MАК 11- 2016

МУЛТИМЕДИЯЛНИ ЧАСОПИС ЗА МЛАДИХ ЧИСЛО 11 / НОВЕМБЕР 2016 / ЦЕНА: 100 ДИНАРИ ФОТО: АЛЕКСАНДАР БЕСЕРМИНЇ МАК 11/2016

~

1

06

У ФОКУСУ Aнтрополоґия учи превозисц устаємнєни дружтвени норми Марина Сакач зоз Нового Саду, студентка трецого року на Филозофским факултету у Беоґрадзе, на напряме Етнолоґия и антрополоґия. Ище у трецей класи штреднєй школи, у Карловацкей ґимназиї ше заинтересовала за Виглєдовацку станїцу Петница, дзе ше упознала зоз социялну, односно културну антрополоґию. У тим напряме предлужела и студиї...

ЗМИСТ У ФОКУСУ 03 М. НАДЬ: РОЗВАРКА О. ШИМКО 04 Ц. НАДЬ: ЗБУВАНЯ ЗА МЛАДИХ У РКЦ 05 С. САЛАМУН: БАЛ МЛАДИХ 06 Ц. НАДЬ: РОЗГВАРКА М. САКАЧ МАК-ОВ КОЛАЖ 08 С. ГУДАК: БАЛКАНИДЕА РОЗДУМОВАНЄ НАГЛАС 10 Е. ЧИЗМАР: СПЛЄТКИ И МЕРВЕНЯ ДАКЕДИ И НЄШКА 11 С. ИВАН: ВИПИСОВАНЄ И ДУРКАНЄ ТАК И НЇЯК ИНШАК 12 А. РИМАР

10

РОЗДУМОВАНЄ НАГЛАС Сплєтки и мервеня И у тим чишлє вам Емилия Чизмар одгаднє даєдни Сплєтки и мервеня, а хтори то, можеце пречитац на дзешатим боку.

УПЕЧАТКИ 13 Б. РОЙКО: СТУДИРАНЄ СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ 14 М. ЗАЗУЛЯК: РОЗГВАРКА П. ШЕПИНСКИ ШВЕТ ТЕХНЇКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ 16 Д. БОЛДИШ: ДИҐИТАЛНЕ „БОЖЕСТВО” 17 ВИРТУАЛНИ МАК

23

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ O людзох и снох Прешли даскельо днї од кеди Павле ришел дзиру. Медзитим, бал ше же го нова нєсподзива, та вецей часу препровадзовал з вонка Хижи. Ходзел нєзвичайно нїжно по жеми, як кед би ходзел по пирю. Боси, без обуї...

УПОЗНАЙ СЕБЕ 18 К. МАЛАЦКО: ТЕСТ КУЦИК СОВИТОХ 20 Й. НОҐАВИЦА И С. ЧАПКО: ПРАКТИЧНИ СОВИТИ НАПРАВ САМ 22 С. РОЙКО: ПОҐАЧИКИ ЗОЗ СИРОМ ВЛАСНИ ПЕЧАЦ 23 Т. ХРИН: ПРОЗА 24 ФОТОҐРАФИЯ ЯК ГОБИ: А. БЕСЕРМИНЇ

МАК Мултимедиялни часопис за младих www.ruskeslovo.com/mak-teksti-i-novosci/ Facebook: MAK MAGAZINE mak.magazine@gmail.com Число 11 новембер 2016 Директорка: Мартица Тамаш Oдвичательна редакторка: Мая Зазуляк

2 ~ МАК 11/2016

Помоцнїци редакторки: Цецилия Надь Сенка Иван Дизайн и компютерски обробок: Златко Емейди Язична редакторка: Блажена Хома Цветкович На насловним боку: Поларна шветлосц у Финскей

Автор фотоґрафиї: Александар Бесерминї

CIP – Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

Видава НВУ „Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII 21 000 Нови Сад

008+32(=161.2) (497.113)

Жиро рахунок: 160-923244-82 Интеза банка, Нови Сад Друкує Artprint media doo Нови Сад

MAK : мултимедиялни часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад : Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm ISSN 0350-8080 COBISS.SR-ID 15945730

МАРТИНА НАДЬ РОЗГВАРКА ЗОЗ ОЛЕНКУ ШИМКО ЗОЗ КАНАДИ

ОЛЕНКА ШИМКО ЗОЗ САСКАТУНУ ОДВШЕ ЖИЄ У КАНАДИ, АЛЄ ДЗЕЧНЄ ПРИХОДЗИ ДО РОДНОГО МЕСТА СВОЇХ РОДИЧОХ, РУСКОГО КЕРЕСТУРА. ТОГО ЛЄТА БУЛА ТРЕЦИ РАЗ И, ЯК ГВАРИ, ПРИДЗЕ ОЗНОВА. ОЛЕНКА ЗАКОНЧЕЛА ШТРЕДНЮ ШКОЛУ, ҐИМНАЗИЮ, А НАРОК ПОЙДЗЕ НА МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ.

TУ МЛАДИ ВШЕ ПОРИХТАНИ ЗА ДРУЖЕНЄ

и товаришки – визначує Оленка и додава цо ше єй то найбаржей пачело при младих.

– Ми ше у Канади нє познаме шицки и понеже Саскатун вельки варош, чежше ше зисц и дружиц, док то у Керестуре цалком иншак, бо кед пойдзеш з єдну особу до кафичу, лєгко ше назбера цале

– Першираз сом була у Керестуре кед сом мала шейсц роки, потим на 14, а тераз сом пришла сама, и то на свадзбу, и нащивиц родзинових – толкує вона. Оленка гвари же млади у Керестуре охабели на ню позитивни упечаток, бо су отворени и вше порихтани за друженє.

– Здобула сом велїх товаришох котрих будзем паметац занавше, бо зме ше дружели, франтовали, як кед бизме ше познали одмалючка. У Керестуре сом аж и преславела свой 18. родзени дзень, дзе ме млади барз приємно нєсподзивали зоз журку и дарунками. То було барз крашнє, бо сом за таки кратки час здобула барз добрих товаришох

У ФОКУСУ

дружтво, и шицки ше любели дружиц. А то ше ми найбаржей и пачело при младих – одгадла вона. Руски язик єй нє було проблем бешедовац, а могло обачиц же Оленка добре зна и велї нашо, руски шпиванки и традицию.

– Вшелїяк же иншак чуц руски язик коло себе, наживо, як кед слухам прейґ радия, телевизиї. Тиж так, крашнє чуц же шицки пестую свой мацерински язик. Руски шпиванки сом найвецей

научела дома, бо ми их одмалючка пущали родичи, а и баба и дїдко. Зоз родичами бешедуєме по руски, а браца и шестри углавним по анґлийски, прето же нам так лєгчейше – гвари вона. Оленка барз люби уметносц и шицко цо вязане за ню, а найбаржей рисовац. Тиж так, вона уж 14 роки активна и у українским фолклору у Канади. Док була у Керестуре, наступала аж и зоз керестурским Хором.

– Гей, була сом з нїма у Беоґрадзе и було ми фино. Шицко було барз крашнє порихтане у Українскей амбасади, а и саме друженє з младима було интересантне и барз ше ми пачело же шицки шлєбодни, та ми ше було лєгко прилагодзиц ґу нїм. Беоґрад сом нащивела зоз Хором, а и кед сом ишла зоз пайташками. Тиж так, зоз Домом култури сом була и у Шиду, Беркасове, Бачинцох и Бикичу. Там сом видзела вельо интересантни ствари, а найбаржей ше ми пачела ґалерия „Сава Шуманович” у Шидзе – додала Оленка и на концу гварела же понеже ше єй барз пачело у Керестуре, планує го заш нащивиц. МАК 11/2016

~

3

У ФОКУСУ „ЛИТЕРАТУРИЮМ”

НЄ ДОСЦ ПОЛОЖИЦ ТОЧКУ ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ ЗБУВАНЯ ЗА МЛАДИХ У РКЦ

ФОТО: ВЕРОНИКА ВУЯЧИЧ

ТРЕЦИ „ЛИТЕРАТУРИЮМ” ОТРИМАНИ У НОВИМ САДЗЕ, У РУСКИМ КУЛТУРНИМ ЦЕНТРУ (РКЦ), ПИЯТОК, 18. НОВЕМБРА. ЗОЗ ТОТУ ПРОГРАМУ ЗАПОЧАЛО ОЗНАЧОВАНЄ 70-РОЧНЇЦИ ПОСТОЯНЯ НЄШКАЙШОГО РКЦ. УМЕТНЇЦКИ ВЕЧАР БУЛ ИНСПИРОВАНИ ЗОЗ ТЕМУ „РУКОПИСИ” ДЗЕ МЛАДИ МОГЛИ ПРЕЧИТАЦ СВОЙО, ИЩЕ ВШЕ, НЄОБЯВЕНИ ТВОРИ. ЛЮБИЦА КНЕЖЕВИЧ И СЕБАСТИЯН НЯРАДИ ЗОЗ РУСКОГО КЕРЕСТУРА ПУБЛИКУ ЗАЦИКАВАЛИ ЗОЗ ВИРИВКАМИ З РОМАНОХ.

Тот уметнїцки вечар отворени зоз виставу, хтора публики була представена на нєкаждодньови способ – прейґ видео биму указани роботи илустратора Александра Иличича зоз Шиду. Чарна фарба и туш єдни од облюбених способох виражованя уметнїка. Його представел Иван Канюх, хтори „пожичел” глас же би виприповедал и упуцел слухачох до його уметносци. Потим шлїдзел одвит на тему „Литературиюма” – Любица Кнежевич пречитала виривки зоз свойого нєобявеного рукопису „Монах и я” и зацикавела шицких присутних. Любовна комедия ше преплєта по бокох того романа, а Любица пише и поезию з хтору уж участвовала на даскелїх литературних вечарох, у Коцуре, Керестуре, и на манифестациї „Дньовка”.

– Док сом писала роман, думала сом же будзе барз емотивни, Таґоре и його „Чезнем да ти кажем” писня, мнє єдна з найкрасших, праве прето же є полна з емоциями, а жадала сом же би и мой роман бул таки. Кед сом го закончела и першираз пречитала, вец ми иншак звучал, и баржей бул шмишнєйши, як нїжни – гвари Любица. Ище єдно авдио-представянє було тиж, нєобявени роман „Инисур – рика княза” Себастияна Нярадия. Назва „Инисур” интересантна по тим же кед ше пречита од конца достанє ше мено народа – Русини. Себастиян познати по писаню своїх гуморескох и писньох. Даскельо виривки були представени у часопису МАК, Литературним слове „Руского слова”, як и на Фейсбук ґрупи. Роман специфични по тим же надосц деталї вжати зоз историї Руснацох. Себастиян гварел же у нашей култури нєт романи такей файти, прето же є по жанру епска фантастика, алє же ше рускей заєднїци здаю романи гоч якого жанру. Реализаторки, алє и водительки програми, Саня Дивлякович и Александра Живкович Бучко, бешедовали зоз Асю Папуґа о положеню младих у литератури. Млада поетеса ма обявени два кнїжки поезиї. Порядно участвує на литературних вечарох и на каждим стретнуцу поволує младих же би писали и обявйовали свойо твори. Вона гварела же нєшка єст досц простору дзе поетове можу представиц себе, сотруднїцтво зоз друкованима медиями, ґрупа на Фейсбук боку...

– Творенє ше нє закончує кед ше положи точку, то лєм єдна фаза, а нє готова дїя. Далєй потребне обявиц, презентовац, можебуц дахто треба же би опатрел, дал конструктивну критику, суґестию. Треба же би зажило, остало, а нє зберало прах – потолковала Ася.

4 ~ МАК 11/2016

У ФОКУСУ З НАГОДИ НОЦИ БОСОРКОХ У РКЦ

БАЛ ПОД МАСКАМИ И РОБОТНЯ У РУСКИМ КУЛТУРНИМ ЦЕНТРЕ У НОВИМ САДЗЕ 29. ОКТОБРА ОРҐАНИЗОВАНИ ТРАДИЦИЙНИ БАЛ ПОД МАСКАМИ, НА ХТОРИМ НАСТУПЕЛИ ДВА БЕНДИ – „ЦПР” З НОВОГО САДУ И „БЕСНЕ ҐЛИСТЕ” З БЕОҐРАДУ. Нащивительох було надосц, вихасновали нагоду послухац облюбени бенди, а тиж и вєдно препровадиц вечар под масками. Младши нащивителє указали свою креативносц, та могло замерковац и намаскировани твари. Тот вечар орґанизовали Форум младих Рускей матки вєдно з новосадским РКЦ, а пополадню орґанизовали и роботню на хторей ше вирезовало бундави за Ноц босоркох.

САНДРА САЛАМУН У ДЮРДЬОВЕ ОТРИМАНЕ

ПЕРШЕ БАЛОВАНЄ МЛАДИХ У ДЮРДЬОВСКИМ КУД „ТАРАС ШЕВЧЕНКО” ВСОБОТУ, 19. НОВЕМБРА, OТРИМАНИ ПЕРШИ БАЛ МЛАДИХ, У ОРҐАНИЗАЦИЇ МЛАДИХ ЗОЗ СПОМНУТОГО КУД. На Балє було коло сто госцох з Дюрдьова, Руского Керестура, Коцура, Вербасу, Нового Саду и Петроварадину, котрих привитал єден з орґанизаторох Борис Цап, а з музику их забавял „Пицикато бенд”. Домашнї пририхтали и богату томболу, хтору подаровали спонзоре зоз Жаблю, Тителю, Руского Керестура, Ветернику и Дюрдьова. Орґанизатор обезпечел главну награду – таблет, хтору достала єдна Дюрдьовчанка. Плановане же би Младежски бал у Дюрдьове постал традицийни, а орґанизаторе на потримовки окреме подзековали Управному одбору КУД „Тарас Шевченко”, як и медийней потримовки радио-програми по руски РТВ, Рутенпресу и новином Руске слово.

МАК 11/2016

~

5

ЦЕЦИЛИЯ НАДЬ РОЗГВАРКА ЗОЗ СТУДЕНТКУ МАРИНУ САКАЧ З НОВОГО САДУ

МАРИНА САКАЧ ЗОЗ НОВОГО САДУ, СТУДЕНТКА ТРЕЦОГО РОКУ НА ФИЛОЗОФСКИМ ФАКУЛТЕТУ У БЕОҐРАДЗЕ, НА НАПРЯМЕ ЕТНОЛОҐИЯ И АНТРОПОЛОҐИЯ. ИЩЕ У ТРЕЦЕЙ КЛАСИ

ШТРЕДНЄЙ ШКОЛИ, У КАРЛОВАЦКЕЙ ҐИМНАЗИЇ ШЕ ЗАИНТЕРЕСОВАЛА ЗА ВИГЛЄДОВАЦКУ СТАНЇЦУ ПЕТНИЦА, ДЗЕ ШЕ УПОЗНАЛА ЗОЗ СОЦИЯЛНУ, ОДНОСНО КУЛТУРНУ АНТРОПОЛОҐИЮ. У ТИМ НАПРЯМЕ ПРЕДЛУЖЕЛА И СТУДИЇ. НЄШКА МАРИНА У ПЕТНИЦИ МЛАДШИ СОТРУДНЇК И ПОМАГА У ВИУЧОВАНЮ АНТРОПОЛОҐИЇ ПРАВЕ ТАКИМ ЗАЦИКАВЕНИМ ШТРЕДНЬОШКОЛЦОМ ЯК ЦО И ВОНА БУЛА.

6 ~ МАК 11/2016

Социялна антрополоґия дружтвена наука, намага ше контекстуализовац ситуацию дружтва, ґрупи, або заєднїци, вона преучує як роздумую, функционую одредзени часци дружтва, або дружтвени елементи (релиґия, язик, материялна култура, уметносц, литература, история, етницитет, орґанизация самей ґрупи).

– Роби ше зоз меншима ґрупами и основни метод преучованя то интервю, односно „обсервация зоз партиципацию” (патренє зоз участвованьом), намагаш ше участвовац у тей заєднїци же биш цо вецей зрозумел як вони роздумую, видза швет коло себе, же би ше таки податки могли квантификовац, або поровновац, а тиж и же би ше могло дефиновац код хтори ше будзе анализовац през антрополоґийни теориї. Було би добре кед би антрополоґия була вецей препозната з боку дружтва, бо ше нє барз зна о тим цо вона роби. Антрополоґове би могли робиц у рижних дружтвених виглєдованьох, бо тота наука ма широки уплїв, прето же ма

У ФОКУСУ

можлївосц добрей комуникациї зоз другима науками. Рушаюци од людских ресурсох, прейґ култури, до анализи тарґовища и злєпшованя маркетинґу, та аж и интернет бавискох, о тим шицким мож вельо научиц и злєпшац зоз антрополоґийну анализу. Єдно з найчастейших роботних местох то кустос у музею, прето же през музейску виставу директно комуникуєш з людзми. Мнє интересантне саме виглєдованє, процес писаня одредзеней файти науковей роботи, а тиж бим любела виглєдовац нашу, руску заєднїцу, терашнї час и тото цо тераз актуалне. Наш идентитет нє лєм наша история, алє и терашнї живот – толкує Марина.

У ФОКУСУ Вона гвари же особа хтора сце студирац антрополоґию муши буц отворена, у смислу же би була свидома же ше єй пременї способ роздумованя о швеце, же почнє иншак анализовац ствари коло себе и же єй антрополоґия будзе присутна у каждодньовим живоце.

кратку биоґрафию. У Петници сом була активна у трецей и штвартей класи штреднєй школи – здогадує ше Сакачова. Свойо сотруднїцтво зоз Петницу започала того року, у фебруару. Тераз є младши сотруднїк, а єй улога и обовязки як сотруднїка подрозумюю менторство новим

– У одредзеним смислу то може фрустрирац людзох коло тебе, бо будзеш анализовац найдробнєйши ствари, од сценария филма, до патриярхалних улогох у одредзених кнїжкох. Конзервативни особи маю векши проблем превозисц тоту бариєру, од наприклад людзох хтори прилапюю нови думки и меняю думанє, на основи моцних и квалитетних арґументох. Антрополоґия нас часто учи превозисц устаємнєни дружтвени норми и табуи – гвари млада студентка. Марина ше зоз Виглєдовацку станїцу Петница стретла ище у штреднєй школи. На семинар Антрополоґиї ю положели на основи єй есею хтори писала на тему „Перше стретнуце зоз нєжемову цивилизацию”. Есей єден зоз главних критериюмох вибору.

– До Петници ше може приявиц кажда заинтересована особа хтора ше сце унапрямовац, у смислу же ше може з блїзка упознац зоз даяку науку хтора ю интересує, чи у питаню дружтвена, чи природна. Попри есею потребно пополнїц прияву/формулар, достац писмо препорученя зоз школи и написац

початнїком на семинарох. Помага им же би пренашли адекватну наукову литературу, як и же би пренашли уж постояци роботи хтори вязани за тему хтору вони сцу виглєдовац, же би видзели як наукова робота треба же би випатрала.

– На обуки за младших сотруднїкох зме були упознати зоз обовязками. После законченей едукациї, о даскельо днї сом уж була поволана на семинар. Кед ши младши сотруднїк маш кус менєй обовязки, старши сотруднїки то особи хтори уж

закончели основни студиї, вони на мастеру, або докторских студийох. Робим зоз штредню школу, а семинари орґанизовани вецей раз през рок – вяри, тирваю три лєбо штири днї, потим влєце, тот семинар найдлугши и тирва од 10 до 14 днї, а тиж єст и єшеньски семинар хтори тирва кратко, даскельо днї. Ми орґанизовани як тим хтори ма свойого руководителя. У тей хвильки мам два дзивчата и робим з нїма индивидуално. Остатнїраз зме ше стретли влєце на семинару, а чуєме ше през цали рок, прейґ интернету. На концу рока ше отримує наукова конференция шицких вибраних роботох и принта ше петнїцки теки дзе виходза тоти роботи – визначує вона и додава же ше єй пачи же є уключена до процесу популаризованя антрополоґиї и же може робиц зоз креативнима людзми. Марина попри факултетских обовязкох и обовязкох у Петници, сцигує попровадзиц и други активносци. Того року участвовала на трецей Науковей конференциї и представела ше зоз тему „Язик як основа идентитета – Як Руснак/Рускиня видзи свой идентитет”. Гвари же єй мило же участвовала и же була препозната по тим яку файту науки виучує, а тиж єй мило же на одредзени способ допринєсла розвою рускей заєднїци. Свой шлєбодни час люби пополнїц зоз читаньом, тераз ю цикави филозофия и наукова фантастика, а тиж люби одпатриц и даєдну серию яґод „House of Cards”, або „True Detective”. МАК 11/2016

~

7

СОНЯ ГУДАК ЗАМЕНЇЦА ВИВЕРШНЕЙ ДИРЕКТОРКИ И ЧЛЕНЇЦА ВИВЕРШНОГО ОДБОРУ У БАЛКАНИДЕИ БАЛКАНИДЕА НОВИ САД (БИНС) (WWW.BALKANIDEANS.ORG)

МЛАДЕЖСКА НЄВЛАДОВА ОРҐАНИЗАЦИЯ БАЛКАНИДЕА НОВИ САД ПРЕЗ ЦАЛИ РОК ПОВОЛУЄ ШИЦКИХ МЛАДИХ ЖЕ БИ ШЕ УКЛЮЧЕЛИ ДО НАШИХ ПРОЄКТОХ И НАЩИВЕЛИ НАШО МАНИФЕСТАЦИЇ И СЛУЧОВАНЯ, А РАЗ ДО РОКА ОРҐАНИЗУЄМЕ

АЖ МАК-ОВ КОЛ

АКТИВНОСЦИ БАЛКАНИДЕИ МОЖ ПОДЗЕЛЇЦ НА ДАСКЕЛЬО КАТЕҐОРИЇ: Едукативни активносци з младима людзми, або орґанизациями на локалним, националним и интернационалним уровню, з фокусом на будованє капацитетох при младежи и младежских орґанизацийох и їх умрежованя и промоцию интеркултуралного ученя.

И ОФИЦИЄЛНИ ПРИЄМ НОВИХ ЧЛЕНОХ, КОТРИМ ШЕ ТЕДИ ДАВА ОКРЕМНУ УВАГУ И ЗА КОТРИХ ШЕ ОРҐАНИЗУЄ СЕРИЯ РОБОТНЬОХ ЗА УПОЗНАВАНЄ, ПОВЯЗОВАНЄ, ФОРМОВАНЄ ТИМУ И РОЗВОЙ НОВИХ ИДЕЙОХ. Визия и мисия БалканИДЕИ у своєй основи иста од самого початку, лєм ше през роки усовершовала и нєшка звучи так – БалканИДЕА Нови Сад роби на будованю капацитетох и на активним участвованю младежи у дружтве, а єй робота заснована на принципох єднакосци, нєформалней едукациї, волонтеризму и интеркултуралним ученю з фокусом на младих поєдинцох и на младежски орґанизациї на Балкану и у Европи.

8 ~ МАК 11/2016

Младежски черанки ґрупох младих людзох з цалей Европи, з фокусом на усвойованє интеркултуралного ученя при самих младих. Интернационални волонтерски черанки з младима волонтерами зоз Сербиї и цалей Европи през EVS (European Voluntary Service) програму. Активносци за промоцию людских правох, демократских вредносцох, толерантних интеркултуралних и медзинационалних одношеньох. Младежска политика – активне участвованє у имплементациї Локалного акцийного плану за младеж у Новим Садзе и Войводини з потримовку Городскей управи за спорт и младеж и з потромовку Покраїнского секретарияту за спорт и младеж.

МАК-ОВ КОЛАЖ КОМС и НАПОР – провадзенє и участвованє у роботи двох кровних орґанизацийох у младежским сектору. Кровней орґанизациї младих Сербиї – КОМС и Националней орґанизациї практичарох и практичаркох младежскей роботи – НАПОР. Екипа у БалканИДЕИ ше подмладзела и єден период знаходзела з новима одвичательносцами и задатками. Нательо зме ше намагали предлужиц добру праксу наших предходнїкох же зме до 2016. року вошли зоз штирома проєктами: „Живи информатор” – после успишного пилот проєкта „Живи информатор”, без буджета, отриманого 2014. року, млади БИНС-овки и БИНС-овци потримани же би преширели проєкт и глєдали финансийну потримовку през Локални акцийни план (ЛАП) политики за младих. Як то уж звичайно у БалканИДЕИ, проєкт потримани през ЛАП з боку Городскей управи за спорт и младеж и його имплементация у цеку. „Живи информатор” понука младим Нового Саду нагоду за примарне участвованє як волонтере, котри достаню квалитетну обуку и учасц у орґанизациї самей манифестациї, и нагоду за секундарне участвованє, як нащивителє манифестациї, на котрей годни дознац информациї о будуцим находзеню роботи з першей руки, од младих котри заняти у своїм фаху, и то хаснуюци интересантну методу „Живей библиотеки”, цо значи же годни „закупиц” особу як живи информатор и бешедовац зоз нїм – „Пречитац го”. „Порихтани на акцию 3” – ище єден проєкт потримани през ЛАП з боку Городскей управи за спорт и младеж, а число 3 у самим мену проєкта то информация же ше запровадзує тераз уж треци циклус обукох и роботньох за младих з боку БИНС-у. Треци рок за шором орґанизуєме серию едукативних роботньох за младих, а як теми повиберани вше нєобходни схопносци, як цо то лидерство, писанє и управянє з проєктами, тимска робота, активне слуханє и асертивносц, менторство и рижни други. Обуки доступни шицким зацикавеним младим и нє наплацую ше, понеже пракса БалканИДЕИ одвше була и будзе така же отвера свойо дзвери шицким младим. Кажди циклус зоз собу ношел и други провадзаци активносци, та того року отвераме конкурс за идею за Кампаню за промоцию

волонтираня и закончуюце случованє, на котрим ше шицки младежски орґанизациї з Нового Саду годни похвалїц з тим цо робели и яки резултати посцигли. „На младих нет остава” – безпечносц младих на интернету то тема котра єдноставно нє допива екипи у БИНС-у, та зме ше так, после паузи од двох рокох у котрих зме ше нє занїмали з тему сайбер насилства, заш дотхли тей проблематики. Нашу идею по першираз препознала Амбасада Кральовини Голандиї и принєсли одлуку потримац нас и финансийно, так же тераз проєкт „На младих нет остава” у цеку имплементациї и за розлику од проєктох потриманих з боку городу Нови Сад, тот проєкт ше нє закончи до конца рока, алє тирва длугши период. Проєкт уключує вецейдньово тренинґи на котрих млади уча о шицких аспектох насилства на интернету. Попри тренинґу, проєкт уключує и конкурс за идею за андроид апликацию, з тему „Превенция насилства на интернету”, а по углядзе на побиднїцку идею, будзе виробена андроид апликация. ОПЕНС – Младежска престолнїца Европи Нови Сад – Нови Сад други раз бул кандидат за Европску престолнїцу младих и як и першираз, БалканИДЕА и тераз була часц процесу кандидатури. Того року Нови Сад бул єден озбильни кандидат и з правом могло обчековац и побиду. То прето же Орґанизацийне цело младежских орґанизацийох, котре управя з кандидатуру, пренашло заєднїцки язик з городску управу и лєм за даскельо мешаци, Нови Сад ознова достал занятого у Канцелариї за младих. Оформени и форум младежских орґанизацийох, котри остава активни нєвязано за ОПЕНС, а отворени и Младежски клуб у населєню Кинеска четврт, котри свой простор понука шицким формалним и нєформалним ґрупом младих на хаснованє. БалканИДЕА ма своїх представительох и у Орґанизацийним целу и у Форуму младежских орґанизацийох, та так активно участвує у ключних случованьох у младежским секторе у Новим Садзе. Тиж так, того року БалканИДЕА реализує и проєкт „Скарбнїца розличносцох”, хтори потримує Министерство младежи и спорту Републики Сербиї.

МАК 11/2016

~

9

РОЗДУМОВАНЄ НАГЛАС

СПЛЄТКИ И МЕРВЕНЯ ЕМИЛИЯ ЧИЗМАР

Е, мой Catfish, е, мой MTV, а SMS афери попод спотох на Палми? #мистериї #животпредФБ А чом мнє Тим Бартон нє сушед, родзина, пайташ, та да мам сиґурни хлєб?

„ГЛЄДА ШЕ РОБОТНЇЦУ У КАРЧМИ” УУУ, ТО ЗНАЧИ ЖЕ РОБОТНЇЦА МА ЛЕҐИТИМНЕ ПРАВО ЗАШПИВАЦ? НЄ? ОК... ФУЙ, НЇҐДА БИМ НЄ РОБЕЛА У КАРЧМИ. БРАТНЯК МИ ГВАРЕЛ НАЙ ООOБОВЯЗНО ИДЗЕМ ДО АМЕРИКИ, ТАМ ТАКИ МУДРИ ПОСТАВАЮ МИЛИОНЕРЕ. ...ГОЧ, БУЛ ДОСЦ ПИЯНИ И ПРАВЕ ПОЧАЛ ТРОШИЦ ПЛЄСКАВИЧАСТИ ПЕНЄЖ З WORK AND TRAVEL. #ПЛАНБ ПАХ ЗРАДНЇЦТВА ТО КЕД У СУШЕДСТВЕ ПАХНЄ ПЕЧЕНА ПАПРИҐА, А ЗНАШ ЖЕ НЇХТО НЄ КУПЕЛ ОД ЦЕ. #ЮДAВШАДЗИЮДA ДАХТО НА УЛЇЦИ ПАТРИ НА МНЄ ДЛУЖЕЙ ЯК ДВА СЕКУНДИ „ГЕЙ, ТО Я РАНО БУЛА У ПОЛЬОПРИВРЕДНЕЙ ЕМИСИЇ НА РАДИЮ, Я ЛЄМ ОБИЧНА ДЗИВКА, ПУЩЦЕ МЕ НАЙ ЖИЄМ.” #ВИП #БРИТНИ2007

Людзе ше дзеля на тих цо шерую порничи на ФБ и тих цо нє шерую порничи на ФБ. Дармо после „Нє отверайце, то вирус” – После кликаня нєт каяня! Живот чече далєй и тераз я наисце мушим одпровадзиц вас цо рушаце на факс. #димензиїуниверзума ...як цо тоти цо достаню роботу одпровадзую нас, академски фейли.

Шицки ми маме писнї пре хтори бизме дзечнє постали стриптизети. #тикаонємаш #ммхммм

10 ~ МАК 11/2016

ДАКЕДИ И НЄШКА

ДАКЕДИ И НЄШКА

ВИПИСОВАНЄ И ДУРКАНЄ

СЕНКА ИВАН ПИСМО И ЧЕТ КОЛО НАС ШЕ ШИЦКО З РОКАМИ МЕНЯ. СПОСОБ ЖИВОТА, НАШО РОЗДУМОВАНЯ, МЕНЯЮ ШЕ ПРИОРИТЕТИ, ОБИЧАЇ, ВЕРЕНЯ И КАЖДА ШЛЇДУЮЦА ҐЕНЕРАЦИЯ ЗОЗ СОБУ ПРИНОШИ ДАЦО НОВЕ. ПРЕТО И МАМЕ ГЕВТО, ШИЦКИМ НАМ ДОБРЕ ПОЗНАТЕ ВИРЕЧЕНЄ ЕЕЕЕ, У МОЄЙ МЛАДОСЦИ ТО НЄ БУЛО ТАК... Правда, велї ствари нє таки як цо були дакеди, тото виреченє вироятнє кажде з нас вигвари єдного дня, а дотля ше з часом лєм можеме привиковац на нове. Здогадуєце ше як то написац дакому писмо? Я гей. Дзешец роки младши ґенерациї уж нє знам чи знаю яке то дожице. У чаше дзе ше шицко окончує прейґ рижних четох, писанє писма як кед би ше цалком забуло. Тераз ше гоч кеди, и гоч дзе, можеце зоз даским чуц, просто би нє требала буц вигварка же сце ше нє мали як явиц, прето же за то у нєшкайшим чаше нєт вигварка, то лєм значи же сце анї нє мали дзеку явиц ше тей особи. Написац писмо значело шеднуц, роздумац, сконцентровац ше и почац писац. Тому виписаному паперу требало часу же би сцигло на жадану адресу, так же ше добре мушело роздумац цо и як ше пише. А роздумайце як нєшка дакому пишеме... Точне и же ми можеме шицко цо думаме написац и на тастатури, видуркац SMS, послац порученє прейґ Messenger-а, Viber-а, Whatsapp-у и на тот способ пренєсц свойо дожица, дацо поручиц, або виражиц любовни чувства.

Можебуц ше у тим найвецей пременку и чувствує. Формалне писмо пишеме по мейлу и ту нє маме цо описовац чувства, пише ше конкретни ствари, лєм праве же папер вируцени. Кед у питаню виражованє чувствох, ту мож видзиц пременку. Кед вам ше дахто попачи и сцеце даяк дойсц до тей особи, га, яки проблем? – маце Фейсбук и такой мож ступиц до контакту, написац два-три виреченя, чекац одвит и предлужиц розгварку. Задумайце тераз упознаванє прейґ писма, дзе було видно ваш уложени труд у способе писаня, же би кажде слово крашнє випатрало, же би ше нє обачело же ше вам на даєдним слове, од треми, можебуц и рука затресла, та пошло до крива. Нєт опциї delete, бо кед погришице, шицко мушице ознова. Писмо могло мац свой окремни пах, кед му ше додала капка парфему. Нєт опциї send, алє у драже од хижи по пошту можебуц и роздумуєце же чи сце дацо нє написали погришно, лєбо же то могло и даяк иншак написац. На концу, шлїдзи уруцованє до поштанскей шкатули и чеканє.

капку парфему на праве написане писмо, а виправиц погришно написане слово нїяки нє проблем. Кед вам ше нєшка дахто нє явя по даскельо днї, и попри телїх способох дописованя, знайце же дацо нє у шоре. Просто нєможлїве тераз нє пренайсц способ явиц ше дакому. Но, на даяки пременки нє можеме уплївовац, можеме ше ґу нїм лєм прилагодзиц, а остава факт же писац треба. Каждому остава лєм же би вибрал способ на хтори то зроби.

Тераз кеди ґод пошлєме порученє видзиме seen. Нє мож положиц МАК 11/2016

~

11

ТАК И НЇЯК ИНШАК 1. Крадки, чи кратки? Пише ше кратки.

2. Дарунок, нє поклон. Поклон значи кед ше дахто АНА РИМАР, МАСТЕР ПРОФЕСОР РУСКОГО ЯЗИКА И ЛИТЕРАТУРИ

поклонї, напр. на бини после наступу.

3. Вжала ташку, якну и остали ствари. У тим виреченю похасноване слово остали хторе у руским язику нє значи гевто цо би требало значиц у тим контексту. Ту ше дума на други ствари, бо слово остали у руским язику дїєслово остац у трецей особи множини перфекта.

4. Дробнєйши информациї. Информациї можу буц детальнєйши, а дробне може буц каменче.

5. „Преварела ши ме?” − пита ше леґинь дзивки. Так випатра кед без роздумованя хаснуєме слова зоз сербского язика у руским язику. Превариц можеме воду або млєко. Людзох можеме спреведнуц.

6. Була у Италиї, Румуниї та Япону. У руским язику слово та нє мож хасновац место злучнїка и. Слово та мож хасновац у шлїдуюцих прикладох: *Болєла го глава, та нє пошол на журку. *Та нє будз шалєни! *По идуцу годзину виздравим, та ше вец порадзиме.

12 ~ МАК 11/2016

УПЕЧАТКИ

БОРИС РОЙКО СТУДИРАНЄ

РИШЕНЄ ДРУЖТВЕНОГО ПОЛОЖЕНЯ, ЧИ СИЗИФОВА РОБОТА?

Знанє то моц котру нам нїхто нє може украднуц. Моц, котрей ше намагаме змоцнїц интензитет каждого дня и зоз котру ше служиме през цалу животну драгу. Шветло на концу нашого чарного тунела бриґох до котрого мушиме цо скорей сцигнуц же бизме ше их ришели. Нашо главне орудиє з помоцу котрого доставаме одвити на знаки питаня котри нам каждодньовосц понука.

и почувствовац. Находзиш ше дзешка у цудзини, здобуваш нови познанства, жиєш на цудзи рахунок, идзеш дзе сцеш и кадзи сцеш, а нїхто це нє контролує. Дахто би гварел – идеални живот младих и журка двацец штири-седем. Гей, лєм кед би ту нє були испити. Там дзе єст позитвни бок, ту источашнє иснує и неґативни бок.

Основну, котру достанєме на початним стадиюму образованя далєй будуєме и шириме през будуцу образовну систему, у штреднєй школи, а потим и на студийох. Кажде з нас хто сце усовершиц свойо знанє и постац „вельки пан” медзи „обичнима” людзми, идзе ше далєй високо школовац. Чуєш од старших же то драга на котру ше мушиш шмело рушиц и прейсц, же би ци у живоце було лєгчейше. Правда. Лєм поробиш примаци испит, пойдзеш там до велькей будовнї, станєш до шора на шалтер, упишеш ше, достанєш индекс и покладаш испити. Положиш шицко, достанєш диплому и такой найдзеш роботу. Плаца добра и сиґурна еґзистенция. Мед и млєко. Купак. Спущ ше на жем и нє лєтай у хмарох. Отрезб ше и врац до реалносци. Ише вше зме нє часц Европи.

Анї єден студент нє люби кед сцигнє на шор испитни рок. Одреканє гевтого позитивного, випиванє кафи на литри и ученє до позних годзинох. Часто у тим кризним периодзе даєдни на єден погубени способ знаю похасновац и нєшкайшу розвиту технолоґию, сучасни телефон, або популарни „бубици” котри место нас поробя роботу. Тото ремесло спреводзки ше велї усудза похасновац, а нїхто ше нє усудзи сам себе поставиц питанє же кельо то добре и чи то позитивно уплївує на нас. Яки то приклад охабяме другим? Цо з помоцу того доставаме, квалитетне знанє и академских гражданох, чи школованих толвайох и клонох подобних тим, котри стоя на верху пирамиди дружтва?

Студенти, вична тема каждей социялней заєднїци, ґрупа на марґини дружтва, котра з єдного боку нїкому нє значи, а вец после гваря же на младих швет остава и до нїх треба найвецей укладац. Хто ту тераз нормални, а хто дурни? Тот цо ше учи и мучи закончиц студиї, чи тот цо розказує на верху державней системи? Чежка психолоґийна ениґма. Буц часц студентскей популациї нєшка у исти час привилеґия и трапеза. З єдного боку то часц живота котру би скоро кажде з нас любел дожиц

МАК 11/2016

~

13

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

МАЯ ЗАЗУЛЯК РОЗГВАРКА ЗОЗ ФЛЕМЕНКО ТАНЦОШКУ ПАВЛИНУ ШЕПИНСКИ

„ОЛЕ” – ОДУШЕВ

НЄ ЧУДНЕ НАМ КЕД ЗА ДАКОГО ЧУЄМЕ ЖЕ ТАНЦУЄ ТРАДИЦИЙНИ РУСКИ, ЛЄБО СЕРБСКИ ТАНЦИ, АЛЄ НЄ ЧУЄМЕ КАЖДИ ДЗЕНЬ ЖЕ ДАХТО ТАНЦУЄ ТРАДИЦИЙНИ ШПАНСКИ ТАНЄЦ – ФЛАМЕНКО. ПАВЛИНА ШЕПИНСКИ З РУСКОГО КЕРЕСТУРА УЖ РОКАМИ ТАНЦУЄ ТОТ ТЕМПЕРАМЕНТНИ ТАНЄЦ, А УПИСАЛА ШЕ НА НЬГО ИЩЕ ЯК ШТРЕДНЬОШКОЛКА У СУБОТИЦИ. ТЕРАЗ Є ЧЛЕН ФЛАМЕНКО ҐРУПИ „LA FAMILIA” У НОВИМ САДЗЕ.

– Фламенко сом почала танцовац у першей класи штреднєй школи, кед сом мала 15 роки. Почала сом ходзиц на ньго, гоч сом анї сама нє знала же яки то танєц. Видзела сом же у доме у Суботици єст секция, та сом ше приявела, без роздумованя же яки то танєц – здогадує ше Павлина. Понеже тераз роби у єдним козметичним салону у Новим Садзе, Павлина у тим городзе предлужела танцовац фламенко, у фламенко ґрупи „La familia”.

– Єст нас коло 13, рижних ґенерацийох, бо ту нєт правила, кажде хто сце, може танцовац. Ми, нажаль, у ґрупи маме лєм єдного хлопа, а фламенко можу танцовац хлопи, исто так як и жени. Аж єст и даєдни танци хтори вимагаю же би бул виражени хлопски, оштри, моцни бок. Мнє требало сиґурно коло два-три роки же бим дакус глїбше вошла до того танцу, бо ми фламенко було наисце досц чежко научиц танцовац, прето же ше барз розликує од гоч хторого другого танцу – гвари Павлина, хтора и бувша фолклорашка.

– Док нам у фолклору фокус углавним на ногох, у фламенку мушиме мерковац як на ноги, так и на правенє ритма з ципелами, на положенє цела, рукох, дланьох и глави. И то шицко источашнє. Думам же ми тото же сом знала танцовац фолклорни крочаї

14 ~ МАК 11/2016

СПОРТ И РЕКРЕАЦИЯ

ВИЄ И ПОТРИМОВКА

досц мало помогло док сом учела фламенко, праве прето же ше тоти два танци цалком розликую, алє ми вшелїяк помогнул у явних наступох, триманю, же бим нє мала трему. Кратко сом танцовала ище и латиноамерицки танци, салсу, а плануєм ше уписац и на ище єден танєц. Тиж так, пре вельку любов ґу фолклору, плануєм и там ознова танцовац – додава Павлина. Кед подумаме на фламенко, углавним нам векшини асоцияция червена фарба, ритем, темпераментносц и тот познати термин – „оле”.

– Найхарактеристичнєйше за фламенко то ципели зоз подкованима гвоздами, червена и чарна фарба, квецик у глави, лепеза, ґитара итд. Хаснує ше термини, як наприклад, „оле”, хтори означує одушевиє, потримовку и служи же би ше виражело улогу публики под час фламенка. Я уживам у тим танцу, прето же фламенко дава шлєбоду танцошови же би виражел як ше чувствує. Бо, кед танцуєме, шицки ше потримуєме и франтуєме. Часто мож видзиц и як дахто нє ма обдуману хореоґрафию, алє импровизує, и танцує так як ше теди чувствує. Любим и шпански язик. Досц го розумим ище одмалючка, бо сом патрела шпански сериї, а и тераз го з часу на час учим сама прейґ интернету – толкує вона. Фламенко, як файта шпанскей музики и танцу, попри танцованя подрозумює и шпиванє, гранє на ґитари и кляпканє.

– Ми затераз лєм танцуєме. Маме реквизити – лепези, хусточки, або калапи, а за шпиванє и гранє маме окремних музичарох. Проби маме два раз тижньово, по годзину, а пред наступ скоро кажди дзень, по годзину, лєбо два. Перше сом наступала на домиядох, на сайме образованя, „Змайових дзецинских бавискох”, а прешлого року зме мали свой концерт у Студию „М” у Новим Садзе. Тераз нам остатнї наступ бул у септембру на „Ґрождєбалу” у Сримских Карловцох. Єст и соло наступи, алє я го ище нє мала. Нє так вельо людзе знаю яки то танєц, алє кед видза наступ, вец ше шицким пачи и хваля го – додала Павлина и препоручела нашим читачом.

– Фламенко можем препоручиц каждому хто люби танцовац, же би видзел рижнородносци яки вон дава, опробовал свойо можлївосци, упознал нових людзох, музику, културу... Прето же шицко цо нам нове и иншаке, можебуц будзе за нас одкрице – визначела вона на концу нашей розгварки. МАК 11/2016

~

15

ШВЕТ ТЕХНЇКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

ДАЛИБОР БОЛДИШ ИНТЕРНЕТ

ИНТЕРНЕТ, ТО „БОЖЕСТВО”. ПРЕД ДАСКЕЛЬОМА РОКАМИ ДАЄДНИ ЛЮДЗЕ ОЗБИЛЬНО НАДУМАЛИ ЖЕ ЄСТ ВЕЦЕЙ ДОКАЗИ О ИНТЕРНЕТУ И ЙОГО ДИҐИТАЛНО– „БОЖЕСКЕЙ” УЛОГИ У СУЧАСНИМ ШВЕЦЕ. КОНКРЕТНО, ДУМАЛИ НА ҐУҐЛ. ВОНИ ТВЕРДЗЕЛИ ЖЕ ҐУҐЛ ВЕРХОВНИ И ЄДИНИ ПРАВИ „БОГ”, БО Є ДОМИНАНТНИ И МОЦНИ, ШИЦКИ ДРУГИ НЇЗШИ „БОЖЕСТВА”, А ЖЕ МИКРОСОФТОВ ПРЕГЛЄДОВАЧ – ТАКВОЛАНИ BING, ОБИЧНИ „ДЕМОН”. Нє чудне нам же чловек, хтори сам по себе Homo religiosus, пробовал преруциц духовне до сайбер швета. Е, тераз, зоз чим интернет заслужел титулу диґиталного „божества”?

Let’s take a look: У єдней секунди на интернеце ше случи: – 7.000 твити на сайту Твитер – 750 слики положени на сайт Инстаґрам – 2.300 воланя прейґ Скайпу – 38.000 ґиґабайти податкох прейду през интернет – 56.000 преглєдованя на Ґуґл преглєдовачу – 132.000 опатрени видеа на Ютюбу – 2.500.000 послани имейли – 5.000 статуси положени на Фейсбук Интернет од свойого початку, та по нєшка уж напредовал до совершенства, дзе уж скоро нєт чловека хтори нє конектовани и нє приключени на шлєбоду интернета. Нєшка нам барз важне поопатрац имейл пошту, закукнуц на Фейсбук, провадзиц особи на Твитеру и послухац облюбену писню на Ютюбу. Виртуално зме присутни скоро у каждей хвильки нашого живота, алє ше вец поставя

16 ~ МАК 11/2016

питанє – кельо єст людзох на швеце хтори тиж так опатраю Фейсбук, слухаю Ютюб и опатраю слики на Инстаґраму? Видзели зме интересантну статистику о интернету, односно як випатра єдна секунда на интернету. Єдна секунда у нашим швеце нє значи бог зна цо, алє секунда на интернеце уж озбильна ствар. Кед похопиме значносц и велькосц числох хтори зме видзели, вец зме нє далєко од похопеня комплексносци интернета як диґиталного „божества”. У тей єдней секунди, хтору ми скоро анї нє чувствуєме, интернет обробел тельо вельо информациї же би ше ми, шлєбодно можем вериц, да нє знам кельо силуєм мойо два рахункари и телефони, нє удало за 20 роки опатриц тельо видеа на Ютюбу, положиц тельо статуси на Фейсу, вихасновац тельо ґиґабайти и подобне. А вец ше задумам... Цали интернет ше трима на 75 милионох серверох, хтори у каждей хвильки робя же бизме сиґурно и швидко хасновали интернет. Шицки тоти сервери тримаю коло 5 милиони терабайти податкох, цо на самим концу шицко бешедує о велькосци интернету. Уж кед бешеда о велькосци, треба дацо повесц и о чежини интернету, хтори чежки скоро як зарно писку. „Божество”? Hell yeah!

ШВЕТ ТЕХНЇКИ И ТЕХНОЛОҐИЇ

ВИРТУАЛНИ

МАК-ОВ ИНТЕРНЕТ БОК: WWW.RUSKESLOVO.COM → РУБРИКА МАК ФЕЙСБУК: MAK MAGAZINE ИМЕЙЛ: MAK.MAGAZINE@GMAIL.COM АПЛИКАЦИЯ ЗА МОБИЛНИ: PLAY.GOOGLE.COM → RUSKE SLOVO МАК 11/2016

~

17

УПОЗНАЙ СЕБЕ

КРИСТИНА МАЛАЦКО, СТУДЕНТ ПСИХОЛОҐИЇ ТЕСТ

И П И Т

Х О Й О Р Е Г И Т Н А

А АЖ И ТИХ ПУБЛИКУ, Т Ю У Г ИЦКИ ШЕ А Ц И Р И СТРИП. Ш РЖЕЙ П К А Я Б А Е Д Ш О В Б И А КУ, ХТОРИ ФИЛМ О ФИЛМОХ ЧИТАЦ КНЇЖ Е П ЗНАМЕ ЖЕ Р И П Н Я А Л Т Е О В М ЦАГЛИ ЗАПА ЕБУЦ ЗАТО И ПРИ РОК БУДЗЕ , ХТОРИ МОЖ Т Х О О Т П Е И Р Ж Т С Ц Є БУЛИ ОХ И ЛОЖИ ТИХ КНЇЖК ОГО РОКУ Н МОЖЕМЕ З У Т Н Е М Ж О И П С Ц И О ВЕ П ЛИ, АЛЄ ЧАС ЖЕМЕ ЗЛОЖ РОБЕНИ ПРА З М Е Н АУ Ч Е ТИЖ ШЕ МО Х . И Х Р О О ВУЮ ТАК Ч Т Х РА Т А А Н Є ВШЕ СПРА ГЕРОЄ Н ТЕЛЬО П И Ц Н У Ч Б И Е П Ж И О Т М ВАГИ , ХТОРИ ШЕ У ЦЕНТРУ У С ИНШАКИХ У К А Д А Н Л ПРИШО АЛО. ЯК БИ ТРЕБ

Знаме же бешеда о антигеройох, а понеже того року достали таку вельку публику и популарносц, же би вам було дакус забавнєйше, шлїдзи мали тест у хторим можеце дознац хтори од тих антигеройох вам найбаржей одвитує. У тим тесту зме ше фокусовали на филм „Suicide Squad” („Одряд одписаних”), понеже праве тот филм порушал, можеме ю так наволац, револуцию у швеце филма и пременєл наш попатрунок на супергеройох.

1. Думам же сом добра особа.

2. Фамелия ми нє така значна у живоце.

3. Нє думам же сом вельо гришел/а у живоце.

4. Мам вельо самодовирия.

5. Нє барз меркуєм на чувства других людзох.

6. Чежко ми ше пребачиц.

7. Нє роздумуєм вельо о прешлосци.

8. Ридко указуєм свойо чувства.

9. Найважнєйше ми добре ше препровадзиц.

10. Часто нє роздумуєм о пошлїдкох.

11. Нє любим буц осамени/на.

12. Нє почитуєм правила.

13. Любим бешедовац вици.

14. Любим кед коло мнє єст вельо людзох.

15. Любим буц у центру уваги.

18 ~ МАК 11/2016

УПУТСТВО: За кажде наведзене твердзенє треба означиц чи ше з нїм складаце. То можеце поробиц так же на скали коло твердзеня, означеней зоз числами од 1 до 6, заокружице у якей мири ше складаце зоз твердзеньом. У нашим случаю 1 значи же ше вообще нє складаце зоз твердзеньом, а 6 же ше цалком складаце зоз наведзеним твердзеньом.

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6

УПОЗНАЙ СЕБЕ 1 окружени – а, гоч Найвецей за стримана особ рз ба як ш ра ат амени/на и нє -El diablo- Вип Любиш буц ос к. та е вш нє ето мал/а то можебуц прешлосци пр у и ш бо , их алє уг вязац ше за др ел/а у живоце, иш гр о ль ве и аш же ш проблеми. Дум вина. нє шицко твоя нє видзиш же

Найвецей за -Katana- Нє окружени – любиш вель 2 о бешедовац дружелюбиви и нє барз ши /ва. Робиш ш ицко по пра вилох, и найв робиц шицко олїш сам/а, без по м о ц и других. Гоч любиш вязац ше нє за людзох, у своїм шерцу маш вельо любови. Найвецей заокружени – 3 одробиц -Deadshot- Любиш вельо бешедовац и франтовац, алє кед треба а. даяку роботу, шицки можу буц сиґурни же будзеш барз професийни/н Окрем роботи, фамелия ци барз значна у живоце.

Найвеце й заокру жени – 4 -Captain нєодвича B тельни/на oomeran g и Барз ши н їґ биш вица да нє риз гнул/ла н икуєш. Ва а ж й вецей хас не ци же ше препр ну зоз си овадзел/а туациї и д . Г о ч в и патра же маш и бо обре к за хтор думаш лє и знаю лє м н а с ебе, м твойо н айблїзши особи.

Найвецей заокружени – 5 -Harley Quinn- Гоч цо най ци ше случи у живоце, ти вше видзиш позитивни бок. У дружтве ши вше у першим плану, бо шицким вше подзвигнєш розположенє. Кед дакого любиш, то гевта чиста, безусловна, дзецинска любов хтора нє ма гранїци.

Найвецей за -Joker- На ж окружени – ивот патриш 6 як на бависко. почитуєш нїяк Нє любиш и и правила, а нє найважнєйш препровадзи е ци добре ш ц, гоч яки по е ш лїдки то виво погляд нє мо ла. На перш ж повесц же и ши чувствит кед ше найд ельна особа зе дахто хто , алє може прова твой способ дзиц и розум живота, про иц буєш го затр имац при се бе на шицки спосо би.

МАК 11/2016

~

19

КУЦИК СОВИТОХ

ЙОВАНА НОҐАВИЦА И САНЯ ЧАПКО ПРАКТИЧНИ СОВИТИ

ЗА „ЛЄГЧЕЙШИ” ЖИВОТ КАЖДОДНЬОВО ШЕ СТРЕТАМЕ ЗОЗ ПРОДУКТАМИ КОТРИ ХАСНУЄМЕ У КОСТИРАНЮ И ОСОБНЕЙ ГИҐИЄНИ, А АНЇ ЗМЕ НЄ СВИДОМИ ЗАЧ ИХ ИЩЕ МОЖ ПОХАСНОВАЦ И ЯКИ СУ ХАСНОВИТИ. ВИРОЯТНЄ СЦЕ ШЕ УЖ И СТРЕТЛИ ЗОЗ ДАЧИМ ПОДОБНИМ, А КЕД НЄ, ТЕРАЗ МАЦЕ НАГОДУ. НА ВАС ШЕ СТОЇ ВИПРОБОВАЦ И ВИДЗИЦ ЧИ НАИСЦЕ ХАСНОВИТИ ТОТИ СОВИТИ ХТОРИ ЧАСТО МОЖ ЧУЦ.

КАФА Кажде хто пиє кафу нє може без нєй задумац дзень, а окреме рано. Медзитим, кафу мож хасновац и: ЯК МАСКУ ЗА ВЛАСИ – Тоту маску досц єдноставно направиц, бо ше попри кафи до нєй нє кладзе нїч вецей. Жґрид (остаток од кафи) почухаце на верх глави и охабице най одстої єден час, а потим го вимийце. После того третману би власи требали буц мегчейши, швицацши и еластичнєйши. ПРОЦИВ ИНСЕКТОХ И ГЛОДАРОХ – Гоч нам пах кафи єден з найприємнєйших пахох, инсекти и глодарох тот пах вообще нє прицагує. Прето, кед дахто од вас з нїма ма проблем, пробуйце ше их ришиц з помоцу того напою. Посипце го на места на котрих думаце же их єст найвецей и увидзице чи ше ту познєйше ознова зявя. ЗА ВИЧУХОВАНЄ ШПЛЯХОХ ЗОЗ ДРЕВЕНОГО МЕБЛЮ – Лєгко ше може случиц же висипеме дацо на полїчку, орман, стол... а потим, кед пробуєме очухац, нє сце зисц. Прето, кед ше вам таке случи, пробуйце похасновац жґрид зоз кафи. Без даяких хемикалийох и лєм зоз чуханьом тота шплях би требал зисц. Охабце жґрид дакус най одстої, а вец зоз чисту, мокру ренду почухайце по тим месце.

20 ~ МАК 11/2016

ЛУПА ЗОЗ БАНАНИ

КУЦИК СОВИТОХ

Кед поєце банану, нє руцайце з нєй лупу, прето же ю можеце похасновац за: ВИБИЛЬОВАНЄ ЗУБОХ – Чухайце зуби зоз нукашнїм боком лупи кажди дзень два тижнї и пошвидко увидзице чи зуби наисце буду билши. Лупа зоз банани зоз нукашнього боку масна и богата з гидрираюцима свойствами, та є прето хасновита и за ЧИСЦЕНЄ СКОРИ НА ОБУЇ, МЕБЛЮ И СТРИБЕРНИХ ПРИКРАСКОХ.

БЕБИ ПУДЕР Беби пудер ше нє муши хасновац лєм за беби, як стої у назви. Вон може похасновац и: ЗА ВЛАСИ – Кед даґдзе понагляце, а нє маце ше часу змиц, помишайце исте количество пудеру и пращку за печенє, положце на власи и добре розчухайце же би нє остали били шлїди. Пудер би требал упиц масц зоз власох, а пращок им да волумен. Власи буду випатрац як кед бисце ше змили. ЯК ДЕЗОДОРАНС – Беби пудер ма моц упиваня. Положце го под пазуху и зной щезнє, а заменї го пах. ЗА СЧУХОВАНЄ МАСНИХ ШПЛЯХОХ – Кед висипеце дацо масне, як наприклад олєй, на маїцу, панталони... нє старайце ше. Накадзи ше то случи, насипце на шплях пудер, вон ю упиє и то вам досц помогнє при дальшим одклоньованю шпляху. ЗА ОБУЙ – Вельо раз ше стретаме зоз нєприємним пахом у обуї. Кед маце таки проблем, вечар посипце зоз нука обуї пудер и рано треба же бисце ше нєсподзивали же смрод зоз ципелох, патикох... заменї приємни пах.

ЛИМУН Тота овоц богата зоз витамином Ц и знаме же є здрава, та ше часто спомина и же кажде рано добре попиц погар води з лимуном. Но, алє вон може послужиц и: ЯК ОШВИЖОВАЧ – Кед сцеце ошвижиц свой простор, лимунову скорку варце у шерпенї з воду, на найзнїзшей температури. ЗА НОХЦИ – Кед после роботи у загради, лєбо на полю нє можеце зняц чарне под нохцами, умийце их зоз лимуновим соком. Тиж так, лимун хасновити и кед треба з рукох зняц даяки нєприємни пах.

МАК 11/2016

~

21

НАПРАВ САМ

СЛАВКО РОЙКО, КУХАР

ПОҐАЧИКИ ЗОЗ СИРОМ

Потребне (за коло 50 поґачики): – квас – пол кили муки – два жовчки – ложичка солї (хто волї сланше, може и ложичка и пол-два) – 250 ґрами марґарину (мегчейшого) – пол кили дробного сира – децилитер млєка – може и сусам, лєбо ким

Шицки состойки, окрем сусаму, лєбо киму, змишац вєдно и охабиц най так одстої годзину.

После годзини, розогнац цесто на кус грубше и посипац по нїм сусам, лєбо ким.

СМАЧНОГО! Направиц крущки зоз фурмочку, поскладац на тепшу и печиц на 180 ступнї коло 20 минути. Релна най уж будзе зограта – запалїц ю дас дзешец минути пред тим як почнєце гнєсц цесто.

22 ~ МАК 11/2016

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

ТАМАРА ХРИН ПРОЗА

О ЛЮДЗОХ И СНОХ IV (Квитки котри ше розвиваю под жему)

Прешли даскельо днї од кеди Павле ришел дзиру. Медзитим, бал ше же го нова нєсподзива, та вецей часу препровадзовал з вонка Хижи. Ходзел нєзвичайно нїжно по жеми, як кед би ходзел по пирю. Боси, без обуї. Унуки го провадзели у тим ритуалу док були мали, а з роками научели бежац и зогинац шицко под талпами. Так нєшка жию людзе. Праве прето пробовал видвоїц Хижу зоз околїска, видумац даяки патент, нєобачлїви щит, або мембрану котра препущи лєм тото цо вон дошлєбодзи. Нє жада єства „без хиби”, алє анї гевти чию хибу нє годзен виправиц. Знал же фарба кридлох нє значна, алє чи годзен препознац полумертвого мотиля по способу лєценя? И цо далєй, кед мотиль нє прегвари? Хижа остала без мембрани, алє нє пре нєми мотилї. Ангелу би лїґали препущени як лїк за хороту котра ше чежко лїчи и нє пошли би анї после потенциялного виздравеня. Остали би у лїчилїщу забуваюци на млади вовчата. Ангела би таргала тото цо нє мож, знаюци же без цицканя вовчата осудзени на живот без оздзиваня. А кед би на концу потаргала мембрану, нє знала би препознац хвильку цадзеня белавосци зоз очох на дланї, талпи и ґамби. Познєйше би забула дзе верх, а дзе сподок, операюци главу ґу

цудзому муру, а ноги ґу цудзей, накарменей глави. Будзе требац часу же би ше накармени умирели и поспали. За тот час ше мембрана зрошнє, а Ангела вецей нє годна войсц до Хижи. Часто ше му людзе питали чи банує же вибрал жену котра нє годна дотхнуц тото цо вон може. Шицким одвитовал єднак: – Алє вона може дотхнуц тото цо анї єдна друга жена нє годна. Бановал же його дзивка єдинїца нє дотикала тото при Мирославови. И нєт ту вецей цо повесц, алє ше чежко припатрац. При нєй ше шицко закончело скорей як требало, а вельо того нє розпочало на час. Тераз є у пражнїни. У углїбеню котре розкопали други, а вона ше нє однїмала войсц. Зобула ше на уходзе, почитуюци цудзу (пакосну) роботу. Шедзела у нїм чекаюци же ю Мирослав повола вонка. Садзела до ньго якиш нєзвичайни квеца и обецала дзивком же их пресадзи, док придзе час. Залївала, алє вони нє росли. Уцаговали ше до жеми и моцнєли власни коренї. Знала же иснує квеце чийо квитки вибиваю под шнїгом, алє нє знала за квитки котри ше розвиваю под жему. Почали ю сцискац, по ногох, по рукох, по шиї. Поносовала ше на алерґию, алє лїки нє

помогли. Пошептала же нє диха. Одвитовали же нє можлїве. Теодора препознала тото углїбенє як єдно зоз местох на котрих мац препровадзує час. Углїбенє, саме по себе єй нє завадзало, алє замержела квеце. Нє лєм гевто спод жеми, алє кажде. Вироятно пре символику и чежину котру ноши. Нє скривала мержню, як цо нє скривала анї любов, та дїдо розказал Ангели же би зоз Хижи поскланяла кажде квеце.

– Уж кед є примушена припатрац ше на ньго дома, у Хижи нє муши – толковал дїдо.

– Яке то обисце без квеца? Мертве и заварте – нє розумела Ангела.

– Мертве нє може буц док ми двойо дихаме єднак, а заварте будзе без нєй, без пиркох котри охабя на уходзе и на виходзе. Почувстовала ши мегкосц удзверя? Нє видзела Ангела тоти пиря, алє би єй цошка хибело без Теодорового гласного уходу до Хижи и нїжного виходу зоз истей. Нє право єй пре квеце, алє послуха дїда. Так єдно обисце остало полне и живе без квеца, а друге ше празне давело у нїм.

МАК 11/2016

~

23

ВЛАСНИ ПЕЧАЦ

Фотоґрафия як гоби Александар Бесерминї зоз Коцура закончел основни студиї на ФТН-у, а пошвидко закончи и мастер студиї. Гвари же ше зоз фотоґрафию занїма одкеди купел перши диґитални фотоапарат, теди кед престали и огранїченя за сликованє, а филм и його розвиванє пошли до забуца. Дакус озбильнєйше ше почал занїмац зоз фотоґрафию у штреднєй школи, после семинару фотоґрафиї у Петници. Фотоґрафия му затераз лєм гоби, а наздава ше же так и останє. Люби фотоґрафовац природу, окреме пейзажи. За таке дацо ше и пририхтує – пойдзе на даскельо днї до природи, напр. камповац и вец ма подполне дожице и шлєбоду же би виглєдовал тото цо му найцикавше за фотоґрафованє. Тиж так, люби фотоґрафовац портрети и людзох ґенерално, а модели му пайташе и пайташки. На конкурсох нє участвовал, а анї ше нє намагал направиц таки крочай, прето же, як гвари, вон фотоґрафию люби пре тото цо видзи на нєй и нє трудзи ше глєдац причину прецо.