MAK 4/2019

Фото: Андрей Пап

Мултимедиялни часопис за младих / число 4 / април 2019 / цена: 100 динари

ЗМИСТ

ОДТЕРАЗ У ВЛАСНИМ ПРОСТОРЕ

У ФОКУСУ 03 М. Буила: Интервю К. Кулич 04 М. Джуджар: „Pact Ruthenorum” у власним просторе 06 М. Джуджар: Роботне цело за младеж МАК-ОВ КОЛАЖ 08 Конкурс Роботного цела за младеж УПЕЧАТКИ

МОЖЛЇВОСЦ ЗАРОБКУ И БЕЗ СТАЄМНЕЙ РОБОТИ

ТАК И НЇЯК ИНШАК 11 А. Римар Симунович: Датив

Малочислени особи медзи нами хтори ше можу похвалїц зоз сиґурну, плацену и добру роботу. З оглядом же шицки жадаме кажди дзень одходзиц на роботу и добре зарабяц, праве ту можеме препознац єдну стару добру Айнштайнову фору, даскельо роки назадок на аукциї предани паперик у вредносци од 1,6 милиони долари на хторим Айнштайн записал тайну як буц щешлїви у живоце. А цо медзи иншим писало на паперу? „Money can’t buy happiness”.

КУЦИК СОВИТОХ 12 М. Мали: Розгварка Є. Дудаш ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ 14 Д. Болдиш: Фриленсинґ СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ 16 Л. Вереш: Фолклор як спорт або рекреация УПОЗНАЙ СЕБЕ 18 Я. Хома: Тест зоз ґеоґрафиї

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

АЛТ ШОУ У МАК-У

МЕСТО ФОДБАЛУ И КОШАРКИ, ВОНИ ТАНЦУЮ

20 Л. Костелник: Рубрика – Цо думаце о...

Велї думаю же лєгко танцовац у фолклору „Цо ту єст чежкe? Лєм скакаш по бини, алє то нє вше так. У танцу шицки мускули активни, розвива ше моторику и центер за ровновагу. Фолклор одлични фундамент за трениранє других спортох. Тиж так, музика виволує приємни чувства и теди ше вилучую хормони щесца, ендорфин и серотонин.

КИНОТЕКА 22 К. Малацко: Нетфликс ВЛАСНИ ПЕЧАЦ 23 К. Гайдук: „По церню ґу гвиздом” 24 Стрипи: И. Планчак, С. Планчак и М. Надь

www.ruskeslovo.com → рубрика МАК Facebook: MAK MAGAZINE Instagram: mak.magazine mak.magazine@gmail.com Число 4 април 2019 Директор: др Борис Варґа

Концом марца у Руским Керестуре була отримана перша журка под назву „Guilty pleasure” котру орґанизовало Здруженє младих „Pact Ruthenorum”, на одушевиє младих ознова после велїх рокох, а по першираз у новшим чаше, у власним просторе у Младежским доме.

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

10 А. Русковски: О значеню фарбох

МАК Мултимедиялни часопис за младих

04 14 16

У ФОКУСУ

Oдвичательна редакторка: Марина Джуджар

Видава НВУ „Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад

Дизайн и компютерски обробок: Златко Емейди

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад

Язична редакторка: Ясмина Дюранїн На насловним боку: „На месту вольно” Автор фотоґрафиї: Андрей Пап

Друкує „Sajnos d.o.o.” Нови Сад CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

―2― МАК 4/2019

008+32(=161.2) (497.113) MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Марина Джуджар. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

У ФОКУСУ

АКТИВНА У „ЖАТВИ”, УСПИШНА У ШКОЛИ

Катарина Кулич, амбицийна школярка осмей класи ОШ „Братство єдинство” зоз Коцура, успишна у велїх обласцох. Єй одлични успих провадзи и участвованє на рижних змаганьох и на конкурсох дзе забера високи пласмани, тренира одбойку, а єдна є з активнєйших членох Културно уметнїцкого дружтва „Жатва” и то у вецей секцийох, а попри шицким вше найдзе шлєбодного часу, за найблїзших, та и за тоту розгварку. На хтори секциї шицко ходзиш? Катарина Кулич: Ходзим на шпиванє, фолклор, а догваряме ше и коло отримованя ритмики за старших. Як ши ше одлучела ходзиц праве на тоти секциї?

КК: Понеже барз любим шпивац и одмалючка сом шпивала вше кед ше ми указала нагода, та сом пожадала буц член шпивацкей секциї же бим научела цо вецей нашо писнї и указала свой талант. Коло фолклору сом ше длуго ”ламала” чи рушиц чи нє, и конєчно 2017. року сом ше одлучела опробовац, а досц швидко сом звладала шицки крочаї. Попри фолклору любим и ритмику, бо ту мож указац свой стил танцованя и виражиц ище даскельо окремни таланти.

Марко Буила Розгварка зоз Катарину Кулич, школярку осмей класи ОШ „Братство єдинство” з Коцура

Кельо роки ши уж у „Жатви”? КК: Того року то будзе шейсц роки, а плануєм остац покля ме животна драга нє одведзе далєко отадз. Путовала ши даґдзе зоз КУД-ом, кеди и дзе? КК: Звонка гранїцох нашей держави сом путовала лєм раз, до України. Там ме одушевела природа и людзе, алє сом мала нагоду путовац и по наших местох дзе зме участвовали на фестивалох, як и ище до даскелїх местох у нашей держави. Як посцигуєш шицко тото попри школи? КК: З оглядом же сом осма класа, правда же мам вельо обовязки коло закончуюцих испитох и упису до стреднєй школи, алє вше ше добре орґанизуєм и направим часу и за секциї и за инше цо любим робиц. Чи ше мушиш одрекнуц дачого попри телїх обовязкох? КК: Нє одрекла сом ше нїчого цо любим, коло мнє товарише и товаришки котри ме потримую и помагаю ми шицко посцигнуц. Попри тим же ше научи танцовац и шпивац, цо мож ище научиц у КУД-у? КК: Ту нагода же бизме научели вельо того о наших обичайох, ―3― МАК 4/2019

култури и историї нашого народу, та и як ше прикладно справовац. Думаш же би ше млади требали баржей уключовац до активносцох КУД-ох? КК: Абсолутно же гей, бо страциц нє можу нїч, алє достац и научиц вельо того. Попри тих секцийох, маш и даяки гобиї? КК: Гей, тренирам одбойку и рисуєм. Тераз ши осма класа, хтору стредню школу планує уписац? КК: Любела бим уписац ґимназию „Жарко Зренянин” у Вербаше, дружтвени напрям. Яки же маш плани за надалєй? КК: После законченей ґимназиї уписац факултет, лєм сом ещи нє одлучела хтори, алє дзешка у себе знам же бим любела студирац язики и єдного дня пойсц до иножемства.

У ФОКУСУ

Марина Джуджар Плани Здруженя младих „Pact Ruthenorum”

ОДТЕРАЗ У ВЛАСНИМ ПРОСТОРЕ Концом марца у Руским Керестуре була отримана перша журка под назву „Guilty pleasure” котру орґанизовало Здруженє младих „Pact Ruthenorum”, на одушевиє младих ознова после велїх рокох, а по першираз у новшим чаше, у власним просторе у Младежским доме.

Журка „Guilty pleasure” була наисце нащивена, преважно були млади, алє мож повесц и други ґенерациї. И музика була рижних жанрох, так же були задоволєни велї смаки. Надалєй о упечаткох зоз журки, спред орґанизаторе нам пове предсидателька Здруженя младих „Pact Ruthenorum” Ясна Медєши.

– Пакт цалком задовольни як прешла журка, було полне и чули зме велї похвали уж на самей журки. Розумиме же то нє универзална журка и же музика можебуц нє була каждому по смаку, алє ше ми видзи же ошвиженє добре пришло младим – гварела вона.

Младежски дом и ноши таку назву понеже роками припадал праве младежи, там ше отримовали рижни проби, секциї и велї збуваня котри орґанизовала младеж. Познєйше у кризним периодзе тот простор остал релативно занєдзбани, було го чежко финансийно отримац. Потим го на себе превжала Општина котра го и видавала приватней дискотеки котра тиж роками робела, медзитим остатнї даскельо роки и дискотека свойо дзвери госцом тверала лєм даскельо раз до рока, цо дефинитивно нє досц за младеж. Так настал проблем же дзе будзе нєшкайша младеж, дзе ше позберац, а добрей дзеки спред Здруженя младих вше єст. Треба надпомнуц же з тим питаньом ше занїмало ище предходне руководство Здруженя, алє нажаль без конкретних резултатох и одвитох з боку власнїка обєкту, односно Општини. На яки способ ше им удало обезпечиц тот простор ―4― МАК 4/2019

и цо то значи за Пактовцох, односно за младеж у Руским Керестуре, дознаваме надалєй.

– На Конкурсу котри бул розписани концом прешлого року Здруженє достало по першираз свойо власни просториї у Младежским доме, односно єдну часц котру Општина видавала. То простор од уходних дзверох по шанк и шицко цо ше находзи на поверху понад нїм. Вельку салу Младежского дома и надалєй будзе давац до закупу Општина Кула, найвироятнєйше же там будзе и далєй дискотека, алє понеже зоз власнїком дискотеки маме коректни однос и догварку, ми за нашо збуваня можеме хасновац цали простор, и обратно. Нормално змисти котри будземе орґанизовац нє буду у истих терминох, и наздавам ше же будземе сотрудзовац – гварела Ясна. Надалєй Младежски дом буду хасновац у сотруднїцтве зоз власнїком дискотеки „Амадеус” котра будзе дїловац

У ФОКУСУ

у истим просторе, а цо так повесц и олєгчуюце понеже Здруженє младих нєпрофитна орґанизация и вшелїяк же самостойно би чежко подмирйовали порядни трошки. Здруженє „Pact Ruthenorum” ше финансує лєм зоз проєктох, цо значи же нє розполага з нїякима сиґурнима средствами и директно завиши од конкурсох, а як дознаваме того року ище вше нє розписани анї єден на котри би могло конкуровац. Потераз ше углавним конкуровало на Конкурси Роботного цела за младеж при Националному совиту Руснацох, цо тераз пожнї понеже Роботне цело лєм нєдавно оформене, а ище вше нє дефиновани анї буджет з яким будзе розполагац, конкуроване и до Општинскей управи, дзе тиж ище вше нїч нє розписане.

– Вшелїяк же уж озбильно роздумуєме и плануєме нашо порядни збуваня, а наздаваме ше же средства за нїх

обезпечиме на подобни способ як и прешлого року кед ше нам удало достац средства од Роботного цела за три проєкти – „Руску по журки”, „Дньовку” и „Власни печац младих”, а скромни средства зме достали и зоз Општини Кула за журку „Pact on” на базену. „Pact on” нам поправдзе найозбильнєйши проєкт, а найчежше нам го витвориц бо найвецей кошта та ше знаходзиме на рижни способи – потолковала Ясна, та додала же то порядни змисти котри вшелїяк буду реализовани. З оглядом же маю власни простор, достали сиґурносц и векшу шлєбоду, понеже понад тим простором єст и канцеларийни простор, там им у плану же би преселєли свойо просториї котри потераз були у Спортскей гали. Плановани змист збуваньох за тот рок будзе преширени и богатши то сиґурне.

– Плани нам орґанизовац журки, голєм єдну до мешаца. ―5― МАК 4/2019

То би були тематски журки, поволуєм шицких малдих же би дали даяки предклад, а ми ше зоз Здруженя будземе намагац же би шицки були задовольни. Надалєй рихтаме и даскельо филмски проєкциї, цо ше ми видзи же тиж интересує младих. По першираз будземе орґанизаторе и домашнї филмскому фестивалу у рамикох „Шлєбодней зони”, цо остатнї два роки було орґанизоване у Майсторским доме. Любели бизме кед би прешлорочна журка „Руска по журки” постала традицийна, медзитим ту маме проблем же публика була презадовольна, а нам як орґанизатором чежко найсц виводзачох – потолковала Медєшова. Предсидателька „Pact Ruthenorum” обецала же ”афтер парти” после „Дньовки” будзе у Младежским доме, потим виражела наздаванє же би требали буц орґанизаторе и журки на отвореним после Фестивалу „Червена ружа”.

У ФОКУСУ

Марина Джуджар Роботне цело за младих при НС Руснацох

АФИРМОВАЦ МЛАДИХ У РУСКЕЙ ЗАЄДНЇЦИ Национални совит рускей националней меншини (НСРНМ) ше стара о образованю, култури, информованю и урядовим хаснованю язика и писма шицких Руснацох на териториї Републики Сербиї. У орґанизациї його роботи исную одбори котри компетентни за кажду обласц, потим даскельо пододбори и роботни цела.

и Соня Гудак зоз Нового Саду, а за предсидатель вибрани Иван Канюх зоз Нового Саду. Мож обачиц же по першираз нє водзене рахунку о пропорцийней териториялней заступеносци младих у РЦ, яка була пракса у дотерашнїх мандатох, цо знова остало на Националним совиту Руснацох котри директно гласал, односно виберал членох РЦ.

Тото по чим єдинствени Национални совит Русанцох, то Роботне цело (РЦ) за младих котре функционує самостойно и котре роками назадок витворює свой основни циль – афирмує младих у рускей заєднїци. Дзекуюци РЦ за младих у цалей рускей ше рочнє реализує числени проєкти котрим орґанизаторе праве млади.

Иван Канюх котри будзе першираз окончовац функцию предсидателя, за собу ма и искуство штиророчного членства у РЦ прешлого мандату, потвердзел нам без огляду на териториялну заступеносц, шицки члени маю обовязку старац ше о младих у цалей рускей заєднїци, а як буду подзелєни задатки медзи членами дознаваме надалєй у розгварки з нїм.

Роботне цело за младих нового зволаня НС Руснацох конституоване початком марца, у новим мандату чишлї осем членох и предсидателя. За членох РЦ за младих вибрани Борис Фейди, Мелания Мали, Емилия Чизмар и Любомир Медєши зоз Коцура, Далибор Болдиш зоз Шиду, Андрей Орос зоз Руского Керестура, Тамара Салаґ зоз Дюрдьова

– З оглядом же РЦ ма менєй членох як цо то було скорей, жадали бизме конкретнєйше подзелїц улоги хто цо будзе робиц, маме предсидателя, заменїка, потим плануєме єдну особу задлужиц за ПР, и основац урядови фейсбук бок. Идея же бизме мали особу задлужену за комуникацию з младежским орґанизациями у нашей держави, особу ―6― МАК 4/2019

задлужену за комуникацию зоз младежскима орґанизациями Руснацох звонка Републики Сербиї. То моя идея же бизме були оперативнєйши, и просто же би кажди член мал конкретну улогу – потолковал предсидатель РЦ за младих Иван Канюх. РЦ препознате у нашей заєднїци насампредз по тим же вони финансую младежски проєкти каждого року. На розписани конкурс им рочнє сцигню од 16 до 18 проєкти. Гоч нє розполагаю з велькима средствами, так ше помогнє реализовац велї активносци за младих.

– Ми тераз чекаме з якима средствами будземе розполагац, як и шицки други котри на даяки способ завиша од буджету НСРНМ, медзитим плануєме, маме препоруку од НС Руснацох же бизме заш лєм розписали Конкурс за младежски проєкти, же би млади посилали свойо идеї, и же вец кед сцигню пенєжи, назадаваме ше же то будзе у юнию мешацу, та будземе розподзельовац средства. Вироятнє же нє годни буц реализовани скорей лєта. Нє знаме яки будзе наш буджет, алє прешли штири роки варирал помедзи 350 000 и

У ФОКУСУ

400 000 динари, то барз скромни средства, окреме кед ше патри же средства котри ше доставаю за єден менши, просекови проєкт у Новим Садзе виноши праве тельо – визначел Иван Канюх. Прешлих рокох жадали буц инклузивнєйши, кед даєден проєкт нє задовольовал критериюми, нє були барз риґорозни, алє контактовали ношительох проєкту же би ше то превозишло. Ту треба пренайсц нагоду же би ше реализовали рижни идеї младих, бо РЦ за младих отворене за сотруднїцтво, и кажду форму потримовки. Ридко кеди ше случело же одбити даєден проєкт, то ше случовало лєм теди кед то були проєкти за дзеци котри нє припадаю под їх инґеренцию. РЦ за младих облапя младих од 15 по 30 роки. Кед маце идею за даяки проєкт, а потребна вам помоц, шлєбодно контактуйце РЦ, та ше пренайдзе ришенє, затераз на мейл адресу rcmladez@gmail.com . РЦ за младих НС Руснацох приклад добрей пракси за шицки национални совити, то потвердзели и представителє Мисиї ОЕБС-у котри нєдавно нащивели тоту руску институцию, а подобни похвали за тоту обласц винєсли и пред двома роками. З другого боку, дружтвени активизем у нєшкайшим чаше часто зна буц погришно похопени, а то єден зоз векших проблемох з котрима ше стретаю и члени РЦ.

– Нажаль, у нас ше кажди дружтвени активизем вяже за

политику, и млади ше обаваю од того, алє треба буц свидоми же шицки нашо институциї, та и тото РЦ исную пре нас, прето же ми ту жиєме, прето же бешедуєме по руски. Тото цо РЦ понука младим, то праве младих у наших институцийох, прето же ми озда найлєпше розумиме потреби младих. Просто ми вец тота капча медзи младшу и старшу популацию – толкує Иван Канюх. Предсидатель Иван Канюх жадал поручиц членом РЦ же би були цо иновативнєйши и надпомнул же кажда розправа може буц и треба же би була конструктивна. З другого боку жадал поволац шицких младих зоз рускей заєднїци же би ше уключели до активносцох котри их интересую и поволал их най буду шлєбодни консултовац ше зоз РЦ коло своїх идейох. У Руским Керестуре иснує з длугорочну традицию Здруженє младих „Pact Ruthenorum”, у Коцуре то Здруженє младих КУМ, то два найактивнєйши здруженя. Потим млади у Дюрдьове и других местох дїлую у локалних КУД-ох, а треба спомнуц и Форум младих Рускей матки у Новим Садзе. З оглядом же нова система финансованя таких орґанизацийох вимага цалосне проєктне финансованє, сиґурно же треба розпатриц шицки можлївосци як годно обезпечиц средства. Вшелїяк же би нє требало спатрац здруженя як конкуренти єдни другим, алє як сотруднїкох.

– Медзи планами РЦ у наступним мандату ше находзи и идея о формованю ―7― МАК 4/2019

младежского здруженя у Новим Садзе по углядзе на здруженя у других наших местох. Медзитим ту треба ришиц технїчни ствари, то вимага одредзени средства, и потребне же би го порушали физични особи, а ми би заш лєм любели єдно таке здруженє вязац за РЦ. За таку инициятиву маме потримовку НС Руснацох, понеже ше уж роками бешедує, а тераз то вше баржей обачлїве же мушиме прейсц цалком на проєктне финансованє, з чим ше зочує и сам НС Руснацох. Єдна младежска орґанизация у Новим Садзе би могла конкуровац на рижни конкурси при Покраїни або Городу Новому Саду. Тото би здруженє було отворене за шицких Руснацох, надпоминам же то нє будзе здруженє Руснацох Новосадянох, алє Здруженє младих Руснацох котри приходза до Нового Саду на студиї, до штреднєй школи, на роботу и просто то треба же би постал єден ґрунт дзе шицки годни виполнїц свойо идеї – визначел наш собешеднїк. Конкурс Роботного цела за младеж у тим року розписани нєодлуга после тей розгварки, а цалосни текст можеце пренайсц на 8. и 9. боку нашого часопису.

МАК-ОВ КОЛАЖ

Текст Конкурсу котри розписало Роботне цело за младих НС Руснацох

КOНКУРС ЗА СОФИНАНСОВАНЄ МЛАДЕЖСКИХ ПРОЄКТОХ У РУСКЕЙ ЗАЄДНЇЦИ КЕД МАШ ИДЕЮ ЯК УНАПРЕДЗИЦ ДАЦО У ТВОЇМ КРАЮ, ЯК РИШИЦ ДАЯКИ ПРОБЛЕМ, ВИТВОРИЦ ПОТРЕБУ ХТОРУ МА ТВОЯ ЗАЄДНЇЦА, ЛЄБО ЄДНОСТАВНО ОБДУМАШ ДОБРИ СПОСОБ НА ХТОРИ ТИ И ЕКИПА ПРЕПРОВАДЗИЦЕ ШЛЄБОДНИ ЧАС, ВЕЦ КОНКУРС ЗА МЛАДЕЖСКИ ПРОЄКТИ У РУСКЕЙ ЗАЄДНЇЦИ ПРАВА СТВАР ЗА ТЕБЕ! Роботне цело за младеж, хторе основал Национални совит Руснацох, то ґрупа активних, искусних и младих особох з розличних местох, хтора ту же би потримала активне уключованє младих до дружтвеного и културного живота рускей заєднїци. Наш перши крочай то розписованє Конкурсу прейґ хторого можеце достац потримовку у реализованю ваших идейох. Хто? Ти и твоя екипа, дружтво з класи, товарише, колеґове, културно-уметнїцке дружтво, нєвладове здруженє, лєбо було хто за кого думаш же би сцел/а допринєсц рижнородносци активносцох при младих. Условиє же би сце мали од 15 до 35 роки, же би вас було найменєй тройо, та же би ваш проєкт бул унапрямени на руску заєднїцу и младих у нєй. Теди поставаце тим хтори ше може приявиц на конкурс. Цо? Ваша идея може буц гоч цо, важне же би ю реализовали и орґанизовали праве ВИ и же би була повязана зоз єдну од штирох цильних обласцох националного совиту, а з нашу потримовку зоз софинансованьом и добродзечнима совитами. Цильни обласци националного совиту рускей националней меншини и толкованя Култура – Активносци котри уключую младих до културних змистох (вистави, промоциї, трибини, вечари поезиї або прози, концерти и подобне). Образованє – Активносци котри уключую младих у формалним образованю на руским язику (ваша активносц може и нємуши буц саме образованє, на приклад можеце организовац вилєт за школярох котри ше образую по руски, або визначиц младих котри вибрали роботу у образованю по руски, будзце креативни зоз тему). Информованє – Активносци з хторима сцеце поинформовац младих о важних стварох (квалитетни и забавни, писани, визуални або видео змисти за младих и подобне, шлєбодно хаснуйце онлайн дружтвени медиї). ―8― МАК 4/2019

МАК-ОВ КОЛАЖ

Урядове хаснованє язика и писма – Активносци котри доприноша хаснованю руского язика и писма при младих (вечари дружтвених бавискох преложени по руски, прекладанє комерциялних шветових змистох на руски язик, трибини, округли столи, едукациї и подобни иновативни активносци котри потримую и промовую руски язик ). Будзце креативни зоз цильнима обласцами и шлєбодно нам пишце на rcmladez@gmail.com кед же маце питаня або наидзеце на нєясносци. Приява и реализованє проєктох Конкурс отворени по 31. май. Резултати можеце обчековац после 30. юния. Проєкти плануйце так же би вашо активносци були закончени по 15. децембер 2019. року. Як ше приявиц? На официйним сайту Националного совиту www.rusini.rs можеце пренайсц приявни формулар хтори треба пополнїц и послац у електронскей форми на адресу rcmladez@gmail.com, лєбо у писаней форми на адресу Националного совиту: Фрушкогорска 64, 25233 Руски Керестур. Други правила конкурсу Кажди проєкт треба же би бул приявени спред даєдного формалного здруженя, културно-уметнїцкого дружтва (КУД), лєбо нєвладовей орґанизациї (НВО). Єдно формалне здруженє, КУД, або НВО можу приявиц найвецей три проєкти по конкурсним термину. Кажди проєкт муши мац главного и одвичательного ношителя/ку и ище найменєй два особи котри буду учашнїки/ци у орґанизациї проєкту. Єдна особа шме приявиц єден проєкт по конкурсним термину. Потримуєме нєформални ґрупи младих же би пренашли формалне здруженє, КУД, або НВО, прейґ хторого приявя свою идею, а кед же су то нє у можлївосци, ришенє пренайдземе вєдно так же нам пишце на мейл адресу rcmladez@gmail.com скорей як цо пошлєце вашу проєктну прияву и голєм 7 днї скорей завераня Конкурсу. До нєприлапююцих трошкох у финансийним плану спадаю средства наменєни за: - хонорари и дньовнїци; - було яки алкоголни напой або доган и його продукти. За вецей информациї пишце нам на адресу rcmladez@gmail.com (у наслову назначиц „За младежски проєкти у рускей заєднїци“). ―9― МАК 4/2019

УПЕЧАТКИ

ЦО ЗНАЧИ ЧЕРВЕНА, БЕЛАВА, БИЛА АБО ДАЄДНА ДРУГА ФАРБА Чувствуєце ше приємно и мирно кед коло вас желєнїдло? Питали сце ше дакеди же чом бизнисменом роботне облєчиво углавним белавей фарби? Лєбо цо значи червена фарба и прецо є у маркетинґу барз заступена. Познате же фарби маю вельки психолоґийни вплїв на справованє людзох и їх одлуки. Праве прето, познати бренди хасную нагоду же би зоз фарбу прицагли свою ”публику”. Фарба часто може буц причина же прецо дахто купи даяки продукт. У єдним виглєдованю, 93 одсто купцох виявели же ше при купованю фокусує на визуални випатрунок, а 85 одсто потвердзело же праве фарба причина прецо купели тот продукт. Кед фарби так барз уплївую на емоциї, чом бисце тото нє вихасновали? Як? Зоз фарбами свойоґо облєчива можеце тиж так виволац рижни емоциї и уплївовац на тото же як вас други доживюю.

Александра Русковски Глїбше и точнєйше одредзени символи котри ноша фарби

1. Червена фарба то фарба страсци и моци. Вона швидко прицагує повагу и затримує ю. Людзе повязую червену фарбу зоз енерґию, возбудзеньом и живима рухами. Тота фарба векшином заступена при женох, же би прицагли повагу хлопох, га, га J У ресторанох тиж так заступена червена фарба, бо психолоґове твердза же праве вона звекшує чувство гладу.

2. Белава фарба нас здогадує на нєбо, воду и мир. Виволує чувство сиґурносци, а причина є и векшей продуктивносци. Хасную ю бренди хтори сцу охабиц упечаток довирия, чистоти и квалитету. Вироятнє сце обачели же праве Фейсбук, Твитер и Скайп маю белаву фарбу у своїм защитним знаку. Ниянси тей фарби препоручлїво ношиц на интервюи за роботу.

3. Чарна фарба дава упечаток моци, стабилносци и авторитету. Медзитим, повязує ше и зоз злом и жалосцу. Охабя упечаток луксузу и елеґанциї. Значи, кед жадаце випатрац одвичательно и озбильно, чарна фарба ту за вас.

4. Желєна фарба здогадує на природу. Вона символ пенєжу, щесца и здравя. Кед сце под стресом, припатранє на желєнїдло вам може помогнуц, дзекуюци нєй ше будзеце чувствовац змирено.

5. Жовту фарбу повязуєме зоз Слунком и шветлосцу. ― 10 ― МАК 4/2019

Жовта, як и червена, виволує возбудзеносц. Символ є надїї и оптимизму. Жовта фарба тиж прицагує повагу, та ю часто можеце видзиц на билбордох, рекламох и транспортних знакох. Жовти мури у роботним просторе можу звекшац креативносц.

6. Била фарба нас здогадує на чистоту и сиґурносц. Хаснує ше ю у маркетинґу пре охабянє упечатку єдноставносци и елеґанциї. Праве з ню ше достава контраст на защитних знакох и лоґох.

7. Лилова фарба охабя упечаток дворянства, богатства, ґламуру и елеґанциї. У прешлосци, лилову фарбу ношели припаднїки племства и високого дружтва. Нєшка символує креативносц, луксуз и страсц.

8. Шива фарба ше повязує зоз практичносцу, старосцу и жалосцу. Шива фарба нєутрална, гармония помедзи чарну и билу. Особи хтори ноша шиву фарбу охабяю упечаток дозретосци и єдноставносци.

9. Кафову фарбу повязуєме зоз жему, древом и природу. Бренди ю часто хасную кед сцу охабиц упечаток сиґурносци, опущеносци и комфору.

10. Целова фарба означує женственосц, розбавеносц и нєдозретосц. Целова фарба змирююца и романтична, а часто ю ноша дзивчата и младши особи.

ТАК И НЇЯК ИНШАК

Ана Римар Симунович мастер професор руского язика и литератури

ДАТИВ Под уплївом сербского язика барз часто можеме чуц же ше у руским язику даєдни припадки хасную з погришнима законченями, односно зоз законченями хтори ше хаснує у сербским язику. Датив єден з таких припадкох, а проблем углавним настава коло законченя за меновнїки хлопского роду. Датив припадок наменки и циля, та означує же дахто дакому або дачому наменєни, або же дацо ґу дакому або ґу дачому унапрямене. Часто чуєме таки форми: 1) Повем професору.

2) Купим Николи кнїжку.

3) Карту за концерт подаруєм Александру.

4) Дам псу єдзенє. У наведзених прикладох видзиме законченя хтори ше часто у руским язику хаснує под уплївом сербского язика. По сербски би тоти виреченя глашели так: Рећи ћу професору. Купићу Николи књигу. Карту за концерт ћу поклонити Александру. Даћу храну псу.

По руски правилно треба повесц так: 1) Повем професорови.

2) Купим Николови кнїжку.

3) Карту за концерт подаруєм Александрови.

4) Дам псови єдзенє. Роздумайце чи форми датива у шлїдуюцих прикладох правилни. Кед нє, виправце гришку.

1) Патри ґу столу.

2) Пошептала цошка Петру.

3) Идзе ґу коню.

4) Хлапцу ше бави фодбал.

5) Розбегнул ше ґу оцови.

6) Идзе ґу карсцелю. На основи тих прикладох пробуйце заключиц кеди ше хаснує законченє -у, а кеди -ови.

За живе хаснуєме законченє -ови (професорови, псови, Петрови, Николови), а за нєживе хаснуєме законченє -у (столу, карсцелю, заглавку). Ришенє: 1) точне; 2) Петрови; 3) коньови; 4) Хлапцови; 5) точне; 6) точне ― 11 ― МАК 4/2019

КУЦИК СОВИТОХ

Мелания Мали Идеї мастер инженєра гортикултури як

ПРЕНАШЛАШЕ ПРЕНАШЛА ШЕ ушориц заградку

Мастер инженєр гортикултури Єлена Дудаш зоз Коцура занята у Городским желєнїдлу у Новим Садзе през розгварку видвоєла часу же би з нами подзелєла свойо искуство и идеї зоз свойого фаху котри наисце люби, а наздаваме ше же можебуц то будзе ище дачий мотив як вибрац напрям своїх студийох. У бешеди жадала нас посовитовац же як и на котри способ можеме ушориц нашо поверхносци зоз декоративнима рошлїнами, и цо окреме популарне вяри.

Почали зме розгварку о рижних файтох квица, алє зоз увагу на тото котре ше преважно пестує у наших крайох, односно тото котрому одвитує нашо поднєбє и наша клима.

– Файти квица дзеля ше на тоти хтори садзиме вєшенї и тоти хтори ше садзи вяри, праве по тих файтох препознатлїви заградки у одредзеней рочней часци. Треба шлїдзиц одредзени правила и окончиц адекватни пририхтуюци процеси хтори нєобходни же би квице зишло. За початок, найважнєйше мац идею як бизме сцели же би наша заградка випатрала. Роздумац о положеню одредзеней файти квица, прето бо маме файти хтори вецейрочни и нє

любя шє премесцац – бешедує Єлена.

Тиж так, треба водзиц рахунка же бизме квице котре рошнє висше посадзели назадок, а нїзши файти напредок, зоз чим направиме идеални просторни розпорядок. Квице хторе истей фарби у заградки треба роздвоїц, бо кед их положиме вєдно нє приду до вираженя. Обрациц увагу хтори файти кеди квитню, прето бо циль же би заградка була у квитку од початку яри до конца єшенї, односно од початку по конєц веґетациї, посовитовала наша собешеднїца. Єлена видвоєла и дзепоєдни файти хтори у заградки випатраю декоративно, а котри найинтересантнєйши уж зоз першим ярнїм слунком.

– Перше квице хторе розквитнє у новим веґетацийним периодзе то подшнїжнїк (Galanthus sp.), потим розквитаю цибульки хтори посадзени вєшенї, як цо то калуна (Calluna). Треца ґрупа квица хторе квитнє и популарне є у наших крайох, добре познати канчовики (Hiancitus) приємного паху а можу буц розличней висини у зависносци од варияциї файти. Зоз канчовиками добре ― 12 ― МАК 4/2019

комбиновац кичкириджи (Narcissus sp.) хтори припадаю файти богатей зоз розличнима фарбами гоч найпознатши жовти кичкиридж, а його фарбу мож фино укомбиновац зоз белаву фарбу мускари (Muscari sp.), крокуси (Crocus sp.), и найпознатше ярнє квице у наших заградкох то тулїпани зоз фамелиї Liliaceae. Найпопуларнєйши фарби тей широко заступеней файти то червена и жолта, а можу буц розличней висини, велькосци и понукаю широку палету фарбох. Кед же у заградки маце даяки празни места, найлєпше их пополнїц зоз файту хтора ноши назву виола, лєбо познатше – дзень и ноц (Viola sp.) kotru садзиме у oктобру, а у маю мешацу уж украшує заградку

КУЦИК СОВИТОХ

ЕУСВОЇМ СВОЇМФАХУ ФАХУ зоз своїма богатима и численима квитками, так же маме заквитнуте квице уж од кеди го посадзиме, а без бриґи поднєше жиму – потолковала нам Єлена.

Праве богатство и украс през цали рок то єднорочни рошлїни котри можеме виберац и каждого року пошац други. Правда ту и обовязка же кажди рок иста приповедка, алє вшелїяк хто люби тоту роботу такой з яри уходзи до своєй заградки.

– Од мая мешаца, свой пах и красоту починаю шириц єднорочни рошлїни хтори ше лєбо шею лєбо пресадзую, як цо то файрушка (Tagetes sp.) жолто-помаранчецовей фарби, нїзка, а дава добру комбинацию зоз шалвию хтора червеней фарби и висока є. Часто ше комбинує и зоз ткв. лепим (Aster sp.). Квице хторе у тим периодзе у своєй веґетативней фази, нє глєда вельку бриґу, пре добри условия хтори маме у наших крайох до самей єшенї, так же у нас квитню по перши мраз –гвари инженєрка гортикултури. Квеце котрому пошвецени и народни писнї, а без котрого нєт анї єдного обисца, то сиґурно мушкатли. Док себе єдни оламую и чераю младнїки, други их заш лєм купую знова каждого року, а найбаржей су препознатлїви по своїм специфичним паху.

– Нє мож нєспомнуц мушкатли (Pelargonium sp.) хтори краша скоро шицки обисца як у заградки, так и у черепчку. Єднорочни су, алє их мож зачувац през жиму, медзитим нарок нє буду мац таки фини квитки. Можу буц цагаци або нє, та су наисце барз практични, бо их мож положиц гоч дзе. Тото квице сце буц допатране, а барз люби кед ше го поряднє прикармює. Єлена, як фаховец гортикултури, визначує же би явни поверхносци могло наисце крашнє ушориц, и же праве тото стої у опису єй роботного места. Вона як и кажди фаховец ма ришенє за велї проблеми и у шицким видзи нагоду же цо би и як би пременєла.

– Треба обрациц векшу увагу на парки, вельки заградки, алє тиж так и мали поверхносци дзе знаме стретнуц вшелїяки файти декоративних рошлїнох. Тоти поверхосци валалу або городу даваю окремне значенє и чувство задовольства и пихи їх жительом. У векших городох, явни поверхносци ушоренши як у менших местох а предпоставям же то пре финансиї зоз хторима локална управа розполага. Тиж так ― 13 ― МАК 4/2019

важне же би людзе опрез своїх обисцох отримовали поверхносц хтору маю, чи то лєм трава чи єст и заградка, бо то репрезентативна часц каждого з нас – наглашує наша собешеднїца.

Цо ше дотика предкладох як пошориц явни, а як приватни поверхносци у складзе зоз власнима можлївосцами Єлена ма єден єдноставни, а економични предклад.

– Досц лєм пошац траву хтору будземе поряднє кошиц и уж маме красну и ушорену поверхносц. Без огляду чи то явна або приватна поверхносц, то найлєпше ришенє кед розполагаме зоз скромнима средствами, або зоз мало часу – закончує розгварку Єлена Дудашова. Вшелїяк же розгварка зоз Єлену охабела барз красни упечаток на нас, праве вона зоз любову ґу тей обласци ше одлучела же цо будзе студирац. Дзекуюци тому вона роби роботу котра ю цалком виполнює. Нажаль и ту єст нє таки красни бок, як нам гварела, робота инженєрох гортикултури углавним огранїчена зоз средствами, алє можлївосци вельки. Нєприємни бок їх роботи кед видзи же зоз жардинєрох котри ше находза по городзе повитарговане квице, а як гвари, то дава релативно бридку слику праве о людзох котри ту жию.

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

Далибор Болдиш Фриленсинґ, Апворк и його Монт Еверест

МОЖЛЇВОСЦ ЗАРОБКУ И БЕЗ СТАЄМНЕЙ РОБОТИ Малочислени особи медзи нами хтори ше можу похвалїц зоз сиґурну, плацену и добру роботу. З оглядом же шицки жадаме кажди дзень одходзиц на роботу и добре зарабяц, праве ту можеме препознац єдну стару добру Айнштайнову фору. Даскельо роки назадок на аукциї предани паперик у вредносци од 1,6 милиони долари на хторим Айнштайн записал тайну як буц щешлїви у живоце. А цо медзи иншим писало на паперу? „Money can’t buy happiness”.

Or maybe it can... Вошол сом до фриленсинґу, односно до Апворк платформи дас пред трома роками. З початку сом баш анї нє знал цо сцем робиц, на яки роботи би ми конкуровац, як треба направиц профил и портфолио. Рушел сом зоз предпоставку же дахто такой обачи мойо знанє и ентузиязем. Кед сом почал баржей упознавац як система роби, хтори ище фриленсере робя у моєй катеґориї, яки роботи у питаню, аж вец сом

похопел же то будзе мой Монт Еверест. А я бул ище на морским уровню, так далєко же сом уж думал же одустанєм як цо велька векшина на тим месце одустава. Алє мал сом якиш циль, нє патрел сом суєтно други профили, хто кельо роботи мал, хто достал роботу хтору и я знам поробиц и подобне. Вше сом конкуровал лєм на роботи за хтори сом бул сиґурни же их знам поробиц, а хтори сом нє знал, мал сом кеди виучовац прецо нє знам и научиц цошка нове. З оглядом же сом бул ище початнїк, нє мал сом оцени, мой „фидбек” бул празни, портфолио тиж, мушел сом ше даяк пребиц понад громаду фриленсерох хтори мали шицко цо я нє мал. Сто раз сом менял профил, дополньовал и сцерал виреченя, робел тести, додавал портфолио... После даскельо мешаци сом достал першу роботу, и поробел сом ю у таким кратким чаше же чловек нє верел же сом сам робел – 5 гвиздочки. Такой о тидзень сом достал нову роботу – знова 5 гвиздочки як моя оцена. О кратки час и трецу, хтору ― 14 ― МАК 4/2019

сом закончел за 30 минути, а заробел 30 долари и нови 5 гвиздочки. Уж шлїдуюци дзень ше явел гевтот перши же би му поробиц ище єден проєкт, и нє сце чуц да му дахто други одроби тото, лєм я... И так то рушело – даскельо таки менши проєкти мешачно приношели цалком ОК пенєж за мойо потреби. И наисце ми добре рушело кед сом робел онлайн, док сом нє почал робиц за єдну битанґу з Нємецкей и направел полрочну павзу у фриленсинґу. Думал сом себе, наш чловек, успишни, Минхен, нови Форд, ґаздує по бауштелох и предводнїк информатичарох у Нємецкей... Медзитим, випаднул сом Jackass. Нємецки сон ше нє витворел. Най нє компликуєм, похопел сом же у Сербиї барз мала шанса достац роботу на класични способ, та сом после даскельо дзешатки нєуспишни конкурсох (фирми хтори анї нє одвитовали на мой ЦВ) одлучел врациц ше до фриленсинґу. Такой сом достал и поробел даскельо добри роботи, и пошвидко сом нашол клиєнта зоз хторим робим и нєшка и цо

ШВЕТ НАУКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

ми так поведзено моя стаємна робота. Тото цо тераз робим психично досц чежка робота, потребни вельки уровень концентрациї и у велькей мири хаснуєм свойо знанє. А свидоми сом того же кед бим ше нє усовершовал, учел нови ствари и читал до позно вноци сиґурно бим нє могол робиц тото цо тераз робим. Алє зато робота фино плацена, ище ше усовершуєм (практично без обовязки, алє just in case), мам тижньову квоту хтору мушим сполнїц и нєт нїкого хто би ми вишел над главу кеди будзем робиц, кельо робим, и як робим. Американцох нє бриґа покля им приношим жадани мешачни резултати. You have earned a new achievement – climb Mount Everest!

Ou, one more thing… Фриленсинґ зна буц иншаки як обични роботи. На приклад рахує ше лєм час хтори сце наисце робели, цо значи же сце дакеди годни з павзами робиц лєм даскельо годзини дньово, док ше у нас рахує и час препровадзени у драги, лєбо

у кантини док пиєце кафу под час роботного часу. Любел бим дакус вецей повесц о Апворк платформи. Затераз Апворк найозбильнєйша фриленсинґ платформа, и кажди дзень ше зявюю нови роботи. Клиєнтох єст зоз рижних бокох – Америки, Европи, Азиї, Африки, зоз цалого швета. Годни сце найсц роботу вироятно у шицких катеґорийох – писанє текстох, виправянє текстох, унос податкох, кнїжководительни услуги, персонални асистенти, програмованє, дизайн... Практично шицко. До Апворку углавним приходза клиєнти хторим треба одробиц кратки, one-time задатки хтори часц єдного векшого проєкту. Хто ма щесца, може постац часц таких векших проєктох лєбо фирмох и мац константни приманя през цали рок. Особнє познам людзох хтори на таки способ нашли роботу у Америки, а почали як фриленсере на Апворку. Сушносц фриленсинґу на Апворку єдноставна. З початку збераце оцени, додаваце ― 15 ― МАК 4/2019

до портфолиа (доказованє о прешлих проєктох лєбо роботох хтори сце одробели), робице тести и пишеце предклади о роботох хтори вам ше пача. Профил битни, алє битнєйши способ яки упечаток охабице на клиєнта. Може профил буц найлєпши на швеце, кед на клиєнта нє охабице професийни упечаток и нє докажеце же знаце одробиц цо ше у роботи глєда вец нє вредзи нїч. Нормално, анґлийски язик обовязни, а квалитетна конверзация ше подрозумює. З початку вироятно будзеце деморализовани пре дробни роботи и вельо потрошеного часу на конкурованє, алє кус-покус и тото прерошнє до озбильних и векших роботох. Лєм важне учиц ше, провадзиц тренди, потреби, и знац же без мотики нєт хлєба! Кед би дахто жадал почац робиц прейґ интернета а треба му помоц, най ше яви! Cheers!

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

Лидия Вереш Розгварка зоз членами Културно-уметнїцкого дружтва „Тарас Шевченко“ зоз Дюрдьова

МЕСТО ФОДБАЛУ И КОШАРКИ, ВОНИ ТАНЦУЮ ВЕЛЇ ДУМАЮ ЖЕ ЛЄГКО ТАНЦОВАЦ У ФОЛКЛОРУ „ЦО ТУ ЄСТ ЧЕЖКE? ЛЄМ СКАКАШ ПО БИНИ.“ АЛЄ ТО НЄ ВШЕ ТАК. У ТАНЦУ ШИЦКИ МУСКУЛИ АКТИВНИ, РОЗВИВА ШЕ МОТОРИКУ И ЦЕНТЕР ЗА РОВНОВАГУ. ФОЛКЛОР ОДЛИЧНИ ФУНДАМЕНТ ЗА ТРЕНИРАНЄ ДРУГИХ СПОРТОХ. ТИЖ ТАК, МУЗИКА ВИВОЛУЄ ПРИЄМНИ ЧУВСТВА И ТЕДИ ШЕ ВИЛУЧУЮ ХОРМОНИ ЩЕСЦА, ЕНДОРФИН И СЕРОТОНИН. ОДМАЛЮЧКА ШЕ ДЗЕЦИ У ФОЛКЛОРНИХ АНСАМБЛОХ УЧА СОЦИЯЛИЗАЦИЇ И КРАСНОМУ СПРАВОВАНЮ У ҐРУПИ. ЯК И КАЖДИ ДРУГИ СПОРТ, ТАК И ФОЛКЛОР МА СВОЙО ПРАВИЛА КОТРИХ ШЕ ТРЕБА ПРИТРИМОВАЦ. ПРЕТО, ПОСТОЯ ЗМАГАНЯ НА КОТРИХ СУДИЙОВЕ ОБРАЦАЮ УВАГУ, НАЙВЕЦЕЙ НА ТРИМАНЄ, ОШМИХ И ЧИ РИТЕМ ПОТРАФЕНИ.

Гоч фолклор ма велї позитивни уплїви на поєдинца, нєридко ше стрета ансамбли котри маю вецей дзивчата як хлапцох. Тот проблем нє маю у виводзацкей фолклорней ґрупи у Културноуметнїцким дружтве „Тарас Шевченко“ у Дюрдьове. Од двацецтроїх фолклорашох, аж єденацецерме хлапци. Мирон Кухар, Даниел Молнар, Борис Раґаї и Петро Хромиш пристали бешедовац о їх искуству и упечаткох за МАК. На питанє чи фолклор спорт, єдногласно гварели же гей. Уж тринац и пол роки су у фолклоре, а проба вше почина зоз зогриваньом.

– Случує ше же нам зогриванє екстремнєйше од другей часци проби – гварел Даниел. ― 16 ― МАК 4/2019

После зогриваня почина главна часц проби на котрей, у зависносци од того чи маю наступ чи нє, ше повторює стари, або учи нови танци. Окрем руских танцох, учи ше и танци народох з котрима Руснаци жию, а найчастейше то сербски танци. Пре иншаки способ танцованя, крочаї зоз тих танцох нашим собешеднїком чежше звладац. Вони ше звикли на нашо крочаї котри вимагаю вецей моци, та анї нє чудне же су состойна часц їх наймилших танцох, як цо то: „Горнї танєц”, „Пред нашима дзверми” и „Жима на кочу”.

– Понеже нам проби тирваю по два годзини, обовязно ношиме резервну маїцу, ручнїк и фляшочку води. Од опреми маме ище и шорц и патики, а

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

НАЙКРАСШИ ХВИЛЬКИ ПРЕПРОВАДЗЕНИ У МАТКИ Окрем же су активни у фолклорней секциї, Мирон, Борис и Петро граю у оркестру Шицки штирме вєдно з младима зоз КУД-у обдумую нови интересантни случованя за младих. Найкрасши хвильки препровадзени у Матки им насампредз друженя после пробох и путованя.

кед вежбаме сербски танци обовязни нам „вртульки“ и ременї. Случовало ше же зме ше зоз пробох врацали зоз запалєньом мускулох, алє нїґда зме нє думали прето одустац од фолклору. Гоч проби барз напарти, ми их вше починаме, а и закончуєме зоз ошмихом – толкує Борис. Медзи дзивками интересованє за фолклор нє зменшане, алє зоз хлапцами ситуация иншака. Хлапци нєшка нє таки заинтересовани як пред дзешец и вецей роками.

– Дзивки дисциплинованше и одвичательнєйше похопюю обовязки котри вимага озбильна робота у КУД-у. Думам же векшина хлапцох воля „прави“ спорти, фодбал або кошарку, а нє фолклор – гварел Мирон.

– Шицки мушиме мац заєднїцки циль и задаток же бизме заинтересовали и прицагли цо вецей младих. На младих швет остава, а вони треба же би предлужели чувац народну уметносц и традицию – гварел Петро. ― 17 ― МАК 4/2019

– Окрем того же зме научели танцовац, на першим месце зме научели буц лєпши особи. З фолклором зме обишли велї держави и упознали ше з їх културу и обичаями. На тих путованьох зме упознали и велїх нових товаришох з котрима зме и дзень-нєшка у контакту. У паметаню ми останє турнея 2016. року до Польскей дзе на їх фестивалу участвовали ансамбли зоз рижних державох, як цо то Турска, Колумбия, Тайван, Бразил и велї други – гварел Даниел. На концу конца, задаток фолклору як спорту, медзи иншим же би младих виведол на праву драгу. За поєдинцох, фолклор можебуц постанє и животне опредзелєнє, та ше у будучносци буду усовершовац у тей обласци. Танцуй фолклор же биш постал лєпши чловек.

УПОЗНАЙ СЕБЕ

Янко Хома дипломовани професор ґеоґрафиї Квиз ґеоґрафского знаня – число 2

ПРЕВЕРЦЕ СВОЙО ЗНАНЄ З ҐЕОҐРАФИЇ После прешлого квизу ґеоґрафского знаня, хтори ше (наздавам ше) указал як интересантни (мой товариш Себо бул одушевени), пришол на шор и квиз ґеоґрафского знаня число 2 Гоч у нєшкайши час, дзе технолоґия вошла до каждого куцика наших животох, нє нужно знац шицко, бо як гваря: google и сушеда на углє знаю шицко, заш лєм потребне мац даяке основне знанє зоз ґеоґрафиї и знаходзеня у просторе. Понеже кажде з нас учел и можебуц ище учи ґеоґрафию як предмет у школи, ниа даскельо питаня зоз хторима преверице вашо ґеоґрафске знанє.

4. Хтори океани повязує Панамски канал?

1. Найвекше природне озеро у Сербиї? а) Власинске б) Палицке в) Стриберне г) Златарске

а) Атлански и Индийски б) Атлански и Цихи океан в) Индийски и Цихи океан г) Сиверни и Цихи океан

2. Хтора найвекша и найменша держава на швеце?

5. Главни город Монґолиї?

а) Кина и Сан Маринo б) Канада и Андора в) Русия и Монако г) Русия и Ватикан

а) Улан Батор б) Баку в) Бишкек г) Ашхабат

3. Хтору державу популарно наволую “жем ґейзирох”?

6. Цо то Атакама?

а) Финска б) Ирска в) Исланд г) Шведска

а) Рика б) Висоровень в) Рика г) Пустиня ― 18 ― МАК 4/2019

УПОЗНАЙ СЕБЕ После ришеного теста, закукнїце якe вашо знанє на тим квизу.

0 до 4 точни одвити – Вашо знанє ґеоґрафиї досц слабе и требали бисце шеднуц и здогаднуц ше як випатра учебнїк зоз ґеоґрафиї або атлас.

5 до 9 точни одвити – Вашо знанє ґеоґрафиї на добрим уровню и зоз своїм знаньом можеце буц задовольни, тиж можеце и подучовац тих цо мали од 0 до 4 точни одвити.

7. Найвекше озеро на швеце то? а) Байкалске б) Викторийово в) Каспийске г) Мичиґен

10 або 11 точни одвити – Ви просто розполагаце зоз винїмковим знаньом ґеоґрафиї, и за вас нєт нєпознати предїли або поняца. КАЖДА ЧЕСЦ!

8. На хторей рики ше находзи город Париз? а) Сена б) Райна в) Темза г) Лоара

9. Главни город Турскей? а) Истанбул б) Анкара в) Мерсин г) Анталия

10. Хтора союзна держава найвекша у Австралиї? а) Квинсленд б) Тасмания в) Сиверна територия г) Заходна Австралия

11. Хтори два держави нє маю виход на морйо у Южней Америки?

1-б, 2-г, 3-в, 4-б, 5-а, 6-г, 7-в, 8-а, 9-б, 10-г, 11-б Ришеня

а) Бразил и Боливия б) Боливия и Параґвай в) Перу и Параґвай г) Перу и Боливия

― 19 ― МАК 4/2019

АЛТ ШОУ У МАК-У

Лидия Костелник

Рубрика цо думаце о...

„Емисия за младих – Алт шоу”, каждей стреди од 21,30 г. и репризно штварток од 12,30 г. на габох Радио Нового Саду (92, 100, и 107,1 меґагерци), як и на О радию, штварток од 16 г.

ЦО ДУМАЦЕ О... ТЕАТРУ?

– Барз любим театер як форму уметносци. Часто ходзим, окреме у Матки кед єст нагоди, потераз сом бул на каждей представи. Тиж ходзим и до Сербского народного театру у Новим Садзе кед єст дацо интересантне одпатриц. Остатнїраз сом одпатрел ,,На Дрини ћуприја“ думам же режирал Кокан Младенович и то єдна зоз лєпших представох хтори сом одпатрел – М. Р.

– Театер то форма образованя, ширеня култури и традициї. Я дасельо раз рочнє ходзим до театру – Л. В.

– О театру думам шицко найкрасше, то єдна уметносц. Нажаль, я нє ходзим так часто, бо вше дацо друге убегнє до планох. Гоч сом нїґда нє була у Сербским народним театру у Новим Садзе, то ми найвекше жаданє, а и кед видзим дацо интересантне вше ше потрафи же нє мам динари, або же нє мам з ким пойсц. Суфлер сом у єдней представи, алє сом нє мала нагоду видзиц даяку векшу представу и векше дожице у тим напряме – Р. Н.

– То красна файта уметносци, алє нажаль, нє мам достаточно часу же бим ходзел до театру. У Руским културним центру у Новим Садзе сом активни у театралней секциї та кед сом нє годзен патриц, годзен сом участвовац – И. Лї.

– Театер то високи ступень култури и форма образованя, бо у нїм мож вельо того научиц. Скорей сом частейше ходзела, тераз нє, и жаль ми прето, бо наисце любим патриц представи. Думам же вредзи ходзиц – О. П.

ЦО ДУМАЦЕ О... ВАКЦИНОВАНЮ?

– Думам же то добре, и же то треба превентивно робиц, тераз кед владаю койдзеяки епидемиї, насампредз треба мали дзеци вакциновац а и нам одроснутим нє будзе чкодзиц – О. П.

– Єст вельо бешеди о ,,теорийох завери” алє я нє верим до того. Я би ше вакциновал, и свойо дзеци бим єдного дня вакциновал, бо думам же то добра превентива. Нє хасновал бим то як єдину миру защити процив хоротох, алє здраве костиранє и трениранє – М. Р.

– Як медицинска шестра, ,,у тих сом водох”, знам же то у остатнїх рокох проблем и же мацери енерґийно реаґую на таке. Понеже ходзим на преподаваня, питали зме ше професором чи то добре, вони мали позитивни одвит на тото питанє и же то обовязне, бо скорей кед таке дацо нє постояло було вельо вецей смертельни случаї. Нєшка, думам же то велїм помогло же би нє дошло до того и до опасних хоротох при дзецох. Мойо думанє же би мацери требали вельо вецей читац и ходзиц на даяки преподаваня о вакцинованю, бо єст тоти цо гриша – Р. Н.

– Я ше вакциновал лєм у школи тото цо ше мушело, а коло того нє, и нє мам даяке думанє о тим. Гоч дахто приповеда же то добре лєбо нє добре, нє знаме кому вериц, то ше увидзи аж после даскельо рокох. Думам же найлєпше буц физично активни и здраво ше костирац – И. Лї.

– Мойо особне думанє то же дохторе знаю вельо лєпше од нас – Л. В.

― 20 ― МАК 4/2019

АЛТ ШОУ У МАК-У

ЦО ДУМАЦЕ О... ЕЛЕКТРОНСКИХ ДНЬОВНЇКОХ?

– Мойо думанє же то добра ствар прето же родичи буду мац приступ ґу ньому, алє зоз тим родичи и траца тоту обовязку пойсц до школи розпитац ше за свойо дзецко и його оцени. Скорей уводзеня тих дньовнїкох, требало би направиц даяке обучованє наставнїкох, бо єст и старших наставнїкох цо нє знаю анї рахункар уключиц, та би то була велька одвичательносц. На початку думам же то будзе, благо поведзено, катастрофа, а зоз часом ше озда и злєпша – Й. Н.

– Нє знам цо повесц. Думам же з початку то анї нє будзе функционовац як и шицко нове потераз цо пробовали у школованю. Можебуц тоти електронски дньовнїки буду позитивно прилапени з оглядом же родичи нє буду мушиц ходзиц до школи, алє буду мац свойо шифри и шицко годни опатриц док за школярох то и нє будзе позитивне. Нє будзе вецей спреведаня – Ж. О.

– Ту єст и позитивни и неґативни бок. Баржей думам же єст неґативни прето же каждому будзе требац и рахункар и интернет а то можебуц векшина и нє ма, так же нє думам же то шицко будзе так исц як цо задумане. Неґативне тиж за школярох хтори и далєй можебуц буду спреведац родичох. Позитивни бок же родичи вецей нє буду мушиц ходзиц до школи и затримовац ше зоз наставнїками, алє шицко годни сами поопатрац на рахункару – М. Р.

– Думам же ту єст вецей позитивнєйши боки, лєм нє знам чи ше то годно шицко конкретизовац и же чи школа годна набавиц шицки рахункари и ствари хтори буду потребни за тото обучованє – П. Р. ― 21 ― МАК 4/2019

КИНОТЕКА

Кристина Малацко

-ОВО ОРИҐИНАЛИ Интернет постава главни и найвекши медий нєшкайшого периоду и помали поцискує телевизию хтора потераз тримала тот статус. У складзе з тим, важне бешедовац о змисту хтори ше дотика филмох и серийох на интернету. Нєшка, голєм при младих найпопуларнєйши NETFLIX, хтори понука вельке число серийох и филмох, а ту и його ориґинални змист. Нажаль, NETFLIX затераз доступни у Сербиї, алє з досц зуженим вибором понуканя. Тот проблем мож лєгко заобисц зоз знїманьом пиратских верзийох спомнутих серийох и филмох. У тим тексту ше фокусираме на даскельо ориґинални NETFLIX-ово сериї хтори вишли у 2019. року, а по реакцийох публики мож повесц же их вредзи одпатриц. Єдна з нїх то „The Umbrella Academy”, хтора знята по истоменовим познатим америцким стрипу. Приповедка провадзи пейц, условно поведзено, супергеройох и єдну на перши погляд цалком звичайну дзивку. Шицких их повязує факт же их народзели жени ширцом швета хтори пре нєпознати причини у истим дню и остали ваготни и такой народзели дзеци, хтори познєйше усвоєл, односно купел богати и амбицийни чловек и виховйовал их як борцох за правду. З часом ше тота фамелия розпадла, алє после шмерци їх усвоїтеля, вони ше знова позберали виглєдац причину його шмерци. Друга серия котру вредзи спомнуц, а тиж є робена по мотивох зоз стрипу, то „Deadly Class”. Тема сериї живот тинейджера хтори уж длуго

сам у живоце, понеже му родичи, його єдина позната фамелия, страдали. Живот на улїчки и каждодоньове знаходзенє за голєм фалаток хлєба, претаргнути кед є одведзени на академию за трениранє младих забойнїкох. У сериї видзиме його пробованє же би ше пренашол у дружтве богатих дзецох з фамелийох високого статусу, хтори го од самого початку одруцую. Дакус иншака тематика од скорей спомнутих, алє нє менєй интересантна вязана за серию „Sex Education”. У сериї обробени, можебуц потераз дакус табу теми, алє хтори барз важни, поготов у адолесценциї. Серия тиж учи публику же би була толерантна и ґу тим цо иншаки од нас, як и же бизме вше пробовали розумиц шицких, бо гоч на перши попатрунок так нє випатра, кажде ма даяки проблем зоз хторим ше бори. Публика на ню барз позитивно реаґовала. Кед дахто люби дакус чарней комедиї, вредзи одпатриц серию „Russian Doll”. Главна подоба у сериї Надя, хтора на свой 36. родзени дзень настрадала на журки, и пре нєпознату причину вше преживює тот исти дзень. Приповедка провадзи єй пробованє же би претаргла тот стално повторююци круг збуваньох хтори представени на барз комични способ. Єст ище вельке число серийох, тиж и филмох хтори вишли нє лєм у тим, алє и през даскельо остатнї роки, а хтори нє спомнути. NETFLIX-ово ориґинални змисти маю статус релативно добрих, та скоро кажду їх серию або филм вредзи одпатриц.

― 22 ― МАК 4/2019

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Кристина Гайдук

ПО ЦЕРНЬОХ ҐУ ГВИЗДОМ Без огляду на препреченя на котри наиходзиме у нашим живоце, ми мушиме патриц напредок и упарто бежац ґу свойому цилю. Кажде у своїм живоце ма єден период кед стої на своєй крижней драги и роздумує кадзи би требал пойсц, як вибрац драгу котра водзи ґу цилю котрому так чежиме. Тераз ше и я находзим на своєй крижней драги кед треба же бим принєсла одлуку же цо будзем робиц у живоце, яке ми будзе занїманє и животне опредзелєнє. Тота драга ми тераз випатра барз чежка и церньова, алє ше назадавам же раз постанє гладка и без церньох. Же бим дошла по тоту гладку драгу, мушим уложиц вельо труду, алє твардо верим же ше ми сполня мойо сни. У дзепоєдних хвилькох ше ми видзи же ми барз чежко принєсц одлуку о дальшим цеку свойого живота, алє шицки бизме требали вериц до своїх моцох и способносцох. Чловек створени так же би знал вибрац свою праву драгу, нєобходне лєм же би ше верело до жаданого, окреме до своїх снох, алє и до своїх власних схопносцох. Потребне вельо часу и уложеного труду же бизме зоз церньовей драги направели гевту гладку, алє шицко можлїве кед вериме до себе и своїх зарисованих цильох.

„Креативносц у писаню” Роботня з нагоди Дня мацеринского язика у Ґимназиї „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре ― 23 ― МАК 4/2019

Зоз годзини подобовей култури у другей класи руского оддзелєня Ґимназиї „Петро Кузмяк” у Руским Керестуре.

Марина Надь

Ивана Планчак

Сара Планчак