Mak 8-9/2017

МУЛТИМЕДИЯЛНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ ЧИСЛО 8-9 / АВҐУСТ – СЕПТЕМБЕР 2017 ЦЕНА: 100 ДИНАРИ ФОТО: АНДРЕА НОВАК

МАК 8-9/2017

\\ 1

ЗМИСТ

У ФОКУСУ 03 МЛАДИ И ЛЄТО 2017

06 Т. САЛАҐ: ИНТЕРВЮ К. И Л. ГОРНЯК

08 М. ЗАЗУЛЯК ГАРДИ: РОЗГВАРКА В. БУИЛА

09 45 РОКИ МАК-У: Б. РОЙКО

МАК-ОВ КОЛАЖ 10 З. ЕМЕЙДИ: ПИВО

ДНЬОВА ДОЗА РУСНАЦОХ 12 ФОҐАШ

06

У ФОКУСУ НЄРОЗДВОЙНИ ДВОЙНЯТА ВЄДНО КРАЧАЮ ҐУ УСПИХОМ Кристина и Лидия Горняк, двойнята зоз Дюрдьова, штвартa класа у стреднєй Медицинскей школи „7. aприл” у Новим Садзе, дзе ше порядно уча за педиятрийску шестру, а позарядово за медицинску шестру на общим наприяме. Обидва одмалючка активни у велїх секцийох у Културно-уметнїцким дружтве „Тарас Шевченко” у Дюрдьове, занїмаю ше и зоз спортом, маю рижни гобиї, алє коло шицкого того, маю и шлєбодного часу.

ТАК И НЇЯК ИНШАК 13 А. РИМАР: НЄ ШИПАК, АЛЄ КУПАК

19

УПЕЧАТКИ 14 Л. КОСТЕЛНИК: „ЕҐЗИТ 2017”

15 А. ЖИВКОВИЧ БУЧКО: „СИҐЕТ” ФЕСТИВАЛ

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ ВЕЛЬКА ОДВИЧАТЕЛЬНОСЦ СТАЦ НА ҐОЛУ Никола Регак, дакедишнї Керестурец, хтори тераз жиє у Нємецкей, освоєл лиґу зоз свою екипу у Нємецкей, а того лєта бул преглашени за найлєпшого ґолмана на Турниру у Дюрдьове и участвовал на Ноцним турниру у Руским Керестуре. Кед през лєто пребувал у валалє, вихасновали зме нагоду побешедовац з нїм о його анґажованю у фодбалу.

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ 16 Т. МАЛАЦКО И М. КНЕЖЕВИЧ: СНИ

17 Й. НОҐАВИЦА: РОЗГВАРКА Т. БУДИНСКИ И М. БУИЛА

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ 18 С. ВИСЛАВСКИ: ИНТЕРВЮ И. ВИСЛАВСКИ

19 Е. НЯРАДИ: ИНТЕРВЮ Н. РЕГАК

УПОЗНАЙ СЕБЕ 20 М. БУИЛА: ТЕСТ

26

З МАК-ОВЕЙ АРХИВИ 22 ТЕКСТ ЗОЗ ЧИСЛА СЕПТ-ОКТ 2006

ДРАГА ПО ЗДРАВЄ 24 А. ДУДАШ: ВЕЖБАНЄ ДОМА

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ 26 К. СОПКА: ПРОЗА

28 УМЕТНОСЦ ЯК ГОБИ: Я. НЯРАДИ

МАК Мултимедиялни часопис за младих www.ruskeslovo.com → рубрика МАК Facebook: MAK MAGAZINE mak.magazine@gmail.com Число 8-9 авґуст – септембер 2017 Директорка: Мартица Тамаш Oдвичательна редакторка: Мая Зазуляк Гарди

2 //

МАК 8-9/2017

Дизайн и компютерски обробок: Златко Емейди Язична редакторка: Блажена Хома Цветкович На насловним боку: Випровадзанє лєта Авторка фотоґрафиї: Андреа Новак Видава НВУ „Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ СОВИСЦ – Нє оглядай ше. Нє пать на нїх. Главу долу, нїжей. Вони патра на це, шмею ше – гуторела себе Ела.

– Указую на це зоз пальцом. Нє пать на нїх. У тей хвильки авто прешол по улїчки и барз гласно гурчал. Шицки пешаки ше обрацали за нїм, та и Ела. Нє прето же сцела, алє так, инстинктивно...

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує „Maxima graf” Петроварадин CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад 008+32(=161.2) (497.113)

MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

У ФОКУСУ ЦО ШЕ ЗБУВАЛО

МЛАДИ И ЛЄТО

2017

На тогорочним, 56. Фестивалу „Червена ружа” у Руским Керестуре, у змаганю младих шпивачох-аматерох за найкрасши дзивоцки и леґиньски глас победзели Александра Русковски з Керестура и Марко Буила з Коцура. Александра кошарку червених ружох и дзивоцку ладу освоєла зоз шпиванку „Най живот идзе”, а Марко чобольов зоз шпиванку „Мацерова мушкатла”. Змаганє отримане 30. юния, а участвовали дзешец шпиваче и шпивачки з Дюрдьова, Коцура и Керестура.

Велї Керестурци лєтнї вечари препровадзовали на традицийним Ноцним турниру у малим фодбалє у Старей школи, хтори тирвал од 2. по 21. юлий. Змаганя отримани у катеґориї младших пионирох, пионирох, ветеранох и сениорох, а вкупне число патрачох и бавячох було векше як 5 500 нащивительох. Турнир орґанизовало Спортске дружтво „Русин”, а технїчно го реализовали „Русинов” Фодбалски и Рукометни клуб.

У Коцуре 14. юлия, першого дня „Коцурскей жатви”, отримана програма за младих „Тамбурованє” опрез Дому култури, на хторей наступел Кабаре „Еротика Рутеника” з Руского културного центру Нови Сад, односно шпивачки Саня Дивлякович, Танита Ходак и Александра Колбас,

у провадзеню оркестра. Вони виведли обробени руски бетярски народни шпиванки зоз свойого музичного албуму котри у юнию обявени на нашим сайту. После бетярских шпиванкох, музични состав домашнього КУД „Жатва“ у жатвовим амбиєнту розвешельовал числених младих зоз Коцура, алє и зоз других местох. Под час „Коцурскей жатви” отворени и Руски дом.

Трицецеро школяре з вецей местох, котри посцигли визначни успихи з руского язика, од 17. по 23. юлий були у Лєтнєй школи руского язика у Попраду у Словацкей, хтору треци раз орґанизовал Одбор за образованє Националного совиту Руснацох. У Лєтнєй школи школяре мали преподаваня зоз вецей предметох, а през роботнї и нащиви местом Стара Любовня и Штрбске плесо, упознали историю и културу тей часци Словацкей.

МАК 8-9/2017

\\ 3

У ФОКУСУ

На спортским полиґону у Дюрдьове 22. юлия отримана треца Манифестация „Дюрдьов отвореного шерца”, у орґанизациї валалского Здруженя „Зєдинєни фарби звука”. У музичней часци манифестациї програма почала з наступом ди-джея Lee Man, а познєйше наступела ґрупа Тап 011 у першобутним и полним составе. Їх наступ бул полни з позитивну енерґию по чим и були препознатлїви концом дзеведзешатих рокох, кед їх писнї були на верху музичних топ-лїстинох. Свойо шпиванки зоз соло кариєри виведла шпивачка Ґоца Тржан и Ивана Петерс, котра шпива у ґрупи Неґатив. На концу вечара наступел ди-джей Mthaza.

Медзинародни волонтерски камп, 11. по шоре, бул отримани у Руским Керестуре од 25. юлия по 5. авґуст, того року под назву „На двох колєсох”. У кампу було 25 волонтерох, з котрих дзешецеро з иножемства – зоз Шпаниї, Италиї, Ирскей, Французкей, Кореї, Горватскей, як и петнацецеро волонтере зоз

4 //

МАК 8-9/2017

Сербиї. Робота тогорочного Кампу була фокусирована на оправянє старих и погубених бициґлох, по хторих волонтере вирисовйовали руски мотиви. Бициґли остали на хасен Туристичному здруженю Руски Керестур, за будуцих керестурских туристох. Попри тим, волонтере мали и рижни други, провадзаци активносци. Лидере тогорочного Кампу були домашня Ясна Медєши и Шпанєц Адриян Фернандез Лонґарела. Камп ше отримовало у рамикох орґанизациї MBC-BCC (Млади виглєдоваче Сербиї-Волонтерски Сервис Сербиї), а з потримовку локалного Туристичного здруженя Руски Керестур.

На рускокерестурским базену 28. и 29. юлия отримана програма „Pact ON”, котру треци раз орґанизовала младежска орґанизация „Pact Ruthenorum”. Перши дзень на видео-биму могло одпатриц нову америцку комедию, а всоботу, кед бул и главни вечар, орґанизована журка. Наступели штредньошколки Марина & Сашка з Керестура, керестурски бенд Crazy Cousins, як и Massivity з Бачкого Петровцу и Осми дан з Нового Саду. Соботова програма була окреме нащивена, публика була рижнородна, по чим мож заключиц же таки и подобни змисти вше хибя у валалє.

У Керестуре того лєта отримани и Водицов камп за дзеци и младих. Почал 3. авґуста и тирвал штири днї, а тогорочни Камп бул найнащивенши потераз, бо на нїм участвовали коло 90 млади, углавним з наших парохийох. Учашнїки мали рижни едукативни и креативни роботнї.

Млади з КУД „Тарас Шевченко” з Дюрдьова 26. авґуста у своїх просторийох орґанизовали перши Квиз „Укаж цо (нє) знаш”. Квиз мал вецей цалосци, а були облапени рижни поняца з рускей литератури, линґвистики, историї и общих поняцох зоз живота Руснацох. Же би питаня були добре пририхтани, орґанизатором помогли – мастер професор руского язика и литератури Ана Римар и мастер историчар Саша Сабадош, котри бул и супервизор. Змагали ше три екипи – з Нового Саду, у котрей були Наташа Джуджар, Лара Петкович и Ивана Чордаш, Руски Керестур представяли Йован Живкович, Микола Барань и Борис Раґаї, а Дюрдьов Кристина Хромиш, Лидия Вереш и Мирон Кухар.

У ФОКУСУ Змагателє указали завидне знанє, та мали и приблїжно боди. Новосадянки завжали перше место, друге место Дюрдьовчанє, а треце место завжали Керестурци. За перше место учашнїки достали по кнїжку НВУ Руске слово и шольку з лоґом Квиза, котра дзелєна и за друге и треце место. После квизу друженє предлужене у Дружтве, а учашнїкох забавял домашнї млади Джемс Бонд Бенд.

„АКУСТИКА РУТЕНИКА” БУДЗЕ 29. СЕПТЕМБРА У Руским културним центру (РКЦ) у Новим Садзе 29. септембра будзе отримани музични вечар „Акустика Рутеника”, у орґанизациї младих з РКЦ. Циль того вечара приблїжиц руску музику‚ як народну так и забавну ґу младшим ґенерацийом. Виводзаче ознова буду мац нагоду прилагодзиц руски музични скарб ґу свойому смаку, а акцент програми будзе на креативносци музичарох у обробкох шпиванкох акустично.

У просторийох КПД „Дюра Киш” у Шидзе 1. септембра отримани перши Вечар за младих – Рок концерт, на хторим участвовали музичаре з Руского Керестура и Шиду. Пред нєвельким числом публики, перши наступели Керестурци – шпивачка Кристина Афич и музичаре Жарко Остоїч и Павле Рац, хтори ю у виводзеню шпиванкох по руски и сербски провадзели на ґитарох. Потим Сашо Палєнкаш, тиж так з Керестура, одшпивал и на ґитари, концовки и фуяри одграл вецей авторски и обробени композициї, а першираз з нїм на тапану грала и керестурска штредньошколка Николина Шарич. Домашнї шидски бенд Бандитоси наступел на концу того Вечара за младих, хтори отримани у рамикох фестивалу тамбурових оркестрох „Мелодиї Руского двору”, а у орґанизациї младих членох КПД „Дюра Киш”. Рутенпрес

НОВА РОК ШПИВАНКА Початком того тижня обявена ище єдна нова шпиванка кантавтора Михаила Рамача з Дюрдьова, з назву „Смаркошка”. Тоту нову рок шпиванку по руски мож послухац на МАК-овим Ютюб каналу (Mihail Ramac – Smarkoska), як и на сайту makmagazine.bandcamp.com, дзе ю мож и безплатно презняц. Михаил до конца рока рихта ище два синґли. МАК 8-9/2017

\\ 5

У ФОКУСУ

ИНТЕРВЮ ЗОЗ КРИСТИНУ И ЛИДИЮ ГОРНЯК ЗОЗ ДЮРДЬОВА

НЄРОЗДВОЙНИ ДВОЙНЯТА ВЄДНО КРАЧАЮ ҐУ УСПИХОМ

ТАМАРА САЛАҐ

КРИСТИНА И ЛИДИЯ ГОРНЯК, ДВОЙНЯТА ЗОЗ ДЮРДЬОВА, ШТВАРТА КЛАСА У СТРЕДНЄЙ МЕДИЦИНСКЕЙ ШКОЛИ „7. AПРИЛ” У НОВИМ САДЗЕ, ДЗЕ ШЕ ПОРЯДНО УЧА ЗА ПЕДИЯТРИЙСКУ ШЕСТРУ, А ПОЗАРЯДОВО ЗА МЕДИЦИНСКУ ШЕСТРУ НА ОБЩИМ НАПРЯМЕ. ОБИДВА ОДМАЛЮЧКА АКТИВНИ У ВЕЛЇХ СЕКЦИЙОХ У КУЛТУРНОУМЕТНЇЦКИМ ДРУЖТВЕ „ТАРАС ШЕВЧЕНКО” У ДЮРДЬОВЕ, ЗАНЇМАЮ ШЕ И ЗОЗ СПОРТОМ, МАЮ РИЖНИ ГОБИЇ, АЛЄ КОЛО ШИЦКОГО ТОГО, МАЮ И ШЛЄБОДНОГО ЧАСУ.

У ОСНОВНЕЙ ШКОЛИ ХОДЗЕЛИ ДО РУСКОГО ОДДЗЕЛЄНЯ, И НА КОНЦУ ОСМЕЙ КЛАСИ ОБИДВА ШЕСТРИ БУЛИ ШКОЛЯРКИ ҐЕНЕРАЦИЇ. ГОЧ СУ НАИСЦЕ АКТИВНИ И МАЮ ВЕЛЬО ОБОВЯЗКИ, ШКОЛУ НЄ ЗАНЄДЗБУЮ, ЗА НЮ И ЗА УЧЕНЄ ВШЕ МАЮ ЧАСУ. ЄДНА ДРУГЕЙ У ШИЦКИМ ПОМАГАЮ, ТА АЖ МАЮ И ПОДОБНИ ОЦЕНИ. У котрих секцийох сце активни? Кристина Горняк: Активни зме у фолклорней секциї у виводзацкей ґрупи, члени зме дзивоцкей шпивацкей ґрупи и граєме у оркестру бас прим тамбури. Лидия Горняк: ...А окрем у тих секцийох у КУД-у, активни зме члени и у церковним хору „Розанов” у Дюрдьове.

6 //

МАК 8-9/2017

Прецо любице ходзиц до КУД-у? КГ: Найволїме ходзиц до КУД-у пре нашо дружтво, а нормално, и прето же то любиме. Там нам шицки товаришки и товарише и то нам ище єдна нагода же бизме ше зиходзели и дружели. Гоч дакеди и страцим мотивацию, вше ше на нїх здогаднєм, и дзечнє пойдзем танцовац, грац, або з нїма шпивац. ЛГ: Пре друженє и пре нашо заєднїцки путованя и турнеї по рижних местох, державох. Любим тото чувство кед напарто робиме у КУД-у, алє знаме прецо, награда нам вше будзе даяке путованє дзе пойдземе указац людзом тото цо зме през цали рок научели, алє пойдземе ше и дружиц и упознавац других людзох, цо ше ми барз пачи. На котру секцию найволїце ходзиц? КГ: Любим ходзиц на шицки секциї. Наприклад, у оркестру любим грац, бо ме то опущує и швидко ми прейдзе час, на фолклор пре дружтво, алє на шицки секциї вше дзечнє ходзим. ЛГ: Я найволїм ходзиц на фолклор пре дружтво и тоти нашо путованя, алє и друженя у Матки после каждей проби.

З оглядом на тото же сце двойнята, чи одмалючка шицко вше робице вєдно? КГ: Так. Кед сом нє зоз шестру, вше мам чувство же ми хиби друга половка, нєт тей енерґиї кед зме нє вєдно. ЛГ: Ходзиме на шицки секциї вєдно, робиме вше шицко вєдно, аж и у школи шедзиме вєдно у лавки. На котри факултети ше плануєце уписац после законченей стреднєй школи? КГ: Плануєме ше уписац на Медицински факултет у Новим Садзе, на общу медицину. То нас интересує и од септембра ше починаме пририхтовац за тот факултет и наздаваме ше же нам ше поспиши. ЛГ: Шестра ище роздумує, алє я сиґурно видзем и на примаци испит и за Воєномедицинску академию, кед же примаци нє буду исти дзень. Попри у култури, активни сце и у спорту. Цо тераз тренираце? КГ: Тренирали зме одбойку дас штири роки у єдним клубу у Дюрдьове, алє пре даяки причини, тераз зме на паузи, алє вшелїяк же плануєме предлужиц тренирац. ЛГ: Ходзиме и на фитнес, а кед маме часу, пойдземе и до терховнї.

У ФОКУСУ Як сцигуєце буц таки активни и успишни?

шицки роботи у кухнї дзечнє робим, док шестра волї пораїц.

КГ: Думам же ключ шицкого добра орґанизация и добра воля. Случи ше дараз же ми ше уж нїч нє сце, алє понеже зме одмалючка научели буц таки активни и полни з обовязками, вше себе повем, кед сом могла теди, можем и тераз, и нє жадам скруциц зоз тей драги. ЛГ: Попри добрей орґанизациї и волї, муши буц присутна и любов ґу шицкому тому цо робиме, бо кед бизме то нє любели, вшелїяк же бизме анї нє ходзели на шицки тоти активносци, и до школи до котрей тераз ходзиме, и вец бизме анї нє були таки успишни.

Попри шицких обовязкох, маце часу дружиц ше и виходзиц?

КРИСТИНА И ЛИДИЯ Маце ище даяки гобиї? КГ: Кед мам шлєбодного часу, любим слухац музику, читац кнїжки и писац писнї, котри ище вше нє давам тельо до явносци же би ше их читало, алє лєм найблїзшим. ЛГ: Шицко углавним исто любиме робиц, лєм же вона пише писнї, а я рисуєм. То ми досц добре идзе и кед ми шестра дакеди смутна, вше ю любим орозположиц зоз даяким моїм рисунком, як и вона мнє зоз писню. Барз любим правиц колачи у шлєбодним чаше, алє и иншак

Цо бисце препоручели нашим читачом, як буц активни у вецей обласцох и ускладзиц шицки обовязки?

КЛ: Вше. Любим тото же зоз свою шестру мам цалком щире одношенє. Можем єй шицко повесц,

КГ: Думам же то шицко идзе спонтано на даяки способ. Перше треба випробовац шицко, и вец увидзиш у чим ши добри и цо це наисце интересує. И нормално, вше ше муши мац даяки циль. У нєшкайшим чаше, думам же барз добре препровадзовац свой шлєбодни час на даяким месце дзе ше мож и културно образовац, дзе особа на даяки способ будує свою особносц. То места дзе ше вше прилапює людзох. ЛГ: Любов и добра орґанизация вельо помагаю буц активни у велїх

КРИСТИНА И ЛИДИЯ У ОСНОВНЕЙ ШКОЛИ ХОДЗЕЛИ НА ЗМАГАНЯ ЗОЗ РИЖНИХ ПРЕДМЕТОХ. КАЖДОГО РОКУ ОСВОЄЛИ ЄДНО ОД ПЕРШИХ ТРОХ МЕСТОХ, А УСПИХИ КОТРИ ВИЗНАЧЕЛИ ТО ЖЕ КРИСТИНА У ОСМЕЙ КЛАСИ ОСВОЄЛА ПЕРШЕ МЕСТО НА РЕПУБЛИЧНИМ ЗМАГАНЮ ЗОЗ СЕРБСКОГО ЯК НЄМАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА И ТРЕЦЕ МЕСТО, ТИЖ ТАК НА РЕПУБЛИЧНИМ ЗМАГАНЮ, ЗОЗ РУСКОГО ЯЗИКА. ЛИДИЯ У ОСМЕЙ КЛАСИ ОСВОЄЛА ПЕРШЕ МЕСТО НА КРОСУ РТС-А,

ДРУГЕ МЕСТО НА РЕПУБЛИЧНИМ ЗМАГАНЮ ЗОЗ СЕРБСКОГО ЯК НЄМАЦЕРИНСКОГО ЯЗИКА, И ДРУГЕ МЕСТО ЗОЗ РУСКОГО ЯЗИКА НА МЕДЗИОКРУЖНИМ ЗМАГАНЮ. ДВОЙНЯТА, КРИСТИНА И ЛИДИЯ ПРЕДЛУЖЕЛИ ЗАЗНАЧОВАЦ УСПИХИ И У СТРЕДНЄЙ ШКОЛИ. ОБИДВА БУЛИ НА ЗМАГАНЮ ЗОЗ ЗДРАВСТВЕНОГО ДОПАТРАНЯ, ДЗЕ ШЕ КРИСТИНА ПЛАСОВАЛА НА РЕПУБЛИЧНЕ ЗМАГАНЄ ЗОЗ ТИМОМ, А ПОЄДИНЄЧНО МАЛА МАКСИМУМ БОДИ И ОСВОЄЛА ПЕРШЕ МЕСТО.

КГ: Маме часу, вше го себе даяк направиме. Понеже ше рушаме по истих штредкох, углавним маме исте дружтво, та ше вец вєдно и дружиме. ЛГ: Маме часу аж и за малини. У нашей загради нам оцец посадзел малини, та их тераз вєдно пестуєме, обераме и предаваме. Чи сце єдна другей у шицким потримовка?

а исто так и вона мнє. Вше ма мою потримовку, як и я єй. Єдна другей и помагаме же бизме нє скруцели зоз тей правей драги по котрей уж роками успишно крачаме. ЛГ: Єдина особа котра зна шицко о мнє и ґу котрей нє мам нїяки тайни то моя шестра Кристина. Потримуєме єдна другу у шицким, алє и кед дацо нє добре у питаню, повеме то єдна другей. Найлєпши совит достанєм од нєй, та прето вше любиме и єдна другу посовитовац.

обласцох и добре их усоглашиц. И муши ше мац даяку мотивацию за шицко тото. Я роздумуєм и так, же кед єдного дня будзем мац свойо дзеци, любела бим им погуториц о шицких своїх дожицох и успихох зоз младосци, зоз найкрасшей часци живота.

МАК 8-9/2017

\\ 7

У ФОКУСУ

РОЗГВАРКА З ВЛАДИМИРУ БУИЛА З КЕРЕСТУРА О ЄЙ ГОБИЮ – МАЛЬОВАНЮ

МАЛЮНКИ ВИКЛАДА НА ДРУЖТВЕНИХ МРЕЖОХ

МАЯ ЗАЗУЛЯК ГАРДИ

ВЛАДИМИРА БУИЛА ЗОЗ РУСКОГО КЕРЕСТУРА ОДМАЛЮЧКА ЛЮБЕЛА РИСОВАЦ, А З РОКАМИ ТОТА ЛЮБОВ ЛЄМ РОСЛА. ЯК И ШИЦКИ ДЗЕЦИ, СПОЧАТКУ РИСОВАЛА З ФЛОМАСТЕРАМИ И КЛАЙБАСАМИ, ПОЗНЄЙШЕ СЦЕЛА НАУЧИЦ И МАЛЬОВАЦ, А ТЕРАЗ ТОТ СВОЙ ТАЛАНТ ЖАДА РОЗВИВАЦ.

– Кед сом була младша, часто сом рисовала животинї и авта, познєйше уж и пейзажи, а мам жаданє научиц рисовац и мальовац портрети и икони. Инспирацию пренаходзим у природи, а найволїм мальовац у шлєбодним чаше. Пущим себе музику, уварим кафу, або чай, малюєм и уживам – визначує вона. Владимира затераз закончела пейц слики, алє ше наздава же потроши ище вельо фарби и щеточки на свойо малюнки.

– Од опреми хаснуєм щеточки, векши и менши, олєйово фарби, шпакли, штафелай. Нє мам одредзене кельо годзини малюєм. Шицко завиши од инспирациї и як сом розположена. Дакеди по пейц годзини, дакеди два. Дакеди слику закончим за два днї, а дакеди аж и о мешац. Любим и рисовац, а то бул и мой початок. И тераз дакеди вежнєм лєм клайбас и папер и рисуєм нєобовязно, цо ми у тей хвильки придзе на розум – гвари Владимира. Кед закончи даєдну слику, перше цо Владимира пороби то же шеднє

8 //

МАК 8-9/2017

опатриц чи би могла ище дацо пременїц и виправиц.

– Потим, кед слика цалком готова, премесцим ю даґдзе на полїчку же би ше осушела. Звичайно их охабям себе, або дам членом фамелиї, же би заквачели на мур. Ище сом нє роздумовала о предаваню, бо затераз ище лєм вежбам и учим ше мальовац. Алє, наздавам ше же ше єдного дня отвори и така можлївосц – припознава вона и додава же би тиж так любела кед би раз єй роботи були даґдзе и виложени, а до теди свойо малюнки обявює на дружтвених мрежох.

– Свою першу слику, т. є. малюнок, сом положела на Инстаґрам, а вец познєйше и на Фейсбук (Vladimira Dada). Спочатку сом ше бала и мала сом трему же яки буду коментари, чи ше людзом будзе пачиц. Чи ме буду потримовац, чи осудзовац... Алє, вец рушели лєм позитивни коментари, велїм ше пачели мойо роботи и достала сом вельо потримовки, та ми було барз мило. Можебуц о даскельо роки, док ше усовершим и назберам голєм 50 слики, дам их и на виставу – толкує

вона. Владимира закончела школу за кухара и цукрара, а тераз роби у Словацкей. Но, жада ше усовершовац, та ше сце уписац до даякей школи, або на курс, хтори вязани за уметносц.

– Тиж так, любела бим намальовац даяку свою окремну слику, гоч, поправдзе, ище нє знам же цо би то було и як би тота слика мала випатрац, алє вшелїяк же бим сцела намальовац дацо лєм за себе, и свою душу – на концу нам одкрила Владимира свойо плани.

У ФОКУСУ НАШ СОТРУДНЇК – БОРИС РОЙКО

ФОТО: МАРКО ОБРАДОВИЧ

БОРИС РОЙКО ЗОЗ РУСКОГО КЕРЕСТУРА, ЧИТАЧОМ МАК-У ПОЗНАТИ ПО ЦИКАВИХ ТЕКСТОХ ХТОРИ ШЕ ДОТИКАЮ НЄШКАЙШОГО, СУЧАСНОГО ДРУЖТВА. ВОН ШЕ ОБРАЦА И ПРИПОВЕДА О ОДРЕДЗЕНИМ, А НАДРИЛЄНИМ ПРОФИЛУ СПРАВОВАНЯ, УКАЗУЄ И НА ПРОВАДЗЕНЄ „ОСТАТНЬОГО” ТРЕНДУ ПРИ МЛАДИХ, А ЙОГО УПЕЧАТЛЇВЕ ПИСАНЄ ПОЗНАТЕ И ПО ФИЛОЗОФСКИ ПОСКЛАДАНИХ ВИРЕЧЕНЬОХ. Зоз МАК-ом почал сотрудзовац 2012. року, под час студийох. Од того, 2017. року Борис у МАК-у ма свою рубрику „Директ до фаци”, хтора виходзи у каждим другим чишлє. У тей рубрики, у форми констатованьох и коментарох, обрабя актуални теми. Главна инспирация му шицки нєшкайши, актуални случованя и, так повесц, проблеми модерного дружтва.

Наш сотруднїк абсолвент на Правним факултету у Новим Садзе, на Oбщим напряму, хтори, гвари, други по шоре на лїстини „чежкосци”, после гевтей „милей” медицини хтора каждому студентови нєвитворени сон.

ФОТО: МИРОСЛАВ МАЙСТОРОВИЧ

Мож повесц же Борисови и музика нєзаобиходна часц живота. Нєзвичайни гоби, постал порушовач и инспирация за озбильну роботу. Електронска музика йому каждодньовосц, а вон и єден зоз сновательох и членох популарней музичней орґанизациї Drop Sensei, хтора иснує од 2012. року зоз цильом промоциї drum and bass музики на тих просторох. Под уметнїцким меном „Рокстер” є познати нє лєм при рускей младежи, алє и вельо ширше, бо спомнута музична орґанизация у котрей вон матични член, популарна нє лєм у Сербиї, алє и вонка зоз гранїцох держави.

Шлєбодни час люби препровадзовац у природи зоз фамелийним пшичком Ароном, послухац музични албуми рижних жанрох електронскей музики, писац филозофско-гейтерски тексти, читац добру, сучасну прозу и одпатриц правдиву, лєбо даяку биоґрафску филмску пантлїку. МАК 8-9/2017

\\ 9

МАК-ОВ КОЛАЖ

СЛАД, ХМЕЛЬ, ВОДА И ПИВСКИ КВАС – I ЧАСЦ

„ПИВО ДОКАЗ ЖЕ

НАС БОГ ЛЮБИ И ЖАДА ЖЕ БИЗМЕ БУЛИ ЩЕШЛЇВИ...” ...ГВАРЕЛ БЕНДЖАМИН ФРЕНКЛИН О ТИМ НАПИТКУ, ХТОРЕ ШЕ ПРОДУКУЄ ВЕЦЕЙ ЯК 10 ТИСЯЧИ РОКИ, И ОД ТЕДИ ПО НЄШКА ЙОГО ПРОДУКЦИЯ ЕВОЛУИРОВАЛА ДО ПРАВЕЙ НАУКИ. ПРЕЗ ТОТИ РОКИ, ЗОЗ МИШАНЬОМ ТЕХНОЛОҐИЙОХ ПРОДУКОВАНЯ И СИРОВИНОХ, СЦИГЛО ШЕ ДО ЦИФРИ ОД 400 ФАЙТИ ПИВОХ ХТОРИ ШЕ НЄШКА ПРОДУКУЄ. МЕРКУЙЦЕ, НЄ МАРКИ (ЛАВ, ЄЛЕН, ТУБОРҐ...), ФАЙТИ (ПИЛСНЕР, IPA, ЖИТНИ ПИВА...)!

пиво по правих рецептох и даваю нам можлївосц уживац у правим смаку пива. Цена тих пивох векша як индустрийних, алє, верце ми, вредзи вецей заплациц, бо розлика у квалитету огромна.

Пива хтори ми пиєме на тих просторох грих наволац пиво, алє пиєме их, бо су тунї. Вельки пивски компаниї сконтали сербске тарґовище и пласую тото цо найбаржей преходзи, а то подли пилснер пива. Важне же би було цо туньше и же би „лапало”, та так ярец заменєли зоз ґенетски модификовану кукурицу, хтора ма простейши цукри од ярцу, швидше ше ферментує, алє ошлєбодзує квашнїну од хторей глава болї баржей и баржей нам нєдобре.

Зоз таким наглим пороснуцом продукованя домашнїх пивох, предвидзує ше опадованє трошеня индустрийних пивох. З тим ше наженє вельки пиварнї же би злєпшали квалитет пива, або и сами почали продуковац даяки сraft пива.

Остатнї даскельо роки у Сербиї пороснул тренд домашнїх, ткв. craft, пивох. Отворени на дзешатки домашнї пиварнї, хтори продукую

10 //

МАК 8-9/2017

Як перше, вельо менєй ше хаснує штучни конзерванси и „хемию”, а вецей природни конзерванс – хмель, та тоти пива частейше горчейши од тих цо зме звикли на нїх. Як друге, хасную ярцов слад, а нє кукурицову крупу, та екстракт вираженши, а смак полнєйши. Як треце, найчастейше су нє филтровани, мутни су, рок тирваня им кратши, а уживанє у нїх подполне.

ЦО ТАЙНА ДОБРОГО ПИВА?

– Єдино любов. Любов ґу пиву и ґу вареню пива – гварел нам на „Новосадским фестивалу ремеселского пива” Синиша Николич, домашнї пивар з Бечею.

– Taйна доброго пива, у сущносци,

ЗЛАТКО ЕМЕЙДИ

добра вода, потим добри кухар и добри сировини. Сировини муша буц квалитетного походзеня, а зоз тим и саме пиво будзе добре – гварел Лука Митрович зоз пиварнї Црна корняча.

ЯКИ ЄСТ ФАЙТИ ПИВА? Скоро шицки пива мож подзелїц до двох ґрупох, а то лаґер и але пива. Розлика лєм у квасу. Але пива то стари пива, чийо продукованє почало пред вецей як 10 тисячи роками. Лаґери релативно млади, на сцени су лєм даскельо стотки роки. Але пива ше ферментує на висших температурох и маю горню ферментацию, цо значи же квас плїва по верху под час ферментациї. Лаґери ферментую на нїзшей температури, и квас ше под час ферментациї ушеда на дно. Але пива маю полнєйши смак, арому слада, присмачкох, або овоцох и єст их барз вельо файти, док лаґери то пива хтори найчастейше пиєме, лєгки су, ошвижуюци и то найпопуларнєйши пива на швеце. Смаки ше розликую и о тим нє треба розправяц. Уж сом гварел же на швеце єст коло 400 файти пивох, та сом сиґурни же себе кажди пивопия найдзе смак котри

МАК-ОВ КОЛАЖ му будзе одвитовац. Зоз мишаньом стилох и технолоґийох продукованя часто нє мож дефиновац до хторей точно ґрупи спада одредзене пиво, алє даяке обще подзелєнє би випатрало так:

ше як але пива, зоз комбинацию праженого сладу же би ше помоцнєло смак, пах и фарбу.

– Stout – Барз мала розлика медзи стоут и портер пивами. Стоут ше прави як лаґер и чарней су фарби. Вони нє таки «Није све тако сиво, кад имаш сладки, маю с’ неким отић’ на пиво.» богату, кремасту Миле Кекин, Хладно пиво пену, а смак и фарбу доставаю зоз сладу. Ярец ше часто пражи – Пилснер – Класичне лаґер пиво. же би ше достало арому кафи и Часто златней бистрей фарби. диму. Характеризує го благо сухи и горки смак.

– Житни пива – Барз лєгки пива, лєгко ше их пиє, маю мало квашнїни и їх смак ше кратко затримує у устох. Жито им дава мегкосц и часто су мутни.

– Овоцово пива – Нє, при тим нє думам на радлери. Векшина спада до але пивох, алє нє маю але характеристики. Же би ше почувствовало смак овоци, смак сладу у нїх нє доминантни и тоти пива найчастейше маю благу горкосц.

– India Pale Ale – Характеризує их помоцнєни смак хмелю. Походза зоз Анґлиї, алє ше их вивожело до Индиї дзе були британски воєни трупи. Понеже хмель природни конзерванс, кладли го у векших количествох же би ше пиво нє погубело док путовало на ладї од Британиї до Индиї.

– American Pale Ale – Понеже Американци у щицким муща буц най, вони до IPA пива, хторе уж мало вецей хмелю як обичне, положели ище хмелю. У питаню пиво прекрасних пахох цитруса, хторе охабя моцни и горки смак у устох.

– Porter – Пива цмей фарби, маю овоцово-сухи смак. Правя

– Brown Аle – Кафови але мено достал по своєй кафовей фарби и смаку карамели и чоколади. Може мац цитрусни ноти, алє и буц чежки зоз смаком сладу и лїсковца. Постоя розлични рецепти, у зависносци од походзеня.

– Blonde – У питаню але пива ясней фарби у котрих мож почувствовац швижосц, сухосц и благу горкосц. Арому достава од хмелю, а сладкосц од сладу.

– Амбер – Амбер пива маю моцни смак сладу и назнаки карамели. Можу буц и лаґер и але.

– Bock – У прекладу з нємецкого значи – цап. Характеризує го векши процент алкоголу. Слово о пивох цмейшей фарби зоз смаком слада и карамели. Можу буц лєгчейши и хмелясти (Maibock, лєбо Helles bock), моцнєйши и полни сладу (Doppelbock), лєбо барз зає**ни, як цо то Eisbock, хтори ше достава зоз змарзованьом и винїманьом ляду, же би ше достало на моцносци.

– Pale Ale – Пале але маю овоцов смак и маю фарбу бакра. Слово о пивох зоз дакус векшу концентрацию хмелю.

– Трапист пива – Гей, добре сце пречитали. Наисце ше волаю трапист пива. Їх характеризує моцносц, густосц, богати и комплексни смак на котри дїйствує квас. Продукує ше их лєм на 10 местох у швеце, найчастейше у манастирох.

– Light пива – Барз бляди пива, слабого смаку. Тоти пива маю менєй калориї и дакус менши процент алкоголу.

ЦО ТО ПИВО? Под пивом ше подрозумює слабе алкоголне пице, хторе ше продукує зоз сладу, хмелю, води и пивского квасу. Вода главна часц напитку. Слад ше достава зоз житаркох, найчастейше пивского ярцу, и дава пиву препознатлїви смак и концентрацию основного екстракту. Хмель служи як конзерванс, алє дава пиву пах и горкосц. Квас ше додава же би порушал процес алкоголного вреня, у котрим цукри преходза до алкоголу и ошлєбодзує ше угльов-диоксид.

МАК 8-9/2017

\\ 11

ДНЬОВА ДОЗА РУСНАЦОХ

ФОҐАШ

Цо гвари Руснак кед видзи же остало ище лєм пол фляши палєнки?

– Та... най ше нє руца (попиє и другу половку). Цо маю заєднїцке Руснак и руски словнїк?

– Обидвойо худобни. Як ше вола Руснак кед „викорпира” дзивку? – Ruseen РУСНАК

Идзе на „Еґзит”, нє ма за карту, гвари – Прешверцуєм ше як на (дакедишню) „Водову”.

Прескакує мурик на Турниру же би нє плацел карту. Пореже ше...

– Вецей палєнки положи до устох, як на рану. У дутяну му нє маю видац пейц динари кусур...

– Прави проблем док му нє враца.

Рубрика гумористичного характеру и єй змист нє ма намиру дакого увредзиц, алє буц читачом розвага.

12 //

МАК 8-9/2017

Як ше волаю Руснаково пайташе з Нового Саду хтори му помагаю зоз паприґу?

– Ґари, ґари, паприґари.

ТАК И НЇЯК ИНШАК

Нє шипак, 1. Волац телефоном.

АНА РИМАР, МАСТЕР ПРОФЕСОР РУСКОГО ЯЗИКА И ЛИТЕРАТУРИ

алє купак Волац на телефон.

2. Нє ганьбиме ше своїх гришкох.

Нє ганьбиме ше за свойо гришки.

3. Поновиц

Повториц

4. Вона го за шицко криви.

Вона го за шицко обвинює. (Кривиц мож даяки предмет)

5. Шипак (указани з пальцом)

Купак. Шипак значи плод дзивей ружи, та можеме повесц напр. шипков чай.

6. Ютре будземе правиц палачинки и колачи.

Палачинки ше пражи, а колачи ше пече.

7. Уґоєла сом ше.

Затила сом.

8. Запушене ми ухо.

Заткане ми ухо.

9. Присцигнути проєкти...

Проєкти хтори сцигли...

Кед дакого присцигнє, значи ше швидко муши пойсц до тоалету.

ЗНАЧЕНЄ ДАЄДНИХ СЛОВОХ ХТОРИ ШЕ РИДШЕ ХАСНУЄ: * намислом − одприлики, нє одредзене точно. Напр. кед ше намислом вибере ґрупу школярох до даякого тиму, значи же ше школярох вибрало без даяких одредзених критериюмох. * керовац − вше глєдац способ же би ше нє вошло до нєприємних ситуацийох, напр. кед ше дахто керує з даским стретнуц (прето же є повадзени з тоту особу), значи же патри на даяки способ сцекнуц од тей особи. Мож и напр. керовац путовац вноци, керовац нєчесни роботи... * поцерпац − бац ше чи ше шицко добре закончи, чи напр. добре буду путовац, чи ше дахто добре знайдзе у варошу... МАК 8-9/2017

\\ 13

У ритме любови и музики УПЕЧАТКИ

„EXIT 2017”

ЛИДИЯ КОСТЕЛНИК

И того року року отримани єден з найлєпших фестивалох у Европи „Еґзит”, хтори того року бул рекордно нащивени. Же би фестивал бул як и каждого року, фантастични, „титули” за одличну атмосферу на Петроварадинскей твердинї достали шветово познати гвизди як The Killers, Years&Years, Paul Kalkbrenner, DJ Jamie Jones, Jason Derulo, Robin Schulz, Rag`n`Bone Man, Hardwell и ище вецей як сто виводзаче. Нулти дзень, 5. юлия, на главней бини наступел найвекши америцки рок бенд The Killers. Окрем нїх, наступели и Jeff Mills, Ellen Allien, Paula Temple b2b Rebekah и велї други познати шветово мена. Першого дня фестивала, од познатших менох, на Мейну наступели Liam Gallagher, Alan Walker, и The Jesus and Mary Chain, а Paul Kalkbrenner, Andrew Meller и Марко Настич затримали публику до швитаня на Денс арени. Добру атмосферу направели и британска сензация Years&Years на Мейну, познати ди-джей Jamie Jones и велї други. Соботова еуфория на фестивалу позберала вецей як 52 000 нащивительох. Найвекша гвизда 8. юлия бул суперпопуларни шпивач и автор вельочислених гитох Jason Derulo. Док на Денс арени наступал єден з наймладших продуцентох Kungs и успишно водзел свою публику у ритму музики. Векша векшина людзох после одличного Jason-ового концерта руша на Денс, дзе наступел ґлобални музични гитмейкер Robin Schulz. Остатнї дзень „Еґзита” бул найнащивенши, а за позитивну атмосферу ше остарал британски блуз и гип-гоп музичар Rag`n`Bone Man. После його наступу на Мейн стейджу, нащивительох затримал єден з найлєпших ди-джейох, вельке шветово мено – Hardwell. Концерт так отримани же є за паметанє, а публику одушевело кед ди-джей махал зоз сербску заставу у ритму музики под час огньомета, хтори означовал остатнї дзень фестивала.

Cocta Beats & Bass нова бина на „Еґзит” фестивалу, дзе наступели Revibe, Kritik, Trapez, Vatra, як и орґанизация Drop Sensei, у хторей и Борис Ройко и Бранимир Боянович з Руского Керестура, а хтори ше остарали за добру журку першого и остатнього дня.

14 //

МАК 8-9/2017

ФОТО: АНДРЕА НОВАК

УПЕЧАТКИ

„SZIGET”

ФЕСТИВАЛ ЗА ШИЦКИХ

АЛЕКСАНДРА ЖИВКОВИЧ БУЧКО

P!nk, Billy Talent, Wiz Khalifa, Rudimental, Alex Clare, Bad Religion, Tycho, бина зоз класичну и джез музику, простор за креативне виражованє и йоґу, Skybar, „Скорей як цо умрем” бина, Сиґет плажа и шицки файти кухньох, од традицийней мадярскей, прейґ балканскей, бурґерох до индийскей, тайландскей... То лєм даєдни ствари хтори мож дожиц на „Сиґет” фестивалу, хтори бул того року отримани у Будапешту од 9. по 16. авґуст. Перши упечаток кед зме там сцигли то же, як и у Новим Садзе под час „Еґзиту”, велї патра на вас боком кед маце фестивалску наруквицу. Думам на старших жительох. И же у орґанизациї фестивалу єст барз вельо особи хтори нє знаю, або нє сцу бешедовац по анґлийски. Алє факт же млади хтори нащивюю фестивал побиваю тото думанє и стереотипи же Мадяре нє сцу бешедовац нїяки други язик, окрем свойого мацеринского. Кед поровнаме наш и їх фестивал, розлики досц вельки. Перше по числу людзох и странцох (нащивителє зоз, буквално, цалого

швета), цале острово пренаменєне лєм за фестивал, и – нєт спреведаня. Под тим подрозумюєм же єдна особа на фестивал може унєсц єдзенє, до два и пол литри води, же цени розумни (пиво туньше як на „Еґзиту”), а на концу концох, на острове лєм за тот фестивалски тидзень намотировани и супермаркет. И, фестивал почина од 17 годзин, а главна гвизда дня почина нє познєйше од 22 годзин. Потим ше журку предлужує на других векших и менших бинох, алє главна подїя до пол ноци закончена. Пре обовязки у Сербиї, гражданє Сиґету зме були лєм єдну ноц – першу, прето же мой колеґа и пайташ люби P!nk. Сцел стац у першим шоре, та зме рушели скорей же бизме, док ше закончи концерт скорей як наступи, дошли до перших шорох. Алє, купак.

P!nk-ово фани три годзини пред концертом уж стали у першим шоре и чекали єй концерт. Гужва була превелька, єдна особа при нас замлєла, но, и то ше змирело кед концерт почал. Лєбо ше направело места пре танцованє, лєбо зме ше звикли и презноєли по початок концерту, хтори тирвал кратко, алє сладко.

Кед у питаню цени, искуство хторе тирва седем днї, дзе ше цалком можеце преселїц на острово и анї нє зиходзиц зоз нього (гибаль сцеце видзиц и Будапешт, уж кед сце там) нє таке драге. Седем днї фестивалу коштаю дакус вецей як 400 евра, но кед ше рушице до авантури на єден дзень, нє прейдзеце найтуньше. Карта за єден вечар кошта 75 евра. Плус драга и пице и єдзенє на фестивалу. На концу мож заключиц же „Сиґет” фестивал почитує вельо вецей смаки у музичних жанрох од „Еґзиту”, а же препровадзиц цали седем днї на тим острове окремне дожице, пре хторе вам ше вироятно будзе чежко врациц до реалносци.

ФОТО: АРСО СТОЙОВИЧ

МАК 8-9/2017

\\ 15

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

СНИ

ЗВИЧАЙНИ И НАДРЕАЛНИ

ТАДЕЙ МАЛАЦКО

НЄ КАЖДЕ ОД НАС ПАМЕТА СНИ, АЛЄ КАЖДЕ ШНЇЄ. ГОЧ ШЕ НАМ ВИДЗИ ЖЕ ШНЇЄМЕ ЦАЛУ НОЦ, МИ У СТВАРИ ШНЇЄМЕ ЛЄМ ДАСКЕЛЬО СЕКУНДИ ДО 20 МИНУТИ. СОН МОЖЕ ВИПАТРАЦ ЦАЛКОМ ЗВИЧАЙНО, А З ДРУГОГО БОКУ, МОЖЕ БУЦ ЦАЛКОМ НАДРЕАЛНИ. ТО ЗАВИШИ ОД ФАЗИ СНА У ХТОРЕЙ ЗМЕ.

Под час спаня постоя РЕМ и НРЕМ фази. Характеристичне за РЕМ фазу то же вона кратко тирва, а док тирва, шицки рецептори мозґа активни, окрем рецептора за лоґику. Як резултат того шнїєме надреални сни. У тей фази ше нашо очи нєсвидомо починаю рушац (окруцац). У НРЕМ фази шнїєме реални сни, у нєй ше одпочиваме и вона векша часц нашого спаня. Док шнїєме, можеме хасновац осети виду и слуху, а у меншей мири осети смаку, дотику и паху. Цемним людзом у сну баржей розвити осети слуху, смаку, дотику и паху, алє заш лєм нє видза. Парализа сна ше зявює под час РЕМ фази и настава кед ше мозоґ „пребудзи”, а цело остава парализоване. Єст два типи парализи сна, а розликую

16 //

МАК 8-9/2017

ше по тим чи ю дожиєме под час спаня, чи док ше пребудзиме. Кед парализу дожиєме под час спаня, нє будземе ю паметац, а за други тип характеристични шлїдуюци появи. Особа свидома того, алє ше нє може рушац, а попри тим ище и галуцинира. Галуцинациї страшни и нєприємни. Парализа тирва од даскельо секунди до даскелїх минутох, та аж и годзинох. У даяких случайох людзе под прициском, маю почежкосци зоз диханьом. Доходзи и до чувства сексуалного злоставяня. Тот случай ше частейше случує при младших особох. Процентуално, коло 25 одсто ю голєм раз дожили, а коло 5 одсто нєпреривно маю парализу сна. Фактори хтори повекшую парализу и галуцинациї вєдно то спанє на хрибце, нєпорядне спанє (дриманє, нє лєганє начас...), звекшани стрес, луцидни сни, часте конзумированє алкоголу у векших количествох у комбинациї зоз нєдостатком сна, депресия, моцни лїки... Парализа сна ше часто случує при людзох и вона нє чкодзи здравю.

МИЛИЦА КНЕЖЕВИЧ

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

РОЗГВАРКА З ТЕРЕЗУ БУДИНСКИ И МАРКОМ БУИЛОМ, УЧАШНЇКАМИ У ПРОГРАМИ RUR.IT.A.N.I.A.

НЄЗАМЕНЛЇВЕ ИСКУСТВО Школяре другей класи руского оддзелєня керестурскей Ґимназиї „Петро Кузмяк”, Тереза Будински з Керестура и Марко Буила з Коцура, того лєта участвовали у програми медзинародней мобилносци и диґиталних схопносцох младих людзох з руралних штредкох – RUR.IT.A.N.I.A. хтори облапя штири черанки школярох од 16-22 рокох. Тоти черанки ше одбули у Нємецкей, дзе була и Тереза, у Белґиї, а там бул Марко, як и два черанки у Сербиї.

– То камп полуволонтерского характеру, прето же му циль бул обрациц увагу на сучасни медиї, социялни мрежи и интернет, з тим же вон нє бул наменєни лєм за ученє, алє и же би ше допринєсло заєднїци котра жиє у тим месце дзе зме пребували – толкує Тереза.

– Камп дзе я бул мал дакус иншаку тему, о тим же як видзиме свою будучносц, цо од нєй обчекуєме и чи маме даяки страхи од нєй – додава Марко. На кампу у Нємецкей були млади зоз Греческей, Польскей, Французкей, Нємецкей и Сербиї,

ЙОВАНА НОҐАВИЦА

а на кампу у Белґиї млади з Естониї, Албаниї, Босней, Белґиї и зоз Сербиї. И Марко и Тереза презадовольни и нє могли скриц красни упечатки котри тот проєкт охабел на нїх.

– Упознал сом барз велїх младих, здобул сом єдно нове искуство, тиж так сом усовершел анґлийски язик и обишол велї вароши у Белґиї. Мушим повесц же орґанизация була барз добра – гвари Марко.

– Гоч сом там була наймладша, нє бул проблем уклопиц ше до дружтва. Попри тим, часто зме мали ґрупи за дискусию и роботу, а то ми одвитовало прето же сом на таки способ могла вежбац бешедовац по анґлийски – додава Тереза. Вона гвари же би у тим кампу нїч нє меняла, док Марко визначує же би пременєл лєм єдну ствар...

– У сущносци, шицко було барз добре, алє ше ми нє барз пачело же зме себе мушели сами вариц, а ридко хто од нас знал, та єдзенє и нє вше було таке смачне – гвари Марко през шмих.

– На початку сом ше єдино нєсподзивала же шпиме у шатрох, алє потим сом похопела же то було

єдно наисце прекрасне искуство, так же и попри тим, стоїм за тим цо сом гварела – наглашує вона и додава же там научела єдну важну ствар, а то же язик найменши проблем же би дахто пошол до иножемства. Понеже вона по анґлийски нє бешедує чечно, вше ше нашол дахто хто єй помогнул и хто мал з ню сцерпеня.

– Найбаржей ше ми пачела атмосфера хтора там була, людзе и екскурзиї по рижних варошох Белґиї – гвари Марко, док на Терезу найвекши упечаток охабели людзе котри були у тим валалє, бо, як вона гвари, гоч их єст лєм 300, вони ше тримаю як єдна велька фамелия. И Тереза и Марко би любели и планую ше ознова уключиц до даякого подобного проєкту.

МАК 8-9/2017

\\ 17

ИНТЕРВЮ ЗОЗ ИВАНУ ВИСЛАВСКИ З ПАНЧЕВА, ХТОРА ТРЕНИРА ШТРЕЛЯЦТВО

СОНЯ ВИСЛАВСКИ

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

ЗАЗНАЧЕЛА ЗНАЧНИ УСПИХИ

ЗА КРАТКИ ЧАС ОБЛЄЧИВО И ОПРЕМА. ПУШКА И МУНИЦИЯ. СТАВ. МЕТА. СЦЕРПЕЗЛЇВОСЦ И КОНЦЕНТРАЦИЯ. ШИЦКО ТОТО, А МОЖЕБУЦ И ВЕЦЕЙ, ПОТРЕБНЕ ЗА СПОРТ КОТРИ ТРЕНИРА ИВАНА ВИСЛАВСКИ З ПАНЧЕВА, ШКОЛЯРКА ДРУГЕЙ КЛАСИ СТРЕДНЄЙ ЕКОНОМСКО-ТАРҐОВИНСКЕЙ ШКОЛИ ,,ПАЯ МАРҐАНОВИЧ” У ПАНЧЕВЕ. ГОЧ ШТРЕЛЯЦТВО ЗВИЧАЙНО ПРИПИСУЄМЕ ХЛОПСКОМУ РОДУ, НАШЕЙ СОБЕШЕДНЇЦИ, ИВАНИ, ВОНО СОСТОЙНА ЧАСЦ ЖИВОТА УЖ ПЕЙЦ РОКИ. Ище кед мала 11 роки, розвила любов ґу тому спорту, алє и упартосц и витирвалосц же би з дня на дзень у тим спорту була вше лєпша. О тей любови и успишних резултатох котри Ивана зазначела на рижних змаганьох, шведоча вельо медалї и дипломи котри прикрашую єй мур и даваю єй мотивацию за нови змаганя. Тренираш єден, мож повесц, и нє таки звичайни спорт за жени. Як ши ше зантересовала за штреляцтво? Ивана Виславски: Гей, гоч то нє нательо женски спорт, досц єст дзивчата цо го тренираю. Єдноставно, чула сом за тот спорт, зацикавел ме и сцела сом ше у нїм опробовац. То ми уж пияти рок як тренирам и затераз сом задовольна як ми идзе.

18 //

МАК 8-9/2017

Як други реаґую на тото же тренираш штреляцтво? ИВ: Другим, углавним, чудно же тренирам праве тот спорт, алє познєйше их интересує як то шицко випатра и функционує. Як часто маш тренинґи и як вони випатраю? ИВ: Тренинґи мам два раз, три раз у тижню и углавним кажди исти. Досц ше роби на сцерпеню и концентрациї, як и самим штреляню. Кажди спорт глєда одреканє и пошвеценосц кед жадаме буц у нїм добри. Чи то так и у штреляцтве? ИВ: Праве так. З оглядом на тото же змаганя каждого викенду, а и тренинґи можу буц досц напарти, тот спорт вшелїяк подрозумює досц одреканя. Кадзи ши була на змаганьох? Можеш видвоїц за це найзначнєйши успихи? ИВ: Потераз сом досц путовала, углавним по Сербиї, а першираз сом була на Медзинародним турниру у Нїтри у Словацкей, цо було єдно нове и красне искуство. Кед слово о посцигнутих успихох, найзначнєйша ми стриберна медаля на Лиґи Войводини, златна на Першенству Войводини и злато на Державним першенству зоз малокалибарску пушку у катеґориї пиониркох. Достала сом и припознанє за найуспишнєйшу пионирку Войводини у прешлей сезони. Було ище медалї, алє ми тоти найзначнєйши.

Ти перша у Сербиї у троставу з малокалибарску пушку. Кельо за це особнє знача шицки тоти успихи? ИВ: Шицки тоти успихи ми наисце вельо знача и даваю ми мотивацию за нови змаганя. Алє вшелїяк мушим додац, же попри шицких тих змаганьох и успихох, наисце ми барз значи потримовка родичох, фамелиї, як и товаришох. Маш дакого на кого ше упатраш? ИВ: Могла бим повесц же Ивана Максимович особа на котру ше упатрам. Анї сама нє знам прецо, алє якошик, ю любим патриц на змаганьох. Яке чувство кед штреляш зоз пушку? Мож то вообще описац? ИВ: Нє знам як бим то описала. Якошик, мнє то виполнює, алє кажде ма иншаке чувство. Яки твойо цилї за далєй? ИВ: Пробуєм посцигнуц цо лєпши резултати, понеже од тей сезони штрелям за старши катеґориї. Цо биш поручела другим котри тиж так зацикавени за тот спорт? ИВ: Вшелїяк бим им поручела же би ше, кед су зацикавени, обовязно голєм опробовали у тим спорту, прето же вон наисце добри и нє буду бановац.

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

ИНТЕРВЮ З ҐОЛМАНОМ НИКОЛОМ РЕГАКОМ ЗОЗ НЄМЕЦКЕЙ

ВЕЛЬКА ОДВИЧАТЕЛЬНОСЦ

ЕМИЛИЯН НЯРАДИ

СТАЦ НА ҐОЛУ НИКОЛА РЕГАК, ДАКЕДИШНЇ КЕРЕСТУРЕЦ, ХТОРИ ТЕРАЗ ЖИЄ У НЄМЕЦКЕЙ, ОСВОЄЛ ЛИҐУ ЗОЗ СВОЮ ЕКИПУ У

ХТОРИ ЗА ЦЕ НАЙЛЄПШИ ТИМ У ФОДБАЛУ? НР: Наймилши тим ми „Баєрн” зоз Минхену.

НЄМЕЦКЕЙ, А ТОГО ЛЄТА

ХТО ЦИ ИДОЛ?

БУЛ ПРЕГЛАШЕНИ ЗА

НР: Идол ми Ноєр з „Баєрну”.

НАЙЛЄПШОГО ҐОЛМАНА НА

ЧЕЖКО ВОЙСЦ ДО ЕКИПИ У НЄМЕЦКЕЙ?

ТУРНИРУ У ДЮРДЬОВЕ И УЧАСТВОВАЛ НА НОЦНИМ ТУРНИРУ У РУСКИМ КЕРЕСТУРЕ. КЕД ПРЕЗ ЛЄТО ПРЕБУВАЛ У ВАЛАЛЄ, ВИХАСНОВАЛИ ЗМЕ НАГОДУ

НР: Досц чежко, прето же вельки клуби глєдаю вельки потенциял у бавячох и сцу видзиц намаганє на терену. А ТРЕНИНҐИ НАПАРТИ?

ЙОГО АНҐАЖОВАНЮ У

НР: Барз су напарти. Треба ше барз трудзиц же би тренер видзел напредованє!

ФОДБАЛУ.

ЦО ОБЧЕКУЄШ З ЕКИПУ?

ЯК ШИ ПОЛЮБЕЛ ТОТ СПОРТ?

НР: Тераз зме пошли за лиґу висше. Обчекованє же бизме заш лєм освоєли лиґу.

ПОБЕШЕДОВАЦ З НЇМ О

Никола Регак: Полюбел сом фодбал дзекуюци бачикови, хтори ище вше фодбалер, и сцел сом буц як и вон. Тиж так, цала моя фамелия ше занїма зоз спортом, та по такей драги и я рушел. ЯКИ БУЛИ ТВОЙО ПЕРШИ КРОЧАЇ У ФОДБАЛУ? НР: Започал сом их у Керестуре. Ту сом дзевец роки бранєл за „Русин”, вец сом у Словениї рок бавел за НК „Жрече”, и тераз сом перши ґолман у екипи JFV „Alsbach – Auerbach” у Нємецкей, дзе тераз жиєме.

змаганю зме як тим, екипа. Нє маме тото же ґолман погришел, лєбо одбрана, ми сами себе гуториме – можеме победзиц! ЦО ЦИ ЦИЛЬ У ФОДБАЛУ? НР: Мой циль стартна постава „Баєрну” и погар Бундеслиґи и Лиґи шампионох. МАШ ДАЯКИ ГОБИ? НР: Любим бавиц кошарку, тенис, пинґ-понґ, алє то шицко рекреативно. ЯКА ТВОЯ ПОРУКА МЛАДИМ СПОРТИСТОМ? НР: Же нє треба одуставац кед єст лєм єден одсто шанси и пробовац то вицагнуц до конца!

БУЛ ШИ ҐОЛМАН, А БУЛ ШИ И БАВЯЧ. ЦО ЛЄГЧЕЙШЕ? НР: Я єдноставно уживам у фодбалу. Нє важне ми на хторей позициї бавим. ЯКИ ПРЕДНОСЦИ ҐОЛМАНА? НР: Над ґолманом лєгко направиц фаул и тото же ґолман може хасновац руки. ЧИ ВЕЛЬКА ОДВИЧАТЕЛЬНОСЦ СТАЦ НА ҐОЛУ? НР: Векшином гей, алє на МАК 8-9/2017

\\ 19

УПОЗНАЙ СЕБЕ

ТЕСТ

ВОЛЇШ БУЦ ТИМСКИ БАВЯЧ, ЧИ ИНДИВИДУАЛЄЦ? ЯК ЛЄПШЕ ФУНКЦИОНУЄЦЕ, У ТИМУ, ЧИ ИНДИВИДУАЛНО? КЕД ВАС ТОТА ТЕМА ЗАЦИКАВЕЛА, ПРОБУЙЦЕ ШЕ ДАКУС ЗАБАВИЦ РИШУЮЦИ ТЕСТ ХТОРИ ВАС, МОЖЕБУЦ, НАЖЕНЄ НА РОЗДУМОВАНЄ О ТИМ ЧИ ВОЛЇЦЕ РОБИЦ У ҐРУПИ, ЧИ САМИ, И ПРЕЦО ТО ЗА ВАС ДОБРЕ.

20 //

МАК 8-9/2017

МАРИЄТА БУИЛА, МАСТЕР ПСИХОЛОҐ

1. КАЖДА ОСОБА ЗОЗ КОТРУ РОБИМЕ МОЖЕ ДОПРИНЄСЦ УСПИХУ, ГОЧ И МИНИМАЛНО. Гей Нє 2. РОЗЛИЧНОСЦ ТО БОГАТСТВО. Гей Нє 3. НЄ МОЖУ ШИЦКИ РОБИЦ ЗОЗ ИСТИМ КАПАЦИТЕТОМ И ТО ЦАЛКОМ У ШОРЕ И МОЖЕМ ТО ПРИЛАПИЦ. Гей Нє 4. ЦАЛКОМ У ШОРЕ КЕД УСПИХ ПРОДУКТ СОТРУДНЇЦТВА ВЕЦЕЙ ЛЮДЗОХ. Гей Нє 5. ДОБРА КОМУНИКАЦИЯ ЗОЗ ЛЮДЗМИ БАРЗ ВАЖНА ЗА РИШОВАНЄ ЗАДАТКОХ. Гей Нє

6. ЗНАХОДЗИМ ШЕ У КОМУНИКАЦИЇ ЗОЗ ДРУГИМА (ЗНАМ ПОВЕСЦ СВОЙО ДУМАНЄ, РИШИЦ КОНФЛИКТ НА АДЕКВАТНИ СПОСОБ). Гей Нє 7. ЛЄПШЕ КЕД ШЕ ОДВИЧАТЕЛЬНОСЦ ПОДЗЕЛЇ, ЯК КЕД ЗМЕ САМИ ОДВИЧАТЕЛЬНИ ЗА НЄУСПИХ. Гей Нє 8. ЛЄГКО ШЕ ПРИЛАГОДЗУЄМ РОЗЛИЧНИМ СИТУАЦИЙОМ И ДРУГИМ ЛЮДЗОМ. Гей Нє 9. ДОБРЕ ШЕ ЧУВСТВУЄМ КЕД СОМ ЧЛЕН ДАЯКЕЙ ҐРУПИ, АБО ТИМУ. Гей Нє

УПОЗНАЙ СЕБЕ

Кед вам вецей одвити „гей”, у одношеню на „нє”, ви особа хтора тимски бавяч и хтора люби тот способ роботи. Тим то ґрупа людзох котра ма заєднїцки циль и у котрим ше задатки розподзелюю спрам способносци поєдинцох. Позитивни бок такого способу роботи то посцигованє векшого успиху менєй способних людзох, дзелєнє обовязкох и одвичательносци, пошвидшованє посцигованя цильох. Тимска робота популарна як у швеце роботи, так и у образованю, и млади ше вчас упознаваю зоз таким способом образованя и глєдаю свою улогу у функционованю тима. Же бисце були член тима, нєобходно же бисце були флексибилни, отворени за сотруднїцтво, же бисце одвичательно робели свою часц роботи од котрей завиши успих цалого тиму. Кед сце индивидуалєц, ви особа котра люби робиц сама. Як и кажди способ роботи, и тот ма позитивни и неґативни бок. Ви особа хтора найлєпше функционує сама, котра нє завиши од роботи других, сами сце одвичательни за свойо поступки. Менєй сце флексибилни и порихтани за сотруднїцтво. Мушим надпомнуц же анї єден од тих способох нє цалком добри, або подли. Кажди ма и позитивни и неґативни бок. Найлєпше би було кед би кажде з нас могол буц и єдно и друге, бо живот пред нас поставя задатки котри од нас вимагаю рижни способи їх ришованя. Кед сце ше дакус забавели одвитуюци на тоти питаня, а источасно вас зацикавело дакус вецей спознац себе, поволуєм вас же бисце то и зробели. Розвивайце свойо способносци и превежнїце одвичательносц за свой успих у тиму, або индивидуално. МАК 8-9/2017

\\ 21

З МАК-ОВЕЙ АРХИВИ

22 //

МАК 8-9/2017

(КУЛТУРНО-ПОЛИТИЧНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ | СЕПТ-ОКТ 2006 | 15. И 16. БОК)

З МАК-ОВЕЙ АРХИВИ

МАК 8-9/2017

\\ 23

ДРАГА ПО ЗДРАВЄ

БЛОҐ У МАК-У (DRAHAPOZDRAVJE.WEEBLY.COM) АЛЕКСАНДРА ДУДАШ

ВЕЖБАНЄ ДОМА З Обще познате же єден од важних факторох за здравє орґанизма то и порядна физична активносц. Вона може буц у розличних формох, анаеробна, аеробна, у терховнї, на отвореним, у сали за вежбанє, дома... У литератури хтора промовує здравє през занїманє зоз спортом звичайно ше гутори же нам физична активносц оможлївює: пошвидшованє метаболизма, та так и швидше худнуце (кед ше ма звишок тїлесней чежини), же зменшує уровень стреса – понеже зме после вежбаня опущенши и розтерхованши, паралелно зоз тим ше звекшує уровень енерґиї, бо зоз здобуваньом кондициї кажда шлїдуюца активносц, або вежбанє будзе лєгчейше, капацитет плюцох ше звекшує, окреме кед ше робя аеробни вежби, змоцнює ше шерцо, лєпше ше шпи, порушує ше диґестивни тракт, пошвидшує ше циркулацию и зменшує кревов прицисок, зменшує ше ризик од цукровей хороти. Зоз визуалного боку, порядна физична активносц доприноши

24 //

МАК 8-9/2017

тому же би цело постало зацагнутше, мускули формованши, та так и триманє постало правилнєйше. Медзитим, часта вигварка на хтору ше наиходзи, на першим месце, то нєдостаток часу, а шлїдуюца то же места за вежбанє баржей за младих. Понеже ми зоз особного искуства познати обидва „боки медалї” т. є. знам и як то кед ше ма часу за вежбанє, а знам и як то кед ше часу наисце нє ма, мойо огляднуце одноши ше, у першим шоре, на ришенє праве того проблема, а вецка и на нєдостаток мотивациї рушац ше, лєм зато же треба висц зоз обисца и буц дзешка дзе ше ма чувство же ше нє припада. Под упечатком даякей файти общого информованя и я думала же кажда особа, же би отримала свойо здравє, треба же би вежбала голєм годзину дньово, спрам своїх можївосцох и кондициї. Шейдзешат минути можебуц анї нє звучи так вельо кед ше спатри цалу слику позитивних пошлїдкох, медзитим, тото цо ше нє раз вихаби то же на место т. є. дестинацию вежбаня треба пойсц, порихтац ше – вжац опрему, шмати за преблєканє, ручнїк, фляшку з воду и подобне, а вец ше отамаль треба и врациц. Дакому шицко вєдно треба годзина и пол, а хто бива далєй, та треба же би и допутовал, або

ше длужей збера, треба и два годзини, або и кус вецей. Кед сом мала часу за цали тот процес пририхтованя, и три и пол годзини ми нє було чежко видвоїц за вежбанє, а вецка сом у єдней хвильки то вецей нє жадала робиц, та сом одлучела пробовац вежбац и отримовац кондицию на радикално иншаки способ. Вежбанє сом „преселєла” зоз терховнї до дньовей хижи, а час зоз три и пол годзини сом скрацела на максимално пол годзини. Понеже сом почала робиц тренинґи високого интензитету, по интервалох, такволани HIIT, нє було анї виводлїве же бим вежбала длужей як 15, або 20 минути, а по першираз сом була примушена хасновац свойо цело и свою основну чежину за робенє шицких вежбох хтори ми требали дац и резултати у смислу напредованя. На самим початку ми пременка зоз вежбаня у терховнї на вежбанє дома нє „спадла” лєгко, бул потребни єден период же бим ше звикла на подполну

пременку. Понеже и нєшка вежбам дома, зоз минималну опрему, зоз свойого

ДРАГА ПО ЗДРАВЄ

минималну ОПРЕМУ искуства можем повесц цо за мнє предносци, а цо нєдостатки такого вежбаня.

Нєдостатки 1. Нєдостаток реквизитох 2. Нєдостаток креативносци цо вежбац и як вежбац 3. Нєт хто указац вежби

Предносци 1. Нєт потреби окреме ше рихтац и паковац ствари 2. Тренинґ мож поробиц кеди ґод ше ма часу 3. Нє стрета ше особи хтори нам нє одвитую, а хтори маме обичай стретац на тренинґу 4. Нєт потреби куповац окреме облєчиво за вежбанє 5. Шпорує ше час на одход и приходзенє 6. Нє чека ше у шоре за реквизит 7. Температуру у просториї ше лєгко виконтролує 8. Мож вежбац и у дворе (хто го ма) 9. Мож вежбац без даякого трошку 10. Мож вежбац зоз музику по своїм смаку 11. Нїхто нє запатра и нє завадза

4. Нєдостаток дружтва, а зоз тим и мотивациї 5. Дакеди треба поцагнуц, або склонїц мебель 6. Кед ше жада мац даяки реквизит, кулї, або аж и даяку машину, муши ше видвоїц за тото пенєж Як тоти нєдостатки претвориц до предносцох Понеже шицки наведзени нєдостатки на даяки способ повязани, найлєгчейши способ же би ше их заобишло то кед ше дома ма интернет, понеже на интернету єст нательо широки дияпазон видеох зоз розличнима файтами тренинґох, же сиґурно можем повесц же буквално кажде може пренайсц дацо за себе. Єст числени тексти о найпопуларнєйших вебсайтох и тренерох хтори маю безплатни тренинґи, хтори робя велї людзе ширцом швета. Видеа тренинґох часто конциповани так же тренер перше потолкує як ше одредзену вежбу роби, та тот хто вежба може пробовац поробиц, и аж вец почнє вежбац, кед видзи же звладал рухи. А, видео вше мож врациц и послухац ище раз. Теди кед ше вежба зоз видеом, нє вежба ше сам, бо на екрану, або у позадини „вше єст дакого”. У зависносци од того яку вельку просторию дахто ма, так ма, або нє ма потребу премесцац мебель, алє кед дакому вигварка же нє будзе вежбац, бо треба премесциц карсцель, або фотелю, вец проблем найчастейше нє у нєдостатку простору. Правда же кулї, ґиря, штранджок, або подлога за вежбанє коштаю, медзитим, мож то спатриц и з того боку же тото занавше остава нашо и кед ше раз купи квалитетни реквизит, нєт потреби куповац ознова. Окреме кед опрема желєзна. МАК 8-9/2017

\\ 25

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

ПРОЗА КРИСТИЯН СОПКА

дзень, цени полу менши. Як то людзе любя влєце, шицки шедза вонка, опрез локалу. Ела, нєзнаюци тото, шмело и зоз надїю вошла до тей улїчки.

– Нє оглядай ше. Нє пать на нїх. Главу долу, нїжей. Вони патра на це, шмею ше – гуторела себе Ела. – Указую на це зоз пальцом. Нє пать на нїх. У тей хвильки авто прешол по улїчки и барз гласно гурчал. Шицки пешаки ше обрацали за нїм, та и Ела. Нє прето же сцела, алє так, инстинктивно. Тото огляданє тирвало хвильку, цалком досц же би попри авта видзела и даскельо твари случайних преходнїкох.

– Патра на мнє, їх погляд указує зоз пальцом на мнє, то ище горше. Прецо нє указую зоз пальцом на мнє, менєй би болєло?! – предлужела вона у своїх думкох. – Угел, ту угел, ту скруцим. Там мала улїчка, нєт людзох. За тим углом, правда, мала улїчка, алє праве нєшка отворени локал, кафич. Понеже перши

26 //

МАК 8-9/2017

– НЄЄЄ!!! Цо то?! Одкаль ту тельо людзох? – Елово думки поставяли питаня сами себе. Помали крачала коло краю же би була цо далєй од тих осудзовацих очох, хтори у Еловей глави випатрали як гладни очи вовкох.

– Далєй, далєй, крачай, лєм крачай – нєпреривно себе повторйовала. Уж нє знала чи то лєм єй думки, чи гутори наглас, чи єй дахто з боку гутори. Каменьча на жеми хтори попод ню преходзели були дакеди ясни, дакеди мутни.

– Ище дакус и там сом. И вец, вец.... Вец цо? – ту єй думки ставаю. Празне. – Там шедза страшни людзе хтори знаю цо сом зробела. Тоти, тоти ту, коло мнє, нє знаю, а випатраю як судийове страшного суду. Цо же гевти буду. Таки думки ю приведли до критичней точки дзе ше у каждей хвильки могла розйойчац. Моцно зарила зуби верхнєй видлїци до дольнєй ґамби. Очи єй постали барз блїщаци, слизи ше питаю вонка. У глави нукашнї прицисок тлуче уха у ритму шерца.

– Ту сом. Видзим го уж, ту є,

то тот будинок – драма у глави ше предлужує. – Нєт их вельо, добре. Цо то там нука? Озда нє?! Виходза вонка. Векше число студентох виходзи вонка зоз факултету. Шмею ше, дискутую о преподаваню, алє нїхто нє обраца увагу на дзивку зоз спущену главу. Ела од шицких своїх думкох нє чула анї слово цо гуторели.

– То о мнє бешедую, сиґурно. Мали годзину, та им професор гуторел. Уж шицки професоре знаю – була сиґурна до того Ела. Вошла на дзвери дзе було ище даскельо особи хтори, по Еловим думаню, лєм ю чекаю. Вишла по ґарадичох горе. Нашла канцеларию. Удихла глїбоко, кельо ґод могла до плюцох набрац. Задуркала на дзвери. Вошла кед чула глас за хтори нє була сиґурна чи приходзи споза дзверох, чи зоз єй глави.

– Цо ми ту маме? – саркастично ше питал професор у штредку. Професор хтори шедзел помедзи професором и професорку бул Елов предметни

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

формулох. Даєдни барз длугоки и, и... Алє задаток я робела, шицко, сама – пробовала обяшнїц.

– ГАГАГАГА – шмеяли ше професоре.

наставнїк. По справованю, очиглядно, бул там авторитет.

– Ти значи тота цо спреведа?

– професорка ше пита зоз подшмихом. – Думала ши же од нас скриєш нєдопущени средства? Таблїчка зоз формулами. Професорка дзвигла папер и указала шицким присутним. Професоре ше зашмеяли и боком попатрели на Елу.

– И то шицки трицец осем формули – озвал ше професор з конца.

– Прецо ци то требало? – професор у штредку ше питал баржей зоз звикнуца як зоз интересованя.

– Нє знам – Ела ище вше зоз спущену главу цихо одвитує.

– Знала ши же ше нє шме. Ми це пробуєме научиц, а ти нам так – предлужел професор. – То безобразно. Цо ши думала?

– Га, я... Я лєм сцела мац же бим ше здогадла даєдних

– Нє идзе то так. Ти нас сцела спреведнуц. То бул колоквиюм, нєт повторйованя. Нарок будзеш слухац ознова, та увидзиш – пресудзел професор у штредку, гевти двойо ше зложели. Ситуация ясна, Ела спреведала. Виновата є. Ела ше дакус змирела. Вишла вонка. Знала же так будзе, так ше вше ришує таку ситуацию. Єй думки були на єй роботи. На тим же менаджерка будзе нагнївана, як и звичайно, и же останє длужей робиц, бо єст вельо роботи. О даскельо днї будзе колоквиюм зоз другого предмета, нє годна учиц. Штудирала яки опциї ма. Задумана, яка була, нє збачела колеґу, хтори вошол ґу тим професором накадзи вона вишла и завар дзвери за собу. Тот студент зоз ошмихом и лєгко вошол до просториї. Поздравкал и гварел основни податки о себе и о фирми свойого оца.

єдним колоквиюму. Прецо же ши пришол? – питал ше професор хтори шедзел у штредку и о чиїм предмету ше бешедовало.

– Знам, алє розумце ме, я вельо помагам оцови и мам обовязки и таке – зоз шмихом виповед. Його погляд випитовал професорох чи розумя цо наисце сцел повесц. – Ниа, ту, оцец вам послал єдну коверту – винял коверту и дал ю професорови.

– А будзе и за вас два менши – винял ище два коверти хтори були по випатрунку цалком исти як и тота перша и дал их професорови и професорки з боку.

Даскельо хвильки цихосц.

– И цо тераз? – питал ше професор цо перши достал коверту.

– Я пришол побешедовац о вашим предмету, пан професор...

– гварел тот цо вошол.

– Нїч. Видзиме ше на уписованю оценох. Довидзеня – без понагляня и зоз благим ошмихом вишол през дзвери будуци инженєр.

– Добре, алє ти нє бул анї на єдним преподаваню, анї на

– Порадзене – задовольно гварел професор. МАК 8-9/2017

\\ 27

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Ясмина Няради зоз Коцура свою любов ґу фотоґрафиї здобула ище у стреднєй школи у Зомборе. Тераз є на другим року студийох медицини у Новим Садзе, хтори кущичко буду на паузи, пре роботу фармацеутского технїчара хтору достала у Вербаше. Як гвари, фотоґрафованє єй лєм гоби и дума же так и останє, прето же за професийну роботу нєобходна и професийна опрема. Найволї фотоґрафовац природу, а окреме квице. Воно єй на першим месце, то ю, гвари, умирює. Дакеди и вецей як годзину фотоґрафує товаришку за Фейсбук, прето же є барз виберна , алє єй то нє проблем. Посилала слики на МАК-ов конкурс и раз єй фотоґрафия була обявена на муровим календаре.

28 //

МАК 8-9/2017

УМЕТНОСЦ ЯК ГОБИ