Информатор бр.5 / 2014 by Marija

2014 Izdava~: Agencija za ekonomsko-pravna poddr{ka i procena PRO AGENS

Glaven i odgovoren urednik: M-r Pavle G A C O V

Dizajn i grafi~ko ureduvawe: Agencija PRO AGENS

Lektor: M-r Kiril ANGELOV

Adresa: Agencija “PRO AGENS”, p. fah 272 ul. “Naum Naumovski Bor~e“, br. 68/4

VNIMANIE Nositel na materijalnite prava e izdava~ot. Zabraneto e prepe~atuvawe, kopirawe i umno`uvawe na napisite ili na nivnite delovi bez prethodna soglasnost od izdava~ot. Data na obavuvawe na ovoj broj: 25.04.2014 g.

www.proagens.mk p_gacov@proagens.com.mk d_jacimovic@proagens.com.mk r_muric@proagens.com.mk i_nikolovska@proagens.com.mk n_mladenov@proagens.com.mk v_mladenova@proagens.com.mk Izdava~ki odbor:

Informacija:

M-r Pavle GACOV

Osnovnoto izdanie izleguva edna{ mese~no, a specijalnite izdanija po potreba.

Danijela JA]IMOVI], dipl. pravnik

Pretplatata se vr{i so uplata na smetkata na Agencijata “PRO AGENS”-Skopje 210-0503940101-43; Deponent na Tutunska banka-Skopje. Rakopisite se ispra}aat na adresa: Agencija “PRO AGENS”, p. fah 272, 1000 Skopje. Rakopisite ne se vra}aat. Tel./faks: 02 / 3162-979, 3298-763 i 3229-479. “PRO AGENS” e registriran obvrznik za DDV so dano~en broj za DDV:

D-r Zoran MINOVSKI

D-r Refika MURI] Irena NIKOLOVSKA, dipl. ek. D-r Gligor BI[EV D-r Zorica BO@INOVSKA D-r Dragoqub ARSOVSKI M-r Elena MARTINOVSKA Vesna ZMAJ[EK, dipl. ek. Slavko LAZOVSKI, dipl. ek. Bor~e IVANOVSKI, dipl. ek. Katja NIKOLOVA, dipl. ek. Mirjana ARSOVSKA-QAMOVA, dipl. ek.

2014

INFORMATOR

С О В Е Т У В А Њ Е од 14 до 18 мај 2014 година (среда - недела)

www.proagens.mk

ИНФОРМАЦИЈА ЗА УЧЕСНИЦИТЕ НА ПРОАГЕНСОВОТО СОВЕТУВАЊЕ НА РОДОС термин: место: транспорт: хотел: исхрана: цена: поволност: пријава:

од 14 до 18 мај 2014 година (среда - недела) Родос, Грција Скопје - Солун - Скопје (автобус), Солун - Родос - Солун (авион) Atrium Platinum Luxury Resort Hotel and Spa, www.atriumplatinum.gr 5 дена, 4 полупансиони (доручек - вечера) 27.500 денари (по лице во двокреветна соба) плаќање на 3 рати во туристичката агенција. ЗАДОЛЖИТЕЛНО, на долунаведените броеви и контакти!

ЦЕНАТА НА АРАЖМАНОТ ВКЛУЧУВА: превоз: хотел: цена:

Скопје - Солун - Скопје (автобус), Солун - Родос - Солун (авион со вклучени такси и 30 килограми багаж) Сместување на база 4 полупансиони (доручек - вечера) во хотелот Atrium Platinum Luxury Resort Hotel and Spa http://www.atriumplatinum.gr Цената од 27.500 денари/лице се однесува за сместување во двокреветна соба (за еднокреветна соба се доплаќа).

Пријавување на лица кои не се учесници на Советувањето НЕ Е ДОЗВОЛЕНО. ЦЕНАТА НА АРАЖМАНОТ НЕ ВКЛУЧУВА: Патничко осигурување за патниците кои немаат осигурување

 

02/ 3162-979 i 3298-763

maj

ВИДИ ПРОГРАМА ЗА СОВЕТУВАЊЕ



2014

С О В Е Т У В А Њ Е за

ФИНАНСИСКА АНАЛИЗА, РАБОТНИ ОДНОСИ, ДДВ И ДАНОЧЕН ТЕРТМАН НА КАМАТИТЕ ИСПЛАТЕНИ НА СТРАНСКИ ЛИЦА ПРОГРАМА НА СОВЕТУВАЊЕТО / ОБУКАТА I. ФИНАНСИСКА АНАЛИЗА - АНАЛИЗА НА ФИНАНСИСКИ ИЗВЕШТАИ 1) Финансиската анализа како упатство за употреба на финансиските извештаи 2) Алатки и техники на финансиската анализа 3) Финансиските индикатори во улoга на инсајдери - Односи за активност - Односи за ликвидност - Односи за солвентност - Односи за профитабилност II. ПОДГОТОВКИ ЗА ПРИМЕНА НА НОВИОТ ЗАКОН ЗА АДМИНИСТРАТИВНИ СЛУЖБЕНИЦИ (пред престанување на важењето на Законот за државните службеници и Законот за јавните службеници) 1) Плата на административните службеници 2) Компоненти и додатоци на плата 3) Надоместоци на плата на административните службеници 4) Компарација со актуелните решенија III. ДАНОК НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ - 2014 1) Расчистени дилеми околу „reverse charge“ во градежништвото 2) Третман на авансите во „reverse charge“ - Пресметка и евиденција на затворањето на СТАРИТЕ аванси - Фактурирање и евиденција на НОВИТЕ аванси 3) Аванси за промети надвор од системот на „reverse charge“ - Пријавување на авансите во полиња на ДДВ Пријавата за редовен промет - Примери кога разлики од авансирани промети се пријавуваат во поле 27 од ДДВ Пријавата 4) Фактурирање, евиденција и пријавување на промети во „ДДВ-ИПДО“ и во „ДДВ-04“ 5) Годишни даночни обврзници со нов (тримесечен) даночен период 6) Третман на странските донации од 1 јули 2014 г. 7) Новини во законот за донации и за спонзорства во јавните дејности - Донации за кои не се склучува договор - Даночни поттикнувања со данок на добивка, персонален данок на доход и ДДВ, според новите прописи 8) Третман на договорите за закуп и вложувањата во закупените простори - Препораки за елементи на договорот за закуп - Даночен третман на вложувањата во закупен простор

IV. ПОЧЕТОК НА ПРИМЕНА НА ЗАКОНОТ ЗА ФИНАНСИСКА ДИСЦИПЛИНА V. РАБОТНИ ОДНОСИ 1) Отказ на договорот за вработување (причини за отказ, предупредување пред отказ, форма и содржина на отказот, врачување, правна зашита на работникот - приговор) 2) Понуда на нов договор пред отказ 3) Oсновица за пресметување на додатоци на плата според закон и колективни договори 4) Основица за пресметување на надоместоците на трошоците според закон и колективни договори 5) Основица за пресметување на надоместоци на плата според закон и колективни договори VI. ДАНОЧЕН ТРЕТМАН НА КАМАТИТЕ СПОРЕД БИЛАТЕРАЛНИТЕ ДОГОВОРИ - Задржан данок на исплатен приход од камата на странско правно лице - Персонален данок на исплатен приход од камата на странско физичко лице VII. ПРАШАЊА И ЗАДАЧИ ОД ОБЛАСТА НА СМЕТКОВОДСТВОТО (подготовки за испит за овластен сметководител) За секој учесник на Советувањето е изготвен Прирачник. ЦЕНИ! За ПРЕТПЛАТНИЦИ цената на Прирачникот изнесува 3.500 денари. За втор и нареден учесник од ПРЕТПЛАТНИЦИТЕ, цената изнесува 3.000 денари. За непретплатниците цената е единствена и изнесува 4.500 денари. Цената е со вклучен ДДВ. Во цената е вклучен и работен прибор и кафе. Прирачникот се уплатува на сметката на Про агенс, 210 - 0503940101 - 43, кај НЛБ Тутунска банка. Повикување на број: 430. Третман на претплатник имаат оние коминтенти кои извршиле плаќање на претплатата за 2014 г.

СКОПЈЕ - СОЛУН - Аеродром „Македонија“ - Рhodes International Airoport - РОДОС (среда) 1 ден Состанок на групата на паркингот пред ВИП хотелот (спроти Скопски саем) во 5:45 часот. Поаѓање од Скопје во 6 часот. Се патува преку граничниот премин Богородица. Пристигнување (14.05.) во Солун, аеродром „Македонија“. Лет за Родос (број на летот: A3 501 - AEGEAN AIRLINES) во 14:00 (македонско време 13:00). Пристигнување на Родос во 15:10. Трансфер од аеродромот до хотелот. Сместување. Слободно попладне. Вечера. Ноќевање. РОДОС - Atrium Platinum Luxury Resort Hotel and Spa / Советување (четврток) 2 ден Појадок. Регистрација, почеток на Советувањето од 10:00 часот, со една пауза за кафе. (15.05.) Слободно попладне. Вечера. Ноќевање. 3 ден РОДОС - Atrium Platinum Luxury Resort Hotel and Spa / Советување (петок) (16.05.) Појадок. Советување од 10:00 часот, со една пауза за кафе. Слободно попладне. Вечера. Ноќевање. 4 ден РОДОС - Atrium Platinum Luxury Resort Hotel and Spa / Советување (сабота) (17.05.) Појадок. Советување од 10:00 часот, со една пауза за кафе. Слободно попладне. Вечера. Ноќевање. РОДОС - Рhodes International Airoport „Diagoras“ - СОЛУН - Аеродром „Македонија“ - СКОПЈЕ 5 ден Појадок. Слободно претпладне. Поаѓање од хотелот. Пристигнување на аеродромот „Диагорас“. (18.05.) Лет за Солун (број на летот: A3 502 - AEGEAN AIRLINES) во 15:40. Пристигнување во Солун во 16:50 (македонско време 15:50). Заминување за Скопје. Пристигнување во вечерните часови.

www. p r o a g e n s .mk

5 S O D R @ I N A: www.proagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ 1) ПРАКТИЧНИ ИМПЛИКАЦИИ ОД ПРИМЕНАТА НА НОВИОТ ЗАКОН ЗА ФИНАНСИСКА ДИСЦИПЛИНА

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ 2) ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК 3) ДАНОЧЕН ТРЕТМАН НА ПОДАРОК

ЗАДОЛЖНИЦА 4) НОВИНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ЗАДОЛЖНИЦА ВО ПРИМЕНА ОД 1 ЈАНУАРИ 2015 ГОДИНА

БОЛЕДУВАЊЕ 5) ПРЕСМЕТКА НА НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА ПО ОСНОВ НА БОЛЕДУВАЊЕ

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ 6) МОДЕЛИРАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈОТ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ВО MS EXCEL

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

 

ПРАКТИЧНИ ИМПЛИКАЦИИ ОД ПРИМЕНАТА НА НОВИОТ ЗАКОН ЗА ФИНАНСИСКА ДИСЦИПЛИНА 1. Вовед 1.1. Мотив за донесување на Законот за финансиска дисциплина (ЗФД)

Данијела ЈАЌИМОВИЌ *

аконот за финансиска дисциплина е објавен во „Службен весник на РМ“, бр. 187 од 30 декемри 2013 година, влезе во сила на 7 јануари 2014 година а ќе отпочне да се применува од 1 мај 2014 година, со исклучок на примената на одредбите од членот 18 и членот 19 став 2 на кои е укажано во точките 14 и 15 од овој текст. Главен мотив на законодавецот за донесување на Законот за финансиска дисциплина (во натамошниот текст: ЗФД) е елиминирање на проблемите од задоцнето извршување на паричните обврски во деловните трансакции помеѓу субјектите од приватниот сектор, односно помеѓу субјектите од приватниот и од јавниот сектор, што резултира со нарушување на ликвидноста на субјектите, неможност за намирување на обврските кон доверителите и вработените, кредитно задолжување, нарушување на конкурентноста, отворање на стечајни постапки и во рамките на синдромот на верижни случувања - влошување на севкупната економска состојба. За илустрација, според официјалниот Извештај за финансиската стабилност во Република Македонија во 2012 година на Народна Банка на Република Македонија (јули 2013 г.), на крајот од 2012 година во Македонија имало 40.294 правни лица со блокирани сметки и 2.160 претпријатија во стечај.

* Правен советник d_jacimovic@proagens.com.mk

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

Правен инструмент со кој ќе се спроведува финансиско дисциплинирање на субјектите се законски дефинираните максимални рокови за исполнување на парични обврски низ призма на засилен надзор од страна на државните институции за контрола (Управата за јавни приходи во приватниот сектор и Финансиската инспекција во јавниот сектор), прекршочната одговорност на лошите плаќачи и високи глоби за правните субјекти и одговорните лица. Од новите мерки за подобрување на наплатата, заедно со новите решенија од Законот за задолжница (Закон за изменување и дополнување на Законот за задолжница, „Службен весник на РМ“, бр. 12/14, во сила од 30.01.2014, а во примена од 01.01.2015 година), кои предвидуваат задолжително издавање на задолжница во должничко доверителски односи со кои се создаваат обврски во износ од 300.000 денари и повеќе, а кои треба да се применуваат од 1 јануари 2015 година, се очекува да ја засилат пазарната моќ на деловните субјекти



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

преку расположивите парични стредства, подобрувајќи ги нивните инвестициски способности. Но, факт е дека ЗФД од донесувањето отвори бројни дилеми околу примената на некои одредби и тоа во неколку важни сегменти кои или воопшто не ги уредува (на пример, роковите кај отплата на рати) или тоа го прави на недоволно прецизен и јасен начин, како што е случај со формулирањето на деловна трансакција, прекршочните одредби, на што е укажано во продолжение.

1.2. Усогласување со Директивата 2011/7/ЕУ и Компаративни аспекти на ЗФД

ЗФД произлезе и од потребата за нормативното усогласување на домашното законодавство со актите на ЕУ, во случајов со Директивата 2011/7/ЕУ за спречување на задоцнето плаќање во деловни трансакции од 2011 година. Преземање на решенија од Директивата 2011/7/ЕУ и нивното прилагодување кон спецификите на националното законодавство пред нас го реализираа и земјите од регионот (Р. Хрватска, Р. Србија, Република Српска) чие искуство од примената укажува на бројни проблеми и нерасчистени дилеми, проследени со чести менувања на законски решенија особено во Р. Хрватска. За илустрација, во Хрватска, првичниот Zakon o rokovima ispunjenja novčanih obveza, („Narodne novine“, 125/2011) кој ја уредуваше оваа проблематика, само една година подоцна беше заменет со концептуално новиот Zakon o financijskom poslovanju i predstečajnoj nagodbi (Narodne novine, 108/2012), кој досега три пати беше новели144/12, 81/13, 81/13 112/13). 112/13 Со овој закон ран (NN, 144/12 максималниот рок за исполнување на парични обврски во трансакците меѓу субјектите од приватниот сектор е утврден на 360 дена, со обврска должникот на паричната обврска да му издаде на доверителот задолжница како средство на обезбедување на побарување. Српскиот Закон о роковима измирења новчаних обавеза у комерцијалним трансакцијама, во примена од 31.03.2013

www.p

година е многу сличен со нашиот Закон за финансиска дисциплина.

1.3. Однос со Законот за вонсудско спогодување Речиси во исто време со донесувањето на ЗФД, законодавецот го донесе и Законот за вонсудско спогодување објавен во „Службен весник на РМ“, бр. 12/14 од 22.01.14, во сила од 31.01.2014 година. Во прашање е сосема нов законски акт во нашиот правен систем (исто како и ЗФД), кој претставува правена основа за санирање на неликвидни и инсолвентни економски оператори, со цел за повторно воспоставување на состојба на ликвидност и солвентност и избегнување на отворање на стечајна постапка над нив. Кога субјектот ќе стане неликвиден, односно инсолвентен, Законот за вонсудско спогодување му налага да преземе мерки за финансиско и оперативно реструктуирање, што се реализира преку новата постапка уредена како постапка за вонсудско спогодување. Истовремено оваа постапка би требало да им овозможи и на доверителите поповолни можности за намирување на нивните побарувања од можностите кои би ги добиле со отворање на стечајна постапка над должникот. Доверителите доброволно гласаат за прифаќање на планот за финансиско реструктуирање на должникот и негово враќање во нормална состојба, т.е. состојба на ликвидност и солвентност. Законот за вонсудско спогодување ги определува условите, начинот и постапката на вонсудско спогодување на економскиот оператор и правните последици од оваа постапка. При спроведување на оваа постапка, според Законот за вонсудско спогодување (член 2) ќе се применуваат и одредбите од ЗФД. Овој закон се однесува исклучиво на економски оператори и тоа: - трговско друштво или трговец поединец основан согласно со Законот за трговските друштва и - други правни и физички лица кои се основани согласно со закон и вршат профитни дејности.

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

2. Предмет на уредување на ЗФД 2.1. Субјекти на кои се применува ЗФД Предметот на уредување на ЗФД е навременото исполнување на парични обврски, односно спречување на неисполнување на паричните обврски во предвидените рокови согласно со ЗФД, кои произлегуваат од реализација на деловни трансакции меѓу: 1) економските оператори од приватниот сектор и 2) субјектите од јавниот сектор и економските оператори од приватниот сектор. Економски оператори од приватниот сектор, според член 4 став 1 точка 3 од ЗФД, се: - трговско друштво или трговец поединец основан согласно со Законот за трговските друштва и

 

кај договорот за купопродажба во трговскиот промет, карактеристична обврска е испораката на стока; кај договорот за шпедиција, вршењето на шпедитерски услуги. Независно од ова, за договорот за превоз на стоки се претпоставува дека има најблиска врска со државата во која во времето на склучувањето на договорот превозникот имал живеалиште (ако е физичко лице), односно седиште (ако е правно лице), само ако во таа држава се наоѓа и местото на натовар, истовар или живеалиштето, односно седиштето на корисникот на превозот. Според тоа, ЗФД ќе важи и за договорите склучени помеѓу македонскиот и странскиот субјект, доколку страните се повикаат на македонското право како меродавно право за уредување на односите, односно доколку карактеристичната обврска треба да ја исполни договорната страна чие седиште е во Македонија.

- физички и правни лица кои вршат профитна дејност и се регистрирани согласно со закон.

Субјекти од јавен сектор според член 4 став 1 точка 2 од ЗФД, се:

Од оваа дефиниција произлегува дека во групата на економски оператори од приватниот сектор за кои важи ЗФД се вклучени и физички лица кои вршат профитна дејност и се регистрирани согласно со закон, а кои ги препознаваме како самостојните вршители на дејност.

- фондови, агенции, дирекции, бироа, јавни установи основани од РМ и јавни установи основани од единиците на локална самоуправа,

Ако една од договорните страни е странски субјект, за уредување на содржината на договорите со меѓународен елемент меродавно е, според Законот за меѓународно приватно право („Службен весник на РМ“, бр. 87/08 и 156/10) правото што го избрале договорните страни (домашен и странски субјект) ако со овој закон или меѓународен договор поинаку не е определено (член 21). Но, ако не е избрано меродавно право, според член 22 од овој закон, за договорот е меродавно правото на државата со која тој договор е во најтесна врска (држава во која се наоѓа живеалиштето, односно седиштето на странката која е обврзана да ја исполни карактеристичната обврска за одреден вид на договор). Така на пример,

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

- органите на државната управа и единиците на локалната самоуправа,

- јавни претпријатија и трговски друштва основани од РМ, општината, градот Скопје и општините во градот Скопје и друштва врз кои државата или органите на општината, градот Скопје и општините во градот Скопје имаат директно или индиректно влијание преку сопственоста над нив, односно поседуваат поголем дел од капиталот над друштвото, имаат мнозинство гласови на акционерите/содружниците и именуваат повеќе од половина од членовите на управниот или надзорниот одбор, односно органите на управување на друштвото и - други институции основани со закон.



kontakt@proagens.com.mk



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

2.2.Дефиниција на деловна трансакција и можни проблеми во пракса Под „деловна трансакција“, според законската дефиниција од ставот 4 став 1 точка 1 се подразбира трансакција меѓу економските оператори од приватниот сектор, односно меѓу субјектите од јавниот сектор и економските оператори од приватниот сектор, која се однесува на испорака на стоки, давање на услуги и вршење на работи за одреден паричен надоместок. Според тоа примената на ЗФД е условена со постоење на деловна трансакција во која задолжително една или двете страни се економски оператори од приватниот сектор.

Исто така би можело да се заклучи дека под деловната транскакција се подразбира договор од кој произлегува двострано-обврзувачки однос каде што едната страна се обврзува да обезбеди стоки, услуги, или вршење на работи, а другата страна се обврзува да ги исполни паричните обврски кои произлегуваат од трансакцијата. И покрај тоа, дефиницијата за „деловна трансакција“ така како што е дадена во ЗФД, во овој кус период од донесувањето на истиот отвори многу прашања во пракса и многу дилеми кај стручната фела, што би можело да ја отежне и самата примена на ЗФД и да доведе многу брзо до измени на истиот. Една од тие дилеми се однесува на договорите кои се склучуваат со подолг рок на важење (година, две...) меѓу истите договорни страни, кои претставуваат основа за набавка на стоки, услуги и работи со паричен надоместок чија реализација се врши преку повеќе поединечни испораки (трансакции) во исти или различни временски интервали. Нејасно е дали е исправно секоја одделна испорака со паричен надоместок (парична обврска) да се третира како деловна транскација во смисла на ЗФД, од која би се сметал законскиот рок за плаќање (види во точката 3. од овој текст) или вкупните испораки преку кои се исцрпува еден договорен однос да се третираат како една деловна трансакција при што од завршната испорака би се сметал рокот за плаќање според ЗФД. Кога www.p

вака ќе се анализираат работите, се чини дека целта на ЗФД, преку континуираното плаќање на парични обрски да се обезбеди ликвидност на фирмите, има повеќе шанси да се оствари доколку секоја одделна испорака на стоки, услуги и работи се смета како заокружена деловна трансакција од која тече рокот за плаќање според законските правила. Посебен проблем за кој е веќе е јасно дека ќе го обележи почетокот на примената на ЗФД, е целосно отсуство на одредби за уредување на рокови за плаќање на парични обврски на рати, кај кои трансакции главно постои претходно целосно испорачување на стоки или извршување на услуги / работи и испостава на една фактура која гласи на вкупниот износ. Дали во недостиг на законска норма ќе биде исправно ако износот на секоја рата се третира како посебна парична обврска (иако не е проследен со посебна фактура) на која ќе се применуваат општите правила за рокови на исполнување на парични обврски од ЗФД, или сите рати ќе мора да се платат во рамки на единствениот рок утврден со ЗФД? Заради компарација, ќе го земеме српскиот Закон о роковима измирења новчаних обавеза у комерцијалним трансакцијама, кој го уредува и рокот при плаќање на рати на начин што утврдува дека исплата на рати се врши во рок не подол од 90 дена, со обврска 50% од паричната обрска да се плати во првите 45 дена, а остатокот до истекот на рокот. Аналогно постапување во контекстот на нашиот ЗФД, би било да се уреди временска динамика на плаќања на рати во рамки на постојните рокови од ЗФД. Колку со ваквото решение се ограничува слободата на договарање на деловните субјекти, би требало да се цени на ниво на општтата оцена за ЗФД и неговите реперкусии врз едно од основните начела во трговскиот промет а тоа е слобода на волјата на договорните страни.

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

 

2.3. Дефиниција на парична обврска и форма на нејзиното изразување

нова на залог на хартии од вредност (член 1109) акредитив (член 1111 став 2), банкарска гаранција (член 1122 став 2).

Понатаму, ЗФД ја дефинира и „паричната обврска“ во смисла на износ кој е договорен како надоместок за испорака на стоки, давање на услуги и вршење на работи при што износот е наведен во деловен договор или фактура или друго соодветно барање за исплата. „Фактурата“ е дефинирана како документ во кој е наведен паричниот надоместок за испорака на стоки, давање на услуги и вршење на работи при деловни трансакци. Од дефиницијата на парична обврска, според нашето мислење, произлегува дека на договорот или фактурата или друго соодветно барање за исплата, законодавецот им дава еднаква правна важност за настанување на валидна деловна трансакција. Иако фактурата пред се е сметководствен документ, во основа таа ги содржи елементите на договорот од кој произлегува должничко-доверителски однос, меѓу кои елементи најважни се предметот на фактурирање (вид и количина на стоки, услуги и работи) и износот на плаќање.

И ЗФД во еден сегмент инсистира на писмената форма кога бара „изречна писмена согласност“ од економските оператори како договорни страни, условувајќи ја на овој начин можноста за договарање на подолг рок за плаќање од 60 дена, но не подолг од 120 дена (член 5 став 3 од ЗФД). Во овој случај сметаме дека задолжитено треба да постои деловен договор во писмена форма (види повеќе во точката 3.1.).

Тука не смее да се занемари задолжителната форма кај некои договори во трговскиот промет како услов за нивната полноважност, без разлика дали барањето за форма го поставува законот (ЗОО или некој посебен закон) или истата произлегува од спогодбата на договорачите. На пример, формални договори предвидени со ЗОО се: договор за продажба на недвижни предмети (член 443) продажба со отплата на цената во рати (член 531), договор за дар (член 556), договор за градење (член 649 став 2), договор за ортаклак (член 668 став 1), договор за лиценца (член 743), договор за трговско застапување (член 847), договор за ангажирање на угостителски капацитети - алотман (член 942), договор за осигурување (член 957), договор за отстапување на имот за време на живот (1023 став 2), договор за доживотна издршка (член 1030), гаранција (член 1037), банкарска тековна сметка (член 1092), договор за кредит (член 1105), договор за кредит врз ос-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

2.4. Субјекти и случаи на кои не применува ЗФД Од примената на ЗФД, според член 3 се исклучени: - економските оператори од приватниот сектор над кои е отворена постапка за стечај и - случаите кога со посебен закон се утврдени рокови за исполнување на парични обврски на начин различен од утврдениот со ЗФД. Согласно со ова роковите за плаќање утврдени со ЗФД, треба да се прифатат како општи рокови кои се применуваат кога со посебен законски пропис (lex specialis) не се уредени посебни рокови за исполнување, кои во таков случај имаат предност пред општите. Исто така треба да се нагласи дека од примената на ЗФД се исклучени и деловните трансакции меѓу субјектите од јавниот сектор и економските оператори од приватниот сектор кога како должник на парична обврска се јавува економски оператор од приватниот сектор (види во точката 4.1. од овој текст). ЗФД не се применува ниту на непрофитните субјекти.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

3. Рок за плаќање меѓу економските оператори 3.1. Траење на рокот според ЗФД ЗФД утврдува дека економските оператори од приватниот сектор во меѓусебните деловни трансакции не можат да предвидат рок за исполнување на парични обврски подолг од 60 дена (член 5 став 1 од ЗФД). По исклучок, во деловната трансакција помеѓу економските оператори од приватниот сектор може да се предвиди рок подолг од 60 дена, но не подолг од 120 дена, доколку постои изречна писмена согласност од двете страни (член 5 став 3 од ЗФД).

ЗФД, инситирајќи на постоење на „изречна писмена согласност од двете страни“ за утврдување на подолг рок од 60 дена, всушност наметнува потреба од постоење на писмена форма на деловни трансакции (договорите да се склучуваат во писмена форма). Оттука, според наше мислење, договорните страни секогаш ќе треба да склучат писмен договор кога предвидуваат подолг рок за плаќање од 60 дена, во спротивно за настанување на деловна трансакција кај покуси рокови би била доволна фактура, се разбира доколку со посебен закон или со договор не е дефинирана посебна форма како битен елемент на договорот.

3.2. Момент од кога започнува да тече рокот Освен што ги дефинира роковите, ЗФД го дефинира и моментот од кој почнуваат истите да течат. При тоа, како атернативни решенија, користи две правни ситуации: а) едната е денот на прием на фактура или друго барање за плаќање од страна на должникот и б) втората е денот на прием на стока, услуга или работа (како исполнување на обврска од страна на доверителот) во случај: - кога не може со сигурност да се утврди денот на приемот на фактура-

www.p

та или друго соодветно барање за плаќање или - кога должникот ја примил фактурата или друго соодветно барање за плаќање пред доверителот да ја исполни својата договорна обврска. Кај стоките, услугите и работите кои подлежат на преглед според законот или договорот, рокот за плаќање тече по истекот на рокот за преглед (кој не може да биде подолг од 30 дена освен по исклучок), ако должникот ја примил фактурата пред истекот на рокот за преглед. Или попрецизно според ЗФД (член 5 став 2) рокот за исполнување на паричните обврски започнува да тече првиот нареден ден од денот: 1) кога должникот ја примил фактурата, односно друго барање за плаќање од доверителот кој ја исполнил својата договорна обврска; 2) кога доверителот ја исполнил својата обврска, односно извршил испорака на договорената стока, услуга или работа, а притоа не може да се утврди денот на приемот на фактурата или друго соодветно барање за плаќање; 3) кога доверителот ја исполнил својата обврска, односно извршил испорака на договорената стока, услуга или работа, а должникот ја примил фактурата или друго соодветно барање за плаќање пред доверителот да ја исполни својата договорна обврска или 4) на истекот на рокот за преглед и потврдување на стоките и услугите, односно прием на извршените работи, ако со закон или договор е предвидена постапка за преглед, потврдување или прием со која се утврдува сообразноста на стоките, услугите и работите, а должникот ја прими фактурата или соодветното барање за исплата пред или на денот на потврдувањето. Рокот за преглед на предметот не може да биде подолг од 30 дена од денот на прием на стоката или извршената услуга,

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

односно работа, доколку по исклучок кој произлегува од специфичностите на стоките, услугите и работите или од природата на договорот не е предвиден подолг рок. Според тоа, основен момент за пресметување на роковите е денот на приемот на фактурата, но само ако приемот се случил по извршувањето на обрската од страна на доверителот. Ако од било која причина не може да се утврди точен датум на приемот на фактура (или ако должникот приговори дека не ја примил фактурата) или ако доверителот ја испратил фактурата пред да ја изврши својата обврска кон должникот, тогаш почетокот на рокот се врзува за наредниот ден по денот на извршување на доверителовата обврска. Во трговскиот промет се користат различни докумети, како што е испратница/приемница, кои се испоставуваат заедно со стоките или услугите, во кои, меѓу другото, должникот го потврува приемот со ставање на датумот на прием и својот потпис.

4. Рок за плаќање меѓу субјект од јавниот сектор и економскит оператор 4.1. Траење на рокот Во членот 6 став 1 од ЗФД е утврдено дека во договор меѓу субјект од јавниот сектор и економски оператор од приватниот сектор не може да се предвиди рок за исполнување на паричните обврски подолг од 60 дена, во случај кога субјектот од јавниот сектор се јавува како должник. должник Меѓутоа, законодавецот, како што веќе напоменавме, не определил рок за исполнување на парични обврски кога како должник се јавува економски оператор од приватниот сектор. Понатаму, во членот 6 став 2 од ЗФД, како исклучок, се утврдува дека рокот за исполнување во случај кога субјектот од јавниот сектор се јавува како должник, може да биде подолг од 60 дена ако се работи за до-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

говор чиј предмет е повеќегодишна јавна набавка. Прашањето што во однос на одредбата од членот 6 став 2 на ЗФД неминовно се наметнува e зошто законодавецот не останал на линија на јасно дефинирани рокови за исполнување на парични обврски кај повеќегодишните договори за јавни набавки?! Дали на овој начин на субјектите од јавниот сектор им се остава можност преку форма на поќегодишни договори, да се изземат од стегата на роковите за плаќање утврдени со ЗФД? Дали економските оператори од приватниот сектор воопшто ќе бидат заитересирани за склучување на вакви договори, со оглед на фактот дека паралелно ќе се јавуваат и како должници во други договори со строго утврдени рокови, чие непочитување повлекува високи глоби според ЗФД? Инаку во Директивата 2011/7/ЕУ за плаќањата во приватниот сектор е определен рок од 30 дена, а најмногу од 60 дена. По исклучок, рокот може да се продолжи ако се согласни двете договорни страни, но само ако со тоа не се постапува значително штетно во однос на доверителот. За плаќањата помеѓу јавниот и приватниот сектор, кога должникот е субјект од јавниот сектор, рокот за плаќање не може да биде подолг од 30 дена. Исклучок се субјектите од јавниот сектор (јавните должници) кои се занимаваат со стопанска дејност од индустриска или трговска природа или вршат здравствени услуги. Кај овие дејности рокот може да се продолжи до 60 дена, со изречна согласност на договорните страни, под услов тоа да биде оправдано со посебна форма и елементи на договорот.

4.2. Момент од кога започнува да тече рокот Согласно со членот 6 став 3 од ЗФД, рокот за исполнување на паричните обврски меѓу субјект од јавниот сектор и економски оператор од приватниот сектор започнува да се смета од истите правени ситуации кои се предвидени како момент на започнување на рокот во деловните транскакции



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

во кои двете страни се економски опратори од приватниот сектор. Според тоа, рокот за исполнување започнува да тече првиот нареден ден од: денот од кога дожникот ја примил фактурата или друго барање за плаќање од доверителот; денот кога доверителот ја исполнил својата обврска (испорачал стока, услуга или извршил работа), а притоа не може да се утврди денот на прием на фактурата; денот кога доверителот ја извршил својата обврска, а должникот ја примил фактурата пред доверителот да ја изврши својата обврска; или денот на истекот на рокот за преглед и потврдување на стоки, услуги или извршени работи ако со закон или со договор е предвидена таква постапка, а должникот ја примил фактурата пред или на денот на потврдување. Рокот за преглед на предметот не може да биде подолг од 30 дена од денот на прием на стока, услуга, односно работа, доколку по исклучок кој произлегува од специфичностите на стоките, услугите и работите или од природата на договорот не е предвиден подолг рок.

4.3. Начин на плаќање од страна на буџетски корисници и единки корисници ЗФД, во членот 6 ставови 5 и 6 ја уредува постапката на плаќање што ја спроведуваат субјектите од јавниот сектор чии сметки се во рамки на трезорската сметка на Министерството за финансии спрема економски оператор од приватниот сектор. Овие субјекти имаат обврска да достават барање за плаќање на достасани фактури спрема економски оператор до трезорот во Министерството за финансии заклучно со триесеттиот ден од денот кога започнува да тече рокот за плаќање (види во точката 4.2. за денот на почнување на рокот за плаќање). Министерството за финансии, во наведениот случај, е должно да ги исплати средствата на кои гласи доставената фактура на сметката на економскиот оператор од приватниот сектор во наредниот рок од 30 дена од денот на поднесување на барањето за плаќање во трезорските канцеларии.

www.p

5. Рок за исполнување кога страните не го утврдиле рокот за плаќање Со ЗФД (член 7) е пропишан посебен рок за плаќање од 30 дена во случај кога: - договорните страни не го утврдиле рокот за плаќање, и - договорите содржат ништовна одредба во однос на рокот за плаќање. Договорната одредба за рокот на плаќање е ништовна доколку страните договорат подолг рок од законски утврдениот рок за плаќање. Во овие случаи согласно со ЗФД, должникот треба да ги исполни своите парични обврски во рок од 30 дена од денот на: 1) примот фактурата, односно друго барање за плаќање од доверителот кој ја исполнил својата договорна обврска; 2) исполнување на обврската од страна на доверителот, кога не може да се утврди денот на приемот на фактурата или друго соодветно барање за плаќање; 3) исполнилнување на обврската од страна на доверителот, кога должникот ја примил фактурата или друго соодветно барање за плаќање пред доверителот да ја исполни обврската или 4) истекот на рокот за преглед и потврдување на стоките и услугите, ако со закон или договор е предвидена таква постапка, а должникот ја прими фактурата или соодветното барање за исплата пред или на денот на потврдувањето, при што рокот за преглед на предметот не може да биде подолг од 30 дена од денот на прием на стоката или извршената услуга, односно работа, доколку по исклучок кој произлегува од специфичностите на стоките и услугите или од природата на договорот не е предвиден подолг рок.

6. Еднократен надоместок за доцнење при исполнувањето Со членот 8 став 1 од ЗФД е утврдено дека доверителот има право на еднократен па-

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

ричен надоместок за доцнење при исполнување на паричната обврска од должникот во износ од 3.000 денари, без претходно потсетување и опомена на должникот. Посебно се нагласува во ставовите 2 и 3 на истиот член дека правото на надоместок за доцнење не го исклучува правото на: - надоместок на трошоците кои доверителот има право да ги побарува врз основа на договор или други прописи, - казнена камата која се пресметува и наплатува согласно со закон и - трошоците за извршување кои се наплатуваат во извршната постапка. Правото на надоместокот за доцнење престанува да важи во рок од три години од денот на истекот на рокот на достасување на паричната обврска. Во Директивата 2011/7/ЕУ е предвидено должниците да мораат да платат минимум 40 евра надомест за доцнење, со што се остава можност членките да утврдат и повисоки износи. За споредба хрватскиот Zakon o financijskom poslovanju i predstečajnoj nagodbi предвидува надоместок од 40 евра, а српскиот Закон о роковима измирења новчаних обавеза у комерцијалним трансакцијама надоместок од 20.000 денари што е еквивалент на околку 180 евра. Надоместок за доцнење со исполнување на парична обврска е утврден во фиксен износ и се исплатува еднократно. Смислата на истиот е во олеснувањето на положбата на доверителите од аспект на трошоците околу наплатата на побарувањето. Наплатата на овој надоместок застарува за три години сметано од истекот на рокот за наплата на главното парично побарување, од што произлегува дека во поглед на сметањето и траењето се поклопува со роковите на застареност на побарувањата од договорите во прометот на стоки и услуги (член 363 од ЗОО). Но и тука може да се отвори дилема дали доверител има право на надоместок за доцнење по секоја деловна трансакција (фактура) или на еден надоместок за сите доцнења на ниво на еден договор. Инаку, исто

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

како и казнената камата и овој надоместок претставува право на доверителот, па истиот не мора да го побарува доколку не сака, во рамки на постапка за наплата пред суд, нотар или во извршна постапка, покрај главното побарување.

7. Казнена камата на задоцнето плаќање Според член 9 од ЗФД, доверителот има право да пресметува и наплаќа казнена камата во висина утврдена со закон (н.з. Законот за облигационите односи) на паричните обврски кои не се исполнети во роковите утврдени со ЗФД. Услов за дозволено побарување на казнената камата предвиден со ЗФД е доверителот претходно да ги исполнил сите свои договорни обврски. При делумно намирени обврски во утврдените рокови, казнената камата се пресметува и плаќа само на износот на ненамирените парични обврски.

Осврт на одредбите од Законот за облигационите односи (ЗОО) за пресметување на казнена камата (законска и договорна) поради задоцнување со исполнување на обврска Должникот кој ќе задоцни со исполнувањето на парична обврска долгува, покрај главнината, и казнена камата. Во ваков случај доверителот има право, покрај главнината (главното побарување) од должникот да бара и казнена камата, без оглед на тоа дали претрпел некаква штета поради должниковото задоцнување, согласно со членовите 266, 266-а, 266-б, 266-в и 267 од ЗОО. Стасаноста на обврската за плаќање на казнена камата се определува согласно со правилата на ЗОО што се однесуваат на определувањето на времето на исполнување на обврските. Тоа значи дека камата почнува да тече од моментот кога должникот паднал во задоцнување со исплата на главниот долг, т.е. се пресметува од првиот ден по денот кога истекува рокот за наплата на



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

побарување (што е всушност и прв ден од рокот на застареноста), а не од моментот кога доверител поднел тужбено барање за нејзина исплата. Кај повремени парични побарувања, казнената камата тече од денот на утужувањето. Доколку стасаноста не може да се определи на овој начин, а станува збор за побарување од прометот на стоки и услуги меѓу трговци или трговци и лица на јавното право (или според терминологијата на ЗФД: договори меѓу економските оператори и економските оператори и субјектите од јавниот сектор), обврската за плаќање на казнената камата, според член 266 од ЗОО стасува во еден од следниве денови, без потреба од доставување опомена: - 30 дена од денот на приемот на фактурата или соодветното барање за исплата или

- ако денот на приемот на фактурата или соодветното барање за исплата не може да се определи со сигурност, 30 дена по приемот на стоките или услугите или - ако должникот ја прими фактурата или соодветното барање за исплата пред приемот на стоките и услугите, 30 дена од приемот на стоките или услугите или - ако со закон или договор е предвидена постапка за прием или потврдување со која се утврдува сообразноста на стоките или услугите, а должникот ја прими фактурата или соодветното барање за исплата пред или на денот на приемот или потврдувањето, 30 дена од денот на приемот, односно потврдувањето. Напомена:



Според нашето мислење, членот 266 од ЗОО (под наслов: „Кога се должи казнена камата“) би требало да претрпи целосно редизајнирање заради усогласување на почетокот на сметањето на роковите за пресметување на казнена камата со утврдените рокови за плаќање на обврски од ЗФД. www.p

Висина на стапката на казнена камата се определува индиректно, како збир на референтната каматна стапка, односно каматната стапка на едномесечен Еурибор (за договори изразени во странска валута) и утврдените процентни поени на зголемување од член 266-а од ЗОО, кои се различни (10 проценти поени, односно 8 процентни поени) за различни видови учесници во облигациониот однос. НБРМ е должна на секој 2 јануари и на секој 1 јули да ја објави референтната стапка на својата интернет страница и истата се применува за тековните шест месеци (до крајот на првото полугодие, односно до крајот на второто полугодие). Согласно одлуката на НБРМ, референтна каматна стапка за периодот 1 јануари 2014 година изнесува 3,25% и зголеменена за 10 процентни поени ја дава стапката на законската казнена камата која изнесува 13,25% во договори меѓу економските оператори и економските оператори и субјектите од јавниот сектор (или според терминологијата на ЗОО: меѓу трговци, односно трговци и лица на јавното право) кои гласат во денари, односно 10,216% за договорите во странска валута. Максимална дозволена стапка на договорна казнена камата. Во договори меѓу економските оператори и економските оператори и субјектите од јавниот сектор договорна казнена камата може да се утврди по повисока стапка од стапката на законската казнена камата што важела на денот на склучување на договорот, но најмногу до 50%. Според ЗОО, целосно или делумно е ништовна одредбата со која се договара стапка повисока од стапката на законската казнена камата ако, од околностите на случајот, трговските обичаи или природата на предметот на обврската, произлегува дека со вака договорената стапка на казнена камата, спротивно на начелата на совесност и чесност, еднаква вредност на заемните давања и справедливоста како и на одредбите за лихварските договори, е предизвикан очигледен несразмер помеѓу правата и обврските на договорните страни.

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

При оценувањето дали одредбата за определување на висината на стапката на договорната казнена камата е ништовна, предвид ќе се земе и дали постоеле оправдани причини за отстапување од висината на стапката на законската казнена камата.

8. Условна ништовност на договорната одредба ЗФД во членот 10 утврдува дека како ништовна договорна одредба ќе се смета одредбата која во однос на доверителот е значително неправедна и нефер со оглед на начинот на кој го одредува датумот или периодот за плаќање, казнената камата или надоместокот на трошоците за задоцнето плаќање. Притоа се дефинира дека за значително неправедна и нефер се смета договорна одредба со која се утврдува: 1) рокот за плаќање подолг од законски утврдениот рок; 2) рок кој го определува датумот на прием на фактурата и 3) исклучување, ограничување и условување на правото на казнена камата и на правото на надоместок за доцнење. Во членот 10 став 3 од ЗФД, се утврдува дека право за покренување тужба пред надлежен суд за примената на договорни одредби меѓу економските оператори кои се значително неправедни и нефер во однос на доверителот, имаат стопански и други професионални комори, кластерски и други здруженија, асоцијации и независни професионални организации основани согласно со закон, кои ги застапуваат интересите на соодветните економски оператори од приватниот сектор. Всушност се работи за признавање на право на наведените асоцијации и организации, да поднесуваат тужба за утврдување на ништовност на договорните одредби за кои сметаат дека се неправедни и нефер и со тоа спротивни на интересите на економските оператори чии интереси ги застапуваат.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

9. Надзор над спроведувањето на ЗФД 9.1. Кој врши надзор над спроведувањето на ЗФД Надзор над споведувањето на ЗФД врши Министерството за финансии преку Финансиската инспекција во јавниот сектор, однос преку Управата за јавни приходи во профитниот сектор (членови: 11 и 12 од ЗФД). Финансиска инспекција во јавниот сектор и Управата за јавни приходи во приватниот сектор, ја контолираат примената на ЗФД постапувајќи во рамки на редовен или вонреден надзор и контрола над субјектите од двата сектори (член 14 од ЗФД). Одредбите за надзор од ЗФД ќе почнат да се применуваат од 1 јануари 2015 година.

9.2. Нова надлежност на судот, нотарот и извршителот Во членот 11 став 2 е утрдено дека во случај кога субјект од јавниот сектор како должник го пречекори рокот за плаќање поради што економскиот оператор ќе поднесе тужба до надлежен суд, предлог за извршување до извршител или предлог за платен налог до нотар, судот, извршителот или нотарот ќе бидат должни писмено да го известат Финансиска инспекција во јавниот сектор, со цел да утврди дали се прекршени одредбите на ЗФД од страна на субјектот од јавен сектор. На идентичен начин во членот 12 е уредено иницирањето на надзорот над спроведувањето на одредбите на ЗФД кога како договорни страни се јавуваат економски оператори од приватниот сектор: во случај кога должникот нема да ја исполни паричната обврска во роковите предвидени со ЗФД и доверителот поднесе тужба до надлежен суд, предлог за извршување до извршител или предлог за платен налог до нотар, судот, извршителот или нотарот се должни писмено да ја известат Управата за јавни приходи, со цел да утврди дали се прекршени одредбите на ЗФД од страна на економскиот оператор.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Од ова произлегува дека при секоја вонредна контрола иницирана со писмено известување од страна на судот, извршителот или нотарот (на кои субјекти патем, со ова ќе им отвори додатна работа) Финансиска инспекција и Управата за јавни приходи ќе ги контролираат договорите, фактурите и другите документи во трговскиот промет од кои произлегуваат должничко доверителски односи кои гласат на парични обврски и ќе проверуваат дали се прекршени одредбите од ЗФД во поглед на роковите за плаќање, па доследно на тоа и ќе одлучуваат за поведување прекршочна постапка. Исто така, овие органи се овластени по основ на член 14 од ЗФД да вршат контролата на примената на ЗФД и при секој редовен надзор кај овие субјекти, почнувајќи од од 1 јануари 2015 година.

9.3. Доверителот нема обврска да иницира надзор

За доверителите на парично побарување ЗФД не пропишува обврска за иницирање на конрола пред надлежните инстутуции кога должникот ќе го прекрши рокот за плаќање, како вонредна конрола по пријава. Согласно со ова, не постои прекршочна одговорност на доверителот за неиницирање на постапката на надзор врз примената на ЗФД.

9.4. Постапка на надзор и причини за поведување на прекршочна постапка Во контрола иницирана со писмено известување од страна на судот, извршителот или нотарот, Финансиска инспекција во јавниот сектор и Управата за јавни приходи ќе треба да постапуваат според член 13 и член 14 од ЗФД со кој е уредена постапката што ја спроведуваат наведените институции и роковите во кои се должни да постапат, со цел да се утврди дали се прекршени одредбите на ЗФД. Овие институции, секоја во својот сектор, во рок од 15 дена од приемот на писмено известување, се должни да извршат инwww.p

спекциски надзор, и во наредниот рок од 15 дена од извршениот надзор да одлучат дали ќе поднесат прекршочна пријава до надлежен суд или ќе утврдат дека нема повреди на ЗФД Доколку утврдат повреди на ЗФД, Финансиска инспекција во јавниот сектор и Управата за јавни приходи, ќе поведат прекршочна постапка. На овој начин се воведува прекршочна одговорност на должникот (субјект од јавниот или економскиот оператор од приватниот сектор), поради повреда на ЗФД или поточно, согласно со член 17 од ЗФД поради: a. неплаќање на паричната обврска во роковите утврдени со ЗФД и б. користење на облигационите односи (цесија, асигнација, компензација, преземањето или пристапувањето кон долг или други слични облигациони договори) на начин што предизвикува одложување на исполнувањето на паричните обврски во роковите утврдени со ЗФД.

10.

Пресметковните начини на плаќање мора да се усогласени со ЗФД

Според член 16 став 2 од ЗФД, цесијата, асигнацијата, преземањето или пристапувањето кон долг, компензацијата и други слични облигациони договори не смеат да се користат на начин кој ќе предизвика одложување на исполнувањето на паричните обврски во согласност со утврдените рокови во ЗФД. Употреба на овие инструменти на пресметковен начин на плаќање која доведува до пробивање на утврдените рокови за плаќање се смета за прекршок по член 17 ставови 6 и 7 од ЗФД и се казнува со истите глоби како и директното кршење на роковите (види во точката 11. од овој текст).



02/ 3162-979 i 3298-763

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

11.

Глоби за непочитување на ЗФД и постојни дилеми

Во членот 17 од ЗФД се пропишани следните глоби за непочитување на законските рокови за плаќање: - Глоба во износ од 5.000 до 10.000 евра во денарска противвредност за правното лице субјект од јавен сектор и правното лице економски оператор од приватниот сектор, доколку нема да ја намири паричната обврска ВО РОКОВИТЕ УТВРДЕНИ СО ЗФД. ?! * - Глоба во износ од 1.500 до 3.000 евра во денарска противвредност за трговецот поединец, доколку нема да ја намири паричната обврска во роковите утврдени со ЗФД. - Глоба во износ од 750 до 1.500 евра во денарска противвредност за одговорното лице во правното лице економски оператор од приватниот сектор, доколку не да ја намири паричната обврска во роковите утврдени со ЗФД. - Глоба во износ од 750 до 1.500 евра во денарска противвредност за одговорното лице во правното лице субјект од јавниот сектор, доколку не се намири паричната обврска во роковите утврдени со ЗФД, во случаите кога барањето за плаќање во трезорот на Министерството за финансии е доставено по истекот на рокот. - Глоба во износ од 750 до 1.500 евра во денарска противвредност за министерот за финансии доколку не се намири паричната обврска во роковите утврдени со ЗФД, а субјектот од јавниот сектор го доставил барањето за плаќање во трезорот на Министерството за финансии во рокот, а Министерството за финансии не ги исплати паричните средства на кои гласи фактурата во рокот. - Глоба во износ од 5.000 до 10.000 евра во денарска противвредност за правното лице субјект од јавен сектор и правното лице економски оператор од приватниот сектор доколку цесијата, асигнација-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

та, преземањето или пристапувањето кон долг, компензацијата и други слични облигациони договори ги користи на начин што предизвикува одложување на исполнувањето на паричните обврски во роковите утврдени со ЗФД. - Глоба во износ од 750 до 1.500 евра во денарска противвредност за одговорното лице во правното лице економски оператор и на одговорното лице во правното лице субјект од јавниот сектор, доколку овозможил користење на цесијата, асигнацијата, преземањето или пристапувањето кон долг, компензацијата и други слични облигациони договори на начин што предизвикува одложување на исполнувањето на паричните обврски во роковите утврдени со ЗФД. Застрашува висината на глобите и сигурно е дека овој психолошки момент ќе изврши притисок врз субјектите да плаќаат во рок. Но исто така е сосема сигурно и дека реализацијата на ваквите глоби додатно ќе ја слабее финансиската моќ на слабите субјекти, што само ќе им го скрати патот до неизбежната стечајна постапка, доколку не успее финансиското реконструирање според Законот за вонсудска спогодба. Посебна забелешка во однос на глобите е нивниот унифициран износ за сите субјекти без оглед на нивната големина и без оглед на вредноста на договорот. * Но мимо наведените забелешки сметаме дека се отвораат повеќе дилеми во врска со примената на прекршочните одредби, од следните аспекти: - Со оглед на законската формулација дека глобата се изрекува доколку должникот нема да ја намири паричната обврска, цитираме: „ВО РОКОВИТЕ УТВРДЕНИ СО ОВОЈ ЗАКОН“, се поставува прашање дали должниците ќе се казнуваат ако го пречекорат договорениот рок, иако не го прекршиле рокот утврден со ЗФД, во случај кога договорените рокови се под 60 дена? Според нас, доколку законодавецот сакал да го санкционира прекршувањето на договорениот рок ќе употре-



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

беше посоодветна формулација во насока дека глобата се изрекува доколку должникот нема да ја намири паричната обврска: „ВО РОК ДОГОВОРЕН ВО СОГЛАСНОСТ СО ОВОЈ ЗАКОН.“ - Нејасно е дали казната ќе се изрекува за доцнење по секоја поединечна фактура или врз основа на еден договорен однос? - Иако ЗФД се однесува и на физички лица кои вршат профитна дејност и се регистрирани согласно со закон - самостојни вршители на дејност, законодавецот во членот 17 не пропишува глоба за нив (поради пропуст или нешто друго?!) па на индиректен начин ги амнестира од прекршочната одговорност!?

Интересна е примената на одредбите за прекршочна одговорност на субјектите од јавениот сектор ако се има предвид оп-штата норма од член 7 став 4 од Закон за прекршоците („Службен весник на РМ”, бр. 62/06, исправка - 69/06 и 51/11; У. суд. 157/09) која пропишува дека Република Македонија, државните органи и органите во единиците на локалната самоуправа не се одговорни за прекршоци!?

12.

Ништовност на договорните одредби

Во членот 15 е утврдено правило дека одредбите од деловните договори склучени меѓу економските оператори, односно меѓу субјектите од јавниот сектор и економските оператори, кои не се во согласност со одредбите на Законот, се сметаат за ништовни и немаат правно дејство.

13.

Супсидијарна примена на ЗОО

Супсидијарна примена на одредбите од Законот за облигациони односи, во однос на сите прашања кои не се уредени со Законот, е предвидена во членот 16 став 1.

www.p

14.

Роковите за плаќање од 60 дена со одложена примена за субјектите од јавниот сектор од 01.01.2016 година

Законот пропишува дека утврдениот рок за плаќање од максимум 60 дена во договорите меѓу субјектите од јавниот сектор и економските оператори од приватниот сектор ќе се применуваат од 01.01.2016 година. При тоа се мисли на овие субјекти од јавниот сектор: Фондот за здравствено осигурување на Македонија и корисниците на средства од Фондот за здравствено осигурување на Македонија, јавните здравствени установи и Јавната установа од областа на здравството за потребите на јавните здравствени установи, универзитетски клиники, завод и ургентен центар, како и јавните претпријатија и трговски друштва основани од Република Македонија, општината, градот Скопје и општините во градот Скопје и друштва врз кои државата или органите на општината, градот Скопје и општините во градот Скопје имаат директно или индиректно влијание преку сопственоста над нив, односно поседуваат поголем дел од капиталот над друштвото, имаат мнозинство гласови на акционерите/содружниците и именуваат повеќе од половина од членовите на управниот или надзорниот одбор, односно органите на управување на друштвото и единиците на локалната самоуправа. Роковите кои ќе се применуваат за наведените субјекти до критичниот датум 01.01.2016 година, се: 1) од денот на отпочнување на примена на Законот (01.05.2014) до 31.12.2014 година – рокот за намирување на паричните обврски не може да биде подолг од 120 дена. 2) од 01.01.2015 до 31.12.2015 година – рокот за намирување на паричните обврски не може да биде подолг од 90 дена.

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

15.

Законот нема ретроактивно дејство

Одредбите од Законот ќе се применуваат на деловните трансакции помеѓу економските оператори од приватниот сектор, односно помеѓу субјектите од јавниот сектор и економските оператори од приватниот сектор, настанати од денот на отпочнувањето на примената Законот - 1 мај 2014 година. Тука треба да се појасни дека кај договорите склучени пред 1 мај 2014 година од кои произлегуваат повеќе поединечни деловни трансакции, ЗФД ќе се применува на сите трансакции (фактури) што ќе произлезат од

16.

 

овие договори по 1 мај 2014 година, но нема да важи за трансакциите (фактурите) настанати пред овој датум. Како што веќе е укажано, одредбите со кои се уредува постапката за спроведување на инспекциски надзор (член 13 од ЗФД) и роковите во кои надлежните институции: Финансиската инспекција во јавниот сектор и Управата за јавни приходи се должни да постапат за да утврдат дали се прекршени одредбите од Законот, ќе се применуваат од 01.01.2015 година.

Пример на акти усогласени со барањата на законот

16.1. Договор за вршење на услуги - Пример ДОГОВОР ЗА ВРШЕЊЕ НА СМЕТКОВОДСТВЕНИ РАБОТИ склучен во ___________, на 01.05.2014 година, меѓу: 1. Друштвото за вршење на сметководствени работи „ЕКОНОМИКО” ДОО - Скопје, со седиште на ул. „Перо Наков“, бр. 13 (ЕМБС 5039603), застапувано од управителот Кирил Петровски (во натамошниот текст: Вршител/от на услуга/та) и 2. „ВИРТУЕЛ“ ДОО - Скопје, (обврзник за водење на сметководство), со седиште на ул. „Илинденска“, бр. 28/4 (ЕМБС 5042832), застапувано од директорот Вангел Христов (во натамошниот текст: Клиент/от) Член 1 Со овој договор, согласно со членот 25 став 1 и членот 20 став 4 од Законот за вршење на сметководствени работи, се уредуваат правата, обврските и одговорностите на договорните страни во врска со вршењето на сметководствени работи на Клиентот од страна на Вршителот на услугата. Член 2 Вршителот на услугата се обврзува, започнувајќи од 1 мај 2014 година, ажурно и уредно, односно стручно и законито за сметка на Клиентот да врши сметководствени работи (да води сметководствена евиденција) со прибирање и обработка на податоци врз основа на сметководствени документи, да ги подготвува и води трговските / деловните книги и да составува годишна сметка и/или финансиски извештаи во согласност со закон, прописите за сметководството, Меѓународните сметководствени стандарди и Меѓународните стандарди за финансиско известување, вклучувајќи ги и Меѓународните стандарди за финансиско известување за мали и средни субјекти.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Водењето на деловни книги го опфаќа и водењето на даночна евиденција согласно со даночните прописи. Вршењето на сметководствени работи за потребите на Клиентот подразбира: - изработката на годишни сметки и/или финансиски извештаи, - пресметка на данокот на додадена вредност, - пресметка на данокот на добивка и персоналниот данок на доход, - пресметка на останатите јавни давачки, - пресметка на платата, - контирање и составување на налози за книжење,

водење на главна книга (синтетика), водење на помошни книги (аналитика), водење на аналитика за купувачи и добавувачи, составување на разни други поврзани извештаи и пресметки.

Доставата до надлежните институции на годишната сметка и/или финансиските извештаи, како и на даночните пријави го врши Вршителот на услугата.

На барање на Клиентот и доколку е посебно регулирано со Анекс кон овој Договор, Вршителот на услугата присуствува на контролата над сметководствената и даночната документација од страна на одговорно лице од инспекциските и други државни органи.

Друштвото за сметководствени работи врши и други работи од областа на сметководство за Клиентот, ако истите се регулирани со Анекс кон овој Договор. Член 3 Вршителот на услугата е стручно одговорно за својот ангажман. Тоа може да се повика на системски пречки во вршењето на ангажманот (недостаток на прописи и сл.). Евентуалното ангажирање за поголем обем на услуги (претходни истражувачки активности, контакти со органите на државната управа и надворешните институции од јавен карактер, изработка на елаборати и сл.) не е предмет на овој Договор и истото доколку постои заеднички интерес ќе биде уреден со посебен акт (договор). Член 4 Материјалното сметководство и дневникот на благајната ги води Клиентот во сопствените простории, а до Вршителот на услугата доставува спецификации на влезните и излезните фактури, за чија веродостојност одговара самиот Клиент. Член 5 Сметководствената евиденција се води во просториите на Вршителот на услугата и истите заедно со документацијата секогаш му се достапни на Клиентот, односно овластеното лице на Клиентот.

Вршителот на услугата ќе ја води сметководствената евиденција само врз основа на доставената оформена документација од страна на Клиентот. Член 6 За да се запази начелото на уредност и ажурност, Клиентот има обврска на Вршителот на услугата да му ја доставува оформената документација за обработка и евиденција најмалку еднаш месечно и тоа најдоцна до 2-ри наредниот за претходниот месец. www.p

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

 

За ненавремено доставените сметководствени документи одговорноста ја сноси Клиентот. Член 7 Клиентот е должен да ги изготвува и навремено да ги доставува благајничките извештаи поткрепени со комплетна документација (каса-прими, каса-исплати, сметки за патни и материјални трошоци, исплатни листи, прегледи и др). Член 8 За веродостојноста на документите во врска со суштинската, материјалната и законската исправност одговара Клиентот, кој е должен со општ акт да го одреди одговорното лице кое ќе одговара за законитоста и исправноста на сметководствените документи, а еден примерок од тој акт да достави до Вршителот на услугата. Член 9 Деловните промени, посебно обврските по основ на јавни давачки, за кои Вршителот на услугата и Клиентот имаат спротивставени ставови ќе бидат спроведени во сметководството на Клиентот со претходна писмена наредба (налог), односно наредба (налог) испратен во електронска форма од страна на Клиентот. За добиените наредби (налози) Вршителот на услугата води регистар. Член 10 Сите потребни обрасци и хартии ги обезбедува Клиентот, или Вршителот на услугата, при што посебно ги наплатува во неговите сметки (фактури). Член 11 Вршителот на услугата гарантира за дискрецијата во однос на сите податоци и документи, односно сите информации што ќе ги дознае во процесот на извршувањето на договорните обврски, а се од доверлив карактер или претставуваат деловна тајна на Клиентот. Клиентот е должен писмено да ја дефинира деловната тајна и да ги наведе податоците кои се од доверлив карактер. Писменото е составен дел на овој договор. Во случај на дополнителна достава на документација, а податоците содржани во документите имаат доверлив карактер, клиентот е должен да стави назнака доверливо. Обврската на од став 1 на овој член, постои и по истекот на 2 (две) години од завршувањето на услугите од овој Договор. Во случај на оддавање на деловна тајна или обзнанување на информации од доверлив карактер, Вршителот на услуга е должен да на име надомест на штета, на клиентот му исплати износ кој одговара на причинетата штета, а доколку истата е од помали размери во висина на 3 (три) месечни надоместоци. Член 12 За услугите од член 2 на овој Договор, Клиентот се обврсува да му исплатува на Вршителот на услугата месечен надоместок во износ од 15.000 денари, зголемен за данокот на додадена вредност.

За извршената услуга Вршителот на услугата заедно со фактурата ќе достави и пресметка во прилог. Доставувањето на фактурата освен на физички начин (на пример. со преземање од страна на клиентото во деловни простори на вршителот на услугата; преку пошта и слично), ќе се врши и по електронски пат. Договорните страни се согласни фактурите да се плаќаат во рок од 10 дена сметано од денот на приемот на фактурата.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

При доставување на фактурата едновремено преку пошта и електронски (преку e-mail) поради постоење можност за различени денови на прием, страните се согласни како ден на прием на фактурата да се смета хронолошки вториот (покасниот) прием. (Ништовна одредба според ЗФД е определување на датумот на приемот на фактура, на пр: „Како датум на прием на фактурата за претходниот месец од страна на Клиентот се смета секој 5-ти во тековниот месец“ месец“).

Вршителот на услугата има право да засмета законска казнена камата, сметано од првиот нареден ден по истекот на десетиот ден од приемот на фактурата. Член 13 Вршителот на услугата има право да ја корегира цената на услугите, со претходно известување и согласност на Клиентот. Член 14 Доколку Клиентот повеќе од 30 дена не воспостави контакт со Вршителот на услугата, истиот има право еднострано да го раскине договорот. Член 15 Клиентот се согласува непосредно врз основа на одредбите на овој договор, доколку не го уплати долгованиот износ од членот 12 став 1 на овој договорот во рок од пед дена сметано од денот на истекот на рокот утврден во членот 12 став 3 на овој договорот, поради паѓање во задоцнување да се спроведе присилно извршување заради наплата на пристигнато неисплатено парично побарување врз средствата на трансакциските сметки на Клиентот во сите банки, а по потреба извршните дејствија да се преземат и врз целиот подвижен и недвижен имот и други средства на купувачот, до целосно исполнување на долгот. Клиентот изречно изјавува дека е согласен нотарот да стави потврда за извршност на овој договор врз основа на еднострана изјава на Вршителот на услугата дека неговото побарување е пристигнато и неисплатено. (можна клаузула за извршност подразбира нотарска зaверка на овој договор) Член 16 Вршителот на услугата се обврзува да присуствува на евентуалниот завршен разговор со Клиентот (даночен обврзник) во случај на надворешна контрола. Учеството на завршен разговор е предмет на посебен надомест за кој ќе се согласат двете договорни страни. Член 17 Договорот се склучува на неодредено време. Секоја од договорните страни има право на раскинување на договорот, посебно поради грубо нарушување на договорните обврски. Отказниот рок за раскинување на договорот не може да биде пократок од еден месец.

Член 18 Секоја договорна страна е должна преземените обврски од овој договор да ги извршува навремено и уредно. При извршувањето на договорните обврски секоја страна е должна да постапува совесно. Сите спорови што ќе произлезат од овој договор или во врска со него, вклучувајќи ги споровите за неговото толкување или полноважност, ќе се решаваат спогодбено по мирен пат или пред надлежниот суд. Член 19 За сите односи кои не се утврдени со овој договор, соодветно ќе се применуваат одредбите од Законот за облигационите односи и другите законски и подзаконски акти кои се однесуваат на предметот на овој договор. www.p

roagens.mk

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

 

Доколку во договорниот период настане потреба од подетално регулирање на некои новонастанати односи или околности, истите ќе бидат регулирани со склучување на Анекс кон овој договор. Член 20 Овој договор е составен во 4 (четири) истоветни примероци, од кои по еден примерок за секоја договорна страна и два примерока за нотар (ако станите одлучат нотарски да го заверат). Договорни страни Клиент Вршител на услуга ____________ _________________

16.2. Договор за купопродажба на стока ДОГОВОР ЗА КУПОПРОДАЖБА НА СТОКА склучен во ___________, на 01.04.2014 година, меѓу: 1. „МАРКТРЕНД“ ДОО - Скопје, со седиште на ул. „Илинденска“, бр. 13 (ЕМБС 5023601), застапувано од управителот Кирил Петровски (во натамошниот текст: Продавач/от) и 2. „РЕЈТИНГ“ ДОО - Скопје, со седиште на ул. „Рузвелтова“, бр. 28/4 (ЕМБС 5041543), застапувано од директорот Христо Христов (во натамошниот текст: Купувач/от) Член 1 Предмет на овој договор е уредување на меѓусебните права и обврски кои настануваат во правниот промет меѓу договорните страни по основ на купопродажба на _______________ (стока). Член 2 Продавачот, кој едновремено е и производител на ______________ (стоката) од ставот 1 на овој член, се обврзува на купувачот да му испорача _____________ парчиња од _____________ (вид на стока), според спецификите и нацртот кои се составен дел на на овој договор. Член 3 Продавачот, кој едновремено е и производител се обврзува _______________________ (односната стока) да ја изработи од __________________ материјал. Производителот се обврзува _________________ (стоката) да ја изработи и предаде (стави на располагање на купувачот) во своето седиште најдоцна во рок од 2 месеци од склучување на овој договор и за тоа да го извести купувачот. Член 4 Купувачот е должен, веднаш по известувањето од продавачот, на свој трошок, да испрати овластено стручно лице во седиштето на продавачот да ја прегледа и провери ___________ (стоката) во однос на договорениот квалитет и квантитет. Рокот за проверка на стоката е максим 5 дена од денот известувањето на продавачот.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Купувачот е должен да ги сноси трошоците за контрола на стоката од ставот 1 на овој член. Купувачот е должен, доколку _______ (стоката) ги исполнува договорените стандарди и нема недостатоци, истата да ја преземе во седиштето на продавачот најдоцна во рок од 8 дена од истекот на рокот од ставот 1 на овој член. (Или, на пример, продавачот се обврзува стоката ја испорача во седиштето на купувачот, во присуство на овластено лице, во рок од 8 дена од истекот на рокот од ставот 1 на овој член. Трошоците на транспортот паѓаат на товар на продавачот. Во случај на ненавремана испорака на стока, продавачот се обврзува на купувачот да му плати пенали во износ од _______ денари за секој ден на задоцнување.)

Член 5 Договорните страни се согласни купопродажната цена за ___________ (стоката) од ставот 2 на овој член да изнесува по парче ______________ денари или вкупно___________ денари. Купувачот се обврзува на продавачот да му плати 30% од цената од ставот 1 на овој член (или во апсолутен износ: ____________ денари) на денот на потпишувањето на овој договор, на име на аконтација, а остатокот од 70% да му исплати во рок од 40 дена по приемот на стоката и фактурата.

(Или: Продавачот и купувачот изречно изјавуваат дека се согласни плаќањето на вкупната купопродажна цена да се изврши во рок од 75 дена од денот на приемот на стоката и фактурата.)

Доколку купувачот не постапи во согласност со обврската во ставот 2 на овој член и не уплати 30% од сумата по основ на врачената авансна фактура на денот на потпишувањето на договорот, истиот нема да произведе правно дејство. Продавачот има право да засмета законска казнена камата доколку купувачот остатокот од цената од ставот 2 на овој член не го плати во договорениот рок од 40 дена од приемот на стоката и фактурата, сметано од првиот нареден ден од истекот на рокот. Член 6 Договорот се склучува на определено време и важи до истекот на рокот за исполнување на паричната обврска од страна на купувачот. Секоја од договорните страни има право на раскинување на договорот и пред истекот на овој рок, поради грубо нарушување на договорните обврски. Член 7 Секоја договорна страна е должна преземените обврски од овој договор да ги извршува навремено и уредно. При извршувањето на договорните обврски секоја страна е должна да постапува совесно. Сите спорови што ќе произлезат од овој договор или во врска со него, вклучувајќи ги споровите за неговото толкување или полноважност, ќе се решаваат спогодбено по мирен пат или пред надлежниот суд. Член 8 За сите односи кои не се утврдени со овој договор, соодветно ќе се применуваат одредбите од Законот за облигационите односи и другите законски и подзаконски акти (добри деловни обичаи, узанси, INCOTERMS правилата) кои се однесуваат на предметот на овој договор.

www.p

roagens.mk

 

ДЕЛОВНИ ФИНАНСИИ - ДИСЦИПЛИНИРАЊЕ НА ФИНАНСИИТЕ

Доколку во договорниот период настане потреба од подетално регулирање на некои новонастанати односи или околности, истите ќе бидат регулирани со склучување на Анекс кон овој договор. Член 9 Овој договор е составен во 4 (четири) истоветни примероци, од кои по еден примерок за секоја договорна страна и два примерока за нотар (ако станите одлучат нотарски да го заверат). Договорни страни Продавач Продавач --------------------------------------------------------------------------------

16.3. Пример на Испратница ТД „Продавач“ „Гоце Делчев“, бр. 36/2 Скопје

Датум: 06.05.2014 год. Место на испраќање: Скопје

ИСПРАТНИЦА

бр. 02/206/2014 До:ТД „Купувач „„Купувач“ Купувач“ - Битола „Страшо Пинџур“, бр. 12__ Со оваа испратница го потврдуваме предавањето на стоките / материјалите / производите според следната спецификација: Р. бр. 1 1 2 3 4

Назив на стоките Единечна Количина Единечна цена / материјалите / производите / мерка (со ДДВ) 2 3 4 5 Хартија за копирање топ 25 250 Пенкала (0.5) парче 120 15 Тонер (HP 2100) парче 2 3.550 Папки (со ластик) парче 80 65 ВКУПНО:

Вкупен износ (со ДДВ) 6 (4 х 5) 6.250 1.800 7.100 5.200 20.350

ПОТВРДА НА ПРИЕМ Го потврдувам приемот на стоките / материјалите / производите според приложената спецификација (заклучно со реден број: 4 ) Датум на прием: 07.05.2014 год. Место на прием: Битола

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

МП

Примил, ТД „Купувач“ ____________________________ (име и презиме и скратен потпис)



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

16.4. Пример на Фактура ТД „Продавач“ „Гоце Делчев“, бр. 36/2

Скопје, датум на фактура: Ден на извршен промет:

Скопје MK 4030994186429

09.05.2014 г. 07.05.2014 г.

ТД „Купувач“ „Страшо Пинџур“, бр. 12 Битола

ФАКТУРА бр. 03/206/2014

Ред. бр.

Опис

1 2 3 4

Ед. Количина Ед. цена мерка (без ДДВ)

Хартија за копирање топ Пенкала (0.5) парче Тонер (HP 2100) парче Папки (со ластик) парче ВКУПНО:

Со букви:

4 25 120 2 80

ДДВ на ед. цена

(5 х 18%)

Ед. цена (со ДДВ)

(5 + 6)

211,86 38,14 12,71 2,29 3.008,47 541,53 55,08 9,92

250 15 3.550 65

Вк. износ (без ДДВ)

(4 х 5)

Вкупен Вк. износ износ на (со ДДВ) ДДВ

(8 х 18%)

5.296,5 953,5 1.525,2 274,8 6.016,9 1.083,1 4.406,4 793,6 17.245 3.105

(8 х 9)

6.250 1.800 7.100 5.200 20.350

дваесет илјади триста и педесет денари

РОК ЗА ПЛАЌАЊЕ: Алтернатива 1: 35 дена од денот на приемот на фактурата. Алтернатива 2: Согласно со Договорот за продажба (член Х). * За ненавремено плаќање пресметуваме законска казнена камата и еднократен надомест согласно со Законот за финансиска дисциплина (3.000 денари). денари) Рекламации се примаат во рок од 8 дена по приемот на стоката, односно по извршената услуга. Во случај на спор надлежен е судот во Скопје. Фактурирал МП ______________ *

Датум на прием:

(се пополнува при приемот)

г.

Примил ______________

(Напомена: Правата на законска казнена камата и еднократен надомест од 3.000 денари не мора да бидат посебно нагласени во фактура или договор, бидејќи и двете права му припаѓаат на доверителот директно по основ на ЗОО и ЗФД.)

www.p

roagens.mk

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

 

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ ВОВЕД ричини за донесување на Законот за вонсудско споП годување (ЗВС)

Данијела ЈАЌИМОВИЌ *

ечиси во исто време со донесување на Законот за финансиска дисциплина, законодавецот го донесе и Законот за вонсудско спогодување (во натамошниот текст: ЗВС), објавен во „Службен весник на РМ“, бр. 12/14 од 22.01.2014 година, во сила од 30.01.2014 година. Општ впечаток е дека ЗВС со своето „тивко“ влегување во правниот систем, кое некако се случи под сенка на другите навидум поважни закони донесени во исто време, не успеа во јавноста да предизвика заслужено внимание со оглед на важноста на предметот на негово уредување.

Во прашање е сосема нов законски акт (исто како и Законот за финансиска дисциплина) кој претставува правен основ за санирање на неликвидни и инсолвентни деловни субјекти, со цел за повторно воспоставување на состојба на ликвидност и солвентност, а со тоа избегнување на отворање на стечајна постапка која често пати завршува со ликвидација на субјектите. Кога субјектот ќе стане неликвиден, односно инсоловентен, Законот за вонсудско спогодување му налага да преземе мерки за финансиско реструктуирање во рамки на новата постапка за вонсудско спогодување, со кои би се спречило дополнително влошување на положбата на субјектот и би се овозможило негово финансиско заздравување. Покрај останатото, оваа постапка има за цел на доверителите да им се овозможат поповолни можности за намирување на нивните побарувања од можностите кои би ги добиле со отворање на стечајна постапка спрема должникот. Должникот предлага план за финансиско реструктуирање кој содржи мерки за негово излегување од тешката состојба а доверителите со прифаќање на планот на должникот врз доброволна основа, му овозможуваат враќање во состојба на ликвидност и солвентност. Постојат мислења дека со ЗВС, при постоење на Законот за стечај кој исто така предвидува мерки за реорганизација на стечајниот должник, ќе се создаде непотребен правен дуализам.

Предмет на ЗВС * Правен советник

d_jacimovic@proagens.com.mk

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

ЗВС ги определува условите, начинот и постапката на вонсудско спогодување на економскиот оператор (деловен субјект) и правни последици од оваа постапка. При спроведување на оваа постапка, според член 2 од ЗВС ќе се применуваат и одредбите од Законот за финансиска дисциплина.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Значење на одделни поими употребени во ЗВС За целите на ЗВС одделни поими го имаат следново значе - „ Ликвидност“ е способност навремено да се исполнуваат достасаните парични обврски; - „ Солвентност“ е постојана способност за исполнување на сите свои парични обврски; - „ Адекватност на капиталот“ е односот меѓу долгорочни извори на финансирање и обемот и видот на работите кои економскиот оператор ги врши и ризикот на кој е изложен во работењето; - „ Финансиско реструктуирање“ е постапка која се спроведува врз основа на прифатен план за финансиско реструктуирање со цел да се постигне состојба на ликвидност и солвентност;

- „ Постапка на вонсудско спогодување“ е постапка која се спроведува со цел да се постигне ликвидност и солвентност на должникот; - „ Доверители“ во процесот на вонсудско спогодување се лични доверители на должникот кои во времето на отворањето на постапката за вонсудско спогодување имаат имотноправно побарување спрема должникот и - „Приоритетни побарувања“ се побарувања од повисок исплатен ред во кои спаѓаат плати, придонеси од плата за ПИО, здравствено осигурување и осигурување во случај на невработеност и надоместоци за периодот од последните три месеци пред отворањето на вонсудско спогодување.

GODI[NA PRETPLATA 2014 - INFORMATOR - DODATOK NA INFORMATOR - PRO EKONOMIJA - INFO REGISTAR - KONSULTACII

14.900 denari

www.p

БВРСКИ НА ЕКОНОМСКИОТ О ОПЕРАТОР КОГА ЌЕ НАСТАПАТ УСЛОВИ НА НЕЛИКВИДНОСТ Економски оператори како субјекти на кои се однесува ЗВС ЗВС, различно од Законот за финансиска дисциплина, се однесува исклучиво на економски оператори и тоа: - трговско друштво или трговец поединец основан согласно со Законот за трговските друштва и - други правни и физички лица кои се основани согласно со закон и вршат профитни дејности.

Неликвидност и инсолвентност според ЗВС Неликвидност, во смисла на ЗВС, постои кога економскиот оператор повеќе од 30 дена доцни со исполнување на една или повеќе парични обврски. Инсолвентност, пак настанува кога економскиот оператор ќе стане: - неспособен за плаќање и - презадолжен. Неспособен за плаќање подразбира состојба кога економскиот оператор подолготрајно не може да ги исполнува своите достасани парични обврски, при што состојбата кога ги намирил или може да ги намири во целост или делумно побарувањата од некои доверители, сама по себе не значи дека е способен за плаќање. ЗВС дефинира дека економскиот оператор е неспособен за плаќање кога во период подолг од 30 дена не е во можност, без одлагање, да исплати достасано побарување врз основа на веродостојни исправи. Економскиот оператор е презадолжен ако вредноста на неговиот имот не ги покрива неговите обврски. Но, тој нема да се смета за презадолжен ако спрема околностите на случајот може основано да се претпостави дека со продолжување со работа уредно ќе ги исполнува своите обврски по нивното достасување

roagens.mk

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

Постапување на економските опера-

тори во услови на неликвидност

Економскиот оператор во состојба на неликвидност не смее да врши никакви плаќања освен оние кои се нужни за редовно работење, а како такви се третираат плаќања за: - п риоритетни побарувања (побарувања од повисок исплатен ред во кои спаѓаат плати, придонеси и надоместоци за периодот од последните три месеци пред отворањето на вонсудско спогодување); - б руто плати за работниците од денот на отворањето на постапка за вонсудско спогодување; - о перативни трошоци на работењето (електрична енергија, вода и друго); - н абавка на стока и услуги потребни за редовно работење; - с ите даноци согласно со прописите и - т рошоци за постапките пред државните органи. Економскиот оператор во состојба на неликвидност особено не смее да дава заем, исплаќа аванси на добивка, исплаќа дивиденда и врши пренос на права на трети лица, особено на поврзани друштва и да презема други активности со кои би предизвикал штета на доверителите или истите би ги довел во нерамноправна положба. ЗВС го обврзува по настанувањето на неликвидноста да преземе мерки за финансиско реструктуирање, кои имаат за цел повторно воспоставување на состојба на ликвидност. За непостапување на овој начин предвидена е прекршочна одговорност на економскиот оператор, за која се пропишани високи глоби (во износ од 1.000 до 15.000 евра во денарска противвредност).

 1

kontakt@proagens.com.mk

 

бврска за поведување на постапка О за вонсудско спогодување Меѓутоа, ако со преземените мерки за финансиско реструктуирање надвор од постапката за вонсудско спогодување должникот не може да воспостави состојба на ликвидност, должен е во рок од 30 дена од настанувањето на неликвидноста да поведе постапка за вонсудско спогодување. На пример, рокот за исполнување (доспевање) е 60 дена + 31+ 30 дена. Ако должникот не е способен за плаќање или е презадолжен има обврска, без одлагање, а најдоцна во рок од 21 ден од настанувањето на инсолвентноста да поведе постапка за вонсудско спогодување. На пример, рокот за исполнување е 75 дена + 31 + 21 ден. Неповедување на постапкатата за вонсудско спогодување, кога ќе се стекнат наведните услови, е санкционирано како прекршок според ЗВС (глоба од 1.000 до 15.000 евра во денарска противвредност). Според тоа, економскиот оператор не може да си дозволи калкулации во смисла да оди на директно поведување на стачајна постапка, со заобиколување на вонсудско спогодување кое се јавува како своевидна „претходна“ постапка. Освен тоа, според ЗВС до завршување на постапката за вонсудско спогодување не е дозволено да се отвора стечајна постапка, ниту пак постапка за вонсудско спогодување може да се спроведе ако над должникот е отворена стечајна постапка. Заради споредба, според Законот за стечај 1 (член 5) стечај или реорганизација над стечајниот должник се спроведува кога стечајниот должник е неспособен за плаќање, односно му претстои идна неспособност за плаќање, при што се смета дека должникот е неспособен за плаќање ако во период од 45 дена од која било негова сметка, кај кој било носител на платниот промет, не е исплатен износот што требало да биде исплатен врз основа на важечките основи за плаќање. Но,

„Службен весник на РМ“, бр. 34/06; 126/06; 84/07; 47/11; 79/13; 164/13 и 29/14). Одлуки на Уставниот суд на РМ - 3/08 и 122/09. Закон за архивски материјал („Службен весник“ бр. 95/12).

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

стечај нема да се спроведе ако должникот во текот на претходната постапка ги исплатил сите побарувања или ако дојде до преземање на долг. Должниците се должни да поднесат предлог за отворање на стечајна постапка најдоцна во рок од 21 ден од денот на настапувањето на причините за отворање на стечајна постапка (член 51 став 9).

ПОСТАПКА НА ВОНСУДСКО С ПОГОДУВАЊЕ Цел на постапката Веќе напоменавме дека целите со кои се раководи постапката за вонсудско спогодување се насочени кон должникот кој станал неликвиден и/или инсолвентен, преку финансиско реструктуирање да му се овозможи повторно враќање во состојба на ликвидност и солвентност.

Но, според ЗВС, еднакво важна е и целта на доверителите да им се овозможат поповолни можности за намирување на нивните побарувања од можностите кои би ги добиле со отворање на стечајна постапка спрема должникот.

Начела на постапката Постапката за вонсудско спогодување се темели на следните начела Начело на доброволност, според кое вонсудско спогодување се смета за склучено ако кон него доброволно пристапат должникот и доверители чии побарувања имаат мнозинство (доверители со побарувања над половина од вредноста на сите утврдени побарувања). - И тност на постапката, според кое вонсудско спогодување мора да се заврши најдоцна во рок од 120 дена од денот на неговото отворање (скратена постапка во рок од 60 дена). - П остапката се отвора само на предлог на должникот. - В о неа должникот е должен да обезбеди еднаков третман на доверителите од ист ранг.

www.p

- Начело за пристап до податоци, според кое заради правилна процена на финансиската состојба и можности за финансиско реструктуирање должникот е должен да им обезбеди на органите на постапката и на доверителите навремен и непречен пристап до податоците и документацијата кои се однесуваат на неговиот имот, капитал, обврски, работењето и деловните планови (во спротивно прави прекршок според ЗВС). - П редлози, изјави и приговори во постапка на вонсудско спогодување не може да се даваат, односно поднесуваат ако се пропушти рокот, односно не се присуствувало на рочиште на кое требало да бидат дадени, односно поднесени.

Објавување на писмена во постапката Сите писмена (одлуки, покани, известувања и слично) во постапката за вонсудско спогодување што треба да се објават се доставуваат до ЦРМ кој ги објавува на својата веб страница. Јавното објавување произведува дејство по истекот на осум дена од денот на објавувањето. Јавното објавување на писмената е доказ дека е извршено нивно доставување до сите учесници.

Одлуки во постапката ЗВС утвдува дека одлуките во постапката за вонсудско спогодување се донесуваат во форма на решение и заклучок, при што со заклучок се одлучува за процесните прашања.

Правни лекови во постапката Против решение може да се изјави жалба, ако со ЗВС поинаку не е определено. Рокот за жалба е осум дена и тече од денот на доставувањето на решението (доколку со ЗВС е пропишано решението да се достави до одредени лица), односно од осмиот ден од денот на објавувањето на веб страницата на ЦРМ.

roagens.mk

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

албата се поднесува до Државната коЖ мисија за одлучување во управна постапка во втор степен и постапка од работен однос, преку првостепениот орган, кој пак е должен жалбата да ја достави до второстепениот орган во рок од три дена од приемот. торостепениот орган е должен да одлуВ чи по жалбата во рок од осум дена од приемот на жалбата. Жалбата против решение не го одлага извршувањето на решението. Во постапка на вонсудско спогодување не може да се бара враќање во претходна состојба, ниту да се поднесува предлог за обновување на постапката.

ОРГАНИ ВО ПОСТАПКАТА Органи во постапката за вонсудско спогодување се спогодбен совет и повереник.

Спогодбен совет остапката на вонсудско спогодување ја П води спогодбен совет составен од три члена од кои едниот е претстедател на советот. Претседателот и членовите ги именува министерот за економија. За претседател и член може да биде именувано лице со завршено високо образование од правна или економска струка. Спогодбениот совет се грижи и дава упатства на повереникот за испитување на состојбата на средствата и работењето на должникот, за прегледување на пописот на доверители, пописот на должниковите должници, пријавени побарувања и други работи во врска со подготвување на испитната постапка, односно одлучувањето на спогодбениот совет.

Повереник на вонсудското спогодување Повереникот на вонсудското спогодување го именува спогодбениот совет од листата на овластени стечајни управници кога ќе утврди дека се исполнети условите за отворање на постапка за вонсудско спогодување и врши INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

надзор над неговата работа. Повереникот има широк обем на надлежности во постапката, уредени со ЗВС. Против неговите дејствија должникот и доверителите можат да поднесат приговор до спогодбениот совет. Против одлуките на спогодбениот совет во врска со повереникот, вклучително и против решение за негово разрешување не е дозволена жалба.

Трошоци на вонсудска спогодба Трошоци на вонсудска спогодба се награда и надоместок на реално потребните трошоци за претседателот и членовите на спогодбениот совет и повереникот и другите трошоци според ЗВС, во кои спаѓаат: - а дминистративни трошоци за поведување и водење на постапката; - т рошоци за кои со ЗВС или друг закон е определено дека ќе се намируваат како трошоци на постапката за вонсудско спогодување. Со поднесување на предлог за отворање на вонсудско спогодување должникот е должен да уплати аванс за надоместување на трошоците на постапката. Трошоците за водење на постапката за вонсудско спогодување со посебен правилник ги определува министерот за економија (во рок од 60 дена од влегувањето во сила на ЗВС). Секој учесник во постапката за вонсудско спогодување ги сноси своите трошоци, независно од исходот на постапката. За трошоците на постапката спогодбениот совет одлучува со решение. Од имотот на должникот најпрво се намируваат трошоците на вонсудското спогодување.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ПРЕДЛОГ ЗА ОТВОРАЊЕ НА ПОСТАПКА Исклучок од обврската за поведување на постапката Според ЗВС должникот во состојба на неликвидност или инсолвентност е должен да предложи отворање на постапка за вонсудско спогодување, освен доколку: - н ема имот или неговиот имот е од мала или незначителна вредност и - н ема вработени. Ваквиот должник МОЖЕ да предложи отворање на постапка за вонсудско спогодување.

Содржина на предлогот

Постапката се поведува исклучиво од страна на должникот, со поднесување на ПРЕДЛОГ за отворање на постапка за вонсудско спогодување до Министерството за економија. З ВС таксативно ги набројува елементите на предлогот, кои во својата севкупност ги опфаќаат документите и податоците за: - п одатоци за должникот (фирма, односно име и презиме на должникот, неговото седиште, адреса и единствен матичен број на субјектот) и барање врз должникот да се поведе постапка за вонсудско спогодување; - и звештај за финансиската состојба и работењето на должникот; - план за финансиско реструктуирање; - план за оперативно преструктуирање; - и звештај од овластен проценувач кој содржи процена на вредноста на друштвото и позитивно мислење на планот за финансиско и оперативно реструктуирање; - п опис на имотот и правата на должникот кои се запишани во соодветни уписници и - о пис на преговорите со доверителите, доколку ги имало пред поднесување www.p

на предлогот за отворање на постапката, за да можат да донесат одлука по планот за финансиско реструктуирање.

Извештај за финансиската состојба и работењето на должникот Извештајот за финансиската состојба и работењето на должникот, треба прецизно и точно да ја прикаже сотојбата и работењето на економскиот оператор пред вонсудското спогодување, но и да укаже на можностите од аспек на реструктуирање. ЗВС ја дефинира содржината на овој извештај со која треба да се опфатени: - финансиски извештаи кои не се постари од три месеци од денот на поднесувањето на барањето за спроведување на постапка за вонсудско спогодување; - ревизорски извештај за финансиските извештаи (за економските оператори кои имаат обврска за вршење на ревизија); - попис на обврските спрема доверителите; - висина на просечни месечни трошоци на работењето на должникот во последната година пред датата на составувањето на финансиските извештаи и - листа на должниковите должници со за секоја поединечна обврска и вкупен износ на долгот.

ПЛАН ЗА ФИНАНСИСКО И ОПЕРАТИВНО РЕСТРУКТУИРАЊЕ Содржина на планот за реструктуирање Планот за финансиско и оперативно реструктуирање содржи конкретни мерки за реструктуирање на должникот кои истиот ги дава како понуда до доверителите. Елементите на овој план целосно се покриени со таксативниот пистап на ЗВС, кој и овој пат е запазен со намера да се избегнат дилеми околу активностите на должникот во постап-

roagens.mk

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

ката, но и заради заштита на интересите на доверителите. Овој план треба да содржи: - о пис на фактите и околностите кои укажуваат на постоење на услови за отворање на постапка за вонсудско спогодување; - п ресметка на недостиг на ликвидни средства на денот на приложените финансиски извештаи;

 

- отплата на рати, промена на роковите за достасување, каматните стапки и други услови на кредитите, заемите или други побарувања или инструменти на обезбедување; - впаричување или пренос на имотот заради намирување на побарувањата; - отпис на долг, отпис на камати и промена на каматни стапки;

- о пис на мерките за финансиско реструктуирање и пресметка на нивните ефекти на кусокот на ликвидни средства;

- и звршување, промена или откажување од заложно право;

- о пис на мерките за финансиско реструктуирање и пресметка на нивните ефекти на профитабилноста на работењето и отстранување на инсолвентноста;

- в ложување на дополнителни средства за обезбедување од страна на должникот или трети лица, вклучувајќи и давање на емства и гаранции;

- п лан на работењето за период од пет години со детално образложение на причините за утврдување на секоја позиција од планот;

- претворање на побарувањата на доверителите во влог во друштвото;

- п ланирани биланси на последниот ден од петгодишниот период за кои е составен планот на работење и - предлог на вонсудска спогодба со: а) анализа на побарувањата по големина, категорија (приоритени побарувања, излачни права, разлачни права и необезбедени побарувања), очекувано ниво на намирување и предлог на рокови за нивно намирување и споредба со очекувано намирување во случај на стечај и б) пресметка на трошоците на реструктуирање.

ерки од планот за финансиско М реструктуирање Финансиското реструктуирање претставува план на мерки кои треба да ги спроведе должникот за да стане ликвиден и солвентен, во кои се вклучени: - н амалување и одлагање на достасаните должникови обврски; - з големување на основачкиот влог (во капиталните друштва);

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

- поврзување со деловни договори со стратешки партнер со цел за обезбедување на одржливост на натамошното работење; - докапитализација од страна на стратешкиот партнер и - други мерки со кои се овозможува должникот да биде ликвиден и солвентен.

Понуди на доверителите Со предлогот за вонсудско спогодување должникот може да им понуди на доверителите, по свој избор: - д а прифатат намалување на побарувањата и одлагање на роковите за исплата на побарувањата и/или - с воите побарувања да ги внесат како влог во постапка на зголемување на основната главнина на должникот (како алтернативен предлог според ЗВС кај капиталните друштва). Ако се предлага исплата на побарувањата во намален износ, процентот за исплата што се предлага не може да биде: - помал од 30% - ако плаќањето се предлага да се изврши во рок од четири години, нити



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

- п омал од 40% - ако плаќањето се предлага да се изврши во рок од осум години.

ТВОРАЊЕ НА ПОСТАПКА О ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

ешението за отворање на постапка за Р вонсудско спогодување се доставува на должникот и банките кои за должникот го извршуваат платниот промет.

Решение за отворање постапка

за вонсудско спогодување и негово објавување во ЦРМ

Доколку се исполнети условите, спогодбениот совет ќе донесе решение за отворање постапка за вонсудско спогодување во рок од осум дена од денот на добивањето на предлогот. Но советот ќе го отфрли предлогот за вонсудско спогодување (исто така со решение), ако: - п редлогот е поднесен за време на траење на претходно склучена вонсудска спогодба;

З а отворање на постапка за вонсудско спогодување доверителите се известуваат со оглас кој се објавува на веб страницата на ЦРМ наредниот ден од денот на донесувањето на решението за отворање на постапка за вонсудско спогодување.

- н е поминал рокот од две години од исполнувањето на обврските од претходно склучена вонсудска спогодба; - п редлогот не е поднесен од овластен предлагач; - с одржината на предлогот не е изготвен според одредбите од ЗВС и - н ад должникот е поведена стечајна постапка. Во решението посебно ќе се наведат податоци за должникот и повереникот и датум на отворање на постапката за вонсудско спогодување.

Постапка на пријавување и утврдување на побарувањата Според ЗВС, доверителите своите побарувања ги пријавуваат со наведување на фирма, односно име и презиме седиште, адреса и единствен матичен број на субјектот; правна основа на побарувањето и негова висина; доказ за постоење на побарување и негова висина и доказ за постоење на извршна исправа. На првото рочиште се утврдуваат побарувањата спрема пријавите на доверителите и исправите доставени од страна на должникот. Спогодбениот совет составува табела на пријавените побарувања во која за секое поединечно побарување внесува податоци за висината на утврдувањето, односно оспорувањето. Ако вредноста на оспорените побарувања изнесува повеќе од 25% од вредноста на пријавените побарувања, постапката за вонсудско спогодување се запира. По исклучок постапката може да продолжи, доколку се постигне согласност меѓу должникот и сите доверители.

Со решението се повикуваат доверителите во рок од 15 дена да ги пријават своите побарувања. Разлачните и излачните доверители се повикуваат во истиот рок да го известат спогодбениот совет за своите права. Се повикуваат и должниковите должници без одлагање да ги исполнат достасаните обврски спрема должникот.

На првото рочиште должникот го образложува предлогот за вонсудско спогодување и поднесува изјава дека податоците за финансиската состојба и работењето на должникот кои се доставени со предлогот за вонсудско спогодување во целост одговараат на стварната состојба.

Со решението се закажува и прво рочиште - осмиот ден по истекот на рокот за пријавување на побарувањата.

После излагањето на должникот по предлогот се произнесува и повереникот на вонсудското спогодување.

www.p

roagens.mk

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

Доверителите одлучуваат за планот за финансиско реструктуирање со гласање, а право на глас имаат доверителите со утврдени побарувања. Планот за финансиско реструктуирање се смета за прифатен ако за него гласаат мнозинство на доверители со побарувања над половина од вредноста на сите утврдени побарувања. Според ЗВС се смета дека против планот за финансиско реструктуирање гласале оние доверители кои имаат право на глас, а не гласале. По прифаќање на планот, спогодбениот совет со решение утврдува дека за планот гласало потребно мнозинство на доверители и дека постапката е спроведена врз основа на одредбите од ЗВС, и во него ги внесува податоците согласно со законските барања.

ЗАПИРАЊЕ НА ПОСТАПКАТА ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ Причини за запирање на постапката ЗВС утврдува обврска за спогодбениот совет да ја запре постапката за вонсудско спогодување во случаите ако: - п ланот за финансиско реструктуирање не се прифати; - д олжникот ги исполни сите обврски спрема доверителите до рочиштето за гласање; - п о истекот на рокот од 120 дена од денот на отворањето, не се спроведе постапка и - п о истекот на 60 дена од денот на отворањето на скратена постапка, не се спроведе постапка за вонсудско спогодување.

ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ Предлог за склучување на вонсудска спогодба Должникот е должен во рок од три дена од денот на правосилноста на решението во кое е утврдено дека за планот гласало потребно мнозинство на доверители и дека постапINFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

ката е спроведена согласно со ЗВС, да поднесе до надлежниот нотар предлог за склучување на вонсудска спогодба, во прилог на кој ги доставува и документите: - и звештај за финансиската состојба и работењето на должникот; - план за финансиско реструктуирање; - с одржина на прифатениот план за финансико реструктуирање (утврден процент по кој ќе се исплаќаат доверителите и рокови за плаќање); - с писок на доверители чии побарувања не се оспорени, со наведување на утврдениот и намалениот износ на нивното побарување; - с писок на оспорени побарувања со износ; - записник за спроведено гласање и - с писок на гаранти со назначување на нивната солидарна одговорност спрема сите доверители на должникот, ако во постапката за вонсудско спогодување е дадена гаранција.

Склучување на вонсудската спогодба пред нотар Ако нотарот врз основа на доставените исправи утврдил дека се исполнети претпоставките за склучување на вонсудска спогодба должен е да закаже рочиште за склучување на вонсудска спогодба во рок од 15 дена од денот на поднесувањето на предлогот. За рочиштето должникот и доверителите кои го прифатиле планот за финансиско реструктуирање се известуваат со оглас, кој се се објавува на огласната табла кај должникот и на веб страницата на ЦРМ најдоцна осум дена пред одржување на рочиштето. Нотарот ќе допушти склучување на вонсудско спогодување ако на рочиштето согласност дадат должникот и доверителите кои го прифатиле планот за финансиско реструктуирање (мнозинство на доверители). Содржината на вонсудската спогодба мора да биде истоветен со содржината на прифатениот план за финансиско реструктуирање.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Решение за одобрување на вонсудската спогодба

- с писок на доверители кои имаат право на одвоено намирување;

Нотарот со решение ја одобрува склучената вонсудска спогодба. Решението ја содржи особено: содржината на склучената спогодба и список на доверители чии побарувања не се оспорени со назначување на утврдените износи и намалени износи на нивните побарувања. Нотарот решението го достави до ЦРМ кој по приемот, без одлагање, ќе го објави на својата веб страница.

Правна сила на вонсудска спогодба Според ЗВС вонсудската спогодба има сила на извршна исправа за сите доверители со утрдени побарувања и разлачни доверители ако се откажале од правото на одвоено намирување.

СКРАТЕНА ПОСТАПКА ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ Услови за водење на скратена постапка Покрај редовната, ЗВС уредува и можност за скратена постапка за вонсудско спогодување под определени услови. Карактеристично за оваа постапка е што мора да се заврши во рок од 60 дена од денот на нејзиното отворање и што во неа не е вклучен повереник на вонсудско спогодување. Оваа постапка се спроведува над должник: - с о обврски во максимален износ од 1.000.000 денари и - к ој вработува помалку од десет работници. Во наведените случаите кон предлогот за вонсудско спогодување треба да се приложи: - и звештај за финансиска состојба и работење на должникот; - п одатоци за вкупниот износ на побарувања на доверителите на денот на составување на финансискиот извештај;

www.p

- и зјава на должникот заверена на нотар дека финансискиот извештај целосно и веродостојно ја прикажува финансиската состојба и работењето и - заверени спогодби за прифаќање на планот за финансиско реструктуирање со доверителите чии побарувања изнесуваат над половина од вредноста на сите утврдени побарувања.

ПРАВНИ ПОСЛЕДИЦИ ОД ОТВОРАЊЕ НА ПОСТАПКАТА Дозволени плаќања на парични обврски Правните последици од отворање на постапка за вонсудско спогодување настапуваат наредниот ден по објавувањето на огласот за отворање на постапката на веб страницата на ЦРМ. Во периодот од отворање на постапката до нејзиното завршување, должникот може да врши исплати само со претходна согласност од повереникот на вонсудското спогодување.

Престанување на постапките за извршување и обезбедување Со отворањето на постаката за вонсудко спогодување, постапките на извршување и обезбедување кои започнале пред отворање на постапка за вонсудско спогодување, се прекинуваат. Исто така, за време на постапката, против должникот не се дозволуваат ниту нови извршувања врз основа на извршни исправи донесени пред постапката. Носителот на платен промет престанува да врши исплати врз основа на извршни исправи пристигнати за наплата на товар на должникот.

Статус на побарувања на доверители Правните последици од отворање на постапка за вонсудско спогодување имаат

roagens.mk

ОСВРТ НА ЗАКОНОТ ЗА ВОНСУДСКО СПОГОДУВАЊЕ

влијание врз сите побарувања на доверителите спрема должникот кои се настанати до отворањето на постапката, ако со ЗВС поинаку не е определено. Според ЗВС, по отворање на постапката, во однос на побарувањата важат следните правила: - Н едостасани побарувања - достасуваат, со цел за повторно договарање на роковите и начинот на нивна исплата, а во согласност со планот за финансиско реструктуирање - У словни побарувања - побарувањата врзани со услов за раскинување кој настанува по отворањето на постапката, се земаат предвид како безусловни побарувања, се додека не настапи условот за раскинување. - П ресметување на побарувањата - непаричните побарувања или побарувања чиј паричен износ не е определен се пресметуваат во парична вредност, според процена на денот на отворањето на постапката. Побарувањата изразени во странска валута се пресметуваат во денари според средниот курс на НБРМ на денот на отворањето на постапката. - П овремени побарување - се претвораат во еднократни парични побарувања. - П ребивање на побарувања - се врши пребивање на утврдените побарувања на доверителите со достасаните побарувања на должникот врз основа на ЗОО. - П рекин на застарување - се прекинува застарување на побарувањето од денот на поднесувањето на пријавата до истекот на рокот за исплата кој е определен во вонсудската спогодба, а ако вонсудска спогодба не се склучи, до правосилноста на одлуката за запирање на постапката.

 

ПРАВНА СИЛА НА ВОНСУДСКАТА СПОГОДБА Извршување на обврските само до утврдениот процент Како резултат на вонсудската спогодба, должникот останува во обврска кон доверителите само до висина на утврдениот процент (за разликата се ослободува), а роковите за плаќање се одлагаат според вонсудската спогодба. Но, ако должникот на доверителите им исплати поголем износ од утврдениот, нема право на враќање.

Обврска на должникот за тримесечно известување и објавување ЗВС го обрзува должникот тримесечно да изготвува извештај за спроведувањето на финансиското реструктуирање, во кој вклучува: - о пис на мерките за финансиско реструктуирање кои се спроведени и нивното влијание на должникот во поглед на ликвидноста и солвентноста; - в купен износ на исплати на побараувањата на доверителите; - т римесечни биланси и извештај за готовински тек и - и зјава на должникот дека не презел ниту една работа која за последица би имала доведување на доверителите во нееднаква положба. Овој извештај се доставува до ЦРМ во рок од 45 дена по истекот на периодот за кој се однесува, а ЦРМ го објавува на својата веб страница во рок од три дена од денот на приемот.

Сметководствено спроведување на вонсудската спогодба ЗВС го уредува и сметководствениот аспект на спроведувањето на вонсудската спогодба. Во билансот на успех на должникот, како приход не се искажува намалување или прес-

 INFORMATOR 5 I MAJ 2014

kontakt@proagens.com.mk



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

танување на обврските на должникот врз основа на: - престанување на побарувањето на доверителот по основ на внесување (трансформација) на побарувањето во основната главнина на друштвото и

во денарска противвредност за одговорното лице во трговското друштво и други правни лица. Прекршок сторува субјект кој: - д ава заем, исплаќа аванси за добивка или добивка, исплаќа дивиденда спротивно на одредбите на ЗВС;

- намалување на побарувањето на доверителот врз основа на одобрена вонсудска спогодба.

- в о состојба на неликвидност врши и други плаќања освен оние кои се нужни за редовно работење;

Должникот е должен со неплатениот износ на своите обврски да ја покрие пренесената загуба, а потенцијалната разлика до вкупниот износ на тие обврски да ги искористи за капитални резерви.

- н е му обезбеди на спогодбениот совет, повереникот на вонсудското спогодување и доверителите, навремен и непречен пристап до податоците и документацијата кои се однесуваат на неговиот имот, капитал, обврски, работењето и деловните планови, заради правилна процена на финансиската состојба и можности за финансиско реструктуирање,

Должникот кој создал капитални резерви не смее да изврши намалување на основната главнина пред истекот на рокот од десет години од одбрувањето на вонсудската спогодба и пред истекот на рокот за исполнување на сите обврски кои произлегуваат од одобрената вонсудска спогодба.

Прекршочна одговорност и глоби за неспроведување на ЗВС И ЗВС како и Законот за финансиска дисциплина предвидуват високи глоби за неспроведување на неговите одредби: од 1.000 до 15.000 евра во денарска противвредност за економски оператор и од 200 до 1.500 евра

www.p

- н ема да поведе постапка за вонсудско спогодување кога е тоа определено со ЗВС; - н ема да пристапи кон склучување на вонсудска спогодба пред нотар, а го прифатиле планот за финансиско реструктуирање и - н е се придржува на роковите за исплата на побарувањата утврдени со вонсудската спогодба.

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

ДАНОЧЕН ТРЕТМАН НА ПОДАРОК

одарувањето (на недвижности, предмети, пари, хартии од вредност) меѓу физички лица (граѓани), односно меѓу правни лица или пак меѓу правни и физички лица претставува честа појава во праксата. Подарокот е даночно регулиран со повеќе закони, а даночниот третман на истиот зависи примарно од правниот статус на давателот и примателот на подарокот т.е. од фактот дали се работи за правни и/или физички лица.

Ирена НИКОЛОВСКА *

Основен закон, кој го регулира оданочувањето на подарокот е Законот за даноците на имот 1, според кој подарокот подлежи на оданочување со еден од даноците на имот - данокот на наследство и подарок. Надлежни за спроведување на овој закон, односно за утврдување и процесирање на обврските по данокот на наследство и подарок (за потребите на овој текст: „данок на подарок“) се општинските администрации и администрацијата на градот Скопје. Во рамки на овој текст, ќе го опфатиме даночниот третман на подарокот и од аспект на данокот на добивка, данокот на додадена вредност и персоналниот данок на доход.

I. ПОДАРОКОТ КАКО ПРЕДМЕТ НА ОДАНОЧУВАЊЕ СО Данокот на подарок Данок на подарок се плаќа на недвижен имот и право на плодоуживање и користење на недвижен имот, како и на подвижен имот, кои примателите на подароци ги примаат врз основа на договор за подарок.

I.1. Предмет на оданочување со данокот на подарок од недвижен имот, како предмет на оданочување со даП нок на подарок, се подразбираат: - земјишта (земјоделски, градежни, шумски и пасишта) и - зградите станбени згради или станови (подруми, балкони, лоѓии и тераси), деловни згради и деловни простории, административни згради и административни простории, згради и станови за одмор и рекреација и други градежни „Службен весник на РМ“, бр. 61/04, 92/07, 102/08, 35/11, 53/11, 84/12 и 188/13.

* Даночен советник

i_nikolovska@proagens.com.mk

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

објекти (гаражи, помошни објекти - амбари, штали, плевни, шупи), како и - инсталациите подигнати врз нив или под нив и трајно споени со нив. Како што е претходно напоменато, данокот на подарок се плаќа кога самиот недвижен имот е добиен како подарок, но и кога е подарено правото на плодоуживање и користење на недвижен имот врз основа на договор за подарок. Со оглед на тоа што според Законот за даноците на имот, за корисник се смета лицето, кое користи недвижен имот во сопственост на државата или општината, оттука произлегува дека, во случај државата или општината да го подарат правото на користење на одреден сопствен недвижен имот, примателот на овој подарок треба да плати данок на подарок. Под подвижен имот, кој е предмет на оданочување со данокот на подарок, се подразбираат:

- готови пари, - парични побарувања, - хартии од вредност и - друг подвижен имот (моторни возила и сл.). Подвижниот имот се оданочува со данокот на подарок само доколку неговата вредност надмине определен пропишан лимит.

I.2. Обврзник на данок на подарок бврзник на данокот на подарок е приО мателот на подарок. Физичко и правно лице - резидент на Република Македонија, е обврзник на данокот на подарок за имотот (недвижен или подвижен имот), кој го прима на подарок во земјата и во странство. Физичко и правно лице - нерезидент е обврзник на данокот на подарок за недвижниот и подвижниот имот што го прима на подарок, на територијата на Република Македонија.

www.p

I.3. Даночна основа на подарок

Основа за пресметување на данокот на подарок претставува пазарната вредност на примениот имот како подарок, во моментот на настанувањето на даночната обврска, намалена за долговите и трошоците што го товарат имотот кој е предмет на оданочување. Законот ја дефинира пазарната вредност на недвижниот имот како вредност на имотот, која може да се постигне во слободниот промет во моментот на настанување на даночната обврска. Меѓутоа, во секој случај, според членот 5 на Законот, утврдувањето на пазарната вредност на недвижниот имот примен како подарок го врши лице проценувач кое е вработено во единицата на локалната самоуправа, а по барање на единицата на локалната самоуправа може да го врши и лице кое е овластен проценувач, согласно со Методологијата за процена на пазарната вредност на недвижен имот („Службен весник на РМ“, бр. 54/12, 17/13 и 21/13). Напомена:



Со последната измена на Законот (188/13), се промени членот 5 во насока пазарната вредност на недвижниот имот да се утврдува според Методологијата за процена на пазарната вредност на недвижен имот, донесена согласно со одредбите на Законот за процена, која е објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 54/12, 17/13 и 21/13. Оваа промена беше со цел да се надминат дотогашните проблеми при проценката на пазарната вредност на недвижниот имот, кои произлегуваа од паралелното постоење на две Методологии за утврдување/процена на пазарната вредност на недвижниот имот (една донесена од Владата на РМ согласно со Законот за даноците на имот, а друга донесена од министерот за транспорт и врски согласно со Законот за процена). Со измената на Законот се избриша одредбата на член 5 став 4, според која Методологијата за утврдување на пазар-

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

ната вредност на недвижниот имот ја пропишува Владата на РМ, на предлог на министерот за финансии, а која беше објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 50/05, 40/10, 46/10 и 183/11. Оданочувањето на подвижниот имот зависи од износот на неговата пазарна вредност, во моментот на настанувањето на даночната обврска. Важно:



Подвижниот имот се оданочува доколку пазарната вредност на предметот на договорот за подарок, е повисока од износот на едногодишната просечна плата во Република Македонија во претходната година, според податоците на Државниот завод за статистика. Едногодишната просечна плата во Република Македонија за 2013 година (податок што се применува во 2014 година) изнесува 253.740 денари (21.145 x 12 месеци) според Соопштението на Државниот завод на статистика број 4.1.14.18 од 27.2.2014 година, во кое е објавен податокот за годишниот просек на нето платата во Македонија за 2013 година во износ од 21.145 денари. Според ова, подарокот во подвижен имот ќе се оданочи со данок на подарок, доколку неговата пазарна вредност надминува 253.740 денари во 2014 година. Вредноста на сите предмети (подароци) од ист вид, примени во текот на една календарска година, претставува една даночна основа, која се споредува со горенаведениот лимит. Општинската администрација, администрацијата на општините во градот Скопје и администрацијата на градот Скопје водат Регистар на недвижен имот и Регистар на подвижен имот.

Во Регистарот на подвижен имот се води евиденција за вредноста на подароците, врз основа на која, на крајот на годината примателот на подароците може да се задолжи со данок, доколку во текот на годината прими повеќе подароци од ист вид (што

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

претставува една даночна основа) и во висина над пропишаниот лимит. Токму заради можноста со примање на повеќе подароци од ист вид во текот на годината да се достигне оданочивиот лимит потребно е да се врши нивно редовно пријавување.

I.4. Настанување на даночна обврска за подарок Даночната обврска во однос на подарокот настанува со денот на склучувањето на договорот за подарок. Моментот на настанување на даночната обврска е релевантен од аспект на прецизирање на временскиот праг за определување на пазарната вредност на имотот - како негова даночна основа, како и за определување на рокот за поднесување на даночната пријава за подарениот имот.

аночна обврска при постоење Д на право на плодоуживање на недвижен имот Ако недвижниот имот, кој е предмет на подарок, е оптоварен со право на плодоуживање, даночната обврска за подарокот настанува по престанокот на правото на плодоуживање.

аночна обврска при забранета проД дажба на подвижен имот Ако со закон е забранета продажбата на подвижниот имот примен како подарок, даночната обврска настанува на денот на правосилноста на решението за дозвола за продажба, односно на денот на продажбата. Даночна обврска за непријавен имот Ако договорот за подарок не е пријавен или не е пријавен навремено, даночната обврска настанува на денот на откривањето на имотот примен како подарок. Според нас ваквото законско решение го стимулира непријавувањето, односно нена-



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

временото пријавување на имотот примен како подарок.

I.5.

Даночни стапки на данокот на подарок

Примателот на подарок од прв наследен ред е ослободен од оданочување со данок на подарок. Стапките се определени во распон, според наследниот ред на обврзникот, како што следи:

- втор наследен ред:

2 % - 3%

- трет наследен ред / непостоење сродство: 4 % - 5%. Советот на општината со одлука ја определува висината на стапката во дадениот законски распон, која ќе се применува во таа општина. Во рамки на градот Скопје и општините на Скопје, се утврдени максималните стапки според наследен ред (3% и 5%).



kontakt@proagens.com.mk

Уплатната сметка за данокот на подарок е: Уплатна сметка 840-02533

Опис Данок на наследство и подарок

Данокот на подарок се уплатува на Трезорската сметка, во чија рамка сите општини имаат свои сметки (со платниот инструмент „ПП-50“). За недвижен имот се впишува ознаката на општина, каде што се наоѓа недвижниот имот (кој се прима на подарок), а за подвижен имот (примен на подарок) се впишува ознаката на општината каде што обврзникот на данокот има живеалиште. Ознаките на сите општини во Р. Македонија се пропишани со Упатството за начинот на евидентирање, распоредување и поврат на јавните приходи („Службен весник на РМ“, бр. 114/09, 153/09, 43/10 и 185/11).

Наследен ред согласно со Законот за наследување 2 се:

Првиот наследен ред на одредено лице - сите негови деца и - неговиот брачен другар.

Втор наследен ред на одредено лице (ако тоа не оставило потомци) се: - неговите родители (ако не се живи родителите: нивните потомци, односно браќата и сестрите на оставителот и нивните потомци) и

- неговиот брачен другар. Трет наследен ред на одредено лице (ако тоа не оставило потомци, ниту има родители, кои имаат други потомци, ниту има брачен другар) се: - неговите дедовци и баби (ако не се живи: нивните потомци, односно тетки, чичковци и вујковци на оставителот и нивните потомци).

I.6. Даночни ослободувања од данок на подарок

Во членовите 17 и 18 на Законот за даноците на имот се пропишани повеќе даночни ослободувања од плаќање на данокот на подарок за разни физички и правни лица. I. Д анок на подарок не плаќаат следните физички лица: 1) примателот на подарок од прв наследен ред (на пример: синот кој добил на подарок имот од својот татко); 2) примателот на подарок од втор наследен ред на еден на подарок примен стан, односно семејна станбена зграда, ако со давателот на подарок живеел во заедничко домаќинство најмал-

„Службен весник на РМ“, бр. 47/96.

www.p

Приходна шифра 713211

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

ку една година во моментот на приемот на подарокот, под услов тој и членовите на неговото семејство да немаат друг стан, односно станбена зграда и 3) примателот на подарок од втор наследен ред на кој земјоделството му е основна дејност што ќе прими на подарок земјоделско земјиште и економски згради, ако со давателот на подарокот живеел во заедничко домаќинство најмалку една година во моментот на приемот на подарокот. II. Данок на подарок по основ на подарок во вид на недвижен или подвижен имот (хартии од вредност, парични средства и побарувања) не плаќаат следните правни лица - приматели на подарок: 1) државните органи, органите на општините, органите на општините во градот Скопје и органите на градот Скопје, 2) Народната банка на Република Македонија, 3) организациите на Црвениот крст, 4) хуманитарните, социјалните, научните, образовните, културните установи и 5) верските заедници.

I.7. Даночна пријава за данокот на наследство и подарок (образец „ДИ-НП“) Даночната пријава за утврдување на данок на наследство и подарок (Образец ДИНП) е пропишана со Правилникот за содржината на даночните пријави за утврдување на даноците на имот („Службен весник на РМ“, бр. 47/05) и објавена на интернет страната на градот Скопје (www.skopje. gov.mk). Обврзникот за данокот на подарок (примателот на подарок) треба да поднесе Даночна пријава за утврдување на данокот до соодветната општинска администрација и администрацијата на Градот Скопје, во рок од

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

15 дена од денот на настанувањето на даночната обврска т.е. од денот на склучувањето на договор за подарок. Даночната пријава се поднесува и во случаите кога е предвидено даночно ослободување (на пример: постоење на прв наследен ред или подвижен имот чија вредност е пониска од пропишаниот најнизок лимит), а општинската администрација донесува Решение со кое ќе го потврди даночното ослободување. За добиен на подарок недвижен имот, обврзникот поднесува пријава до општинската администрација (и до администрацијата на градот Скопје) каде што се наоѓа недвижниот имот. Доколку, се прима на подарок подвижен имот, обврзникот ја поднесува пријавата до општинската администрација (и до администрацијата на градот Скопје) каде што обврзникот има живеалиште. Градоначалникот на соодветната општина и градоначалникот на градот Скопје донесуваат Решение за утврдениот данок на подарок најдоцна во рок од 30 дена од денот на приемот на даночната пријава и му го доставуваат истото на даночниот обврзник. Данокот се плаќа во рок од 15 дена од денот на доставувањето на решението за утврдената даночна обврска, во кое точно ќе биде назначена и уплатната сметка. Напомена:



Без доказ за платен данок не може да се изврши заверка на договорот кај нотар или надлежен суд, или да се изврши упис на преносот на правото на сопственост на недвижности во катастарските и другите јавни книги.

I.8. Пример на сметководствена евиденција на платен данок на подарок Друштвото „А“ добило на подарок моторно возило од физичко лице, во вредност од 615.000 денари. Подарокот, по Решението



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

на градоначалникот на соодветната општина каде што друштвото има седиште, треба да се оданочи со данок на подарок по стапката од 5%. Во решението е наведен данокот во износ од 30.750 денари (615.000 x 5%). Данокот на подарокот се признава во вредноста на средството (возило) како неповратен данок на набавка (го плаќа примателот на подарокот при стекнувањето без надомест - подарок) според МСС 16 - Недвижности, постројки и опрема (за големи и средни субјекти), односно според одделот 17 на МСФИ за МСЕ (за мали и микро субјекти). Подарокот (возилото) е посоодветно да се евидентира на сметка за пасивно временско разграничување (аналитика на сметка-

та 295 - Одложено признавање на приходи), наместо директно на сметката за приходи (сметка 7677) во моментот на дарувањето, поради тоа што возилото ќе се амортизира за време на проценетиот корисен век на употреба, така што почитувајќи го сметководственото правило на судрување на приходите со расходите, ќе се пренесува дел од одложениот приход во тековниот период (од сметката 295 на сметката 7677) соодветно на евидентираниот трошок за амортизација. Во продолжение го прикажуваме книжењето, под претпоставка дека проценетиот корисен век на возилото е 5 години, така што годишната амортизациона стапка изнесува 20% (615.000 : 5 години = 123.000 денари годишна амортизација).

Книжење:

СМЕТКА ОПИС ИЗНОС должи побарува должи побарува Патнички возила 01305 645.750 Одложено признавање на приходи 2958 615.000 за подарено средство Обврски за данок на подарок 2363 30.750 - стекнато моторно возило по договор за подарок и призната обврска за данок на подарок по Решение Обврски за данок на подарок 2363 30.750 Парични средства на трансакциска сметка во банка 1000 30.750 - платена обврска за данок на подарок по Решение Амортизација на транспортно средство 43212 123.000 Акумулирана аморитизација на транспортно средство 0192 123.000 - годишна амортизација на транспортно средство Одложено признавање на приходи 2958 123.000 за подарено средство Приходи од подарок 7677 123.000 - пренос на соодветен дел (една петтина) од одложениот приход во тековниот период

о македонската сметководствена пракса, деловните ентитети примениот подарок го евиВ дентираат најчесто веднаш како целосен приход. На крај од текстот е прилажана даночнат пријава ДИ-НП пополнета со податоци од примерот.

НАЈНОВО

ПРИРАЧНИК ЗА СМЕТКОВОДСТВО РАБОТЕН СПОРЕД МСФИ И СМЕТКОВНИОТ ПЛАН автор Душан Димитров коавтори М-р Павле Гацов М-р Драган Димитров

740

страни www.p

3.150

денари

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

II. П ОДАРОКОТ КАКО ПРЕДМЕТ НА ОДАНОЧУВАЊЕ СО ДАНОКОТ НА ДОБИВКА (ДАНОК НА НЕПРИЗНАТИ РАСХОДИ) Согласно со членот 11 на Законот за данокот на добивка - ЗДД („Службен весник на РМ“, бр. 80/93 ... и 13/14), подароците дадени од страна на даночните обврзнициправни лица претставуваат даночно непризнаен расход, како расходи кои: - не се поврзани со вршењето на дејноста на субјектот, односно не се непосреден услов за извршување на таа дејност и не се последица од вршењето на таа дејност. аночните обврзници плаќаат данок на Д непризнаени расходи (10%) за дадените подароци кои се вклучуваат во даночната основа што се формира во годишниот даночен биланс.

Исклучок од овој генерален даночен третман на подароците се следните случаи, кои како расход даночно се признаваат до пропишан лимит (член 11 на ЗДД): - трошоци направени за репрезентација, кои се признати во висина од 10%, - трошоци за донации направени во согласност со Законот за донации и спонзорства во јавните дејности, кои се признати во висина до 5% од вкупниот приход остварен во годината, - трошоци за спонзорства направени во согласност со Законот за донации и спонзорства во јавните дејности, кои се признати во висина до 3% од вкупниот приход остварен во годината.

III. ПОДАРОКОТ КАКО ПРЕДМЕТ НА ОДАНОЧУВАЊЕ СО ДАНОКОТ НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ Законот за данокот на додадена вредност - ЗДДВ („Службен весник на РМ“, бр. 44/99 ... и 12/14), ниту пратечките прописи, конкретно не го регулираат давањето подароци ниту како оданочива, ниту како даночно ослободена трансакција. Индиректно, со толкување на законските одредби, подарувањето би се третирало како промет со надомест. Како промет на добра со надомест, согласно со член 3 став 3 точка 1 на ЗДДВ, се смета земањето на добра кои се дел од имотот на претпријатието за лични потреби на даночниот обврзник, или на вработените лица кај него или за други цели кои не се поврзани со неговата стопанска дејност. Овие давања генерално може да бидат насочени и кон било кои надворешни лица, а нивната намена да не е врзана со стопанската дејност на субјектот, така што во отсуство на други одредби во законот кои подиректно го третираат подарувањето, може да ги

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

лоцираме овие давања во последниот дел на одредбата „за други цели кои не се поврзани со стопанската дејност“, но само доколку се состојат во давања на добра (сопствени производи и стоки или добра набавени за намени на подарување). Подарувањето може да биде и во дадени услуги кои, согласно со член 6 став 3 од Законот за ДДВ, се сметаат како промет на услуги со надомест. Кога подарувањето се врши со еднострано префрлање на парични средства, без никакво противисполнување, не постојат елементи на промет (поради непостоење на размена на исполнувања), така што нема ни оданочување со ДДВ. Упатството за примена на Законот за ДДВ, издадено од Министерството за финансии (во натамошниот текст: Упатство за ДДВ), дефинира што претставува оданочив промет на добра или услуги, односно го дефинира терминот „размена на исполнувања“.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

огласно со Упатството за ДДВ, прометот С на добра и услуги подлежи на оданочување со данокот на додадена вредност според член 2 точка 1 од Законот за ДДВ, само ако истиот се извршува со надоместок, односно доколку постои размена на исполнувања. Размената на исполнувања претпоставува дека постојат исполнувач и примател на доброто или корисник на услугата (примател на исполнувањето) и дека за прометот постои противисполнување (надоместок). За претпоставката на размена на исполнувања, прометот и противисполнувањето мора да стојат во меѓусебна врска. Размената на исполнувања може да настапи само ако прометот е насочен кон прием на противисполнување и ако со тоа се иницира саканото, очекуваното или можното противисполнување, така што на крај ќе бидат заемно поврзани меѓусебно извршените исполнувања. Напомена:



Подарувањето во репрезентативни цели има различен третман согласно со Законот за ДДВ и Упатството за ДДВ и тоа не е тема на овој текст. убјектите - обврзници за ДДВ, кои поС даруваат на трети лица треба да пресметаат ДДВ за овој промет. Доколку тие добра при набавката биле наменети за цели на дејноста на деловниот субјект, истиот остварил право на одбивка на ДДВ и ќе пресмета ДДВ за подарувањето. Но, доколку при набавката на тие добра била позната нивната намена - за подарување, деловниот субјект не може да го оствари правото на одбивка на ДДВ (не се за цели на неговата дејност), поради што согласно членот 23, точка 20 од Законот, субјектот е ослободен од пресметување ДДВ при подарувањето на добрата, зашто еднаш веќе го поднел товарот на данокот при набавката. Со оглед на фактот што подарувањето на сопствени производи на други лица не е конкретно уредено со Законот за ДДВ, ниту со пратечките прописи, сметаме дека е најсоодветно ваквото давање да се третира како самопотрошувачка на добра за цели кои не се поврзани со стопанската дејност www.p

на субјектот (од член 3, став 3, точка 1), а тоа би значело: да се пресмета и плати ДДВ на основица цена на чинење (член 19, став 1, точка 1). Напомена:



Според член 19, став 1, точка 1 од Законот за ДДВ, во случаите на давање за цели кои не се поврзани со стопанската дејност на даночниот обврзник (член 3, став 3), основица за ДДВ е набавната цена или доколку истата не постои, цената на чинење во моментот на прометот. ДДВ се пресметува со примена на пропишаните стапки (5% и 18%) од соодветните тарифни броеви на кои припаѓаат производите. Специфично за подарувањето на сопствени стоки од залиха е тоа што за овие стоки при набавката е платен, но и одбиен ДДВ, така што секој натамошен промет подлежи на ново оданочување. Но, додека кај редовниот промет (испорака со надомест) данокот се пресметува на основица продажна цена, кај давањето без надомест (подарување) би се применила основица набавната цена (член 19, став 1, точка 1). Данокот пресметан на набавната цена е со иста вредност на одбиениот претходен данок при набавката. Доколку се подарува сопствено основно средство, за кое при набавката е одбиен ДДВ, а кое во меѓувреме е амортизирано, основицата за пресметување на ДДВ ќе биде набавната цена, во смисла на член 19 став 1 точка 1 на Законот, во моментот на прометот. Оваа набавна цена во Упатството за ДДВ е објаснета како цена, која реално постои за повторна набавка на доброто од ист вид и вредност во моментот на подарувањето на доброто. Тоа, фактички би била проценетата пазарна цена на таков вид на средство во моментот на подарувањето. Доколку за основното средство не е остварено правото на одбивка на ДДВ (на пример: набавено патничко возило, согласно со член 35 на Законот за ДДВ), важи истото правило согласно со член 23 точка 20, за непресметување ДДВ по основ на подарувањето.

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

IV. ПОДАРОКОТ КАКО ПРЕДМЕТ НА ОДАНОЧУВАЊЕ СО ПЕРСОНАЛНИОТ ДАНОК НА ДОХОД IV.1. Подарокот во рамки на категоријата „други приходи“ Сите приходи, кои ги остварува физичкото лице - обврзник на персонален данок согласно со Законот за персоналниот данок на доход - ЗПДД („Службен весник на РМ“, бр. 80/93 ... и 13/14), кои:

данок како друг приход, со оглед на тоа што не спаѓа во останатите категории на оданочиви приходи согласно со ЗПДД, а не е ни изземен од оданочување со членот 6 на ЗПДД.

1) не се посебно наведени во рамки на другите оданочиви категории на приходи во ЗПДД (како лични примања по основ на работен однос или по основ на договор за дело, приходи од самостојна дејност, приходи од имот и имотни права, приходи од авторски права и права од индустриска сопственост, приходи од капитал, капитални добивки, добивки од игри на среќа),

аночната основа за пресметка на даноД кот (10%) за други приходи (освен за подарен удел/хартии од вредност) е нето приходот, кој се утврдува со одбивање на нормираните трошоци од бруто приходот во висина од 35%. Од друга страна, данокот може да се пресмета со примена на пресметковната нето стапка (6,952%) врз нето износот на приходот (подарокот).

2) не се ни изземени од оданочување со членот 6 на ЗПДД, а исто така,

руштвото „А“ подарило канцелариско Д биро на надворешно физичко лице, кое има сегашна (неотпишана) вредност во износ од 4.500 денари, набавната вредност изнесува 9.700, а акумулираната амортизација 5.200 денари. Друштвото пресметало ДДВ по стапка од 18% на пазарната (проценета) вредност на бирото во износ од 5.800 денари, во износ од 1.044 денари (5.800 x 18%), како и персонален данок на доход (физичкото лице нема да плати данок на подарок), на пазарната (проценета) вредност на бирото, со вклучен ДДВ (6.844 денари = 5.800 + 1.044), во износ од 476 денари (6.844 x 6,952%).

3) не се оданочени по друг основ, се опфатени во категоријата „други приходи“ како предмет на оданочување со персонален данок на доход. римениот подарок како приход директП но не е вклучен во законската дефиниција за „други приходи“, со еден исклучок, а тоа е одредбата на членот 55-а став 3 на ЗПДД, според која како оданочиви „други приходи“ се сметаат и приходите остварени со стекнување на хартии од вредност и учество во капиталот (удел) БЕЗ НАДОМЕСТОК (т.е. подарок/наследство), доколку истите не се оданочени со Законот за даноци на имот (т.е. со данокот на наследство и подарок). На оваа тема ќе се задржиме подетално во продолжение на текстот (точка IV.3.).

Сепак, согласно со членот 55-а на ЗПДД,

доколку се подари одреден предмет (имот) на физичко лице, а тој подарок не е оданочен со данок на подарок согласно со Законот за даноците на имот, подарокот е предмет на оданочување со персонален

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

Пример:



GODI[NA PRETPLATA 2014 - INFORMATOR - DODATOK NA INFORMATOR - PRO EKONOMIJA - INFO REGISTAR - KONSULTACII



14.900 denari

02/ 3162-979 i 3298-763



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Книжење: СМЕТКА должи побарува

ОПИС

ИЗНОС должи побарува

Неотпишана вредност на подарено материјално средство Акумулирана амортизација на канцелариски мебел 0192 Канцелариски мебел 01350 - искнижено канцелариско биро дадено на подарок ДДВ на добра дадени како подарок 44710 Персонален данок за даден подарок 44792 Обврски за пресметан даночен долг по општа 2300 даночна стапка Обврски за персонален данок за даден подарок 23560 - пресметан ДДВ и персонален данок за биро дадено на подарок Обврски за пресметан даночен долг по општа 2300 даночна стапка Обврски за персонален данок за даден подарок 23560 Парични средства на трансакциска сметка во банка 1000 - платен ДДВ и персонален данок за биро дадено на подарок 46030

Даночно непризнаен расход за друштвото, кој се внесува во даночниот биланс и за кој се плаќа данок на непризнати расходи (10%), претставува износот од 6.020 денари (4.500+1.044+476), кој претставува вкупен расход за подареното средство (канцелариско биро), вклучувајќи го износот на сегашната (неотпишана) вредност на бирото и пресметаните давачки за подарокот (ДДВ и персонален данок).

IV.2. Даночен третман на подарок (награди) на вработени лица Согласно со Законот за работни односи - ЗРО („Службен весник на РМ“, бр. 62/05 ... 34/14-преч. текст), секој работник има право на заработувачка - плата согласно со закон, колективен договор и договор за вработување. Платата е составена од следните делови: 1) основна плата (фиксно договорен дел), сновната плата се определува земајќи О ги предвид барањата на работното место, за кое работникот го склучил договорот за вработување,

www.p

4.500 5.200 9.700 1.044 476 1.044 476 1.044 476 1.520

2) дел од платата за работната успешност (незадолжителен варијабилен дел - награда) аботодавачот го утврдува овој дел од Р платата како награда за покажаната работна успешност на работникот, земајќи ги предвид домаќинскиот однос, квалитетот и обемот на вршењето на работата, за којашто работникот го склучил договорот за вработување, неговата креативност и инвентивност, остварената продуктивност, економичност, заштеди во процесот на работење, ефикасност во користење на средствата за работа и работното време и слично и 3) додатоци (задолжителен дел на плата, во зависност од посебните услови на работа) одатоците се определени во ЗРО и во коД лективните договори, како задолжителни делови од платата доколку се исполнети посебните услови при работа, кои произлегуваат од распоредот на работното време и тоа за: работа во смени, работа во поделено работно време, ноќна работа, работа на дежурство согласно со закон, продолжена (прекувремена) работа, ра-

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

бота во ден на неделен одмор, работа во празници определени со закон и додаток за работен стаж. ЗРО прецизира дека плаќањето на работата по договорот за вработување мора да биде секогаш во парична форма што јасно исклучува било какво плаќање на работникот во форма на предмети, услуги и слично. поред горенаведеното, доколку рабоС тодавачот одлучи да награди одреден работник, поради позитивно покажани резултати во работата, тоа ќе се третира како зголемување на платата, по основ на работна успешност. Износот на наградата може да биде еднократен или пак да се повторува секој месец, во различен износ, зависно од одлуката на работодавачот, но не е спорно дека постојано ќе биде додаван на основната (фиксна) плата на работникот и ќе претставува основица за плаќање на сите давачки кон државата - персонален данок и социјални придонеси.

IV.2.1. Лични примања од работен однос Согласно со член 14 на Законот за персоналниот данок на доход - ЗПДД, лични примања како предмет на оданочување со персонален данок, претставуваат (освен ако со ЗПДД не се изземени од оданочување): - сите приходи што ќе ги оствари обврзникот по основа на работен однос, вклучувајќи ги и - приходите по договор за повремено или привремено вршење услуги (договор за дело) на органите на државната управа, на домашните и странските правни лица, како и на домашните и странските физички лица што вршат самостојна дејност. о рамки на личните примања од рабоВ тен однос, согласно со член 14-а на ЗПДД, вклучени се: - платата и надоместоците на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавачот и

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

- надоместоците на трошоци од работен однос исплатени над (даночно ослободените) износи од членот 6 на ЗПДД и сите други надоместоци на трошоци поврзани со работа утврдени со Законот за работните односи, Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството, гранските колективни договори и прописите за органите на државната управа. Меѓутоа, членот 14-а став 2 на ЗПДД утврдува дека како лични примања се сметаат и други примања, кои наместо во пари се даваат во вид на бонови, парични потврди, акции, стоки или во некој друг облик кој има парична вредност. Прописите (ЗРО/колективните договори) предвидуваат работниците, како лични примања од заснован работен однос да добиваат само плата (овде ја вклучуваме и исплатата по деловна успешност и надоместоците на плата) и надоместоци на трошоци (дневници за службен пат, јубилејна награда, регрес за годишен одмор итн.). Како што е објаснето претходно во текстот, законски е пропишан начинот на определување на платата на работникот, како и висината на надоместоците на трошоци. Ниту ЗРО, ниту колективните договори, ниту друг пропис, предвидуваат можност за давање пригодни (или било какви) подароци за вработените (освен новогодишниот надоместок предвиден како можност само за приватниот сектор).

IV.2.2. Даночен третман на пригодни подароци Сепак, иако прописите не предвидуваат друг вид давања на работниците (покрај платата и надоместоците на трошоци), праксата (нашата деловна пракса, како и праксата на соседните држави со слична регулатива како нашата) реално покажува и давање подароци на вработените поради разни пригоди. Овие т.н. пригодни подароци работодавачот ги дава еднакво на сите свои вработени,



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

поради прослава на конкретен повод (одреден празник - Божик, Велигден, 8 март, деловен или персонален јубилеј и слично), или дарува конкретен работник од лична причина на работникот - роденден, свадба и слично, со цел на негување на својот имиџ и заради мотивирање на работниците. Доколку одреден работодавач одлучи да ги дарува сите работници со пригоден подарок, односно конкретен работник поради лична причина, тоа треба да го заснова на донесена интерна одлука, во која ќе биде наведен поводот на дарувањето.

Сметаме дека даночниот третман на пригодните подароци на вработените е решен со горенаведената одредба (член 14-а став 2 на ЗПДД), според која овие подароци се оданочуваат со персонален данок во рамки на категоријата „лични примања“, како други лични примања, кои наместо во пари се даваат во вид на бонови, парични потврди, акции, стоки или во некој друг облик кој има парична вредност. На мислење сме дека пригодните награди треба да се даваат во непарична форма, поради полесно докажливата функција на пригодното дарување во предмети. Дарувањето во парични средства (и покрај постоењето на интерна одлука на работодавачот со определен повод на дарувањето) тешко може да се изостави надвор од категоријата „плата на работникот“, односно поверојатно би се третирало како составен елемент на платата - „награда за работна успешност на работникот“.

Даночна основа за пресметување на персонален данок за пригодни подароци Даночната основа за пресметување на персоналниот данок за пригодните подароци е определена во членот 15 на ЗПДД, како што следи: - номиналната вредност на боновите, паричните потврди и хартиите од вредност; - цената која би се постигнала со продажба на стоките, во случаите на лични примања исплатени во стока и - надоместокот што би се постигнал на пазарот за примањата во некој друг облик кој не е наведен. Висината на цената, односно на надоместокот, кај лични примања исплатени во стока, ја утврдува исплатувачот на личните примања во моментот на давањето на соодветното примање. Ако УЈП оцени дека вака утврдената цена, односно надоместок, е пониска од онаа што може да се постигне на пазарот, ќе ја утврди таа цена, односно надоместок, во висина која би можела да се постигне на пазарот. Персоналниот данок за пригодниот подарок го пресметува и плаќа исплатувачот - работодавачот, по одбивка, со примена на пресметаната нето стапка 11,111% (пресметана од 10%) врз горенаведената соодветна даночна основа.

Пример за пресметување на персонален данок за пригодни подароци Работодавачот подарил дигитален апарат на својот работник поради личен повод - свадба. Пазарната вредност на набавениот апарат (со вклучен ДДВ за кој нема право на одбивка) изнесува 12.000 денари. Подарокот (со вклучен ПДД) претставува непризнаен расход од аспект на данокот на добивка.

 www.p

kontakt@proagens.com.mk

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

Пресметка на персоналниот данок: 12.000 х 11,111% = 1.333 денари Книжење: СМЕТКА ОПИС должи побарува Подароци на вработените 4415 Обврски спрема добавувачи во земјата 220 Обврски за персонален данок за други лични 23509 примања - пресметан персонален данок за даден пригоден подарок

IV.3. Подарен удел / хартии од вредност како „друг приход“ - предмет на оданочување со персонален данок огласно со членот 55-а став 3 на ЗПДД, С како оданочиви „други приходи“ се сметаат и приходите остварени со стекнување на хартии од вредност и учество во капиталот (удел) БЕЗ НАДОМЕСТОК (т.е. подарок/наследство), доколку истите не се оданочени со Законот за даноци на имот (т.е. со данокот на наследство и подарок). Напомена:



Одредбата на членот 55-а став 3 на ЗПДД за прв пат е вклучена во ЗПДД со измената на Законот објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 120/05, во примена од 01.01.2006 година, од кога и започна оданочувањето на подарокот во хартии од вредност / удел (доколку истите не се оданочени со данокот на подарок), при што во истата одредба беше прецизирано дека основата на данокот е пазарната вредност на денот на стекнувањето (без примена на одбивката од 35% од бруто приходот како што е пропишано за останатите „други приходи“, според измената на член 55-а став 2). Понатаму, со „Службен весник на РМ“, бр. 139/06, во примена од 01.01.2007 година, членот 55-а на ЗПДД е целосно променет, во насока на проширување и прецизирање на одредбите што се однесуваат на подарокот на хартии од вредност / удел. Со промената на одредбите (нови ставови 4 и 5) е дадено појаснување на тоа што се под-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

ИЗНОС Должи побарува 13.333 12.000 1.333

разбира под пазарна вредност на подарените хартии од вредност / удел и кој претставува обврзник на персоналниот данок (физичкото лице - примател на подарокот).

IV.3.1. Даночен третман на подарените хартии од вредност и удел согласно со Законот за даноците на имот Согласно со Законот за даноците на имот, како подвижен имот, кој согласно со член 10, е предмет на оданочување со данокот на (наследство и) подарок, се подразбираат: - готови пари, - парични побарувања, - хартии од вредност и - д руг подвижен имот (моторни возила, опрема и сл.). чигледно е дека во горенаведената дефиО ниција на Законот за даноците на имот, за подвижен имот, кој е предмет на оданочување со данок на наследство и подарок, уделот - како учество во капиталот на одредено друштво т.е. севкупност на права и обврски, коишто содружникот ги стекнува врз основа на влогот во основната главнина на друштвото, воопшто не е вклучен, за разлика од јасно нагласените хартии од вредност, т.е. акции, кои, исто така, претставуваат учество во капиталот на одредено друштво. епак, Собранието на РМ, во поглед на С оваа дефиниција, има дадено толкување кое всушност ја проширува законската од-



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

редба (цитат) број 10-5121, од 11 декември 2009 година:

„Според одредбите на Законот за трговските друштва („Службен весник на Република Македонија“, бр. 28/2004... 87/2008), уделот во друштвата е дефиниран како севкупност на права и обврски кои што содружникот ги стекнува врз основа на влогот во основната главнина на трговското друштво. Во постапката на основање или во постапката на зголемување на основната главнина на друштвото содружникот може на име влог во друштвото да вложи пари, права или ствари (подвижни и недвижни) кои пак согласно одредбите на членот 10 од Законот за даноците на имот се предмет на оданочување со данокот на наследство и подарок. Оттука, произлегува дека лицата кои по пат на наследство или подарок се стекнале со удел во трговско друштво во висина над пропишаниот износ со членот 10 од Законот за даноците на имот, имаат обврска да платат данок на наследство и подарок, ако се има во предвид фактот дека УДЕЛОТ Е РЕЗУЛТАТ НА ВЛОГОТ (вложувањето) во основната главнина на трговско друштво, кој може да биде во недвижен или движен имот. Во Законот за даноците на имот се предвидени и даночни ослободување, меѓу кои и дека наследниците, односно примателите на подарок од прв наследен ред се ослободени од обврската за плаќање на данок на наследство и подарок. Според наведеното, доколку лицата кои наследиле или на подарок примиле удел во некое трговско друштво и ја исполниле својата законска обврска така што платиле данок на наследство и подарок, така остварениот приход нема да биде оданочен со персоналниот данок на доход во смисла на членот 55-а од Законот за персонален данок на доход. Исто така, и лицата кои согласно со одредбите на Законот за даноците на имот се ослободени од оданочување со данокот на наследство и подарок, како што е случај со наследниците и примателите на подарок примиле удел чија вредност е пониска од износот на едногодишната просечна плата www.p

во Република Македонија во претходната година, немаат обврска да платат персонален данок на доход.“

IV.3.2.Даночна основа за пресметка на персонален данок на доход за подарени хартии од вредност/удел Даночна основа за пресметување на персонален данок на доход на примените како подарок хартии од вредност/учество во капиталот (доколку хартиите од вредност/уделите не се оданочени со Законот за даноци на имот т.е. со данокот на наследство и подарок) претставува пазарната вредност на денот на стекнувањето. од пазарна вредност (даночна основа) П се подразбира вредноста на хартиите од вредност / учеството во капиталот утврдена според податоците од Македонската берза за хартии од вредност, доколку котираат на берзата, односно номиналната вредност на хартиите од вредност / учеството во капиталот, за оние кои не котираат на берзата. Под „котирање“ се подразбира присутност на хартиите од вредност на било кој пазар на Македонската берза. Членот 55-а од ЗПДД неправилно ја пропишува истата даночна основа (пазарна вредност) за подарокот на учество во капитал (удел), како и за подарокот во хартии од вредност, иако уделите воопшто не котираат на Македонската берза, за што е дадена алтернативната даночна основа - номиналната вредност. Уделот во друштво е севкупност на права и обврски коишто содружникот ги стекнува врз основа на влогот во основната главнина на друштвото, а само влогот во основната главнина, кој е запишан во Централниот регистар на РМ, има утврдена номинална вредност, која може значително да се разликува од реалната пазарна/проценета состојба на уделот во друштвото т.е. учеството во капиталот. Поради ваквата непрецизна одредба, се јавува дилема која е даночната основа за пресметка на персонален данок за подарен удел (учество во капиталот), а која е за подарен основачки влог.

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

Агенција ПРО АГЕНС постави прашање до Управата за јавни приходи на оваа тема, кое го даваме во продолжение на текстот, заедно со Мислењето од Управата за јавни приходи од 27.06.2013 година.

телот на подарок). Оваа одредба е важна од аспект на определување на даночниот обврзник при подарување на хартии од вредност/ удели меѓу физички лица (како обврзници на персонален данок).

Според членот 55-а став 5 на ЗПДД, обврзник на данокот на доход за подарените хартии од вредност/учество во капиталот е физичкото лице, кое се стекнува со хартии од вредност и учество во капиталот (прима-

За пресметка на данокот за подарени хартии од вредност/удел се применува пресметаната нето стапка од 11,11% (пресметана од 10%) врз даночната основа (пазарна/ номинална вредност).

ПРАШАЊЕ!

рашање од Агенција ПРО АГЕНС - даночна основа за пресметување П на персонален данок за подарен удел / основачки влог „Согласно членот 55-а став 3 на Законот за персонален данок на доход - ЗПДД („Службен весник на РМ“, број 80/93 ... и 166/12), основа за пресметување на данокот на приходите остварени со стекнување на учество во капиталот без надоместок (доколку не е оданочен со Законот за даноците на имот), претставува пазарната вредност на денот на стекнувањето. Согласно членот 55-а став 4 на ЗПДД, под пазарна вредност на хартиите од вредност и учеството во капиталот, кои не котираат на берза, се подразбира номиналната вредност на хартиите од вредност и учеството во капиталот. Горенаведените одредби се однесуваат на учество во капиталот - удел во друштво, а не на влог во основната главнина (основачки влог запишан во Централниот регистар на РМ со фиксно утврдена номинална вредност, која може значително да се разликува од реалната пазарна/проценета состојба на уделот во друштвото т.е. учеството во капиталот). Уделот во друштво, според Законот за трговските друштва („Службен весник на РМ“, број 28/04 ... и 166/12), претставува севкупност на права и обврски коишто содружникот ги стекнува врз основа на влогот во основната главнина во јавното трговско друштво, командитното друштво и друштвото со ограничена одговорност, при што секој содружник

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

има еден удел кој не може да биде претставен со хартија од вредност. Имајќи превид дека: а) уделот во друштво и основачкиот влог не претставуваат хартија од вредност, дека б) ниту уделот во друштво, ниту основачкиот влог не е возможно да котираат на берза, и дека в) само влогот во основната главнина, запишан во Централниот регистар на РМ, има утврдена номинална вредност, ве молиме за јасен став во врска со определувањето на даночната основа за пресметување на персонален данок на: 1) пренесен удел во друштво без надомест, 2) пренесен влог во основна главнина без надомест, 3) пренесен удел во друштво со плаќање на договорен симболичен (многу низок) надомест, кој не одговара на реалната проценета вредност на уделот и 4) пренесен основачки влог со плаќање на договорен симболичен (многу низок) надомест, кој не одговара на номиналната вредност на влогот запишан во Централниот регистар на РМ.“



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ОДГОВОР!

Одговор од УПРАВАТА ЗА ЈАВНИ ПРИХОДИ - даночна основа за пресметување на персонален данок за подарен удел / основачки влог од 27.06.2013 година „Според член 21 од Законот за трговски друштва („Сл.весник на РМ“, бр. 28/04 ... 70/13, во понатамошниот текст ЗТД), имотот создаден со вложувања во трговското друштво се изразува во пари и ја претставува основната главнина на друштвото. Основната главнина на трговското друштво гласи во денари или во странска валута и задолжително се наведува во меморандумот. Правата и обврските што содружникот ги стекнува врз основа на влогот во основната главнина на трговското друштво се негов удел во друштвото (во натамошниот текст: удел).

сновната главнина на друштвото се сосО тои од збирот на влоговите на содружниците. Истата не може да биде помала од 5.000 евра во денарска противвредност, според средниот курс на таа валута којшто е објавен од НБРМ на денот на уплатата. Износот на основната главнина мора да биде изразен со цел број којшто е делив со бројот сто (членот 172 од ЗТД). Согласно членот 182 став 1 од законот, основањето на друштвото се запишува во трговскиот регистар. Во трговскиот регистар меѓу другото се запишува и износот на основната главнина (став 3 точка 4). Уделот на содружник во друштвото според член 193 од ЗТД, се определува според големината на влогот што го презел содружникот, освен ако со договорот за друштвото поинаку не е определено. Со договорот за друштвото може да се определи обврска на друштвото на содружниците да им издаде потврда за удел. Потврдата за удел се издава како препис на состојбата запишана во книгата за удели. (член 194 став 1 од ЗТД) поред членот 198 од ЗТД, уделот може С да се пренесе на трето лице само ако содружникот во потполност го уплатил својот влог. Правото на првенствено купување на удел се остварува според овој редослед: 1) дру-

www.p

гите содружници и 2) лицето определено од друштвото. Ако другите содружници и лицето определено од друштвото не се изјаснат во рок од триесет дена од пријавувањето на намерата за пренос на уделот, содружникот е слободен во остварување на правото на пренос на својот удел, ако со договорот за друштвото не се определени посебни услови. поред членот 50 од Законот за персоС налниот данок на доход („Сл. весник на РМ“, број 80/93 ... 166/12 во понатамошниот текст: ЗПДД), под капитална добивка се подразбира приходот што обврзникот го остварува од продажба на хартии од вредност, учество во капиталот и недвижен имот. Капиталната добивка претставува разлика меѓу продажната цена на хартиите од вредност, учеството во капиталот и недвижниот имот и куповната (набавната) цена. Како продажна цена се смета 1) договорената цена, односно 2) цената која органот за јавни приходи ќе ја утврди ако оцени дека договорената цена е пониска од пазарната. Куповната (набавната) цена претставува цената по која обврзникот ги стекнал хартиите од вредност, учеството во капиталот или недвижниот имот. Според членот 50 став 5 од Законот за даночна постапка („Сл. весник на РМ“ бр. 13/06...84/12), Управата за јавни приходи го задржува правото, по службена должност, да ја утврди фактичката состојба. Обврзник на данокот на доход од капитални добивки е физичко лице кое со продажба на уделот (учеството во капиталот) ќе оствари добивка (член 51 од ЗПДД). огласно членот 51-а од ЗПДД, основа С на данокот на доход за капитални добивки претставува разликата меѓу продажната цена на учеството во капиталот и куповната (набавната) цена.

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

огласно член 73 став 2 точка 3 од ЗПДД, С даночниот обврзник кој што остварува приходи од продажба на хартии од вредност, учество во капиталот и недвижен имот има обврска до органот за јавни приходи да достави „Аконтативна даночна пријава за остварени капитални добивки“ (образец ПДДАДП/КД), во рок од 15 дена од денот на остварувањето на приходите. контација на данокот на доход за капиА тални добивки ја утврдува со решение органот за јавни приходи врз основа на податоците од даночната пријава (образец ПДДАДП/КД) на начин предвиден во член 52 на ЗПДД, при што капиталната добивка остварена со продажба на хартии од вредност, учество во капиталот и недвижен имот, се внесува во даночната основа во висина од 70% од разликата. Согласно одредбите од член 50 став 4 од ЗПДД, доколку Управата за јавни приходи утврди дека пазарната вредност на продадениот удел, односно учество во капиталот на друштвото, значително отстапува од пријавената договорена цена, истата ќе спроведе постапка на нејзино утврдување заради задолжување на даночниот обврзник со персонален данок на доход од остварена капитална добивка. правата за јавни приходи, персоналниот У данок на доход по основ на приходи од капитална добивка согласно член 82 го утврдува со решение. Согласно член 55-а став 3 од ЗПДД, како други приходи, во смисла на овој закон, се сметаат и приходите остварени со стекнување на хартии од вредност и учество во ка-

питалот без надоместок, доколку истите не се оданочени со Законот за даноци на имот. околку стекнувањето на удел без надоД меток не е оданочен со Законот за даноци на имот, во тој случај подлежи на оданочување со персоналниот данок на доход, на основица пропишана со одредбите од челн 55-а став 3 од ЗПДД. бврзник на данокот на доход за другите О приходите е физичкото лице кое се стекнува со хартии од вредност и учество во капиталот. Пријавувањето на други приходи на кои аконтацијата на данокот не се плаќа по одбивка се врши со поднесување на Аконтативна даночна пријава за други приходи (образец „ПДД-АДП/ДП“) до органот за јавни приходи во рок од 15 дена од денот на остварувањето на приходите. При пренесување на влогот со или без надомест од едно на друго лице фактички се врши и пренесување на учеството во капиталот (уделот) обезбедено со тој влог. За утврдување на основата за оданочување потребно е да се утврди разлика помеѓу набавната вредност на капиталот и продажната вредност на капиталот. Вредноста на капиталот во моментот на трансакцијата преставува средствата (активата) намалена за обврските, зголемена за неисплатените дивиденди (доколку ги има). Вредноста на уделот во капиталот се пресметува со примена на стапка на учество во капиталот пресметана во моментот на вложувањето.“

НАЈНОВО

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

740

страни

3.150

денари



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

www.p

roagens.mk

ДАНОЦИ НА ПОДАРОК

 

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

www.p

roagens.mk

ЗАДОЛЖНИЦА

 

НОВИНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ЗАДОЛЖНИЦА ВО ПРИМЕНА ОД 1 ЈАНУАРИ 2015 ГОДИНА ЗАДОЛЖНИЦАTA - ЕДНА И ПОЛ ГОДИНА ОД НЕЈЗИНАТА ПРИМЕНА

Данијела ЈАЌИМОВИЌ *

аконот за задолжница (во натамошниот текст: Законот), објавен во „Службен весник на РМ”, бр. 59 од 11 мај 2012 година, влезен во сила на 19 мај 2012 година, а во примена од 1 септември 2012 година, како сосема нов законски пропис во правниот поредок на Република Македонија, ја воведе задолжницата, со акцент на финансиски инструмент за заштита на доверителите преку обезбедување на ефикасна наплата на побарувањата во должничко - доверителските односи. Правно-економските ефекти кои требаше да се постигнат со примена на овој инструмент беа намалување на пристигнатите неплатени обврски и подобрување на ликвидноста на стопанството. Примената на задолжницата од договорните страни (должник и доверител) во профитниот сектор, кои се исклучиво со статус на трговски друштва, правно беше поставена врз доброволна основа, па зачестеноста на нејзиното издавање целосно зависеше од односот на меѓусебна доверба на субјектите во деловните односи и од потребата преку издавање на задолжница да се постигне впечаток на сериозен деловен партнер кој има намера својата обврска да ја изврши според договорот. Меѓутоа, токму втемелувањето на задолжница како незадолжителен инструмент, покажа во пракса дека субјектите од приватниот сектор не се премногу заинтересирани за нејзиното користење, бидејќи за една и пол година, колку што е во примена овој инструмент беа издадени само 87 задолжници (информација на Министерството за финансии) и тоа претежно кај деловните трансакции од поголема вредност. Ова е една и од причините за новите решенија во Законот за задолжница, кои треба да стартуваат со примена од 1 јануари 2015 година. Во системот на заштитата на доверителите со примена на задолжница, покрај субјектите од профитниот сектор со статус на трговски друштва, Законот ги вклучува, секоја во рамки на своите дефинирани законски ингеренции и: - Централниот регистар,

* Правен советник

- носителите на платен промет (банките),

- Клириншката куќа (КИБС),

d_jacimovic@proagens.com.mk

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

- нотарите,



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

а под одредени услови и - извршителите, - стечајните управници и - ликвидаторите.



02/ 3162-979 i 3298-763

Според законската дефиниција задолжницата е потврдена приватна исправа со која должникот дава согласност побарувањето на доверителот назначено во задолжницата присилно да се наплати од сите расположливи средства на должникот кај носителите на платниот промет.

НОВИ РЕШЕНИЈА ВО РЕЖИМОТ НА ЗАДОЛЖНИЦА С О ПРИМЕНА ОД 1.1.2015 ГОДИНА Новина: Од 1 јануари 2015 година задолжително издавање

на задолжница во зделки од и над 5.000 евра

Со Закон за изменување и дополнување на Законот за задолжница, објавен во „Службен весник на РМ”, бр. 12 од 22.1. 2014 година, во сила од 30.01.2014 г., а во примена од 1.1.2015 година, се утврдува ЗАДОЛЖИТЕЛНО издавање на задолжница за должничко доверителски односи со кои се создаваат обврски во износ од 300.000 денари и повеќе (член 3, нови ставови: 6 и 7).

1) кое има блокирана сметка (блокирани

Задолжница не се издава, доколку вкупниот неплатен износ по основ на издадени задолжници надминува 30% од вкупните приходи на должникот остварени во претходната година, евидентирани во Регистарот на годишни сметки кој се води во Централниот регистар.

3) кое е евидентирано во Регистарот на

Притоа, законодавецот останува доследен на веќе утврдените услови за издавање на задолжница, според кои задолжница не смее да издаде правно лице:

4) кое е евидентирано во Регистарот на

сметки се трансакциски сметки на учесник во платниот промет за кои има евидентирано неизвршено решение за присилна наплата);

2) за кое во Трговскиот регистар кај Цен-

тралниот регистар има евидентирано податоци за започната постапка за стечај, ликвидација или бришење; физички и правни лица на кои им е изречена санкција забрана за вршење професија, дејност или должност и привремена забрана за вршење на одделна дејност кај Централниот регистар и споредни казни за сторени кривични дела на правни лица кај Централниот регистар.

Новина: Нова содржина на Изјавата на доверителот

з а наплата на задолжница

Понатаму, кај постапката за наплата на задолжница се воведува новина (член 8, нов став 2), во делот на содржинатата на изјавата на доверителот. Имено, наплатата на задолжницата ја иницира самиот доверител, со поднесување барање за наплата до банката на должникот, според про-

пишаната процедура. Барањето се поднесува најдоцна до денот наведен на задолжницата како краен рок за доставување на барање за наплата.



02/ 3162-979 i 3298-763

w w w . p r o a g e n s . m k

ЗАДОЛЖНИЦА

 

Кон барањето доверителот задолжително ја приложува: 1. задолжницата, 2. број на трансакциска сметка на довери-

телот на која треба да се пренесат средства од сметка на должникот и

3. изјава заверена на нотар со која

под полна морална, материјална и кривична одговорност го потврдува неплатениот износ на побарувањето по задолжницата.

Изјавата на доверителот која се заверува на нотар (точка 3.), се дополнува во содржинска смисла почнувајки од 1 јануари 2015 година, така што покрај потврдата за неплатениот износ на побарувањето по задолжницата, мора да содржи и: - п отврда дека нема поднесено и нема да поднесе тужба до надлежен суд, предлог за извршување до извршител или предлог за платен налог до нотар за наплата на побарување кое произлегува од основот за издавање на задолжницата.

Новина: УЈП поведува прекршочна постапка з а неиздавање на задолжница

Со новиот член 16-а од Законот се уредуваaт нови ингеренции на Управата за јавни приходи (УЈП) во режимот на задолжително издавање на задолжница, така што УЈП стекнува обврска при редовна или вонредна контрола над правните лица, да утврдува и дали е издадена задолжница по оние трансакции што гласат на износ од 300.000 денари и повеќе, односно да поведува прекршочна постапка во случај на повреда на оваа законска обврска. При тоа, во новиот член 20-а, внесен во делот на Прекршочните одредби од Законот, е пропишана глоба за неиздавање на задолжница во износ од: - 3 .000 до 5.000 евра во денарска противвредност за правно лице и - 1 .000 евра во денарска противвредност за одговорното лице на правното лице Прекршочна постапка води и прекршочна санкција изрекува надлежен суд. Пред поведување на прекршочната постапка УЈП поведува постапка на порамнување, согласно со Законот за прекршоците (нов член 21а). 1

Според ова ново законско решение, УЈП не се афирмира како прекршочен орган за водење на прекршочна постапка и изрекување на прекршочна сакција за неиздавање на задолжница, но при констатирање на повреда на Законот, а пред поведување на постапката пред судот, УЈП е должна на сторителот на прекршокот да му понуди порамнување согласно со Законот за прекршоците („Службен весник на РМ“, бр. 62/06, исправка - 69/06 и 51/11), кое има за цел постигнување на согласност меѓу сторителите и УЈП за сторениот прекршок и со тоа избегнување на поведување на прекршочна постапка пред надлежниот суд. Порамнувањето доведува до преполовување на пропишаната глоба. 1

GODI[NA PRETPLATA 2014 - INFORMATOR - DODATOK NA INFORMATOR - PRO EKONOMIJA - INFO REGISTAR - KONSULTACII

14.900 denari

Повеќе за постапката за порамнување види во „Информатор“ бр. 2 од 2014 година во текстот под наслов: „Важечки закони по кои УЈП постапува како прекршочен орган со обврска за порамнување“, на стр. 55, автор: Данијела Јаќимовиќ.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ПОТСЕТУВАЊЕ НА ЗАКОНСКИТЕ РЕШЕНИЈА ЗА ЗАДОЛЖНИЦА Во овој дел даваме осврт на Законот за задолжница, во функција на потсетување за начинот на издавање и реализирање на овој финансиски – гарантен инструмент, кој под определени услови станува извршна исправа.

Постапка за издавање на задолжница Составување на задолжница преку систем за водење на Регистар на задолжници

Задолжницата ја составува нотар преку системот за водење на Регистар на задолжници кој го води Централниот регистар. Според дефиницијата од Законот: „Систем за водење на Регистарот на задолжници“ е информациски систем кој овозможува составување, евидентирање, прием, обработка, чување и размена на податоци и документи во електронска форма. Системот за водење на Регистар на задолжници генерира единствен број на задолжницата. Ова претпоставува постоење на електронски пристап на нотарите до Централниот регистар, така што нотарот во системот за водење на Регистар на задолжници најавува издавање на задолжница од конкретен должник на конкретен износ. Доколку нема законски ограничувања за издавање на задолжницата (види подолу) системот за водење на Регистар на задолжници генерира единствен број на задолжницата и дозволува внес на податоци и печатење на задолжницата. По составување на задолжницата, нотарот електронски ја потпишува, ја евидентира и ја печати задолжницата преку системот за водење на Регистарот на задолжници и ја заверува согласно со одредбите од Законот за нотаријат кои се однесуваат на потврдување на приватна исправа (солемнизација) и задолжително му ја предава на доверителот. Задолжницата се смета за издадена со денот на заверката пред нотар.

Системот за водење на Регистарот на задолжници нема да овозможи составување и евидентирање на задолжницата доколку е: - н админат износот по основ на издадени задолжници над 30% од вкупните приходи остварени во претходната година; - б локирана трансакциската сметка на должникот; - з апочната постапка за ликвидација, стечај или бришење на должникот; - и зречена забрана за вршење професија, дејност или должност, - е видентиран во Регистарот на споредни казни за сторени кривични дела на правни лица и - и ма несовпаѓање во податоците за идентификација на должникот.

Известување на Клириншката куќа за должникот По евидентирање на задолжницата, Централниот регистар ја известува Клириншката куќа определена да го води единствениот регистар на трансакциски сметки (Клириншка куќа), за следните информации наведени во задолжницата: - б рој на трансакциската сметка на должникот, - е динствен матичен број на должникот и - единствен даночен број на должникот. Носителот на платен промет не смее да ја затвори трансакциската сметка на должникот пред бришењето на задолжницата од Регистарот на задолжници. Сите измени на задолжницата се вршат кај нотарот кој ја заверил задолжницата и истите се евидентираат во Регистарот на задолжници.

w w w . p r o a g e n s . m k

ЗАДОЛЖНИЦА

Неможност за пренесување на правата и обврските од задолжницата Законот децидно утврдува дека правата и обврските од задолжницата не смее да се пренесуваат. Од ова произлегува дека субјективна промена кај задолжницата е забранета, па со оглед на тоа и ништовна во самиот старт.

Форма и содржина на задолжницата Формата и содржината на задолжницата се пропишани со посебен Правилник објавен во „Службен весник на РМ“ бр. 59/12, во оприена од 1 септември 2012 година. 2 Во задолжницата задолжително се внесуваат следните податоци: 1) назив, седиште, единствен матичен

број и единствен даночен број на доверителот;

2) назив, седиште, единствен матичен

број и единствен даночен број на должникот;

3) основ за издавање; 4) износ на побарувањето; 5) каматна стапка, доколку е договорена,

но најмногу во висина на законски дозволената;

6) датум на достасување на задолжница-

та;

7) краен рок за доставување на барање за

наплата на задолжницата кај носителот на платниот промет на должникот;

8) назив на носителот на платниот промет

кај кој должникот има трансакциска сметка и број на трансакциската сметка на должникот;

9) изјава на должникот дека се согласува

износот на побарување означен на задолжницата присилно да се наплати од сите негови сметки кај носителите на платниот промет и од сиот негов движен и недвижен имот;

 

10) место и датум на издавањето на задол-

жницата и

11) потпис на должникот и доверителот.

Наплата на обврски по основ на задолжница после датумот на достасување Барање за наплата на достасано побарување Доколку обврските по основ на задолжница не се платени до датумот на достасување на задолжницата, доверителот поднесува барање за наплата. Според дефиницијата од Законот: „Барање за наплата” е писмено барање поднесено од доверителот кај носителот на платен промет кај кој се води трансакциската сметка на должникот наведена во задолжницата со кое се бара наплата на побарувањата по основ на задолжница кои не се платени до датумот на достасување на задолжницата. Барањето се поднесува најдоцна до денот наведен на задолжницата како краен рок за доставување на барање за наплата, заедно со прилозите на кои е укажано во делот од овој текст кој се однесува на новините.

Надлежност на банката на должникот по барањето за наплата - ПРАВНИ ПОСЛЕДИЦИ ОД НЕПОДНЕСУВАЊЕ НА ЗАДОЛЖНИЦА ВО РОК ЗА ДОСТАВУВАЊЕ НА БАРАЊЕ ЗА НАПЛАТА Носителот на платен промет нема да го прими барањето за наплата поднесено по крајниот рок за доставување на барањето за наплата. Имено, доколку доверителот не поднесе барање за наплата на побарувањата по задолжницата до крајниот рок за доставување на барањето кај носителот на платен промет, обврските по задолжницата престануваат и се смета дека побарувањата се наплатени.

Формата и содржината на задолжницата се дадени во Прилог кој е составен дел на Правилникот и е даден на крајот на овој текст.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Задолжницата за која не е поднесено барање за наплата до крајниот рок за доставување, Централниот регистар ја брише од Регистарот на задолжници по истекот на три работни дена од крајниот рок за доставување на барањето за наплата на задолжницата. Во редовни услови, кога не е пропуштен крајниот рок за доставување на барањето, носителот на платен промет е должен во рок од два работни дена од денот на добивањето на барањето, преку Клириншката куќа, да го извести Централниот регистар дека доверителот барал наплата на задолжницата. По добивање на барањето, носителот на платен промет е должен да постапи на начин и во постапка за извршување на решенијата за присилна наплата согласно со Законот за платниот промет.

- РЕФЛЕКСИИ ВРЗ ЗАКОНОТ ЗА ПЛАТНИОТ ПРОМЕТ Законот за платниот промет 3 ја уредува постапката на извршување на решенијата за присилна наплата во членовите 21 и 22. Заради усогласување со Законот за задолжница, дефиницијата на: „Решение за присилна наплата” од Законот за платниот промет (член 2 точка 10) се проширува и на задолжницата, чие што извршување е во надлежност на носителите на платен промет покрај другите акти коишто присилно се извршуваат од нив: налог за извршување од извршител, правосилна судска одлука за дозвола за извршување, извршно решение за казна за прекршок, извршно решение за наплата на јавни давачки или решение на други органи овластени со закон. 4 Во истиот контекст, се врши дополнување и на членот 22 став 2 од Законот за платниот промет, преку идентификување на до-

верителот како овластен подносител на решение за присилна наплата (задолжница). (Интегралната содржина на дополнетиот член 22 став 2, гласи: „Носителот на платен промет го извршува решението за присилна наплата доколку се точно наведени податоците од кои може со сигурност да се идентификуваат сите елементи на решението. Во спротивно го враќа на органот кој го издал, односно доверителот кој го поднел решението за допрецизирање.“) * * * Според членовите 21 и 22 од Законот за платен промет, присилна наплата се врши на следниот начин: - Н осителот на платен промет е должен да постапи по решенијата за присилна наплата најдоцна наредниот работен ден од денот на приемот на решението. - Р ешенијата за присилна наплата се заведуваат во евиденции според датумот и времето на нивното пристигнување и по ист редослед се извршуваат. - Н осителот на платен промет го извршува решението за присилна наплата од сите расположливи средства, од учесникот во платниот промет - должник кај носителот на платен промет. - Д околку учесникот во платниот промет - должник на денарските сметки нема средства за целосно извршување на решението за присилна наплата, носителот на платен промет со примена на средниот курс на Народната банка кој важи на денот на трансакцијата, врши конверзија во денари на средства од девизни сметки и пренос на денарската сметка на учесникот во платен промет - должник до износот потребен за целосно извршување на решението за присилна наплата

„ Службен весник на РМ“, бр. 113/07, 22/08, 159/08, 133/09, 145/10, 35/11, 11/12, 59/12, 166/12 и 170/13. 4 Закон за дополнување на Законот за платниот промет („Службен весник на РМ“, бр. 59 од 11 мај 2012 година, во сила од 19 мај 2012 година и во примена од 1 септември 2012 година). 3

w w w . p r o a g e n s . m k

ЗАДОЛЖНИЦА

- В о случај на недостиг на средства за потполно извршување на решението за присилна наплата, носителот на платниот промет го извршува решението до висината на расположливите средства и ја блокира сметката и со доставување на даночниот број на учесникот - должник преку единствениот регистар на трансакциски сметки ги известува сите други носители на платен промет дека не смеат да вршат плаќања од средствата на денарските и девизните сметки на учесникот - должник до потполно извршување на решението, освен налози со кои се врши пренос на средствата на сметката кај носителот на платен промет кој треба да го изврши решението за присилна наплата. - По намирување на обврските по решение за присилна наплата, носителот на платниот промет ја деблокира трансакциската сметка за што преку единствениот регистар на трансакциски сметки ги известува сите носители на платниот промет. - Носителот на платниот промет може да врши платен промет за учесникот должник доколку нема други евидентирани решенија за присилна наплата. - ИЗВЕСТУВАЊЕ НА ЦЕНТРАЛНИОТ РЕГИСТАР ЗА ИЗВРШЕНА НАПЛАТА За секоја извршена наплата по основ на задолжница, носителот на платен промет е должен на денот на наплатата, преку Клириншката куќа, да го извести Централниот регистар. Централниот регистар е должен да ги евидентира плаќањата во Регистарот на задолжници на денот на добивањето на известувањето. По целосната наплата на побарувањето по задолжницата, носителот на платен промет е должен на денот на целосната наплата, преку Клириншката куќа, да го извести Централниот регистар за извршената наплата. Централ-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

ниот регистар е должен на денот на добивањето на известувањето да ја избрише задолжницата од Регистарот на задолжници. - ПОВЛЕКУВАЊЕ НА НЕНАПЛАТЕНА ЗАДОЛЖНИЦА Доверителот има право во секое време по поднесување на барањето за наплата да ја повлече задолжницата која не е наплатена во целост од носителот на платен промет, со поднесување на изјава за повлекување на задолжницата дадена кај нотарот кој ја заверил задолжницата.

При повлекување на задолжницата носителот на платен промет е должен веднаш, при самото повлекување, на самата задолжница да евидентира од кои сметки колкав износ на главнина, камати и трошоци е наплатен до моментот на повлекувањето на задолжницата и му ја враќа задолжницата на доверителот, а од истата задржува копија. Носителот на платен промет е должен, преку Клириншката куќа веднаш, при самото повлекување, да ги извести сите носители на платниот промет и Централниот регистар за повлекувањето на задолжницата и да ја деблокира сметката на должникот по основ на задолжницата, доколку е блокирана. По повлекување на задолжницата, доверителот не може повторно да ја поднесе кај носителот на платен промет заради редовна наплата според пропишаната процедура за присилана наплата на доспеано побарување по задолжница согласно со членот 8 од Законот. Во случај на повлекување, задолжницата останува евидентирана во Регистарот на задолжници и по повлекувањето, се до поднесувањето на барањето за бришење од страна на извршител, односно од нотарот согласно со Законот.



www.proagens.com.mk



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

вањето на задолжницата од страна на извршителот.

Присилно извршување на задолжницата Според законот, задолжницата има карактер на извршна исправа. Со повлекување од страна на доверителот, задолжницата автоматски не ја губи правната важност на акт со кој може да се иницира присилна наплата. Единствено, се менува постапката за спроведување на присилна наплата, во која се вклучуваат и субјектите од Законот за извршување (нотарот и извршителот). Така, според Законот, доколку задолжницата е повлечена од носителот на платниот промет, доверителот може во рок од 15 дена по повлекувањето, да иницира постапка за присилно извршување на задолжницата согласно со одредбите на Законот за извршување.

Доверителот, во наведениот рок, ја поднесува задолжницата кај нотар кој, според Законот, е должен да стави потврда за извршност. Извршителот кој ќе го спроведува присилното извршување на побарувањето предмет на задолжницата, е должен во Регистарот на задолжници

Централниот регистар е должен веднаш по добивањето на пријавата, односно барањето за бришење, во Регистарот на задолжници да ги евидентира приемот на задолжницата кај извршителот и наплатите, односно да ја избрише задолжницата.

Бришење на задолжницата од Регистарот по службена должност Доколку во рок од 20 дена од денот на добивањето на известувањето од носителот на платен промет за повлекувањето на задолжницата не се поднесе пријава за приемот на задолжницата од страна на извршител, Централниот регистар е должен веднаш да ја избрише задолжницата од Регистарот на задолжници.

Откажување од права од задолжница Доверителот може во секое време да се откаже од правата од задолжницата со изјава дадена кај нотарот кој ја заверил задолжницата, при што ја приложува задолжницата.

1) да го пријави приемот на задолжницата најдоцна наредниот работен ден од денот на приемот;

Нотарот е должен на денот на давањето на изјавата да поднесе барање за бришење на задолжницата од Регистарот на задолжници.

2) да ги пријави сите делумни наплати на побарувањето назначено во задолжницата најдоцна наредниот работен ден од денот на извршената исплата;

Централниот регистар е должен по добивањето на барањето за бришење веднаш да ја избрише задолжницата од Регистарот на задолжници.

3) да поднесе барање за бришење на задолжницата најдоцна наредниот работен ден од денот на целосната наплата на побарувањето назначено во задолжницата и 4) да поднесе барање за бришење на задолжницата најдоцна наредниот работен ден од денот кога го запрел извршувањето на задолжницата. Доверителот не може да бара извршување на задолжницата по запирањето на извршу-

Стечај и ликвидација над должник Законот ја уредува судбината на задолжницата и во случај на отворање на стечајна постапка над должникот. Побарувањата по основ на задолжница се пријавуваат кај стечајниот управник согласно со одредбите од Законот за стечај. Должникот што има издадено задолжница која не е платена во целост не може да ја заврши започнатата ликвидациона пос-

w w w . p r o a g e n s . m k

ЗАДОЛЖНИЦА

тапка, односно не може да се избрише од Трговскиот регистар, се додека задолжницата не се избрише од Регистарот на задолжници, според некој од основите за бишење согласно со членовите 8 став 5, 10 став 2, 12 ставови 6 и 7 и 13 став 3 од Законот. Со оглед на неведените членови, Централниот регистар ќе ја избрише задолжницата ако: - доверителот не поднесе барање за наплата кај носителот на платен промет во крајниот рок за доставување на барањето за наплата; - добие известување за целосната наплата на побарувањето по задолжницата од носителот на платен промет; - добие барање за бришење на задолжницата од извршителот поради целосната наплата на побарувањето или поради запирање на извршувањето на задолжницата и - добие барање за бришење на задолжницата од нотарот поради откажување на доверителот од правата од задолжницата со изјава дадена кај нотарот. Стечајниот управник е должен во рок од 15 дена од денот на отворањето на стечајната постапка над должникот кој издал задолжница да поднесе барање до Централниот регистар за бришење на задолжницата од Регистарот на задолжници. Централниот регистар е должен на денот на добивање на барањето да ја избрише задолжницата од Регистарот на задолжници.

Регистар на задолжници Централниот регистар го води Регистарот на задолжници во електронска форма. Начинот на внесување, пријавување, исправка и бришење на податоците од Регистарот на задолжници, како и начинот на користење на Регистарот на задолжници се пропишани од директорот на Централниот регистар.



02/ 3162-979 i 3298-763

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

Дисциплинска одговорност

Законот, во членот 16, ја утврдува дисциплинската одговорност на нотарот, из-

вршителот и стечајниот управник поради непостапувањето во согласност со неговите одредби.

Непостапувањето на нотарот и извршителот претставува дисциплинска повреда која се третира во согласнот со одредбите од членот 126 од Законот за нотаријаt и членот 54-г од Законот за извршување. Непостапувањето на стечајниот управник во смисла Законот, ќе биде санкционирано согласно со членовите 295 и 296 од Законот за стечај.

Казнени одредби Законот во членот 17, утврдува кривична одговорност за должникот и одговорното лице на должникот за издавање на задолжница за која во моментот на достасување нема покритие. За ова дело одговорното лице на должникот ќе се казни со парична казна или со казна затвор до три години а должникот ќе се казни со парична казна.

Прекршочни одредби Во членовите 18, 19, 20 и 21 од Законот, се пропишани прекршочни санкции - глоби за носителот на платен промет и одговорното лице на носителот на платен промет за повреди на Законот, како и надлежноста на Народната банка на Република Македонија за водење на прекршочна постапка и изрекување на прекршочни санкции. Пред поведување на прекршочната постапка се поведува постапка за порамнување согласно со Законот за банките. Износот на глобите за прекршоците на носителот на платен промет е утврднa во фиксен, единствен износ кој според тежината на делото изнесува 3.000 и 4.000 евра, додека за одговорното лице глобите за истите прекршоци инесуваат 1.000 и 1.500 евра во денарска противвредност.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

w w w . p r o a g e n s . m k

ЗАДОЛЖНИЦА

 

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ПРЕСМЕТКА НА НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА ПО ОСНОВ НА БОЛЕДУВАЊЕ

огласно со членот 112 на Законот за работните односи - ЗРО, 1 на работниците им припаѓаат надоместоци на плата што паѓаат на товар на работодавачот за:

- годишен одмор, - платен вонреден одмор, - дообразување согласно со потребите на работодавачот,

Ирена НИКОЛОВСКА *

- празници определени со закон, - слободни денови од работа, - с лучаи кога работникот не работи поради причини на страна на работодавачот и - б оледување или повреди (до 30 дена). Пресметаните надоместоци на плата имаат еднаков даночен третман како и пресметаните плати.

1. РЕГУЛАТИВА ВО ВРСКА СО НАДОМЕСТОКОТ НА ПЛАТА ПО ОСНОВ НА БОЛЕДУВАЊЕ Во рамките на задолжителното здравствено осигурување на осигурениците (во работен однос), се обезбедува право на паричен надоместок (право на надоместок на плата за боледување) за време на: - п ривремена спреченост за работа поради болест и повреда и - о тсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство. Горенаведеното право на надоместок на плата на осигурениците и начинот на негово остварување е регулирано со членовите 13 - 23 на Законот за здравствено осигурување - ЗЗО. 2 “Службен весник на РМ”, бр. 62/05, испр. 66/06, 106/08, 161/08, 114/09, 130/09, испр.-149/09, преч. текст - 16/10, 50/10, 52/10, 124/10, преч.текст - 158/10, 47/11, 11/12, 39/12, преч. текст - 52/12, 13/13, 25/13, преч. текст - 54/13, 170/13 и 187/13; преч. текст - 34/14; У. суд - 03/06, 44/06, 65/06, 16/07, 57/07, 77/07, 63/09, 10/10, 58/10 и 132/10. 2 “Службен весник на РМ”, бр. 25/00, 34/00, 96/00, 50/00, 11/02, 31/03, 84/05, 37/06, 18/07, 36/07, 82/08, 98/08, 6/09, 67/09, 50/10, 156/10, 53/11, 26/12, 65/12-преч. текст, 16/13, 91/13, 187/13, 43/14 и 44/14 (Уст. суд: 104/00, 30/01, 48/01, 109/06, 88/07, 106/07, 45/09, 14/10 и 166/11). 1

* Даночен советник i_nikolovska@proagens.com.mk

www.p

roagens.mk

БОЛЕДУВАЊЕ

 

Содржината и начинот на остварување на правата и обврските од задолжителното здравствено осигурување на осигурените лица на Фондот за здравствено осигурување на Македонија поблиску се уредени со Правилникот за содржината и начинот на остварувањето на правата и обврските од задолжителното здравствено осигурување (во натамошниот текст: Правилник за здравствено осигурување),3 подзаконски акт донесен од страна на Фондот за здравствено осигурување, согласно со ЗЗО.

привремена спреченост за работа поради болест и повреда и за време на отсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство може да остварат работниците (осигурениците) наведени во член 5 став 1 точки 1, 2 и 3 на ЗЗО, како што следи:

Во Одлуката за утврдување на обрасците предвидени во Правилникот за содржината и начинот на остварувањето на правата и обврските од задолжителното здравствено осигурување (“Службен весник на РМ”, бр. 133/11; испр. - 144/11, 5/12, 29/12, 79/12, 57/13, 64/13, 88/13, 105/13, 119/13, 138/13, 145/13, 165/13 и 34/14), се пропишани обрасците кои се поднесуваат до Фондот за здравствено осигурување - ФЗО, во случај кога надоместокот за боледување го исплатува ФЗО.

2) државјанин на Република Македонија кој на територијата на Република Македонија е вработен кај странски и меѓународни органи, организации и установи, кај странски дипломатски и конзуларни претставништва, во лична служба на странски дипломатски и конзуларни претставништва или е во лична служба на странци, доколку со меѓународен договор поинаку не е определено;

Остварувањето на надоместокот на плата на работниците поради отсуство од работа по основ на боледување (болест, повреда, нега, бременост/мајчинство) е регулиран и со Законот за работни односи - ЗРО. Начинот на пресметување на придонесите од плата и надоместоци на плата (по основ на боледување) е уреден согласно со Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување,4 за што прикажуваме примери на пресметка и сметководствена евиденција во продолжение.

2. ОСИГУРЕНИЦИ КОИ МОЖЕ ДА ОСТВАРАТ НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА ЗА ВРЕМЕ НА БОЛЕДУВАЊЕ Согласно со членовите 13 и 14 на ЗЗО, право на надоместок на плата за време на

1) р аботник во работен однос кај правно лице, самовработено лице, установа, друго правно лице кое врши дејност на јавна служба, државен орган и орган на единиците на локалната самоуправа и градот Скопје;

3) самовработено лице. Напомена:



Со измената на ЗЗО (187/13), во примена од 1.1.2014 година, членот 5 став 1 е дополнет со нова точка 1-а, според која задолжително здравствено се осигуруваат (осигуреници се) и извршните членови на одбор на директори во трговско друштво, членовите на управен одбор во трговско друштво, односно управителите во трговско друштво, доколку не се осигурени по ниеден друг основ (тие сами за себе, преку МПИН апликацијата, ги плаќаат социјалните придонеси пресметани на основ на нивниот месечен надомест од друштвото). Овие лица, иако се здравствено се осигурани, со оглед на тоа што не се во работен однос, не остваруваат право на надоместок на плата заради отсуство поради болест/повре-

„Службен весник на РМ“, бр. 54/12, 138/12, 164/12, 57/13, 64/13, 88/13, 119/13, 145/13, 172/13 и 34/14.

“Службен весник на РМ”, бр. 142/08, 64/09, 156/09, 166/10, 53/11, 185/11, 44/12, 15/13, 91/13 и 170/13; У. суд - 62/09 и 150/12.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

да или бременост, раѓање и мајчинство. Од оваа причина, најповолна солуција за овие лица е да засноваат работен однос во друштвото, со цел да ги остваруваат и сите права што произлегуваат од истиот, вклучувајќи ги и сите права од здравственото осигурување.

3. СЛУЧАИ ВО КОИ СЕ ОСТВАРУВА ПРАВОТО ЗА ИСПЛАТА НА БОЛЕДУВАЊЕ а) Според членот 13 на ЗЗО, осигурениците остваруваат право на надоместок на плата за време на привремена спреченост за работа поради болест и повреда во следните случаи: 1) болест и повреда надвор од работа; 2) повреда на работа и професионална болест; 3) лекување и медицинско испитување;

4) негување на болно дете до тригодишна возраст; 5) негување на болен член на потесно семејство над тригодишна возраст, но најмногу до 30 дена; 6) неопходно придружување на болно лице упатено на преглед или лекување надвор од местото на живеење; 7) неопходно придружување на болно дете до тригодишна возраст додека е на болничко лекување, но најмногу до 30 дена; 8) доброволно давање на крв, ткиво или орган и 9) изолираност заради спречување на зараза. Надоместокот на плата во горенаведените случаи припаѓа од првиот ден на спреченоста за работа и трае цело време додека трае спреченоста за работа, а се исплатува за деновите за кои се остварува плата според прописите за работни односи (работни денови и денови на празник).

www.p

б) Н адоместокот на плата за време на отсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство се исплатува за деновите за кои се остварува плата и во траење утврдено со прописите за работни односи.

4. РАЗГРАНИЧУВАЊЕ НА СЛУЧАИТЕ НА БОЛЕДУВАЊЕ СПОРЕД ИСПЛАТУВАЧ (РАБОТОДАВАЧ / ФОНД / БУЏЕТ) 4.1. Работодавачот како исплатувач на надоместокот на плата за боледување Членот 112 на ЗРО го уредува правото на надоместување на платата на работникот. Според ЗРО, во сила од 30.3.2012 година (измена на ЗРО-39/12), работодавачот исплаќа надоместок на платата во случаите на неспособност на работникот за работа поради негова болест или повреди до 30 (календарски) дена (претходно: 21 ден), а над 30 дена надоместокот се исплаќа на товар на здравственото осигурување (на товар на Фондот за здравствено осигурување - ФЗО). Со оваа измена на ЗРО (39/12) е извршено усогласување на одредбите на ЗРО со соодветно изменетите одредби на ЗЗО (26/12). Имено, согласно со член 18 став 1 на ЗЗ0, во сила од 29.2.2012 година (измена на ЗЗО-26/12) е уредено дека за првите 30 дена (до 28.2.2012 година - 21 ден) спреченост за работа, надоместокот на плата го утврдува и исплатува работодавачот од своите средства, а над 30 дена тоа го врши ФЗО. о член 18 став 3 на ЗЗО е предвиден исС клучок од горенаведеното правило, во сила од 29.2.2012 година. Имено, во случај кога привремената спреченост за работа поради повреда на работа настанала како последица од необезбедување на мерките утврдени со прописите од областа на безбедноста и здравјето при работа од страна на работодавачот, надоместокот на плата за целиот период на привремената спреченост на работа настаната како последица од необезбедување на мерките утврдени со прописите

roagens.mk

БОЛЕДУВАЊЕ

од областа на безбедноста и здравјето при работа од страна на работодавачот паѓа на товар на работодавачот, согласно со прописите од областа на работните односи. Истото е уредено и со изменетите одредби на членот 112 на ЗРО, во сила од 30.3.2012 година, со допрецизирање дека во ваков случај работодавачот исплаќа надоместок на плата и над 30 дена, врз основа на записник од органот на државната управа надлежен за работите на инспекцијата на трудот. Во записникот од извршениот увид кај работодавачот инспекторот на трудот е должен да наведе дали конкретната повреда е поради непреземање мерки за безбедност и здравје при работа од страна на работодавачот. Примерок од записникот инспекторот на трудот доставува и до Фондот за здравствено осигурување на Македонија. Исто така, е уредено дека во овој случај, надоместокот на плата за привремените агенциски работници кои со договор за отстапување преку Агенција за привремени вработувања се отстапени кај работодавач корисник, обврската за исплата на надоместокот на плата е на товар на работодавачот корисник. Во контекст на обврската на работодавачот за плаќање на боледување за цело времетраење доколку е предизвикано со повреда на работа поради необезбедување на мерките за заштита при работа (член 112 став 4 од ЗРО), потсетуваме на обврската на работодавачите од членот 36 од Законот за безбедност и здравје при работа според која работодавачот веднаш, а најдоцна во рок од 48 часа по настанот, писмено го известува органот на државната управа надлежен за работите на инспекцијата на трудот, за повредите при работа кои предизвикуваат времена неспособност за работа повеќе од три работни дена. Известувањето на работодавачот покрај општите податоци содржи и краток опис на настанот и неговите последици. Токму реализирањето на оваа обврска од страна на работодавачот го инкорпорира основот за спроведување на увид кај работодавачот од страна на инспекторот на трудот, кој треба да утврди дали конкретната повреда е резултат на

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

непреземање мерки за безбедност и здравје при работа од страна на работодавачот и за тоа да го извести Фондот за здравствено осигурување на Македонија. Министерството за труд и социјална политика има утврдено унифициран образец за пријавување на несреќа на работа, при што пријавувањето може да се врши и по електронски пат на email адресата: prijava@mtsp.gov.mk. Пријавата треба да биде испечатена, пополнета со потребните податоци, со потпис и печат на правниот субјект и скенирана да биде испратена до Инспекторатот за труд. Во случај на отворање на ново боледување во рок од три дена од престанокот на претходното боледување, работодавачот има право да побара од првостепената лекарска комисија да: - го потврди новото боледување или - д а го продолжи прекратеното старо боледување. Согласно со член 170 на ЗРО, работникот, кој користи отсуство поради бременост, раѓање и родителство, отсуство за нега и заштита на дете, има право на надоместок на плата согласно со ЗРО, друг закон (ЗЗО) и колективен договор. 4.2. Фондот за здравствено осигу-

рување како исплатувач на надоместокот на плата за боледување

Согласно со член 18 на ЗЗО, во сила од 29.2.2012 година (измена на ЗЗО-26/12), Фондот за здравствено осигурување го утврдува и исплатува надоместокот на плата за спреченост за работа над 30 дена (до 28.2.2012 година: над 21 ден), освен во одредени случаи, како што објаснуваме во продолжение. Членот 18 предвидува и исклучок, според кој надоместокот на плата се исплатува од средствата на Фондот за здравствено осигурување од првиот ден на привремената спреченост за работа во случај на: - нега на болно дете до тригодишна возраст,



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

- д оброволно давање крв, ткиво или орган, - о тсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство (во целост до 31.12.2011 година, а потоа оваа обврска премина на товар на Буџетот на РМ). Напомена:



ако членот 18 став 2 на ЗЗО, за доброволИ но давање крв, уредува да се плати надоместокот од средствата на Фондот од првиот ден на спреченоста за работа, во ставот 4 на истиот член е пропишано опционо плаќање на надоместокот од страна на работодавачот. Имено, според член 150 став 2 на ЗРО, работникот кој доброволно дава крв има право на отсуство од работа на два последователни работни дена за секое давање крв. Меѓутоа, според член 18 став 4 на ЗЗО, ако доброволниот дарител на крв не остварил надоместок на платата кај работодавачот кај кого е вработен, за отсуство од работа поради доброволно дарување крв, може да бара тоа право да го оствари на товар на средствата на Фондот.

4.3. Од 1.1.2012 година - Буџетот на РМ како исплатувач на надоместокот на плата за боледување (породилно отсуство) Од 1.1.2012 година, Буџетот на РМ целосно (100%) на сопствен товар го исплаќа надоместокот на плата за време на отсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство.

5. НАДОМЕСТОКОТ НА ПЛАТА - ОСНОВИЦА ЗА ПРИДОНЕСИ Согласно со член 13 точка 4 на Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување - Закон за придонеси, обврзник за пресметка и уплата на придонеси, за време на отсуство од работа поради боледување/породилно е: - работодавачот или Фондот за здравствено осигурување на Македонија, www.p

за работникот кој зема надоместок на плата за време на привремена спреченост за работа, согласно со закон. Основица за пресметка на придонесите, согласно со член 14 став 1 точка 8 на Законот за придонеси, е надоместокот на плата (исплатен во намален износ - во висина на пропишаните проценти, 70% или 90% од основицата /80% од основицата до 31.12.2013 г./, односно надоместокот на плата кој се исплатува во висина на 100% од основицата) за време на привремена спреченост за работа поради болест и повреда и отсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство, за корисникот на паричен надоместок. Согласно со член 15 став 1 на Законот за придонеси, не се врши доплата на придонеси, доколку надоместокот на плата е понизок од најниската основица за пресметка и уплата на придонеси (50% од просечната плата по работник во РМ објавена во јануари во тековната година). Доколку, работникот во месецот остварил и плата и надоместок на плата поради боледување, доплата на придонеси се врши само за остварената плата, доколку тој износ е понизок од соодветниот дел (според часови/денови) на најниската основица (на пример, за 2014 год.: 15.451 денари : 21 работен ден = 735,76 денари за 1 ден х 10 дена ефективна работа = 7.358 денари, најниска основица за придонеси за остварена плата за 10 дена). Од друга страна, согласно со член 16 на Законот за придонеси, највисоката основица за пресметка и уплата на придонеси, и за остварена плата и за надоместок на плата поради боледување, е износот на шест просечни плати по работник во РМ, според објавениот податок за јануари во тековната година, почнувајќи од јануарската плата за 2012 година (измена на Законот за придонеси-185/11), додека заклучно со исплатата на декемвриската плата за 2011 година, највисоката основица за придонеси изнесуваше четири просечни плати по работник во РМ.



kontakt@proagens.com.mk

roagens.mk

БОЛЕДУВАЊЕ

6. НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА НА ТОВАР НА РАБОТОДАВАЧОТ - ДО 30 ДЕНА 6.1. Основица на надоместок на

плата на товар на работодавачот

Работодавачот е должен да му исплати на работникот надомест на плата за денови и часови, колку што изнесува работната обврска на работникот на денот кога заради оправдани причини не работи. поред член 112 став 8 на ЗРО, на работС никот му припаѓа надоместок на платата во висина од неговата просечна плата од последните 12 месеци. Оваа одредба е непрецизна, затоа што истата фактички ја пропишува основицата за утврдување на надоместокот на плата. Самиот надоместок се пресметува и се исплаќа во намален износ пресметан од основицата на која се применува еден од процентите пропишани со колективен договор (70% или 90% /80% од основицата до 31.12.2013 г.). Доколку работникот во тој период од 12 месеци не примал плата (на пример, во тој период примал надомест на плата поради користење годишен одмор или отсуство поради боледување), му припаѓа надомест во висина на најниската плата, поточно при утврдувањето на основицата на надоместокот за тој период, наместо неговата плата се користи податокот за најниска плата. Се разбира, можно е, работодавачот наместо најниската плата, во пресметувањето на 12 месечниот просек да ја вклучи вредноста на надоместокот на плата што се прима за време на годишниот одмор, односно боледувањето. Во случај работникот да не бил на работа во текот на 12 месеци кај работодавачот (на пример: бил во работен однос само пет месеци кај тој работодавач), основицата за надоместокот на плата се утврдува од остварената плата во тие (пет) месеци колку што работел.



02/ 3162-979 i 3298-763

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

6.2. Надоместок на плата во виси-

на на најниска плата

За прв пат, во Република Македонија се утврди минималната (најниска) плата на државно ниво со Законот за минимална плата во Република Македонија (“Службен весник на РМ”, бр. 11/12 и 30/14), кој почна да се применува со исплатата на јануарската плата за 2012 година. Напомена:



Со измената на Законот за исплата на платите во РМ, објавена во “Службен весник на РМ”, бр. 11/12, со која е избришан членот 5, почнувајќи од платата за месец јануари 2012 година престана да важи условот - просечната исплатена бруто плата на ниво на работодавач да не биде пониска од тнр. “гранска основица” (најниска плата по гранка/оддел). Со ваквото решение, во услови на непостоење на минимална плата на национално ниво, се обезбедуваше правна основа за исплата на соодветно ниво на средна (просечна) плата на ниво на работодавач која беше користена и како минимална гранска основица за плаќање на придонеси од задолжителното социјално осигурување, во услови кога истата беше повисока од најниската основица за пресметување на придонесите од плата согласно со Законот за придонеси и како супститут при утврдувањето на основица на надоместот на плата, во случај кога работникот не примал плата во некој од последните 12 месеци. Минималната нето плата за 2014 година изнесува 8.800 денари, за најнизок коефициент на сложеност на работно место (1,00). За 2015 година минималната нето плата ќе изнесува 9.590 денари, а од 2016 година ќе изнесува 10.080 денари. Министерството за труд и социјална политика, по претходно мислење од Економско-социјалниот совет ја објавува висината на минималната плата во бруто износ во „Службен весник на Република Македонија“, во март секоја година, за те-



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ковната година. За гранките 13, 14 и 15 (производство на текстил, облека и кожа), минималната нето плата за 2014 година изнесува 7.500 денари (за 2015: 8.050, за 2016: 9.000, за 2017: 9.590, за 2018: 10.080). 6.3. Пресметување на надоместок

на плата согласно сo Општите колективни договори

Висината на надоместокот на плата за време на привремена спреченост за работа ја определува работодавачот, но најмалВреметраење на неспособност за работа (календарски денови) Боледување од 1 до 15 дена

ку во висина од 70% од основицата за надоместокот на плата (член 17 на ЗЗО). д 1.1.2014 година, со измената на О Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството - ОКДС, објавена во “Службен весник на РМ”, бр. 189/13, членот 31 регулира дека за време на времена неспособност за работа, работникот има право на надомест на плата во следните износи (процент од основицата утврдена со закон), зависно од времетраењето на неспособноста за работа: Процент (%) од основицата, во чија висина се исплатува надоместокот на плата 70% од основицата 90% од основицата, за сите денови, почнувајќи од првиот ден на боледувањето 90% од основицата, во случаи утврдени со закон кога боледувањето над 30 дена го плаќа работодавачот

Боледување од 1 до 30 дена, кога боледувањето трае подолго од 15 дена Боледување над 30 дена

76 Со ова се напушта стариот режим на исплата на надоместокот за боледување на товар на работодавачот (до 31.12.2013 година), кој вклучуваше постепено зголемување на процентите според следната скала: 70% од основицата за боледување до 7 дена; 80% од основицата за боледување до 15 дена, почнувајќи од првиот ден на боледувањето и 90% од основицата за боледување до 30 дена, почнувајќи од првиот ден на боледувањето. По исклучок, висината на надоместокот на плата изнесува 100% од основицата во следните случаи: - п овреда на работа или професионална болест (на товар на работодавачот до 30 дена), - д авање крв, ткиво или орган (на товар на Фондот од 1-от ден) и

Напомена:

Општиот колективен договор за јавниот сектор на РМ, кој не е изменет од 2009 година, во член 20, ги уредува следните проценти: 70%, 80%, 90%, 100% од основицата за надомест на плата поради болест и повреда, соодветно според времетраењето (и видот) на неспособноста за работа. Основицата на надоместокот на плата е различно регулирана и преставува “просечна исплатена нето плата на работникот во претходните три месеци” (без вклучување на додатокот за плата за прекувремена работа), а доколку во тој период работникот не примал плата, му припаѓа надомест во висина на најниската плата утврдена на ниво на дејност, односно на ниво на работодавач.

- о тсуство поради бременост, раѓање и мајчинство (на товар на Фондот од 1-от ден, а од 2012 година целосно на товар на Буџетот на РМ). www.p



roagens.mk

БОЛЕДУВАЊЕ

 

6.4. Пресметување на надоместо-

кот на плата з а боледување на товар на работодавачот

ресметување на персонален данок П на доход по основ на надоместок на плата за боледување Согласно со член 14-а став 1 точка 6 на Законот за персоналниот данок на доход ЗПДД, 3 надоместокот за време на боледување претставува лично примање од работен однос како предмет на оданочување со персоналниот данок на доход. Даночната основа, за пресметка на персоналниот данок на доход претставува:

- остварената плата и надоместокот на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавачот, намалени за придонесите и личното ослободување за месецот за којшто се врши исплатата. Доколку работникот во месецот остварил и плата и надоместок на плата по боледување, месечното лично ослободување се дели на соодветни делови, односно се дели со бројот на деновите (работни денови и денови на празник), за кои би следувала целосна плата (или се дели според часови), а потоа се распределува на дел што се однесува на платата и на дел што се однесува на деновите поминати на боледување.

Пример на распределба на месечно лично ослободување Остварена плата за 17 работни дена и боледување (6 работни дена) ОПИС Број на работни денови (и денови на празник) во ХХ.2014 година Месечно лично ослободување за 2014 година (во денари) Лично ослободување по ден (во денари): 7.276 : 23 Дел од личното ослободување кој се однесува на делот за плата (17 работни дена х 316,35) Дел од личното ослободување кој се однесува на делот за боледување (6 работни дена х 316,35)

Вредности 23 7.276 316,35 5.378 1.898

ополнување на МПИН апликацијата во случај П на надоместок за боледување на товар на работодавач Во случај на боледување кое е на товар на работодавачот (до 30 календарски дена), во МПИН апликацијата, покрај соодветните полиња за податоците за плата (доколку работникот остварил и плата и надоместок за боледување во истиот месец) се пополнуваат следните полиња: 3.8 (Часови на надоместок) в о ова поле се пополнуваат часовите за кои се пресметува надоместок на плата поради боледување; 3.9 (Вид на надоместок) в о ова поле се пополнува шифрата за вид на надоместок на плата што го исплатува работодавачот, така што во случај на боледување се впишуваат следните шифри: • 125 - надоместок за боледување - 70%; 3

“Службен весник на РМ”, бр. 80/93, 3/94, 70/94, 71/96, 28/97, 8/01, 50/01, 52/01-испр., 2/02, 44/02, 96/04, 120/05, 52/06, 139/06, 160/07, 159/08, 20/09, 139/09, 171/10, 135/11, 166/12, 187/13 и 13/14 (У. суд-31/96, 40/96 и 2/99).

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

• 126 - надоместок за боледување - 80% (до 31.12.2013 година); • 127 - надоместок за боледување - 90%; • 128 - надоместок за боледување - 100% (повреда на работа, професионална болест и др.); 3.10 (Износ на надоместок) в о ова поле се пополнува пресметаниот нето износ на надоместокот на плата по основ на боледување (според часовите за кои се пресметува надоместокот, врз основа на законски пропишаната основица - просек од 12 последни плати на работникот).

Во полето 3.14 (Плата во вкупен износ) се внесува бруто платата, како основица за пресметка на социјалните придонеси (27%), која го содржи износот на основната нето плата (од поле 3.7. - Износ на ефективна работа), социјалните придонеси (збир на сите придонеси од полињата 3.15 - 3.45) и персоналниот данок (од поле 3.46). Во случај на боледување на товар на работодавачот, изно-

сот во полето 3.14 претставува бруто основица за пресметка на придонесите и соодветно на персоналниот данок (по одбивка на придонесите и личното ослободување), произлезена од збирот на износите на основната нето плата (поле 3.7. - Износ на ефективна работа) и нето надоместокот за боледување (поле 3.10 - Износ на надоместок). Соодветно на ова, полето 3.13 (Нето плата) и полето 3.31 (Ефективна нето плата - доколку нема задршки од плата) содржат еднакви износи, како збир на нето платата и нето надоместокот за боледување, кои ќе се исплатат на работникот.

ример на пресметка на боледуП вање на товар на работодавачот и сметководствена евиденција Работник бил на боледување 6 (календарски) дена, од кои 4 дена се работни денови. Бруто платата на работникот изнесува 35.000 денари. Месец април 2014 година има 22 работни денови - 176 часови.

Часови на боледување (4 работни дена) Часови на ефективна работа (18 работни дена) Вкупно работни часови за месец април 2014 година

32 144 176

Бруто платата на работникот во последните 12 месеци изнесува: Март 2014 Февруари 2014 година Јануари 2014 година Декември 2013 година Ноември 2013 година Октомври 2013 година Септември 2013 година Август 2013 година (претпоставка: употребен износот на надоместот на плата за годишен одмор на работникот) Јули 2013 година Јуни 2013 година Мај 2013 година Април 2013 година Вкупно: Просечна бруто плата за последните 12 месеци - основица за надоместок на плата

www.p

roagens.mk

35.000 33.000 32.000 31.000 31.000 30.000 30.000 26.370 30.000 30.000 35.000 34.000 377.370 : 12 31.448

БОЛЕДУВАЊЕ

 

поред горенаведените податоци, осноС вица за пресметка на надоместокот на плата за боледување е износот 31.448 денари. Самиот надоместок се исплатува во висина на 70% од основицата, поради траењето на боледувањето во период од 6 календарски дена (од кои само 4 се работни дена, за кои работникот би бил платен ако би бил на работа).

апоменуваме дека во праксата, најчесН то, надоместокот на плата се утврдува во висина на претходната месечна плата на работникот. Ваквата можност е легитимна ако со неа не се намалува основицата за пресметување на надоместокот (на штета на работникот).

Пресметка на надоместок за боледување за 4 работни дена (32 часа)

П ресметка на бруто надоместок за боледување: О П И С

Просечна бруто плата на работникот за последните 12 месеци - основица за пресметување на надоместок на плата (во денари) Вкупен број на работни часови во април 2014 година Бруто вредност на еден работен час (во денари): 31.448 : 176 Основица за пресметување на надоместокот за боледување за делот од 32 часа / 4 дена (во денари): 178,68 х 32 Бруто надомест за боледување за 32 часа / 4 дена (во денари): 5.718 х 70%

Вредности 31.448 176 178,68 5.718 4.003

Пресметка на нето надоместок за боледување: О П И С

Бруто надомест за боледување за 32 часа / 4 дена (во денари) Вкупен износ на придонеси пресметани на бруто надоместокот за боледување (во денари): 4.003 х 27% Лично ослободување за 32 часа (во денари): 7.276 : 176 х 32 Даночна основа (во денари): 4.003 - 1.081 = 2.922 - 1.323 Персонален данок на доход (во денари): 1.599 х 10% Нето надомест за боледување (во денари): 4.003 (бруто надомест) - 1.081 (вк. придонеси) - 160 (ПДД)

Пресметка на плата за 18 работни дена (144 часа ефективна работа)

Пресметка на бруто плата за 18 р. дена: О П И С

Бруто плата за месец април 2014 година согласно Договорот за вработување Вкупен број на работни часови во април 2014 година Бруто плата на работникот за еден час (во денари): 35.000 : 176 Број на работни часови на ефективна работа Бруто плата за ефективна работа во април 2014 година (144 часа / 18 работни денови) (во денари): 198,86 х 144

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

Вредности 4.003 1.081 1.323 1.599 160 2.762

Вредности 35.000 176 198,86 144 28.636



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Пресметка на нето плата за 18 р. дена: О П И С Бруто плата за ефективна работа во април 2014 година (144 часа / 18 работни денови) (во денари) Вкупен износ на придонеси пресметани на бруто плата за 144 часа (во денари): 28.636 х 27% Лично ослободување за 144 часа (во денари): 7.276 : 176 х 144 Даночна основа (во денари): 28.636 - 7.732 = 20.904 - 5.953 Персонален данок на доход (во денари): 14.951 х 10% Нето плата за ефективна работа во април 2014 година 28.636 (бруто плата) - 7.732 (вк. придонеси) - 1.495 (ПДД)

Вредности 28.636 7.732 5.953 14.951 1.495 19.409

Пресметка на придонеси и персонален данок за месец април 2014 год. О П И С Вкупно бруто примање од работен однос на работникот за април 2014 година (176 работни часа) (во денари):

Вредности 32.639

Бруто надомест за боледување (4.003) + Бруто плата (28.636) Вкупен износ на придонеси пресметани на бруто примањата од работен однос (во денари): 32.639 х 27%; 1.081 + 7.732 Лично ослободување (во денари) Даночна основа (во денари): 32.639 - 8.813 = 23.826 - 7.276 Персонален данок на доход (во денари): 16.550 х 10%; 160 + 1.495 Нето примања од работен однос за април 2014 година 32.639 (бруто вк. примања) - 8.813 (вк. придонеси) - 1.655 (ПДД)

8.813 7.276 16.555 1.655 22.171

Пополнување на соодветните полиња на МПИН 3.6. Ефективна работа (часови) 144

3.7. Износ на ефективна работа 19.409

3.8. Часови на надоместок 32

3.9. Вид на надоместок 125

3.10. Износ на надоместок 2.762

3.14. 3.15. 3.40. 3.42. 3.44. 3.46. Плата Придонес ПридДопол. Придонес Персово за ПИО онес за придонес за врабо- нален вку(18%) здравза здрав- тување данок пен ство ство (1,2%) (10%) износ (7,3%) (0,5%) 32.639 5.875 2.383 163 392 1.655

3.13. Нето плата

3.31. Ефективна нето плата (после задршки)

22.171

Книжење: СМЕТКА ОПИС Должи побарува 4210 Вкалкулирани бруто плати 4212 Пресметани бруто надомести на плата 24000 Обврски за нето плати 23400 Обврски за персонален данок на плата 23420 Обврски за придонес за ПИО www.p

roagens.mk

ИЗНОС должи побарува 28.636 4.003 19.409 1.495 5.155

БОЛЕДУВАЊЕ

 

23440

Обврски за придонес за здравствено осигурување Обврски за придонес за дополнително 23450 здравствено осигурување 23460 Обврски за придонес за вработување 24040 Надомест на плата - нето износ Обврски за персонален данок на надоместоци 23410 на плата 23421 Обврски за придонес за ПИО за боледување Обврски за придонес за здравствено осигурување 23441 за боледување Обврски за придонес за дополнително 23451 здравствено осигурување за боледување Обврски за придонес за вработување за 23461 боледување - месечна пресметка на плата и надоместок за боледување за месец април 2014 год. 24000 Обврски за нето плати 19.409 23400 Обврски за персонален данок на плата 1.495 23420 Обврски за придонес за ПИО 5.155 23440 Обврски за придонес за здравствено осигурување 2.090 Обврски за придонес за дополнително 23450 здравствено осигурување 143 23460 Обврски за придонес за вработување 344 24040 Надомест на плата - нето износ 2.762 Обврски за персонален данок на надоместоци 23410 на плата 160 23421 Обврски за придонес за ПИО за боледување 721 Обврски за придонес за здравствено осигурување 23441 за боледување 292 Обврски за придонес за дополнително 23451 здравствено осигурување за боледување 20 Обврски за придонес за вработување 23461 за боледување 48 Парични средства на трансакциска сметка 1000 во банка - извод бр.

2.090 143 344 2.762 160 721 292 20 48

32.639

7. НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА НА ТОВАР НА ФОНДОТ

ЗА ЗДРАВСТВЕНО ОСИГУРУВАЊЕ

7.1. Услови за остварување на правото на надоместок на плата по основ на боледување на товар на ФЗО Членот 15 на ЗЗО, кој ги уредува условите за остварување на правото на надоместок на плата по основ на боледување на товар на ФЗО, е изменет со “Службен весник на РМ”, број 187/13, во сила од 7.1.2014 година, како и со “Службен весник на РМ”, број 44/14, во сила од 13.3.2014 година.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

Осигурениците можат да остварат право на надоместок на плата по основ на боледување (на товар на Фондот за здравствено осигурување), ако ги исполнуваат кумулативно следниве услови: 1) ако здравственото осигурување (по основ на работен однос) траело НЕ-



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ПРЕКИНАТО најмалку шест месеци пред настапување на случајот (овој услов не важи за случаите на повреда на работа и професионално заболување). Напомена:



За исполнување на овој услов, не е важно дали имало промена на работодавач во текот на тие шест месеци, туку важно е да нема прекин во здравственото осигурување.

Оваа точка е дополнета од 7.1.2014 година (187/13), со уште еден исклучок, за кој не важи непрекинатото осигурување од шест месеци: осигуреникот од членот 5 став 1 точки 1, 2 и 3 од ЗЗО, чиј брачен другар бил упатен на работа во странство во рамките на меѓународно-техничка соработка, просветно-културна и научна соработка, во дипломатски и конзуларни претставништва, на стручно усовршување или образование со согласност и за потребите на работодавачот и по тој основ му мирува работниот однос, доколку во рок од 30 дена од денот на престанувањето на работата на неговиот брачен другар во странство се врати на работа кај работодавачот кај кој му мирува работниот однос. 2) придонесот за задолжителното здравствено осигурување редовно да е уплатуван или со задоцнување од најмногу 60 дена и 3) оцената за привремена спреченост за работа ја дал избраниот лекар, односно лекарската комисија. Според последните две измени на ЗЗО (187/13 и 44/14), по исклучок од првиот услов за непрекинато здравствено осигурување од шест месеци, на осигуреникот на кој му мирува работниот однос поради користење неплатено родителско отсуство, придонесот за здравствено осигурување се плаќа преку програма на Министерството за здравство и за периодот во кој му мирува работниот однос заради неплатено родителско отсуство, се смета дека нема прекин во

www.p

остварувањето на правата од задолжителното здравствено осигурување. Овој осигуреник не поднесува изјава за остварените приходи во претходната година согласно со прописите за придонесите од задолжителното социјално осигурување, а за него Министерството за здравство пресметува и уплатува придонес за задолжително здравствено осигурување на основица за пресметка и плаќање на придонеси во висина од 50% од просечно исплатената месечна плата по работник во Републиката објавена во јануари во тековната година според податоците на Државниот завод за статистика. Ова се однесува на работничките, кои по завршување на породилното отсуство, имаат право на неплатено родителско отсуство до 3 месеци, според измените на ЗРО (187/13, во сила од 7.1.2014 година) - повеќе во точката 7.5. на овој текст. Според последната измена на ЗЗО (44/14), во примена од 13.3.2014 година до 12.3.2016 година (2 години), по исклучок од вториот услов за редовно плаќање на придонесот за здравство, осигуреникот до 29 годишна возраст, за кој со Законот за вработувањето и осигурување во случај на невработеност е предвидено ослободување од плаќање на придонесите од задолжителното социјално осигурување, остварува надоместок на плата без уплата на придонесот за задолжително осигурување за периодот за кој е ослободен од плаќање на придонесите од задолжителното социјално осигурување.

7.2. Оцена за спреченост за работа

Оцена за привремената спреченост за работа, на осигуреникот (работникот), му дава: - за првите 15 дена боледување:

збраниот лекар од примарната и здравствена заштита,

- над 16 дена (вклучувајќи го и 16-тиот ден) боледување:

рвостепената лекарска комисија на п Фондот за здравствено осигурување по предлог на избраниот лекар.

roagens.mk

БОЛЕДУВАЊЕ

огласно со измената на член 20 на ЗЗОС 26/12, во сила од 29.2.2012 година, осигуреникот е должен оцената за привремена спреченост за работа издадена од избраниот лекар од примарната здравствена заштита, односно од првостепената лекарска комисија на Фондот по предлог на избраниот лекар, да ја достави на работодавачот, односно Фондот, во рок од осум дена од истекот на секој од горенаведените рокови, а во спротивно осигуреникот е должен да се јави на работа. Избраниот лекар од примарната здравствена заштита, односно лекарските комисии, должината на траењето на спреченоста за работа ја утврдуваат во зависност од видот на болеста, повредата или потребата за нега на болен член од потесното семејство. Доколку осигурениот не е задоволен од оцената на лекарот, односно лекарската комисија, може да поднесе приговор до првостепената лекарска, односно до второстепената лекарска комисија. Напомена:



Работодавачот, односно Фондот, во зависност од тоа кој врши исплата на надоместокот на плата, може да поднесе барање за преиспитување на оцената за привремена спреченост за работа до првостепената, односно второстепената лекарска комисија. Согласно со измената на член 20 на ЗЗО26/12, во сила од 29.2.2012 година, работодавачот може да формира медицинска комисија која е овластена да изврши преиспитување на оцената за привремена спреченост за работа со медицински преглед на осигуреникот и проверка на документацијата за периодот кога надоместокот на плата го исплатува работодавачот, при што трошоците кои ќе настанат околу формирањето, работата и потребниот дополнителен медицински преглед паѓаат на товар на работодавачот. Министерот за здравство формира комисија за контрола на работата на избраните лекари од првостепената, односно второстепената лекарска комисија во обла-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

ста на оцената на привремена спреченост за работа и медицинската комисија формирана од работодавачот, која е овластена да изврши и преиспитување на оцената за привремена спреченост за работа со медицински преглед на осигуреникот и проверка на документацијата. Напомена:



Со измените на ЗЗО (26/12), во сила од 29.2.2012 година, пропишани се прекршочни санкции во додадениот член 86-б, според кој лекар и член на првостепена, односно второстепена лекарска комисија на Фондот, кои ќе овозможат осигуреник да оствари право на здравствено осигурување по основ на болест или неспособност за работа што според закон или друг пропис не му припаѓа, ќе се казнат со парична казна или со затвор од шест месеци до три години. Со оваа казна ќе се казнат истите, доколку оневозможат осигуреник да оствари право од здравствено осигурување по основ на болест или неспособност за работа што според закон или друг пропис му припаѓа.

7.3. Основица на надоместок на плата на товар на Фондот за здравствено осигурување Основицата за пресметување на надоместокот на плата е просечниот месечен износ на исплатената (бруто) плата на која е платен придонесот за задолжителното здравствено осигурување во последните ДВАНАЕСЕТ месеци пред настанувањето на случајот поради кој се стекнува правото на надоместокот. За осигурениците - самовработени лица, основица за пресметување на надоместок на плата претставува основицата на која е платен придонесот за задолжителното здравствено осигурување. ко за осигуреникот не може да се утврА ди основица за надоместокот, основицата за надоместокот ќе се утврди од платата што ја остварил за деновите поминати на



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

работа во периодот пред настанување на случајот. На пример, работникот е во работен однос само 3 месеци и се случи повреда при работа - кога не е важен условот за непрекинато здравствено осигурување од 6 месеци, поради која е привремено спречен за работа над 30 дена, така што боледувањето паѓа на товар на Фондот. Во ваков случај, Фондот ќе ја пресмета основицата на надоместокот врз основа на платата што работникот ја остварил во периодот од 3 месеци пред настанување на случајот-повреда. 7.4. Висина на надоместокот

Висината на надоместокот на плата за време на привремена спреченост за работа ја определува Фондот со општ акт, но најмалку во висина од 70% од основицата за надоместокот на плата (член 17 на ЗЗО). ЗЗО пропишува исклучок од горенаведеното општо правило, според кој висината на надоместокот на плата изнесува 100% од основицата за време на привремена спреченост за работа поради: - повреда на работа или професионална болест (на товар на Фондот над 30 дена), - давање крв, ткиво или орган (на товар на Фондот од 1-от ден), - бременост, раѓање и мајчинство (на товар на Фондот од 1-от ден, а од 2012 година на товар на Буџетот на РМ). Но, членот 17 став 3 на ЗЗО пропишува горен лимит во висината на надоместокот на плата поради привремена спреченост за работа по сите основи. Според оваа законска одредба, висината на надоместокот на плата не може да биде повисока од износот на две просечни месечни плати исплатени во Републиката во претходната година (н.з. без разлика на тоа дали платата на осигуреникот, на која бил уплатуван придонес за здравствено осигурување, го надминува овој лимит) со важност до 31.12.2011 година. Имено, максималната висина на надоwww.p

- четири просечни месечни плати исплатени во Републиката во претходната година.

7.5. Надоместок на плата поради бременост, раѓање и родителство на товар на ФЗО од 1-от ден ЗРО (членови 165 - 171) го регулира отсуството од работа поради бременост, раѓање и родителство.

на плата на товар на Фондот за здравствено осигурување

местокот на плата за 2012 година изнесуваше три просечни месечни плати исплатени во Републиката во претходната година, а од 1.1.2013 година па натаму, изнесува:

аботничка за време на бременост, раѓаР ње и родителство има право на платено отсуство од работа во траење од девет месеци непрекинато, а доколку роди повеќе деца одеднаш (близнаци, тројка и повеќе) една година. стото правило за платено отсуство важи И и за работничка која посвојува дете, до наполнување на деветмесечна возраст на детето, а доколку посвоила повеќе деца (две или повеќе) отсуството трае една година. Работничката која посвојува дете има право на платено отсуство за времетраењето на периодот на адаптацијата на детето, согласно прописите за семејството. Напомена:



Доколку отсуството од работа за родителство не го користи работничката, правото на отсуство од работа за родителство го користи таткото или посвоителот на детето. Врз основа на наод од надлежниот здравствен орган, работничката може да го започне отсуството за бременост, раѓање и родителство 45 дена пред раѓањето, а задолжително 28 дена пред раѓање. Доколку работничката се породи порано од овој рок, отсуството за бременост и раѓање започнува да го користи од денот на раѓање на детето до истекот на рокот од девет месеци (една година).

roagens.mk

БОЛЕДУВАЊЕ

а напоменеме дека во праксата ФонД дот за здравство прифаќа породилно отсуство, кое е започнато со денот на раѓање (отворено боледување со тој датум од матичниот гинеколог), наспроти задолжителната законска обврска истото да се започне 28 дена пред раѓање. Ваквата постапка нема законски основ, меѓутоа непречено се спроведува последниве неколку години. Исто така, во праксата ФЗО исплатува надоместок за породилно отсуство во траење од 270 дена, а не девет месеци како што е пропишано во ЗРО. Работничка која користи отсуство поради бременост, раѓање и родителство, ако сака може да се врати на работа и пред истекот на отсуството, но не и пред 45 дена од денот на раѓање на детето. Во ваков случај, покрај правото на плата, работничката има право и на 50% од надоместот на плата за отсуство поради бременост и родителство, на товар на средствата на Фондот за здравствено осигурување. Напомена:



Работничката, која го дои детето, и по изминувањето на отсуството поради бременост, раѓање и родителство, ќе започне да работи со полно работно време, има право на платена пауза во текот на работното време, во траење од еден и пол час дневно, во кое време се засметува и дневната пауза, се до наполнета една година возраст на детето. Со измената на ЗРО (187/13), во сила од 7 јануари 2014 година, додаден е нов член 170-а според кој, по завршување на отсуството од работа поради бременост, раѓање и родителство, работничката има право на неплатено родителско отсуство до три месеци во периодот до навршување на тригодишна возраст на детето, во најмногу три дела, заради грижа за детето. Доколку за време на користење на ова право работничката забремени, не го губи правото на надоместок на плата по основ на бременост, раѓање и родителство. Иако на работничката и мирува работниот однос (работодава-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

  чот ја одјавува и нема обврски кон неа), сепак придонесот за здравствено осигурување се плаќа преку програма на Министерството за здравство и се смета дека нема прекин во остварувањето на правата од задолжителното здравствено осигурување согласно со членот 15 на ЗЗО.

7.6. Пресметка на надоместокот на плата за боледување на товар на ФЗО ополнување на МПИН апликацијата П во случај на надоместок за боледување на товар на ФЗО Во случај на боледување кое е на товар на Фондот за здравствено осигурување ФЗО (над 30 календарски дена или во пропишаните случаи од 1-от ден), работодавачот и понатаму ги пополнува податоците за лицето кое е отсутно поради боледување во МПИН апликацијата (се додека лицето е во работен однос кај работодавачот, пријавено со М1/М2). Доколку лицето работело во одреден дел на месецот, а исто така, било отсутно поради боледување, работодавачот ќе ги пополни соодветните полиња и за плата и за надоместок на плата на сопствен товар (полиња 3.8 - 3.10), односно за надоместок на плата на товар на државен орган (полиња 3.23 3.25). З начи, во случај на боледување кое е на товар на Фондот за здравствено осигурување - ФЗО, работодавачот ги пополнува следните полиња во МПИН апликацијата:



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

3.23 ( Ознака на надлежен орган на државна управа обврзник за пресметка и уплата)

в о ова поле се пополнува соодветната шифра за надлежниот државен орган кој ја презема обврската за пресметка и уплата на придонеси за работникот. За боледување на товар на ФЗО, се пополнуваат следните шифри: • 1 40 - надоместок за боледување што го исплатува ФЗО во висина од 70% до 100%; • 1 28 - надоместок за боледување што го исплатува ФЗО во висина од 100% (породилно отсуство, повреда на работа, профес. болест и др.); • 1 29 - надоместок за боледување што го исплатува ФЗО - (50% породилно отсуство) и 100% плата од работодавач;

3.24 (Часови за кои плаќа надлежен орган)

в о ова поле се пополнува бројот на часовите за кои надлежниот орган ја превзема обврската за плаќање на придонесите;

3.25 ( Основица за пресметка на придонес кој го плаќа надлежен орган на државната управа)

в о ова поле се пополнува пресметаниот просек на бруто платата на работникот од последните ДВАНАЕСЕТ месеци пред настанување на случајот.



02/ 3162-979 i 3298-763

Напомена:



Доколку, работничката се врати порано на работното место, пред истекот на породилното отсуство, работодавачот ги пополнува полињата за целосно остварена плата во соодветните полиња за пресметка на платата, како и полињата 3.23 - 3.25, внесувајќи ја шифрата 129 во полето 3.23. Клиентскиот софтвер (МПИН апликацијата), соодветно на внесените шифри во полињата 3.23 - 3.25, автоматски дава налог за плаќање на износот на надоместокот на плата (придонесите/данокот) на товар на средствата на ФЗО, а не на товар на средствата на работодавачот, кој ги плаќа (со збирниот налог ПП 53) само износите на пресметана плата (и придонеси/ данок) и надоместок на плата на негов товар (полиња 3.83.10).

ример на пресметка на боледување П на товар на ФЗО (породилно отсуство) Работничка користи породилно отсуство, кое започнува од 15.4.2014 година. Бруто платата на работничката изнесува 35.000 денари. Месец април 2014 година има 22 работни денови - 176 часови. Просечната бруто плата на работничката во последните 12 месеци како основица за пресметка на надоместокот на плата за породилно отсуство изнесува 31.448 денари (се разбира, ФЗО го утврдува овој износ и ја врши пресметката и уплатата на придонеси/ данок). Самиот надоместок се исплатува во висина на 100% од основицата.

Пресметка на месечен надоместок за породилно отсуство

Пресметка на бруто надоместок: О П И С Бруто надоместок за породилно отсуство (во денари): 100% од основицата - 12 последни бруто плати

www.p

roagens.mk

Вредност 31.448

БОЛЕДУВАЊЕ

 

Пресметка на нето надоместок: ОПИС Бруто надомест за породилно отсуство (во денари) Вкупен износ на придонеси пресметани на бруто надоместокот (во денари): 31.448 х 27% Лично ослободување (во денари) Даночна основа (во денари): 31.448 - 8.491 = 22.957 - 7.276 Персонален данок на доход (во денари): 15.681 х 10% Нето надомест за породилно отсуство (во денари): 31.448 (бруто надомест) - 8.491 (вк. придонеси) - 1.568 (ПДД)

Вредности 31.448 8.491 7.276 15.681 1.568 21.389

Пресметка на надоместок за 12 работни дена (96 часа) во април 2014 г.: Пресметка на бруто надоместок за породилно отсуство: ОПИС Вредности Бруто основица за пресметка на надоместокот 31.448 за породилно отсуство (во денари) за цел месец Вкупен број на работни часови во април 2014 година 176 Бруто вредност на еден работен час (во денари): 31.448 : 176 178,68 Бруто основица за пресметување на надоместокот за 17.153 породилно отсуство за делот од 96 часа / 12 дена (во денари): 178,68 х 96 Бруто надоместок за породилно отсуство за делот од 96 часа 17.153 / 12 дена (во денари) - (100% од основицата: 17.153)

Пресметка на нето надоместок за породилно отсуство: ОПИС Бруто надомест за породилно отсуство за 96 часа / 12 дена (во денари) Вкупен износ на придонеси пресметани на бруто надоместокот за породилно отсуство (во денари): 17.153 х 27% Лично ослободување за 96 часа (во денари): 7.276 : 176 х 96 Даночна основа (во денари): 17.153 - 4.631 = 12.522 - 3.969 Персонален данок на доход (во денари): 8.553 х 10% Нето надомест за породилно отсуство (во денари): 17.153 (бруто надомест) - 4.631 (вк. придонеси) - 855 (ПДД)

Вредности 17.153 4.631 3.969 8.553 855 11.667

ресметка на плата за 10 работни дена заклучно со 14.4.2014 г. П (80 часа ефективна работа): Пресметка на бруто плата за 10 р. дена: ОПИС Бруто плата за месец април 2014 година согласно Договорот за вработување Вкупен број на работни часови во април 2014 година Бруто плата на работникот за еден час (во денари): 35.000 : 176 Број на работни часови на ефективна работа Бруто плата за ефективна работа во април 2014 година (80 часа / 10 работни денови) (во денари): 198,86 х 80

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

Вредности 35.000 176 198,86 80 15.909



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Пресметка на нето плата за 10 р. дена: О П И С Бруто плата за ефективна работа во април 2014 година (80 часа / 10 работни денови) (во денари) Вкупен износ на придонеси пресметани на бруто плата за 80 часа (во денари): 15.909 х 27% Лично ослободување за 80 часа (во денари): 7.276 : 176 х 80 Даночна основа (во денари): 15.909 - 4.295 = 11.614 - 3.307 Персонален данок на доход (во денари): 8.307 х 10% Нето плата за ефективна работа во април 2014 година 15.909 (бруто плата) - 4.295 (вк. придонеси) - 831 (ПДД)

Вредности 15.909 4.295 3.307 8.307 831 10.783

Пополнување на соодветните полиња на МПИН

3.6. Ефективна работа (часови)

3.7. Износ на ефективна работа

3.23. Ознака на надлежен орган на држ. управа

3.24. Часови за кои плаќа надлежен орган

10.783

128

3.14. 3.15. 3.40. 3.42. 3.44. 3.46. Плата во Придонес ПридоДопол. Придонес Персовкупен за ПИО нес за придонес за врабо- нален износ (18%) здрав- за здрав- тување данок ство ство (1,2%) (10%) (7,3%) (0,5%) 15.909 2.863 1.161 80 191 831

3.25. Основица за пресметка на придонес кој го плаќа надлежен орган 31.448 3.13. Нето плата

3.31. Ефективна нето плата (после задршки)

10.783

е спроведува книжење само на износот на платата на работничката (за 10 работни дена С во април 2014 година), со оглед на тоа што само платата е на товар на средствата на работодавачот, а надоместокот е на товар на ФЗО од првиот ден на отсуство од работа. Книжење: СМЕТКА Должи побарува 4210 2400 2340 2342 2344

ОПИС

Вкалкулирани бруто плати Обврски за нето плати Обврски за персонален данок на плата Обврски за придонес за ПИО Обврски за придонес за здравствено осигурување Обврски за придонес за дополнително 2345 здравствено осигурување 2346 Обврски за придонес за вработување - месечна пресметка на плата за месец април 2014 год. 2400 Обврски за нето плати 2340 Обврски за персонален данок на плата 2342 Обврски за придонес за ПИО

www.p

roagens.mk

ИЗНОС должи побарува 15.909 10.783 831 2.863 1.161 80 191 10.783 831 2.863

БОЛЕДУВАЊЕ

2344 2345 2346 1000

 

Обврски за придонес за здравствено осигурување Обврски за придонес за дополнително здравствено осигурување Обврски за придонес за вработување Парични средства на трансакциска сметка во банка

1.161 80 191 15.909

- извод бр.

Во продолжение ги прикажуваме обрасците Н1 и Н2, кои се поставени на веб страната на Фондот за здравствено осигурување (fzo.org.mk).

Образец на барање Н1

БАРАЊЕ за надоместок на плата поради болест/повреда/нега Од осигуреникот _____________________________________од населено место _______________ Ул. ___________________________________ бр. _____ телефон ___________________ . Број на здравствена легитимација ЕМБГ на осигуреникот (или) Единствен здравствен број на осигуреникот

Вработен во Број на трансакциска сметка Барам Фондот за здравствено осигурување на Македонија – Подрачна служба ____________________, врз основа на приложената документација кон барањето со решение да ми утврди право на користење надоместок на плата за време ва привремена спреченост за работа поради _______________________________________________ . Кон барањето ја приложувам следната документација (се заокружува): 1. Извештај за привремена спреченост за работа- образец - ИСР од избран лекар; 2. Наод оценка и мислење од лекарската комисија1); 3. Изјава заверена на нотар за трансакциските сметки на правното лице и копија од изводи за промет и состојба на трансакциските сметки (само за правно лице со еден вработен); 4. Доказ за трансакциска сметка на подносителот на барањето 1)

за осигурениците надвор од Скопје ФЗОМ по службена должност го обезбедува документот.

Со пополнување на ова барање се согласувам моите лични податоци и податоците за членовите на моето семејство да се користат за остварување на права од здравствено осигурување и користење на здравствена заштита и истите да се користат согласно прописите на Законот за заштита на личните податоци

Место и датум на поднесување: _______________________________

Подносител на барањето: _______________________________

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

Македонија бб, 1000 Скопје • Тел: 080033222 • e-mail: info@fzo.org.mk



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Образец на барање Н2

БАРАЊЕ

за надоместок на плата поради бременост и раѓање Од осигуреникот _________________________________________________________ (за сопруг ___________________________________________________) од населено место _________________ Ул.____________________________________________ бр. ________ телефон ___________________. Број на здравствена легитимација ЕМБГ на осигуреникот (носител) (или) Единствен здравствен број на осигуреникот

ЕМБГ на осигуреното лице (член на семејство) (или) Единствен здравствен број на осигуреникот (на членот) Вработен во/осигурен преку Број на трансакциска сметка

Барам Фондот за здравствено осигурување на Македонија – Подрачна служба ____________________, врз основа на приложената документација кон барањето со решение да ми утврди право на користење надоместок на плата за време на одсуство од работа поради бременост, раѓање и мајчинство (родителство). Кон барањето ја приложувам следната документација (се заокружува): 1. Извештај за привремена спреченост за работа- образец - ИСР од избран лекар; 2. Извод од книгата на родените за детето (копие);1 3. Решение за адаптација - посвојување од Центар за социјални работи за посвоено дете (само за посвоено дете);2 4. Изјава заверена на нотар за трансакциските сметки на правното лице и копија од изводи за промет и сотојба на трансакциските сметки (само за правно лице со еден вработен); 5. Доказ за трансакциска сметка на подносителот на барањето 1, 2

Доколку осигуреникот не го приложи документот ФЗОМ ќе го обезбеди по службена должност

Место и датум на поднесување: _______________________________

Подносител на барањето: _______________________________

Македонија бб, 1000 Скопје • Тел: 080033222 • e-mail: info@fzo.org.mk w w w . f z o . o r g . m k

www.p

roagens.mk

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

 

МОДЕЛИРАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈОТ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ВО MS EXCEL 1. ВОВЕД

М-р Менче Ивановска *

о современото деловно работење, апликацијата Ms Excel е една од неизбежните и најупотребуваните алатки. Убедливи сведоци за тоа се лицата кои работат на спроведување разни финансиски, маркетинг, продажни и други видови деловни анализи. Добар аналитичар збогатен со MS Excel вештина, може да ја унапреди својата работа преку изработување модели кои овозможуваат попрецизен и побрз начин на обработка на податоците. Првичното поставување на моделот во Ms Excel бара време и труд, но се исплатува од аспект на неговата функционалност, која значително го редуцира времето на изработување на анализата, односно извештајот и нуди флексибилност, прегледност, проверка на точност, откривање на грешки, дава можност за симулација и разгледување на повеќе деловни сценарија и слично. Динамичниот карактер на финансиското работење е во постојана потрага по алатки кои ќе го поддржат донесувањето навремени и основани одлуки. Квантитетот на финансиските анализи, планови и други извештаи постојано се зголемува со проширување на обемот и сложеноста на работата на друштвото, а квалитетот секако не треба да заостанува. Финансиското моделирање во Ms Excel, кое е спој на знаењето за финансиите и вештината за работа во MS Excel, доаѓа како одговор на барањата и потребите на финансискиот аналитичар. Секако дека моделите би можеле да бидат преведени во други софтверски апликации, но развивањето на флексибилни Ms Excel модели му овозможуваат на аналитичарот „кроење“ на извештаите и нивно прилагодување на новонастанатите барања без дополнителни задоцнувања.

ПОДГОТОВКИ ЗА МОДЕЛИРАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ Усогласувањето на ставките со активностите во извештајот

* Асистент на Факулетот за економски науки, ФОН Универзитет mence.ivanovska@fon.edu.mk

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

за парични текови знае да биде долга активност, посебно во друштво со обемна листа на сметководствени сметки во бруто билансот. Исто така, често се јавува сомнеж дали истиот е прецизно составен. Секако, постои една „техника“ која доста составувачи ја применуваат и е успешна на краток рок, а тоа е „штимање“ на извештајот. Постапката се однесува на затскривање на износот кој е потребен за усогласување на крајното парично салдо позади некоја друга ставка. Сепак, тоа и не е така паметен



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

чекор. Добар контролор ќе ја открие измамата и тоа токму преку употреба на модел. За потсетување, во извештајот за парични текови на друштвата не постои ставка грешки и пропусти. Основа за моделирање на извештајот за парични текови во овој текст е постапката опишана во трудот „Математички пристап

кон изработување на извештајот за парични текови според индиректна метода“.1 За да се избегне негово повторување, а со цел фокусирање на самиот процес на моделирање на извештајот, овој текст започнува таму каде претходно наведениот завршува; со формула за пресметување на промената на средствата на паричните сметки:

Δ ПАРИЧНИ СРЕДСТВА =

(1)

Оперативни активности НЕТО ФИНАНСИСКИ РЕЗУЛТАТ (Нето добивка / Нето загуба) + АМОРТИЗАЦИЈА - КАПИТАЛНИ ДОБИВКИ + КАПИТАЛНИ ЗАГУБИ - Δ ДРУГИ ТЕКОВНИ СРЕДСТВА (непарични ставки) + Δ ТЕКОВНИ ОБВРСКИ

Вложувачки активности - НАБАВНА ВРЕДНОСТ НА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА + ПРОДАЖНА ВРЕДНОСТ НА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА - Δ ПОБАРУВАЊА ОД КУПУВАЧИ ЗА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА + Δ ОБВРСКИ КОН ДОБАВУВАЧИ ЗА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА

Финансиски активности + Δ ИЗДАДЕНИ (ТРЕЗОРИРАНИ/СОПСТВЕНИ) АКЦИИ + Δ ДРУГИ ЕЛЕМЕНТИ НА КАПИТАЛ + Δ ЗАЕМИ И КРЕДИТИ Текстот презентиран понатаму може да се чита во контекст на претходниот, но и самостојно ја постигнува сопствената цел. Со исклучок на два елементи од формулата, останатите се ставки (позиции) од финансиските извештаи: биланс на состојба и биланс на успех. Но, поради групирањето на сметки во финансиските извештаи, би можело да се случи погрешно преземање на некои од ставките од останатите извештаи во извештајот за парични текови. Од тие причини, влезните податоци за моделирање на овој извештај се повлекуваат од бруто билансот.

Бруто билансот, даден во Додатокот 1, е доста поедноставен во однос на билансите кои постојат во фактичкото деловно работење. Секако, ваквиот бруто биланс не создава главоболки, не бара време и напор при составување на извештаите и нивна анализа и според тоа не се јавува силна потреба за негово моделирање. Но, еден ваков краток бруто биланс ќе биде основа за моделирање на процесот на самосоставување на извештајот за парични текови, кој со минимални модификации би бил применлив за секое друштво, независно од должината на листата на сметководствени сметки.

Ивановска, М., 2013. Математички пристап кон изработување на извештајот за парични текови според индиректна метода. Во Зборник на трудови на XV Симпозиум, 2013, Струга, Сојуз на сметководители на Република Македонија, 229-241. www.p

roagens.mk

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

 

Финансиските извештаи ги повлекуваат износите од сметководствената евиденција на друштвото, односно од бруто билансот. Основа да се започне со процесот на моделирање е секако располагање со бруто билансот во Ms Excel форма. Неопходно е сметководствената софтверска апликација на друштвото да овозможува експортирање на овој збирен извештај во Ms Excel документ (Додаток 1).

Именувањето на колоните се прави на следниот начин:

3. ПРОЦЕС НА МОДЕЛИРАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

- С е избира New… и во новиот прозор New Name се внесуваат: името кое понатаму ќе се употребува за односната колона, деловите од документот во кои колоната ќе се употребува под тоа име и делот од документот на кој се однесува ова име.

1) Именување на колоните во бруто билансот

- С е селектира колоната која треба да биде именувана (во примерот колона C, Почетно Салдо, Дебит); - С е влегува во Formulas tab 2, се избира иконата Name Manager од делот Defined Names, по што се појавува прозор Name Manager (или се користи Ctrl+F3 за оние кои применуваат кратенки);

Овој чекор во процесот на моделирање има повеќе практична, отколку суштинска нота. Колоните на кои ќе се повикуваме во текот на целиот процес се: сметките, почетните салда на дебит (должи) и кредит (побарува) и крајните дебитни и кредитни салда. Во овој чекор ќе се доделат називи на овие колони.

Поради дополнителни објаснувања за колоната „Сметка“ кои следат понатаму и потребата за манипулација со истата, нејзиното именување ќе биде во наредниот чекор. Именувањето на ќелии, колони или рангови во Ms Excel овозможува брзо снаоѓање во моделот, без да се влегува од еден лист (Sheet) во друг за обележување на односната ќелија, колона или ранг во функцијата. Од причина што една од карактеристиките на секој модел е неговата динамичност, должината на потребните колони во презентираниот модел не е ограничена при нивното именување. Динамичноста подразбира да се постави функционалност на моделот на почетокот кога истиот се изработува, со што се елиминира потребата од дополнителни модификации тогаш кога бројот на сметки во бруто билансот се зголемува. Доколку наредниот пат внесениот бруто биланс биде пообемен, моделот ќе ги земе предвид и новопојавените сметки при составувањето на наредниот извештај. 2

- П о овој чекор колоната C од листот „Бруто Биланс“ е именувана како PocetnoSaldo_ Debit. - И стата постапка се повторува и за останатите три колони D, E и F, кои се именувани како PocetnoSaldo_Kredit, KrajnoSaldo_ Debit и KrajnoSaldo_Kredit, респективно. 2) Подготвување на колоната „Сметка“ за потребите на моделот Иако повеќето друштва ги израмнуваат должините на сметките за евиденција, постои потреба да се нагласи нужноста од оваа постапка за олеснување на процесот на изработка на моделот. Пожелно е сметките да имаат еднаков број на карактери, со што се обезбедува подобра манипулација за потре-

Презентираниот модел е изработен во Ms Excel 2007.

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

бите на моделирањето. Секако, оваа практика дава и естетика и прегледност на самиот бруто биланс. Во обработуваниот пример бројот на карактери во колоната „Сметка“ е шест и се однесува само на аналитичките сметки, а не и на класите, групите и синтетичките сметки.

И покрај употребата на шестцифрена должина на сметките, понекогаш кај сметките од класа 0, при експортирање на податоците во Ms Excel, се случува изоставување на водечката нула. Извадокот од Додаток 1 го покажува овој пропуст:

Сметка

Назив на сметка

11000 12200 19100 19200 100010

Градежни објекти - Згради Опрема Акумулирана амортизација на градежни објекти Акумулирана амортизација на опрема Трансакциска сметка - Банка А

За да се надмине овој недостаток, кој може, а и не мора да се појави, колоната се форматира. Форматирањето може да се направи на класичен начин преку прозорот за форматирање на ќелии, но во тој случај при секоја наредна употреба на моделот, постапката треба да се повторува.

Со цел избегнување на ваквата постапка, до колоните на бруто билансот, кој во примерот завршува со колоната F, се креира нова, помошна колона (G) со која се форматира првата колона А (Сметка). Форматирањето во овој случај се прави со употреба на функцијата =TEXT(ќелијата која се форматира; форматот). Избраниот формат кој ќе ја појави нулата кај сметките од класа нула, доколку истата била изоставена при експортирањето, а нема да ги промени сметките од останатите класи е “0#####“. 1 2 3 4 5 6 7

Сметка

Назив на сметка

11000 12200 19100 19200 100010

C D Почетно Салдо Дебит Кредит

G Аналитичка сметка

201.650,00 0,00 201.650,00 0,00 =TEXT(A3;”0#####”) Градежни објекти - Згради 96.800,00 0,00 120.800,00 0,00 012200 Опрема 0,00 29.066,00 0,00 49.231,00 019100 Акум. амортизација на град. обј. 0,00 60.549,00 0,00 12.384,00 019200 Акум. амортизација на опрема 9.080,00 0,00 38.756,00 0,00 100010 Трансакциска сметка - Банка А

Функцијата се повлекува надолу по колоната G, а со цел да ја понуди динамичноста која е претходно спомната, може да биде повлечена до самиот крај на листот, или пак доволно долго за да го задоволи наведеното барање. По примерот на чекор 1), колоната се именува како AnalitickaSmetka. Оваа колона, заедно со останатите три колони од третиот чекор, ќе се употребуваат за поврзување на податоците од бруто билансот (како база) со ставките од извештајот за парични текови.



E F Крајно Салдо Дебит Кредит

kontakt@proagens.com.mk www.p

3) Креирање колони за поврзување на бруто билансот и Извештајот за парични текови Ставките во извештајот за парични текови се повлекуваат од бруто билансот врз основа на класата, групата, синтетичката или аналитичката сметка на која припаѓаат. За таа цел, се креираат нови три колони (H, I и J) во кои се издвоени класата, групата и синтетичката сметка на секоја од сметките во бруто билансот. Издвојувањето се прави со употреба на функцијата =LEFT(ќелијата од која треба да се издвојат карактерите; број на карактерите кои ќе се издвојат).

roagens.mk

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

1 2 3 4 5 6 7

E F G Крајно Салдо Аналитичка сметка Дебит Кредит 201.650,00 0,00 011000 120.800,00 0,00 012200 0,00 49.231,00 019100 0,00 12.384,00 019200 38.756,00 0,00 100010

Функциите се повлекуваат надолу по соодветните колони (H, I и J), а колоните се именуваат како Klasa, Grupa, SintetickaSmetka, респективно. 4) Поврзување на Бруто билансот со Извештајот за парични текови Формата на извештајот за парични текови, согласно со формулата (1) е поставена во друг лист од Ms Excel моделот (види Додаток 2). Во колоната А се имињата на ставките од овој извештај, а колоната B се однесува на нивните износи. По внесување на функциите во соодветните ќелии од колоната B, извештајот автоматски се составува по внесувањето на друг бруто биланс во првиот лист. Во останатите колони, десно од извештајот (колона C и понатаму), се внесуваат класите, групите, синтетичките и аналитичките сметки кои влегуваат во износот на извештајните ставки и оние сметки кои не би требало да се сместат во таа ставка (Додаток 2). Алтернативно, ќелиите можат да се сместат и во посебен лист. Се препорачува секоја од овие ќелии да биде именувана. На тој начин, функциите кои следат ќе бидат попрегледни, што ќе овозможи побрзо откривање на евентуално погрешно внесен параметар во истите. Ќелиите го добиваат своето име според карактерите кои се внесени во нив со додавање на долна црта пред секоја сметка. На пример, на ќелијата во која е внесена групата 73, ќе и се додели име _73. За секоја од ставките во извештајот за парични текови следува посебно објаснување:



02/ 3162-979 i 3298-763

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

Класа

Група

=LEFT(G3;1) 0 0 0 1

=LEFT(G3;2) 01 01 01 10

J Синтетичка сметка =LEFT(G3;3) 012 019 019 100

- Н ето финансиски резултат за периодот Презентирањето на Извештајот за парични текови по индиректна метода поаѓа од нето добивката, односно загубата на друштвото за периодот. Финансискиот резултат е разлика помеѓу приходите од класа 7 (сите групи, освен група 70) и расходите и трошоците од класите 7 (група 70) и 4. Со оглед на тоа дека приходите, расходите и трошоците се периодични сметки, истите немаат почетни салда по затворањето на претходниот период. Износите за нив, за развивање на овој модел, се повлекуваат од крајните салда. Логично, за приходите, тоа би била колоната KrajnoSaldo_Kredit, а за расходите и трошоците, колоната KrajnoSaldo_Debit. Оваа и сите наредни ќелии од извештајот ќе ги повлекуваат износите од бруто билансот со употреба на функцијата =SUMIF(). Објаснувањето на оваа функција е следно: =SUMIF(range – се бара критериумот за поврзување на базата со извештајот во одреден ранг; criteria – критериумот кој се бара во наведениот ранг; sum_range – колоната од која ќе се повлекуваат износите по поврзувањето на criteria со range). Критериумите по кои ставката Нето финансиски резултат се поврзува со бруто билансот се класа 7, група 70 и класа 4 (_7, _70 и _4). Овие критериуми се бараат во колоните Класа и Група од бруто билансот (Klasa, Grupa, Klasa соодветно). Откако критериумот ќе се најде себеси во овие колони, на едно или повеќе места, ги собира соодветните износи од колоните KrajnoSaldo_Kredit,



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

KrajnoSaldo_Debit и KrajnoSaldo_Debit, соодветно. Функцијата во оваа ќелија е следна: =SUMIF(Klasa;_7;KrajnoSaldo_Kredit)SUMIF(Grupa;_70;KrajnoSaldo_Debit)SUMIF(Klasa;_4;KrajnoSaldo_Debit) - Трошок за амортизација Синтетичките сметки 430, 431 и 432 од сметковниот план се резервирани за евидентирање на трошокот за амортизација на постојаните средства. Ставката амортизација во Извештајот за парични текови, треба да ги најде овие сметки во бруто билансот и да го врати нивниот износ во извештајот. Функцијата е иста како и претходно, но, секако со различни параметри.

=SUMIF(SintetickaSmetka;_430;KrajnoSal do_Debit)+SUMIF(SintetickaSmetka;_431; KrajnoSaldo_Debit)+SUMIF(SintetickaSmet ka;_432;KrajnoSaldo_Debit) Во овој случај, колоната каде се бараат критериумите (сметките 430, 431 и 432) е SintetickaSmetka, а износот кој треба да се повлече се наоѓа во дебитното крајно салдо, со оглед на фактот што трошоците при нивното настанување секогаш се евидентираат на дебитна страна. - Капитални добивки /загуби Капиталните добивки, односно загуби, без разлика на тоа дали се однесуваат на хартиите од вредност или постојаните средства, доколку се реализирани, паричните сметки на друштвото бележат фактички прилив од настанатата продажба. Сепак, овие сметки по нивната природа не припаѓаат во делот на оперативните активности. Затоа, се одземаат од нето финансискиот резултат, во кој претходно биле вклучени како приходи, односно расходи. Доколку се изостави овој чекор, постои ризик од двојно прикажување на овие категории, по нивното повторно вклучување во делот за вложувачки актив-

www.p

ности, преку продажната вредност на средството. Со тоа, извештајот не може да биде усогласен и ќе јавува грешка. И во случај на нереализирани капиталните добивки или загуби, кога истите не претставуваат паричен тек, нивниот износ треба да се извади од извештајот за парични текови, наспроти нивното постоење во билансот на успех. Капиталните добивки или загуби се евидентираат на аналитичка сметка. Во примерот тоа е сметката 769000 за капиталните добивки. Во друг случај, друштвото би можело да избере друга аналитичка сметка и овој критериум за поврзување би бил индивидуален за секое друштво. Капиталните добивки во извештајот за парични текови секогаш се презентираат со негативен предзнак. Функцијата е: =-SUMIF(AnalitickaSmetka;_769000;Krajn oSaldo_Kredit) Во приложениот бруто биланс не постои сметка капитална загуба, но во случај да истата понатаму се случи, друштвото одлучува да биде евидентирана на сметка 469000. Капиталните загуби во извештајот за парични текови имаат позитивен предзнак. Функцијата е следна: =SUMIF(AnalitickaSmetka;_469000;Krajno Saldo_Debit) - П ромена на непаричните тековни средства Промената на непаричните тековни средства, а и воопшто секоја промена на ставките во извештајот, подразбира разлика помеѓу износите на крајните и почетните салда во соодветната дебитна (за средствата) или кредитна (за обврските и капиталот) страна. Непаричните тековни средства се евидентираат на сметките од класа 1 (без група 10), 3 и 6. Но, и побарувањата од продажбата на постојани средства (120300 и сметки од други категории), кои имаат краткорочен карактер, се евидентирани во оваа група. Тие, сепак не претставуваат дел од опе-

roagens.mk

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

ративните активности и не треба да се земат предвид при пресметување на износот на оваа ставка. Поради истите причини кои важеа за капиталните добивки и загуби, доколку овие побарувања останат во категоријата на оперативни активности, постои можност за двојно прикажување на износот и јавување грешка во извештајот поради неусогласување на крајното парично салдо. Доколку друштвото дало заем или вложило во хартии од вредност, што се евидентира на сметките од група 16, салдата на овие сметки не припаѓаат на категоријата оперативни приливи и одливи. Ваквите активности се финансиски и треба да бидат пренесени во делот на парични текови од финансиски активности. Побарувањата за камати, според МСС 7 алтернативно се распоредуваат во оперативни или финансиски активности, зависно од политиката на друштвото. Моделот во овој пример истите ги третира како оперативни. Функцијата за износот на оваа ставка ги вклучува сите претходни забелешки и го има следниот изглед: =-((SUMIF(Klasa;_1;KrajnoSaldo_De bit)+SUMIF(Klasa;_3;KrajnoSaldo_De bit)+SUMIF(Klasa;_6;KrajnoSaldo_ Debit)-SUMIF(Grupa;_10;KrajnoSaldo_ Debit)-SUMIF(Grupa;_16;KrajnoSaldo_ Debit)-SUMIF(AnalitickaSmetka; _120300;KrajnoSaldo_Debit))-(SUMIF (Klasa;_1;PocetnoSaldo_Debit)+SUMIF (Klasa;_3;PocetnoSaldo_Debit)+SUMIF (Klasa;_6;PocetnoSaldo_Debit)-SUMIF (Grupa;_10;PocetnoSaldo_Debit)-SUMIF (Grupa;_16;PocetnoSaldo_Debit)-SUMIF( AnalitickaSmetka;_120300;PocetnoSaldo_ Debit))) Функцијата има негативен предзнак. - Промена на тековните обврски Тековните, како и евентуалното постоење на долгорочни обврски, се евидентираат на сметките од класа 2. Групата 28 ги вклучу-

INFORMATOR 5 I MAJ 2014

 

ва долгорочните обврски по разни основи, иако достасувањето на обврските во период подолг од една година е карактеристичен за големите набавки на постојани средства (вложувачки активности) или користењето на долгорочни кредити (финансиска активност). Сметките од оваа група се исклучуваат од ставката „Промена на тековните обврски“. Сепак, на нив треба да се внимава кога станува збор за составување на извештајот за парични текови, со цел нивно правилно вклучување во финансиските или вложувачките активности. Обврските кои произлегуваат од набавката на постојани средства (220100 и сметки од други категории), кои имаат краткорочен карактер, се евидентирани во оваа група. Тие, сепак не претставуваат дел од опертивните активности и не треба да се земат предвид при пресметување на износот на оваа ставка. Поради истите причини кои важеа за капиталните добивки и загуби, како и за побарувањата од купувачи за постојани средства, доколку овие обврски останат во категоријата на оперативни активности, постои можност за нивно двојно прикажување и јавување грешка во извештајот поради неусогласување на крајното парично салдо. Кредитите, кои се категорија на финансиските активности, треба исто така да се одземат од вкупниот износ на класа 2 за оваа намена. Обврските за краткорочни и долгорочни кредити се евидентираат на група 26. Функцијата за оваа ставка има позитивен предзнак и е следна: =(SUMIF(Klasa;_2;KrajnoSaldo_Kredit)SUMIF(Grupa;_26;KrajnoSaldo_Kredit)SUMIF(Grupa;_28;KrajnoSaldo_ Kredit)-SUMIF(AnalitickaSmetka; _220100;KrajnoSaldo_Kredit))-(SUMIF (Klasa;_2;PocetnoSaldo_Kredit)-SUMIF (Grupa;_26;PocetnoSaldo_Kredit)SUMIF(Grupa;_28;PocetnoSaldo_Kredit)SUMIF(AnalitickaSmetka;_220100;Pocetno Saldo_Kredit))



02/ 3162-979 i 3298-763



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

- Н абавки и продажби на постојани средства

Функцијата е:

Износите на овие две категории се единствените кои бараат мануелно внесување во извештајот за парични текови. Причините за овој чекор се наведени во трудот наведен во почетокот на овој текст. Сепак, се работи за активности кое повремено се случуваат во друштвото, а за нивното појавување индикатор е промената на бруто износот на постојаните средства. Износите кои се внесуваат во овие две ставки се набавната, односно продажната вредност на постојаното средство, соодветно, кои во примерот изнесуваат 94.000 и 10.000 п.е. - П ромена на обврските спрема добавувачи за постојани средства и промена на побарувањата од купувачи за постојани средства

Останатите промени на класа 9, треба дополнително да се испитаат и на ист начин како претходно прикажаните, се внесат во моделот. - Промена на заеми и кредити Исклучените сметки од групите 16 и 26, како и дел од групата 28, како финансиски во делот на промена на тековните средства и тековните обврски, сега се вклучуваат во ставката промена на заеми и кредити. Функцијата е:

Претходно мануелно внесените износи се корегираат за промената на сметките на обврски спрема добавувачи и побарувања од купувачи за постојани средства. Претходно, овие износи беа исклучени како несоодветни во рамките на оперативните текови, затоа што тие припаѓаат на групата вложувачки активности. Функциите за овие ставки се: =SUMIF(AnalitickaSmetka;_220100;Krajno Saldo_Kredit)-SUMIF(AnalitickaSmetka;_2 20100;PocetnoSaldo_Kredit) и =-(SUMIF(AnalitickaSmetka;_120300;Krajn oSaldo_Debit)-SUMIF(AnalitickaSmetka;_1 20300;PocetnoSaldo_Debit)) - П ромена во издадени или трезорирани акции и други промени во капиталот Издадените и трезорираните акции се евидентираат на синтетичките сметки 900 и 901. Промената на овие сметки во бруто билансот би значело прилив или одлив од финансиски активности.

www.p

=(SUMIF(SintetickaSmetka;_900;KrajnoSa ldo_Kredit)-SUMIF(SintetickaSmetka;_900 ;PocetnoSaldo_Kredit))+(-(SUMIF(Sintetic kaSmetka;_902;KrajnoSaldo_Kredit)-SUM IF(SintetickaSmetka;_902;PocetnoSaldo_ Kredit)))

=((SUMIF(Grupa;_26;KrajnoSaldo_Kredi t)+SUMIF(SintetickaSmetka;_285;Krajno Saldo_Kredit)+SUMIF(SintetickaSmetka; _286;KrajnoSaldo_Kredit)+SUMIF(Sintet ickaSmetka;_287;KrajnoSaldo_Kredit))(SUMIF(Grupa;_26;PocetnoSaldo_Kredit) +SUMIF(SintetickaSmetka;_285;PocetnoS aldo_Kredit)+SUMIF(SintetickaSmetka;_2 86;PocetnoSaldo_Kredit)+SUMIF(Sintetick aSmetka;_287;PocetnoSaldo_Kredit)))+((SUMIF(Grupa;_16;KrajnoSaldo_Debit)SUMIF(Grupa;_16;PocetnoSaldo_Debit))) - З бирни ставки во извештајот за парични текови Функцијата =SUM() се употребува за збирните ставки кои ги нетираат приливите и одливите по групи на активности, како и за вкупната промена на паричните средства. - П арични средства на почеток и на крај на период Тоа се сметките од група 10, а функциите се следни: =SUMIF(Grupa;_10;PocetnoSaldo_Debit) =SUMIF(Grupa;_10;KrajnoSaldo_Debit)

roagens.mk

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

 

- Поле за проверка на точност Разликата помеѓу износите на ставките за паричните средства на крај на период и на почеток на период, треба да биде еднаква со износот на ставката промена на паричните средства. Следува, разликата на овие три ставки треба да биде нула, што укажува на точно изработен извештај за парични текови.

4. ЗАКЛУЧОК Бројот и видовите сметки кои се појавуваат во сметководствената евиденција на едно друштво, зависат пред се од природата на неговото работење. Но, и покрај тоа, презентираниот модел нуди широка примена во разни видови друштва со минимални прилагодувања на нивните специфичности. Додаток 1: Бруто биланс на Друштвото АБВ за период од 01.01.20XX до 31.12.20XX 1 2

Сметка

Назив на сметка

Почетно Салдо Дебит

Кредит

Крајно Салдо Дебит

Кредит

11000 Градежни објекти - Згради

12200 Опрема

19100 Акумулирана амортизација на градежни објекти

0,00 29.066,00

0,00

49.231,00

19200 Акумулирана амортизација на опрема

0,00 60.549,00

0,00

12.384,00

201.650,00

0,00 201.650,00

0,00

96.800,00

0,00 120.800,00

0,00

100010 Трансакциска сметка - Банка А

9.080,00

100020 Трансакциска сметка - Банка Б

11.457,00

102000 Благајна 10 103000 Девизна сметка - Банка А 11 120100 Побарувања од купувачи на стоки 12 120300 Побарувања од купувачи на постојани средства 13 121100 Побарувања од купувачи во странство 14 220000 Обврски спрема добавувачи во земјата. 15 220100 Обврски спрема добавувачи за постојани средства 16 240000 Обврски за плата и надоместоци на плата 17 262000 Краткорочни кредити - Банка А 18 285000 Долгорочни кредити - Банка Б

38.756,00

0,00

0,00 108.030,00

0,00

4.220,00

0,00

2.000,00

0,00

18.043,00

0,00

9.014,00

0,00

52.000,00

0,00

74.435,00

0,00

300,00

0,00

100,00

0,00

6.123,00

0,00

888,00

0,00

0,00 32.501,00

0,00

29.650,00

0,00 12.800,00

0,00

58.800,00

0,00 10.000,00

0,00

25.851,00

0,00 12.432,00

0,00

32.432,00

0,00 21.344,00

0,00 101.344,00

19 320000 Залиха на резервни делови 20 401000 Трошоци за канцелариски материјали 21 403000 Трошоци за електрична енергија

10.000,00

0,00

8.015,00

0,00

2.160,00

0,00

8.670,00

0,00

22 421000 Плати и надоместоци на плата -бруто 23 432000 Трошоци за амортизација 24 474000 Камати на кредити

0,00

9.170,00

0,00

35.000,00

0,00

3.000,00

0,00

82.400,00

0,00

38.385,00

0,00

74.000,00

0,00

98.000,00

25 660000 Стоки на залиха 26 701000 Набавна вредност на продадени добра 27 740000 Приходи од продажба на добра

INFORMATOR 5 I MAJ 2014



Pr  fesionalna Edukacija

28 744000 29 769000 30 900000

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Приходи од продажба на постојани средства Капитална добивка од продажба на основни средства

0,00

10.000,00

0,00

3.000,00

Акционерски капитал

0,00 236.300,00

0,00 14.325,00

0,00

14.325,00

0,00 62.756,00

0,00

62.756,00

21.000,00

0,00

31 942000 Останати резерви 32 950000 Задржана добивка од претходни години 33 961000 Загуба за тековната година

0,00

Додаток 2: Извештај за паричните текови на Друштвото АБВ за период од 01.01.20XX до 31.12.20XX A 1

Критериуми за поврзување на Извештајот со Бруто билансот

ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ

100

НЕТО ФИНАНСИСКИ РЕЗУЛТАТ

-21.000

+ АМОРТИЗАЦИЈА

35.000

- КАПИТАЛНИ ДОБИВКИ

430 431 432

-3.000 769000 0 469000

+ КАПИТАЛНИ ЗАГУБИ

- Δ НЕПАРИЧНИ ТЕКОВНИ СРЕДСТВА

28.800

+ Δ ТЕКОВНИ ОБВРСКИ

13.000

220100

Нето парични средства од оперативни активности

52.800

- НАБАВКИ НА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА

-94.000

+ Δ ДОБАВУВАЧИ ЗА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА

Oдливи од набавка на постојани средства

-48.000

14 + ПРОДАЖНА ВРЕДНОСТ НА ПОСТОЈАНО СРЕДСТВО

10.000

26 285

286

10 46.000 220100

200 120300

- Δ КУПУВАЧИ ЗА ПОСТОЈАНИ СРЕДСТВА

Приливи од продажба на постојани средства

10.200

17 Нето парични средства од вложувачки активности

-37.800

18 19

+ Δ ИЗДАДЕНИ (ТРЕЗОРИРАНИ) АКЦИИ

+ Δ ДРУГИ ЕЛЕМЕНТИ НА КАПИТАЛ

+ Δ ЗАЕМИ И КРЕДИТИ 100.000

900 902 16

22 Нето парични средства од финансиски активности 100.000 23 24 25 26

Промена на паричните средства 115.000 42.800

Парични средства на крај на периодот 157.800

Парични средства на почеток на периодот

27 28

Проверка

www.p

roagens.mk

287

120300