad lekovitim izvorom podignuta je prva građevina –crkvica, koja je posvećena Premudrosti Božjoj – Prepolovljenju Pedesetice. Manastir Mesić je dobio ime po istoi-

menom potoku, koji izvire u manastirskoj šumi. Crkva je posvećena svetom Jovanu Krstitelju. U ovoj crkvi nalaze se ostaci starijeg sloja fresaka koji nije ispitan, kao i freske koje su nastajale u 18. veku. Manastir su u 18. veku u nekolliko navrata rušili Turci. Na Bogorodičinom tronu u manastiru Mesić nalazi se ikona Dostojno Jest, kojoj se pridaje čudotvorna moć. Većina od nas je kupila nešto u manastirskim prodavnicama i, naravno, napravili smo bezbroj fotografija da prenesemo našima kod kuće bar deo lepote ovih svetinja. I na kraju ove naše ekskurzije Bela Crkva u kojoj nas je sačekao turistički vodič Milan, prepun informacija i romantičnih priča o ovom neobičnom

gradiću u Banatu. Bela Crkva, gradić u južnom Banatu, poznat je po raznovrsnosti nacija i vera te ne čudi podatak da se u ovom južnobanatskom mestu nalaze čak četiri crkve: Srpska pravoslavna crkva, posvećena sv. Petru i Pavlu, Rimokatolička, Rumunska pravoslavna i Ruska pravoslavna crkva. Podosta ljudi na ovim našim prostorima,

kaže vodič Milan, zna skoro mitsku priču o kolačima. Čuvena poslastičarnica “Mogoš” iz Bele Crkve koji su se pre sto i kusur godina odavde svake noći vozom slali kolače za Beč da bi ujutru bili još sveži i posluženi na carskom dvoru. Bela Crkva je svoje najslavnije dane imala u međuratnom periodu kada se ovde uz većinske Nemce, Srbe, Čehe i Rumune – naselila velika zajednica od čak 2.500 Belih Rusa. Aleksandar Karađorđević otvorio je vrata svoje kraljevine izbeglicama iz carske Rusije i zaslužan je za nastavljanje rada kadetskih korpusa na teritoriji Kraljevine SHS. U tom periodu u Beloj Crkvi je živelo oko 2.500 ruskih izbeglica, od oko 75.000 koje su se našle u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Formirani su najpre Marijanski donski devojački institut, Nikolajevsko konjičko učilište i Krimski kadetski korpus, kasnije imenovan u Kadetski korpus velikog kneza Konstantina Konstantinoviča, poslednji od 30 kadetskih korpusa carske Rusije, koji se do 1944. zadržao u Beloj Crkvi. Beli Rusi su ovde ostali su sve do 1944. kada su se sa Nemcima povukli na Zapad pred nadolazećom Crvenom armijom. Divna je vodičeva priča kako nekadašnji pitomci Instituta posle šest decenija tečno govore srpski jezik ili sa koliko su uzbuđenja dolazili na tradicionalno osmogodišnje okupljanje pitomaca Kadetskog korpusa iz Bele Crkve. I tako, protiče vreme kroz Belu Crkvu a i nama se približava zajednički oproštajni ručak. Dolazimo do restorana, ručak počinje, predjelo, piće (kajsijevača domaća, odlična) i, naravno, naš poznanik muzičar iz Hotela „Srbija“ u Vršcu. Kreće dernek, kako se to kaže u Bosni, pesma, igra, fotografisanje i oficijelno predavanje „rođendanske palice“ Čedi Vranjancu koji će, sa još dvojicom kolega, da napravi sledeću ekskurziju u Vranju. Zna se, u Vranje će da bude igranje i pevanje. Ceca i Siniša Radulović su zaslužili sve pohvale za ovo druženje, za nova saznanja o njihovom kraju i mislim da je sve bilo savršeno. Hvala dragi Radulovići svi smo im čestitali i Dragan Delić im se zahvalio u ime našeg udruženja 1972-1977.

Pa dragi moji, nadam se da će ovo sećanje na naše ovogodišnje junsko druženje u Vršcu kao i najava sledeće ekskurzije u Vranju učiniti da prikupite energiju koja će ova naša okupljanja i dalje činiti posebnim.

U Beogradu 10.6.2024. Vaša Nada Vasić

Tumačenje natalne karte, informacije na tel. 065 523 036

Uređuje i piše: Snežana Despot Vuletić snezana.despot@ gmail.com

SREĆAN ROĐENDAN svima rođenim u znacima Rak i Lav i da ste mi živi, zdravi i voljeni.

OVAN 20. 3 - 20. 4.

Do 20.7. vaša potreba za dokazivanjem je obojena materijalnim motivima. Skloni ste posesivnosti kako u materijalnom, tako i emotivnom pogledu. Mogući su neplanirani troškovi ili ulaganja u posao. Neće vam nedostajati upornost i tvrdoglavost. Od 21.7.do kraja avgusta bićete fleksibilniji i pametnije pristupati situacijama. Vaše vještine i verbalna komunikacija biće posebno istaknute. Postoji rizik da zbog previše interesovanja često mijenjate fokus interesovanja, odnosno da započeto ne završite. U porodičnim odnosima i sa djecom imaćete lijep i prijatan period.

BIK 21. 4 - 20. 5.

Venera, vladar Bika, vašu pažnju usmjerava na rješavanje situacija u neposrednom okruženju, porodici i sa djecom. Sa Uranom u svom znaku u procesu ste značajnih promjena. Ovo može biti vrlo izazovan i težak period kada vrlo bitne stvari za koje je potrebna vještina i mudrost treba da riješite. Uran se šeta oko Algola koji je na 26. st. Bika, što je vrlo izazovno. Mars u vašem znaku do 20.7. stvara ambiciju da riješite finansijske probleme. Jupiter će od 26.5. preći u vaše prirodno polje novca pa je izvjesno da se finansijska situacija može popraviti u narednom pariodu.

BLIZANCI - 21. 5 - 20. 6. Merkurovo kretanje kroz znak Raka podstiče vašu emotivnu prirodu. Tokom jula komunikacija postaje energičnija sa više vedrine. Ljubav motiviše potrebu povezivanja sa drugima. Krajem jula i početkom avgusta vaš um će biti racionalniji i sa sposobnošću da kritički sagledate situaciju, naročito u vezi s porodičnim odnosima. Od druge polovine avgusta komunikacija će biti energičnija i možda ćete biti ponosni na vaš doprinos u rješavanju spornih situacija. Jupiter u vašem znaku doprinosi širenju vidika i znanja i uspješnost u učenju. Boravak Jupitera ponavlja se svakih 12 godina. Ovaj benefit donosi snagu, ekspanziju, uspjeh u poslu, odlazak u inostranstvo. Negativno može donijeti sukobe, pehove ili pretjerane troškove.

RAK - 21. 6 - 22. 7.

Jupiter u vašem 12. polju ponaša se kao anđeo čuvar. Slušajte svoj unutrašnji glas kada vam kaže da nešto ne radite kako treba, popravite to. Venera u vašem znaku do 11.7. donosi sreću i dobro raspoloženje, a prelaskom u Lava i pogodnosti u finansijama.Tokom avgusta povoljan je period da razriješite sve nesuglasice sa rodbinom, sestrom ili bratom. Ljubav je ta koja je važna. Praštanje sebi i drugima je dio procesa ličnog rasta. Sa Saturnom u 9. polju razvija se ozbiljan pogled na život i brak. Uči odgovornosti i stavlja u situacije spoznaje da nije sve onako kako mislimo da je.

Planetarna konfiguracija na nebu SUNCE je u Raku od 20.6 -22.7., a u Lavu od 22.7-22.8. MJESEC, koji prosječno za dva i po dana prođe kroz jedan znak, više od dva puta obići će cijeli zodijak, od Strijelca do Ovna. MERKUR se kreće znakom Raka do 2.7. U Lavu će boraviti od 3.7-25.7. i ponovo od 16.8-9.9., a u znaku Djevice od 26.7-15.8. Merkur će 5.8. preći u rx hod sa 4. st. Djevice i biće rx do 29.8. kada sa 21. st. Lava postaje direktan. VENERA se kreće direktno kroz tri znaka; u znaku Raka od 18.6-11.7., u znaku Lava od 12.7-5.8. i u znaku Djevice od 6.8-29.8. MARS putuje znakom Bika do 20.7, a u Blizancima će boraviti od 21.7 - 4.9. JUPITER je od 26.5. iz Bika prešao u Blizance gdje ostaje godinu dana. U ovom periodu prelazi od 6-17. st. znaka. SATURN je u znaku Ribe i gotovo cijeli ovaj period je na 19. st. znaka. Od 30.6. imaće rx hod, a zbog sporosti u kretanju zadržavanje na 19. st. Riba traje dugo od 7.6-22.7. Do 22.8. doći će do 17. st. Riba. URAN je u Biku, u direktnom hodu od 25-27. st. NEPTUN je cijeli period na 29. st. znaka Ribe, a od 1.8. je retrogradan. PLUTON je retrogradan i cijeli period je na 1-0. st. Vodolije i sprema se za posljednji kratkotrajni povratak u znak Jarca već početkom septembra.

LAV - 23. 7 - 23. 8.

Povratak Sunca u vaš znak većini doprinosi samopouzdanju i vitalnosti. Venera tokom jula omogućava izražavanje osjećanja na topao i dramatičan način, s potrebom da se bude u centru pažnje. Ima i povoljan uticaj na zdravlje. Komunikacija će biti energična, vedra i ponosna. Potreba da se komunikacijom povežete sa drugima. Moguće da će neko od prijatelja, ko ima finansijskih problema, zatražiti vašu pomoć. Tokom avgusta stabilizacija finansija. Bolest može doći od pretjerivanja u hrani i piću, ali i kroz konflikte u partnerstvu. Rođeni 12.8. obratite pažnju na svoje srce.

DJEVICA - 24. 8 - 22. 9. Mekur, vaš vladar, ovog ljeta ima dug boravak u Lavu i vašem znaku. Do 25. jula kod većine komunikacija će biti otvorena i srdačna. Ljubav i jaka volja motivišu povezivanje sa drugima. Merkur je u vašem znaku od 26.7 do 15.8. i komunikacija postaje logična, kritička i od pomoći drugima. Vještina analiziranja i sposobnost za praktične i korisne ideje koje se mogu uspješno realizovati i dobiti priznanja u drugoj polovini avgusta. Jupiter i Mars u Blizancima izazivaće vaše Sunce na putovanja, troškove. Mogući sukobi na profesionalnom planu, nekima početak novog posla. Rođeni 12.9. imaju zadatak da razriješe neku situaciju koja je nastala još prije sedam godina.

VAGA - 23. 9 - 22. 10. Od 12.7 - 5.8. skloni ste da osjećanja izražavate na dramatičan način. Intenzivira se potreba da budete u centru pažnje. Ostatak avgusta osjećanja možete izražavati skromnije i stidljivije. Potreba da se služi i bude od koristi drugima. Jaka mentalna aktivnost. Jupiter u skladnom aspektu sa Suncem nudi dobro zdravlje, optimizam i entuzijazam. Odličan aspekt za putovanja u inostranstvo, poslovne poduhvate i zaradu. Neke od vas mogu upoznati budućeg muža ili ako ste u braku popraviti odnose. Ako primijetite neki zdravstveni problem odmah reagujte i obavite kontrolni pregled.

ŠKORPIJA - 23. 10 - 22. 11.

Do 20.7. napet aspekt Marsa iz Bika drži napetost, sklonost sukobima i raspravama. Sklonost povredama, pa budite pažljivi u onom što radite. Povoljan uticaj Saturna daje ogromnu izdržljivost, disciplinu i moć koncentracije. Ženama rođenim 11.11. moguć ulazak u brak. Jupiterov boravak u Blizancima traži da modifikujete i prilagodite svoj filozofski pogled na život uslovima u kojima se nalazite. Tokom avgusta povoljan uticajVenere doprinosi da se osjećate skladno i lagodno u praktičnim i svakodnevnim stvarima koje obavljate.

STRIJELAC - 23. 11 - 21. 12. Planeta sreće i uspjeha - Jupiter, kreće se kroz vaše polje partnerstva i daje svoj blagotvoran uticaj. Na polju javnog života moguća je saradnja sa strancima ili poslovi u inostranstvu. Ne pretjerujte i ne rasipajte snagu i energiju. Od 12.7 - 5.8. skladan aspekt Venere doprinosi izražavanju osjećanja ljubavi na topao način i sa oduševljenjem. Kad Mars od 21.7. udružen sa Jupiterom, napravi opoziciju sa vašim znakom nastojte da ne pretjerujete u svojim aktivnostima, ali i optimizmu. Čuvajte se povreda. Mogući su i veći troškovi ovog ljeta.

JARAC - 22. 12 - 19. 1. Povoljan aspekt Saturna na vaše Sunce doprinosi stabilnom zdravlju. Sposobni ste za jaku disciplinu i odgovornost, što daje trajne rezultate. Rođeni 9 i 10. januara mogu očekivati snažnu podršku starijih ljudi ili ostvarenje na profesionalnom planu ovog ljeta. U prvoj dekadi jula kao i tokom avgusta ljubavna osjećanja mogu biti nabijena strašću u traženju podrške kao i zadovoljstvom zbog postignutog uspjeha. Zdravlje se poboljšava pod uticajem Jupitera izuzev ako imate teške aspekte na rođenju, tad pripazite na ishranu, jer jetra može odreagovati.

VODOLIJA - 20. 1 - 19. 2. U vašem znaku je Pluton, planeta dubokih transformacija, i to sada osjećaju rođeni od 20-22. januara. U skladnom aspektu sa Jupiterom širi vidike, daje duboke vizije i šire mogućnosti. Ovo je period intenzivnog rasta i ličnog razvoja. Javlja se osjećaj moći i prilike za ostvarenje ambicija. Tokom avgusta i Mars se pridružuje ovoj harmoničnoj konfiguraciji dodajući energiju, borbenost i srčanost. Merkur iz Lava nameće energičnu komunikaciju sa drugima i sposobnost za stvaralaštvo, a Venera omogućava da osjećanja dramatično izrazite, da budete u centru pažnje i da dominirate.

RIBE - 20. 2 - 20. 3.

Ribe rođene 20.3. biće posebno osjetljive, senzibilne, maštovite i kreativne tokom jula i avgusta pod uticajem Neptuna koji stoji na njihovom Suncu. Čuvati se da ne idealizujete situacije i ljude, jer možete steći pogrešnu predstavu, zasnovanu na vašim željama i mašti. Vladar Jupiter iz Blizanaca nameće usmjerenost ka domu i porodici, ali i privatnom biznisu. Povoljno za kupovinu nekretnina i rješavanje stambenog pitanja. Ne prihvatajte više obaveza nego što možete završiti. Saturn može praviti zdravstvene probleme rođenima 10. marta. Oprez u vožnji autoputem.

Prof. dr Slobodan Janković, književnik i humorista

Smrt je samo promena svjetova, kao što prijatelji prelaze preko mora, zauvjek boraveći jedni u drugima. Oni možda umiru, ali njihovo prijateljstvo i njihova prisutnost, besmrtni su! (Medici.com )

Do viđenja, druže, do viđenja. Ti mi prijatelju jednom bejaše sve!

Urečen rastanak bez našega htenja, obećava i sastanak, zar ne!? (Jesenjin)

Aforizmi

Zdravstvene ustanove bi nam bile najbolje na svijetu da u njih ne primamo samo bolestan narod.

***

Medicina postaje sve efikasnija. Kad god se primi bolesnik s bolovima u stomaku zbog gladi, čim ga nahrane prestaje da ga boli.

***

Otišla je u bolnicu da traži zdravlje, a tamo upoznala budućeg bolesnog muža.

***

I groblja će jednoga dana biti podijeljena na mrtvace koji su liječeni privatno i u državnim bolnicama.

***

Omah poslije porođaja trudnica se razočarala. Mislila je da joj je stomak veliki od trudnoće, a ne od debljine.

***

Hirurg se ubi da pronađe pacijenta koga je koji mjesec ranije operisao. Ostao mu u njemu vjenčani prsten.

***

Rađajte bebe da biste svijet učinili boljim i ljepšim!

***

Tek kada je saznao da ima slabo srce, počeo ga je nuditi svakoj ženi.

***

Medicinske sestre treba šo prije da isključuju infuzije. Uvijek među bolesnicima ima onih koji bi rado unutra usuli koju čašicu rakije.

***

Donijela je u bolnicu desetak bolesti, a kući se vratila bez ijedne. Pita se da tamo nije pokradena.

***

Bolnička hrana je najbolji lijek za one koji kod kuće nemaju šta da jedu.

***

Bolesnik nekoliko dana ne može ništa da jede i sestra ga pita ima li išta da mu donese da pojede. On porazmisli pa će: Ako može, sestro, kad si tako dobra, malo vruće jagnjetine.

***

Načelnik klinike na jutarnjem sastanku viče na ljekare da ne primaju pacijente koji nisu za bolnicu. Kad mu rekoše da su noćas primili njegovu punicu, on će: U redu, u redu, nisam ni mislio da se baš niko ne prima.

***

Nije znao da li će se živ vratiti iz bolnice pa je izljubio sve redom. Čak i punicu!

***

Kad škrticu ljekar primi na pregled ona kaže: Jao, doktore, nisam bila sigurna da li biste primili, a donijela bih vam poklon.

***

Porodilja se obraća babici: Ja sam živjela s dvojicom muškaraca pa ako se rode dvojke možeš li ti napisati da su od jednog oca?

Mini-humoreska KUKU-RIKUUU, EVROPO!

Po jednima, pogriješili smo i ovog puta , jer smo prvo u Evropu poslali naše meso, ljudsko, a onda goveđe, svinjsko, konjsko, ovčije, kokošje, žablje batakove, puževe, školjke. Po drugima, i ostalima valja na izbirljivu evropsku sofru prvo poslati ono na što će kapitalističke proteze najprije da zagrizu, a kad se omaste i zalaufaju, onda može i nešto slabije. Dakle, prvo izvesti ljude, a onda životinje. Iako smo pogriješili mi smo na to privikli. Na kraju, kažu ovi drugi (a mi smo najčešće u svijetu iza prvih), kako bi se snašle naše životinje u tuđini bez svojih ljudi, bez onih koji su ih čuvali. Jer, ni ljudi se odmah nisu mogli da snađu pa su se mnogi brzo vratili. Mi stoku šaljemo bez povratka. Sada je Evropa puna nas i naše stoke. Postadosmo stoka evropska. Počastismo Evropu što joj je naš dar za budućnost. Zapravo, počelo je to ranije s predstavnicima. I oni su godinama blejali po svijetu neznajući šta treba da rade. Ta-

Šale

Pošla snaha u posjetu svekrvi u bolnicu i napravila lijepe kolače. Onako uzbuđena, ispadnu joj kolači i prospu se po podu. Dok je kupila govori: - Nikada mi nisu bolje ispali...

Kad je ljekar završio s pregledom, obraća se pacijentu i reče mu da ima slabo srce. Ovaj se nasmiješi pa će: - Znam, doktore, ja sam zbog toga dva puta osuđivan kao direktor.

Djed govori babi: Kad ja zviznem, ti odmah dolazi, biće nešto.

Prošlo dosta vremena, djed nikako da zvizne i baba pita djeda da li joj se učinilo ili je on zviznuo.

- Učinilo ti se, baba, znaš da ja nemam zuba da bih zviždao.

Prijatelj pita prijatelja kako je sa zdravljem i da li se kreće nabolje danas.

- Ipak se kreće danas. Lošije je nego juče, a bolje nego što će sutra biti

Svekar pita snahu da li je slušala svoje roditelje i kad ona reče da jeste, pita je:

- Hoćeš li slušati i nas dvoje starih?

- Nisam ja rođena za sluškinju, ja sam svoje odslušala.

Zabrinutog zeta prijatelj pita šta mu je. Kad on reče da mu je punica otišla u bolnicu, ovaj ga tješi:

- Ma, ne sekiraj se, možda će biti sve najbolje.

- Toga se i plašim, prijatelju – odgovori ovaj te i dalje ostade u brizi.

Medicinska sestra pita bolesnicu da li je prvi put u bolnici.

- Jesam – odgovara ona – ako se ne računa ono kad

da navališe oni koji su sačekivali svoje kravice da ih pomiluju. Još jedna velika seoba Slovena. Elem, napuni se Evropa našim ljudima i našom stokom. Stranci s mukom uče naše riječi, njihova stoka pokušava da bleji, dreči, riče, kokodače kao naša. Ne uspijevaju ni jedni ni drugi. Kao bez glave, hvataju se za glavu. Svi jedu naše meso, svi koriste naš mozak, svi se osjećaju kao u našoj zemlji i govore: -Kud ranije ne dođoše Srbi da nas prosvjećuju i ne dotjeraše toliko lijepog mesa koga smo oduvijek bili željni? Naši, opet govore, e da smo znali da će nas Evropa ovako dočekati ne bismo gubili toliko vremena čekajući da nas prime. A da bi se znalo odakle je pošla ova najnovija seoba Slovena s brdovitog Balkana, ostavili smo starce i starice da čuvaju kuće i kućice, pa kad se ovi budu vraćali natrag s povećim penzijama da znaju gdje su rođeni. Osim ako se budu mogli naviknuti bez stoke koju će tamo čuvati njihovi unuci i praunuci, Hansovi, Roberti, Šmitovi, Fricovi. A jednoga dana, možda će i naša stoka oboljeti od nostalgije i vratiti se pradomovini. Da li će njeni čobani izdržati da ne krenu za njom?

mi je djed ležao ovdje , a ja došla po bolničku pidžamu i papuče koje je on ukrao.

Pita komšija komšiju kako je izdržao dva mjeseca u bolnici, a ovaj će:

- Lako, ni osjetio nisam. Cijelo vrijeme sam bio u nesvijesti.

Prije operacije privatni hirurg pita djevojku da ako hoće manji ožiljak da to košta više. Ona uskliknu: -E, doktore, baš si lafčina! Toliko sam muškaraca promijenila, a nijedan me nije pitao koliki ožiljak želim.

Babica se izvinjava trudnici što nema čiste posteljine i ne može da joj da pidžamu. Trudnica će na to:

- Ne sekiraj se, babice, meni su dijete i napravili dok sam bila gola pa mogu gola i da ga rodim.

Nervoznom bolesniku tehničar govori da će ga premjestiti u ludnicu.

- Ali, ja nisam lud - buni se on. Na to će tehničar:

- Ni ja se nisam rodio kao tehničar, ali sam postao.

Pola sata čovjek traži ženu na ženskom odjeljenju. Opisuje kako izgleda: boja i veličina kose, visina i težina, lice, boju očiju. Sve uzalud. Od je od muke pošao iz bolnice, zaškripao je zubima, a sestra će:

- Ona što u snu škripi zubima, eno je u sobi pet.

Poslije duge i teške operacije, hirurg saopštava bolesnici kad se probudila da joj je izvadio polovinu jetre i jedan bubreg. Ona ga neko vrijeme gleda, pa će:

- Dobro, doktore, ali kada ćete mi to vratiti?

Dežurni oficir prolazi pored vojnika koji spava na klupi i viče:

- Vojniče, zašto me ne pozdraviš, znaš li ti ko sam ja?

Vojnik odgovara:

- A znaš li ti ko je Petar Šepavi u mome selu?

Kad oficir reče da ne zna, vojnik će:

- Eto vidiš, Niti ti znaš naše, a ni ja tvoje lopove.

Neko kuca na vrata i muž prilazi da otvori. Kad je čuo: -Otvorite, ovdje smrt!, on se obraća ženi: Stano, tebe traže.

Zabrinutog zeta prijatelj pita šta mu je. Kad on reče da mu je punica otišla u bolnicu, ovaj ga tješi:

- Ma, ne sekiraj se, možda će biti sve najbolje.

- Toga se i plašim, prijatelju – odgovori ovaj te i dalje ostade u brizi.

AS MEDICUS VRA

Telefon: 011/2836-836, 065/285-3393

AS MEDICUS BEŽANIJSKA KOSA

Telefon: 011/2272-916, 065/2272-916

E-mail: poliklinika@asmedicus.rs

Radno vreme:

1. Dermatološki pregledi

KLASIČNA MEDICINA:

2. Kozmetološki tretmani i liječenje polnih bolesti

INTERNA MEDICINA

3. Ultrazvuk krvnih sudova - vaskularni hirurg

ULTRAZVUK I COLOR DOPPLER KARDIOLOGIJA

4. Krioterapija tečnim azotom (otklanjanje bradavica, kondiloma)

ORL

5. Peeling lica, kauterizacija (otklanjanje visećih, staračkih, seborojičkih bradavica)

NEUROLOGIJA I PSIHIJATRIJA GINEKOLOGIJA

KVANTNA MEDICINA: BIOREZONANTNI SKENER TERMOVIZIJSKI SKENER DARKFIELD MIKROSKOP MIKROREZONANTNA TERAPIJA

dr sci med Nina Nikolovska Sinicki, spec. ORL i Kvantne medicine

dr Aleksandar Sinicki, spec. neuropsihijatrije i Kvantne medicine

Osnivači poliklinike

KUĆNE POSJETE

Pozovite nas i dolazimo na Vašu adresu 065 543 184

ALFALAB POSLOVNICE

Alfalab Malta

Mladena Stojanovića 26 c, Banja Luka 051 813 116 alfalabmaltarezultati@gmail.com

Alfalab Centar

Milana Tepića 27, Banja Luka 051 218 448 alfalab75@gamil.com

Alfalab Borik Gundulićeva 25, Banja Luka 051 265 460 alfalabborik@gmail.com

Alfalab Lazarevo

Ilije Garašanina 1, Banja Luka 051 963 385 alfalab2biomedica@gmail.com

Alfalab Kotor Varoš Stafana Nemanja bb 051 941 199 alfalabkv@gmail.com

Alfalab Gradiška Kozarskih brigada bb 051 453 070 alfalab.gradiska@gmail.com

Alfalab Mrkonjić Grad Sime Šolaje bb 050 490 208 alfalabmrkonjic@gmail.com

Alfalab Prijedor Kozarska 51a 052 225 634 alfalabbiomedicaprijedor@gmail.com

78000 BANJA LUKA; Ul. Braće Mažar i majke Marije 18 (Hanište); Tel: 051/212-437; prizmabls@teol.net; www.prizmabl.com

Koncetrator kiseonika

Tjelesni analizator

PREGLEDI I LIJEČENJE

Mi smo tu zbog Vas!!!

U našoj ustanovi možete obaviti sljedeće usluge:

1. Pregled hirurga i operativni zahvati iz domena abdominalne hirurrgije

2. Pregled gastroenterologa i gastroenterološka obrada (gastroskopija,kolonoskopija u analgosedaciji)

3. ERCP

4. CT dijagnostika

5. UZ dijagnostika

6. Pregled kardiologa + UZ srca

7. Pregled dermatologa

8. Pregled ortopeda, endoskopske intervencije

9. Pregled endokrinologa

10. Pregled i endoskopska dijagnostika dječijeg gastroenterologa (prof. dr Vojislav Perišić)

11. Pregled specijaliste ORL, alergologa, te operativni zahvati iz domena otorinolaringologije

12. Operativni zahvati iz domena laparaskopske ginekologije

13. Operativni zahvati štitne žlijezde minimalno-invazivnom metodom (prim. dr Dejan Ilinčić)

14. Operativni zahvati iz domena plastično-rekonstruktivne hirurgije